Mathilde straalt,
maar hoe lang?
in deze bijlage
Het verdriet van Belgische vorstinnen
PZC reportage 25
zaterdag 27 november 1999
Vredesparken voor kinderen in Sarajevo
Fotorubriek: was getekend
Herinneringen aan Terneuzen
Arnold Heertje stopt en gaat verder
Popgroep van de eeuw: The Beatles
Anton Geesing gaat voor niemand opzij
Millennium Enquête: Nederland is zo gewoon
Afrika verliest twee generaties door aids
Louise-Marie
,,Ik ben even onverschillig voor zijn liefkozingen
als voor zijn familiariteit. Ik verdraag hem, ik laat
hem begaan. Maar ik voel meer weerzin dan ge
not." Vrijwel dagelijks arriveerden aan het Franse
Hof dergelijke jammerklachten, met smartelijke
krulletters neergepend door Louise-Marie d'Or-
léans echtgenote van de eerste koning der Belgen,
Leopold I (1790/1865). „Sedert ik zelf getrouwd
ben, heb ik een afschuw van het huwelijk. Het is
een gewaagde en wrede loterij en ik herhaal het: als
ik vooraf geweten had waar het om ging, was ik
nooit getrouwd", schreef zij in één van haar open
hartige brieven aan haar moeder.
Het was geen liefde op het eerste gezicht, die de
Belgische vorst Leopold en de Frangaise Louise-
Marie samen aan het altaar bracht. Hun huwelijk
was gearrangeerd uit politieke motieven, zoals dat
ging in die tijd. De twee hadden elkaar zelfs nog
niet gezien voordat zij in 1832 in de echt traden.
Een bruid van het Franse Hof creëerde een bloed
verwantschap met een machtig buurland, hetgeen
de jonge monarchie goed kon gebruiken. Op
Louise-Marie d'Orléans rustte vervolgens vooral
de taak voor nageslacht te zorgen. Zij schreef: „Ik
kan maar niet wennen aan hetgeen ik het dierlijke
aspect van mijn nieuwe positie zou noemen. Ik
walg ervan."
De briefwisseling tussen Louise-Marie en haar
moeder in Parijs biedt een opmerkelijke blik ach
ter de hoge muren van het Paleis in België. Toch
bleef het verdriet van de eerste vorstin ook in haar
tijd niet geheel verborgen. Dat was vooral te dan
ken aan één van de jongere maïtresses van Leo
pold: Marie-Anne Claret. Zij was nog maar vijftien
toen haar romance met de vorst begon, en 23 toen
zij beviel van haar eerste kind, een zoon. Een twee
de zoon zou snel volgen. De Brusselse was nogal
'fier' op haar intieme band met de koning. Triom
fantelijk placht zij met haar bastaardkinderen in
een open koets door de hoofdstad te rijden. Dat zij
door boze burgers soms met eieren werd bekogeld
of dat haar koets met stront werd ingesmeerd, nam
zij op de koop toe.
Louise-Marie verbeet intussen haar ongeluk en ja
loezie. Oud werd zij overigens niet. De vorstin die
later door haar volk zou worden geëerd als een hal
ve heilige stierf 11 oktober 1850 op amper 38-jari-
ge leeftijd.
Maria-Hendrika
Leopold II (1835/1909) was een man van groot ka
liber. Hij geldt als de Machiavelli van de Belgische
dynastie: de koning-bouwer die Brussel zijn groot
ste monumenten schonk en op listige wijze Kongo
bij elkaar wist te roven en vervolgens te plunderen,
zonder dat de westerse wereld zich daar erg druk
om maakte. Zijn echtgenote, koningin Maria-Hen
drika, was in 1853 op achttienjarige leeftijd nogal
tegen zijn zin aan hem opgedrongen. En ook Ma
ria-Hendrika gebruikte het handgeschepte brief
papier als uitlaatklep voor haar verdriet. Haar
zelfbeklag was minder uitgesproken, maar tussen
de regels door valt te lezen dat zij zich met moeite
verzoende met haar lot. „God heeft ons niet ge
schapen omwille van onszelf", schreef zij aanhaar
dochter Stephanie. „God heeft ons, vrouwen, ge
schapen als echtgenote en moeder. Dat wil zeggen:
om te gehoorzamen, zich te voegen naar de wil van
haar man..."
