Wahid zoekt altijd de dialoog
Kansen verspeeld bij Duitse hereniging
PZC
Lilipaly voorziet zelfbestuur Molukken
feiten en meningen
2
Nieuwe president Indonesië met iedereen bevriend
Gedumpte ambtenaren
EU brengen tijd door
met betaald niets doen
21 oktober 1949
donderdag 21 oktober 1999
door Theo Haerkens
Twee vechten om een been en de der
de gaat ermee heen. Het spreek
woord kon geen betere toepassing
vinden dan bij de overwinning van Ab
durrahman Wahid, de beminnelijke
moslim-intellectueel, bij de presi
dentsverkiezingen gisteren in Indone
sië. De ziekelijke en bijna blinde Wa
hid, beter bekend als Gus Dur (toffe
peer), was de minst waarschijnlijke
winnaar, maar ging toch met de eer
strijken.
„Ik stel voor dat we eerst naar Semang-
gi gaan en daarna naar Habibie". Ka
rakteristieker konden de eerste woor
den van de nieuwe president niet zijn.
Semanggi is het kruispunt in het za
kencentrum van Jakarta op anderhal
ve kilometer van het parlement, waar
steevast gewelddadige confrontaties
tussen studenten en veiligheidstroepen
plaatsvinden. Habibie is zijn voorgan
ger die zich in de nacht van dinsdag op
woensdag terugtrok uit de race om het
hoogste ambt.
Gus Dm- schroomt het contact met het
volk niet en houdt graag de communi
catiekanalen open met wie dan ook. Hij
staat op goede voet met de andere op
positieleiders en is dik bevriend met
Megawati Soekarnoputri, die hij ver
sloeg. Maar hij heeft ook steeds de ka
nalen met de vorige machthebbers
open gehouden.
Vreedzame
Abdurrahman Wahid, de leider van
Nahdlatul Ulama, met ruim dertig mil
joen leden de grootste moslimorganisa
tie van Indonesië, was altijd al aanwe
zig in het politieke debat. Hij heeft de
laatste jaren onvermoeibaar gepro
beerd op vreedzame wijze veranderin
gen te bevorderen. Dat hij zelf nog ooit
president zou worden, was tot voor
kort moeilijk denkbaar. Wahid is half
blind en heeft kort na elkaar twee her
seninfarcten gehad. Hij laat zich bij
publieke optredens meestal begeleiden
door zijn dochter Yenni.
Invloedrijk was hij altijd wel met zijn
enorme achterban die voornamelijk
bestond uit eenvoudige moslims van
het platteland. Wahid is een man van
verzoening en cüaloog en was zelden te
beroerd om zijn mening te geven. On
danks zijn kwakkelende gezondheid
dook hij overal op om gesprekken op
gang te brengen of te houden. Zo be
zocht hij een aantal malen Soeharto
nadat die was afgetreden, in een poging
om het geweld dat overal in het land de
kop op stak in te tomen. Bij herhaling
beschuldigde hij de autoriteiten van
betrokkenheid bij schijnbaar onver
klaarbaar geweld, zoals de moorden op
moslimgeestelijken eind vorig jaar in
Oost-Java.
Ook het geweld in Ambon weet hij aan
provocaties. Pogingen om verzoe-
ningsgesprekken van de grond te krij-
genmet Soeharto en de zijnen, leverden
echter niets op. Wahid zat ook achter
het bezoek van de Nederlandse Ambo
nezen vorige week nog brachten aan
Jakarta in een poging bij te dragen aan
beëindiging van het bloedvergieten.
Ook in het verleden probeerde hij met
iedereen in contact te blijven. Hij is al
tijd bevriend geweest met oppositie
leidster Megawati Soekarnoputri,
maar werd twee jaar geleden nog gere
geld gezien met Siti Hardiyanti Ruk-
mana oftwel Tutut, de oudste dochter
van Soeharto, indertijd vice-voorzitter
van Golkar. Dat maakte hem wat on
grijpbaar. Critici hadden ook moeite
met de soms cryptische uitspraken van
deze karakteristieke Javaan. „Hij
komt te vaak vaag uit de hoek", zei een
politiek commentator eens.