Leopold II gold evenals zijn vader als een rokken
jager. Hij frequenteerde de betere Europese borde
len, en begon een romance met madame Maude
d'Estève. Bestendiger was de relatie die hij aan
zetten een zwaar stempel op zijn opvoeding. Tegen
hofmaarschalk Liebaers zei Boudewijn regelma
tig: „Ik mag toch niet vergeten dat hij mijn zoon
niet is."
Paola
De recent gepubliceerde biografie Paolavan la
dolce vita tot koningin, heeft duidelijk gemaakt
dat ook de zesde vorstin van België worstelde met
een overspelige echtgenoot. Nieuw was, dat Paola
zélf eveneens de bloemetjes zou hebben buiten ge
zet. E ind okt ob er noggaf het glossy blad 'P-Maga
zine' de verhalen over alle bastaardkinderen van
het geslacht Coburg een geheel nieuwe wending
door te suggereren dat ook Paola als eerste Belgi
sche vorstin een buitenechtelijke zoon heeft: prins
Laurent. De prins zelf reageerde overigens nogal
laconiek. „Ik was er niet bij toen ik verwekt werd,
dus ik weet van niets", zei hij in een interview met
La Dernière Heure.
Dat het huwelijk van Paola en Albert niet over ro
zen is gegaan, was overigens al medio jaren zeven
tig duidelijk. Paola en Albert II leefden min of meer
gescheiden van tafel en bed, lieten loslippige hof-
medewerkers weten. Tussen Paola en koningin
schoonmoeder Fabiola zou het ook al niet boteren.
Publicist Manu Ruys noteerde over die periode:
„Zij balanceerden lichtzinnig op de rand van de
echtscheiding, vanwege Alberts én Paola's wufte
escapades.Alberts 'wufte escapade' zou - zo werd
pas deze maand in de Belgische media breed uitge
meten - Delphine hebben voortgebracht, een in
middels 30-jarige kunstenares te Londen. Van
Paola's 'wufte uitstap' rest een compromitterende
foto die in de jaren zeventig de publieke opinie
schokte. Op de foto is te zien hoe een zeer luchtig
geklede vorstin langs de vloedlijn slentert met een
jeugdige uitgave van Zorba de Griek: hij heeft zijn
arm stevig om haar middel geslagen.
De scherven zijn volgens veel waarnemers overi
gens al lang weer gelijmd. Biograaf Mario Dan-
neels meent dat de band tussen Paola en Albert II
zelfs hechter is dan ooit tevoren; een bewijs dat uit
een crisis ook veel goeds kan voortkomen. „Maar
het had een haar gescheeld of Paola was vandaag
niet onze koningin, maar een uit de echt geschei
den ex-prinses", noteert Darmeels in zijn boek:
Paola, van 'la dolce vita' tot koningin.
Mathilde
Zes vorstinnen en één prinses zijn Mathilde d'Ude-
kem d'Acoz voorgegaan als zij op vier december
aan kroonprins Filip het 'jawoord' geeft. De Belgi
sche media zetten het 'droomhuwelijk' nu al in de
verf als een klassiek sprookje. Een Belgisch meisje
vindt haar geluk bij een prins; dat is het archetypi
sche beeld dat elk westers kind al vanaf de kleuter
jaren wordt ingeprent. Maar de werkelijkheid is -
zo leert de kroniek van het verdriet van zes Belgi
sche vorstinnen - weerbarstiger. Huwelijkstrouw
was voor het geslacht-Coburg niet in graniet ge
beiteld, om het voorzichtig te formuleren. Het lot
was bovendien bij tijd en wijle wreed en meedo
genloos. „Zij leefden nog lang en gelukkig", zal
Mathilde en kroonprins Filip worden toegewenst.
Als Filip de familietraditie voortzet, is dat niet
vanzelfsprekend.
Paul Koopman
Bronnen: ManuRuys: Achter demaskerade; Adam Hoch-
schild: De geest van Koning Leopold en de plundering
van de Congo; Mario Danneels: Paola, van la dolce vita
tot koningin; Henri van Daele: Zes koninginnen; Evrard
Raskin: Prinses Lilian, de vrouw die Leopold III ten val
bracht.