Wahid komt uit een van de invloedrijk
ste families van het land. Zijn vader en
ook zijn grootvader waren bekende
moslimleiders, zijn vader was ooit mi
nister van Godsdienstzaken. Gus Dur
is moslimleider, maar tegelijkertijd een
overtuigd voorstander van de schei
ding van politiek en religie. Kort voor
de verkiezingen veegde hij in niet mis te
verstane woorden de geestelijk leiders
de mantel uit nadat die hun volgelin
gen hadden opgeroepen vooral te stem
men op moslimpartijen. Hij verzette
zich hartstochtelijk tegen moslims cüe
Megawati niet aanvaardbaar achtten
als president omdat zij vrouw is.
Maar hij kon, evenmin als zijn collega
Amien Rais, die de andere grote mos
limorganisatie leidde, zijn volgelingen
overtuigen. De moslims vormden uit
eindelijk toch een eigen derde kamp in
het politieke spectrum. Nog geen twee
weken geleden accepteerde Wahid de
presidentskandidatuur die hem werd
aangeboden door Amien Rais, de man
die de grote en kleinere moslimpartijen
in het parlement wist samen te smeden.
Gus Durnamhet aanbod echter pas de
finitief aan na consultatie van zijn ei
gen geestelijke leider. GPD
door Jeroen Vliegenberg
Het voormalige PvdA-Ka-
merlid J. Lilipaly uit Mid
delburg kijkt tevreden terug
op het bezoek dat hij als één
van de zes leden van de Moluk
se delegatie bracht aan Jakar
ta. In een eerste reactie zegt
Lilipaly, aanwezig bij de pers
conferentie van de delegatie
op Schiphol, vertrouwen te
hebben in Abdurrachman Wa
hid, sinds gisteren president
van Indonesië.
Volgens Lilipaly is Wahid een
man die zich aan zijn woord
houdt. „Zijn inzet is te komen
tot Indonesië als eenheids
staat, waarbinnen een vér
gaande vorm van autonomie
van de Molukken mogelijk
moet zijn. Ik verwacht dat dat
uiteindelijk ook gebeurt in At-
jeh en Irian Jaya. Een volledig
onafhankelijk Molukken, wat
de RMS al sinds 1950 na
streeft, zal er niet komen.
Maar als de Molukken straks
autonoom zijn, hebben ze wel
zelfbestuur."
De Molukse delegatie heeft in
Jakarta uitvoerige gesprekken
gehad met Amien Rais, de
voorzitter van het Raadge
vend Volkscongres, presi
dentskandidate Megawati
Soekarnoputri, minister van
Defensie Wiranto en de zojuist
afgetreden president Habibie.
Lilipaly: „Op de eerste plaats
gingen de gesprekken over het
stoppen van het geweld op
Ambon. Iedereen wil dat het
geweld ophoudt, alleen wordt
er verschillend gedacht over
de manier waarop er een einde
Drie van de zes leden tellende Molukse delegatie die vorige week een bezoek bracht aan Jakarta: (vlnr) Lillipaly, Matulessy en Santi.
foto Phil Nijhuis/GPD
aan het geweld moet komen."
„We vinden dat het leger de
zaak niet in de hand heeft kun
nen houden en al veel eerder
had moeten ingrijpen. Er zijn
nu nog steeds mensen die van
buitenaf Ambon willen bin
nendringen, de zogenoemde
provocateurs. Het leger had ie
dereen moeten ontwapenen.
Rais heeft dat beaamd. Hij uit
te in ons gesprek kritiek op
Wiranto. Volgens Rais zijn de
rellen goed georganiseerd en
gefinancierd. Wiranto heeft de
zaak niet in de tang."
Lilipaly ziet nog wel een actie
vere rol weggelegd voor de Ne
derlandse regering. „Neder
land voerde de laatste tijd een
politiek van wegkruipen.
Maar Nederland heeft een dui
delijk belang in de zaak, want
veel Molukkers in Nederland
hebben familie op de Moluk
ken. Wat mij betreft mag Ne
derland wel wat meer doen
dan noodhulp geven. Ik ver
wacht van de regering dat ze
hulp biedt aan de Nederlandse
Molukkers die zich inzetten
voor de wederopbouw van met
name Ambon en de rest van de
Molukken." De Middelburger
verwacht binnenkort terug te
gaan naar Jakarta. „Misschien
al in november of in december.