Paola
Fabiola en
Boudewijn
Astrid
In september werd de verloving van prins Filip en Mathilde d'Udekem d'Acoz officieel bekendgemaakt op het bordes van het Kasteel van Laken. Staand vlnr: gravin Anne Komorovsky (moeder van Mathilde), Elisabeth Mathilde
d'Udekem d'Acoz, Patrick d'Udekem d'Acoz (vader van Mathilde), prins Laurent, Mathilde en Filip, prinses Astrid, prins Lorenz, Helen d'Udekem d'Acoz, koningin Paola (moeder van Filip), koning Albert (vader van
Filip), koningin Fabiola, Charles-Henri d'Udekem d'Acoz; zittend vlnr: prinses Maria-Laura, prinses Luisa-Maria, prins Amadeo en prins Joachim. foto Reporters
Een mooie prinses die trouwt met een prins. Daar moet, zo leren de klassieke
sprookjes, langdurig geluk van komen. Het is een cliché dat nog steeds aan
elk koninklijk huwelijk kleeft. Maar doet de Belgische logopediste Mathilde
d'Udekem d'Acoz er werkelijk verstandig aan op 4 december met kroonprins
Filip te huwen? Tot dusverre heeft het Belgisch koningshuis vooral veel hartzeer
op zijn geweten. Een kroniek van het verdriet van de Belgische vorstinnen.
knoopte met de 17-jarige Parijse prostituée Blan
che Delacroix. Zij schonk Leopold twee zoons, en
verwierf aldus de titel 'Baronnesse de Vaughan'.
Koningin Maria-Hendrika raakte vereenzaamd in
haar buitenverblijf te Spa, terwijl Leopold H zich
vermaakte in zijn andere paleizen. Haar vernede
ring was compleet toen Leopold, vier dagen voor
zijn dood, nog snel met zijn maïtresse trouwde,
overigens alleen voor de kerk. Het land sprak er
schande van. Het republikeinse Waalse dagblad Le
Peuple had het over 'Smeerlap de tweede en zijn
koninklijke hoer'.
Elisabeth
Het huwelijk van de Beierse Elisabeth Wittelbach
met de derde Belgische vorst, koning Albert I
(1875/1934), werd onder een gunstiger gesternte
gesloten. Zij trouwden in oktober 1900. Niet in de
eerste plaats vanwege het landsbelang, maar uit
liefde, zo wilhet verhaal. Elisabeth nam bovendien
meer geestelijke bagage mee dan haar twee voor
gangsters, die nog piepjong en bleu waren toen zij
in het huwelijksbootje stapten. Zij had een gede
gen opleiding genoten en sprak bijvoorbeeld niet
alleen Frans en Italiaans, maar ook Russisch en
zelfs Arabisch. Elisabeth gold als een eigenzinnige
geëmancipeerde vrouw, met een bovenmatige be
langstelling voor kunst en cultuur.
Over eventuele 'slippertjes' van haar echtgenoot is
in de archieven niets terug te vinden, afgezien dan
van de letterlijke uitglijder van koning Albert I in
Marche-les-Dames. Hier stortte de koning, een
verwoed alpinist, in 1934 onder nog steeds niet op
gehelderde omstandigheden van de rotsen. Als het
huwelijk tussen Albert en Elisabeth gezegend was,
dan heeft zijn vrouw er niet erg lang van kunnen
genieten. Elisabeth was veel langer weduwe dan
getrouwd: om precies te zijn éénendertig jaar.
Astrid
Verloor Elisabeth haar man veel te vroeg door een
tragisch ongeluk, de vierde koningin van België, de
Zweedse prinses Astrid, werd zélf door een droef
lot getroffen. Zij huwde in 1926 met kroonprins
Leopold III, kreeg drie kinderen en kwam al in
1935 in Zwitserland om het leven bij een mysteri
eus verkeersongeval. Daarmee was zij één van de
eerste dodelijke slachtoffers in het dan nog nauwe
lijks gemotoriseerde Europa.
Het kortstondig huwelij k tussen Leopold III 19 01 -
19 83) en de betoverend mooie Astrid geldt in België
nog steeds als een toonbeeld van trouw en geluk.