We gaan zeker verder praten
met Wahid over de toekomst
van de Molukken. Op uitnodi
ging van Wahid is onze Moluk
se delegatie in Jakarta ge
weest. Nu is hij president ge
worden. Dat doet me deugd."
Drie maanden duimendraaien met behoud van een riant sala
ris. Het is het lot van de oud-woordvoerders van de Europese
Commissie. Negentig procent van de Commissie-ambtena
ren doet niets. Dus wij zijn eindelijk normaal bezig.
door Mare Peeperkorn
De Telegraaf, de Volkskrant
én de European Voice, het
'huisblad van de Europese
Unie', ze liggen alweer netjes
opgevouwen op zijn bureau.
„Allemaal gelezen", verzekert
Nico Wegter, oud-woordvoer
der van Europees Commissaris
Van den Broek. Spijt klinkt door
in zijn stem, het is immers pas elf
uur 's ochtends.
Wegter heeft even overwogen
zijn favoriete klassieke cd's mee
naar het werk te nemen. „Die
kun je namelijk afspelen op de
nieuwe pe's. Maar ja, dat is toch
ook wat." Voor hem is de over
gang groot. Tijdenlang pendel
de hij tussen hotelkamer,
perszaal en vliegtuigstoel. In
augustus brak hij - 'business as
usual' - zijn zomervakantie nog
af, om hals over kop met Van den
Broek de aardbevingsslachtof
fers in Turkije te bezoeken. „En
nu rest mij, hoe zal ik dat zeg
gen: ahum, een tamelijk lege
agenda. Dat is even slikken."
Wegter is niet de enige die zich
verveelt. Een groot deel van de
twintig ex-woordvoerders van
de vorige Europese Commissie
zit sinds medio september ge
dwongen niets te doen. Dui
mendraaien door over het alge
meen capabele en in ieder geval
zeer goedbetaalde functionaris
sen: salaris tussen de vijftien en
twintig mille per maand.
Bureau de passage
Wegter en zijn voormalige colle
ga's zitten in het 'bureau de pas
sage'. Een mysterieuze naam
voor het instituut waar de Com
missie haar personeel stalt waar
ze geen raad mee weet. Een 'tus
senstation' verzekert één van de
'passanten', anderen spreken
over het 'Bureau Tijdverdrijf'.
Gedeeld is evenwel de afkeer
van het 'grote niksen'. Een situ
atie waar ze zelf geen schuld aan
hebben. De nieuwe Commissie
wilde gewoon met een schone lei
beginnen. Dus geen oude ge
zichten waar de geur van cor
ruptie en vriendjespolitiek van
de vorige Commissarissen nog
aan kleefde. De 'ex-en' die eet
vast contract hebben als Com|
missie-ambtenaar zullen ergeni
in de Brusselse EU-gebouwei
een nieuwe stoel vinden, de rest
verdwijnt. Maar tot eind dit jaai
moeten ze 'beschikbaar' zijn
maximaal drie maanden met
behoud van salaris. Beschife
baar waarvoor?
Wegter kan zich nog een beetji
gelukkig prijzen. Als oudgej
diende - sinds 1972 in vaste
dienst - kreeg hij in ieder geva
een werkkamer in het hoofdge
bouw van de Commissie. Same;
met Martine Reicherts, dt
woordvoerster van oud-Coi»
missievoorzitter Santer. Ré
cherts is niet aanwezig. Zij be
vindt zich na een bezoek i
Tibet in een Frans klooster. Dj
'wachtkamer' voor de overigi
passanten is minder florissant
Een afgeleefd, zielloos kantooi
één van de vele waar de EU ii
Brussel zo rijk aan is. Stapel
oude Euratom-jaarverslagenii
de gang, het bordje 'nooduit
gang' symbolisch er bovenoj
geplaatst. D'e meeste kamen
zijn leeg. „Negentig procent var
de Commissie-ambtenaren doe:
niets. Dus wij zijn eindelijk nor
maal bezig", ldinkt het wrang
„Het is pure verspilling van be
lastinggeld", verzucht één var
de ex-woordvoerders. „Dj
Commissie beweert altijd tj
weinig mensen te hebben. Laa:
ze eerst maar eens de mankrach:
gebruiken die er is," Waaron
mogen wij niets doen, vraagt hi;
wanhopig. „Intelligente, gemo
tiveerde, jonge ambtenarer
botsten op een muur van hiërar
chie en ronduit reactionair!
vakbonden. Het gevolg is dat dt
goeden vertrekken en de res!
ontmoedigd zijn tijd uitzit."