Maar de laatste jaren begint ook deze icoon af te
bladderen. Oud-hoofdredacteur Manu Ruys van
de Belgische krant De Standaard schreef in zijn
boek Achter de maskerade: „Leopold hield er een
eigen privé-moraal op na, vooral op seksueel
gebied." De krant De Morgen onthulde drie jaar
geleden dat Leopold III eveneens bastaardkinde
ren had verwekt, onder wie ene AB. „Zijn moeder
was een hofdame die minder dan negen maanden
voor de geboorte van AB. onverwacht afreisde
naar Engeland. Heel Brussel weet dat, maar
zwijgt en houdt de oogkleppen op", aldus De Mor
gen.
Lilian Baels
Bekender en meer omstreden is de relatie die de-
zelfde Leopold Hl in volle oorlogstijd aanknoopte
met Lilian Baels, een West-Vlaams burgermeisje.
Zijn in het geheimgesloten huwelijk in 1941 zouna
de Tweede Wereldoorlog tot de 'koningskwestie'
leiden. Het feit dat Leopold, krijgsgevangen in ei
gen land, niet meeleed met zijn bezette volk, maar
wittebroodsweken vierde in het kasteel van de
Oostenrijkse graaf Karei Kuhn, sympathisant van
het nazi-regime, werd hem nooit vergeven. Het
weekblad KNACK schreef in 1998: „De Belgische
mythe wil dat Leopold na het auto-ongeluk in
Zwitserland door verdriet en eenzaamheid werd
verteerd en haast noodgedwongen op zoek ging
naar een tweede moeder voor zijn kinderen. De
waarheid is dat Leopold na de dood van Astrid
meer dan één stormachtige verhouding had, ter
wijl zijn kinderen meestal ver weg op het domein
van Ciergnon verbleven."
Ook Lilian Baels kreeg van het huwelijk met een
Belgische vorst niet datgene wat zij ervan ver
wachtte, al was haar verdriet van een andere orde
dan de smart van haar voorgangsters. In de biogra
fie Prinses Lilian, de vrouw die Leopold III ten val
bracht, schrijft Evrard Raskin dat Lilian vooral te
leurgesteld en gefrustreerd was vanwege de neer
waartse draaikolk waarin zij en haar man terecht
kwamen. Lilian had gehoopt haar milieu te ontstij
gen door koningin der Belgen te worden. Precies
het omgekeerde gebeurde. In 1950 zag Leopold
zich genoodzaakt af te treden omdat de regering na
bloedige rellen in Wallonië had geweigerd troepen
in te zetten tegen republikeinse betogers. In plaats
van gevierd vorstin werd de mateloos ambitieuze
Lilian een 'outcast'die sedert de dood van Leopold
in 1983 teruggetrokken leeft in het kasteel van Ar-
genteuil als 'prinses van Rethy'.
Fabiola
Als we Lilian niet meetellen, is de huidige konin
gin-moeder Fabiola (zij heeft nooit afstand gedaan
van haar titel); de vijfde koningin van België. Haar
huwelijk met de in 1993 overleden koning Boude
wijn was een trendbreuk. Waren de voorvaderen
van haar man flierefluiters met een op zijn minst
moeilijk beheersbaar libido, Boudewijn ging de
geschiedenis in als de 'koning asceet', een zeer vro
me, sobere, wat introverte man, evenals de Spaan
se Fabiola bovendien diep-religieus. Op zijn secre
taire in zijn werkkamer prijkten foto's van zijn
vrouw en familieleden, alsmede een ingelijste re
plica van de lijkwade van Turijn. Over Boudewijn
is veel gepubliceerd, maar een scheve schaats
wordt nergens beschreven.
Toch rustte ook op dit huwelijk geen zegen. Boude
wijn en Fabiola bleven tot hun beider grote ver
driet kinderloos. Het echtpaar ondernam talloze
bedevaarten, reisde zelfs naar Jeruzalem om daar
van de Bron van de Annunciatie te drinken, maar
het mocht allemaal niet baten. Vier miskramen
maakten duidelijk dat Boudewijn en Fabiola zelf
niet voor een troonopvolger zouden kunnen zorgen
en broer Albert, of diens oudste zoon Filip, de fak
kel verder zou moeten dragen. Niet toevallig ont
fermden Boudewijn en Fabiola zich met name over
de vorming van de huidige kroonprins Filip. Zij