Wegter blikt naar een foto uil
gelukkiger tijden: samen me
Van den Broek op werkbezoek
„De belastingbetaler duif
recht in de ogen te krijgen. Als it
mijn werkweken gedurende dt
laatste jaren overzie, heeft dt
burger absoluut waar voor zijt
geld gekregen. Als dit tenminstt
niet te lang duurt. Maar dat zai
toch niet?" GPD
Veiligheidsraad
Joegoslavië is gekozen tot tij--
delijk lid van de Veiligheids
raad van de Verenigde Naties,
Tsjechoslowakij e greep naast
een tijdelijke zetel in de raad.
De Sovjet-Unie is woedend
dat niet zijn vazalstaat is ge-
közen, maar juist Joegoslavië,
clat zich aan de Russische in
vloed heeft ontworsteld. De
Sovjet-Unie weigert de stem
ming te herkennen
Onschuldig
Een Amsterdamse chauffeur is
vrijgelaten nadat hij ander
half jaar lang onschuldig in de
cel heeft gezetenD e man werd
beschuldigd van diefstal van
een pakje met 80.000 gulden
dat hij zou hebben vervoerd.
Ondanks het vrijwel afwezige
bewijs werd de man veroor
deeld; een particuliere detecti
ve vond de echte daders. Een
van die daders was een ver
dachte die Justitie had gewei
gerd te onderzoeken.
Bloeddonors
De bloedtransfusiedienst van
het Rode Kruis neemt volgen
de week voor het eerst bloed af
in Zeeland. Tweehonderd in
woners van het eiland Tholen
staan bloed af; de mannen vijf
honderd en de vrouwen vier
honderd cc. Daarna moeten ze
een kwartiertje rusten. Boven-
dien krijgen de bloeddonoren
een extra vleesrantsoen mee
voor de volgende dag.
Uitgever:
J. C. Boersema
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
OostsouburgseweglO
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Redactiefax: (0118) 470102
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax. (0118) 472404
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113) 273000
Fax. (0113)273010
Terneuzen: Axelsestraat 16
Postbus 51
4530 AB Terneuzen
Tel. (0115) 686000
Fax. (0115) 686009
Hulst: 's Gravenhofplein 4
4561 AJ Hulst
Tel. (0114) 373839
Fax. (0114) 373840
Zöerikzee: Graehtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel. (0111)454647
Fax (0111)454659
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30-17 00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 8.00 tot 10 30 uur
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener Arcade NV
Internet (http://www.pzc.nl):
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
redactie, redactie@pzc.nl
exploitatie: internet@pzc.nl
Bezorgklachten:
Maandag t/m vrijdag tussen 7.30 en
18.00 uur en zaterdag tussen 8.00 en
12.00 uur 0800-0231231 of op de re
giokantoren tijdens kantooruren (zie
openingstijden).
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/rrï vrijdagavond van 20.30
tot 22.00 uur en zondagavond
van 20.00 tot 22.00 uur:
Tel. (0118) 484000
Fax(0118)470100
Abonnementsprijzen:
per kwartaal 98,00;
franco per post 128,50;
per maand 35,75;
per jaar 372,50;
franco per post 491,00;
bij automatische afschrijving
per termijn 1,50 korting;
losse nummers
maandag t/m vrijdag 1,80,
zaterdag 2,60 p.st.,
(alle bedragen inclusief 6 pet. btw);
Postrek.nr3754316
'tn.v. PZC ab.rek. Vlissingen
Advertentietarieven:
191 cent per mm; minimumprijs per
advertentie 28,65;
ingezonden mededelingen
2,5 x tarief;
speciale posities; tarief op aanvraag;
voor brieven bureau van dit blad
6,50 meer (excl. 17,5 pet btw);
volledige tarieven met
contractprijzen op aanvraag;
(alle advertentieprijzen
exclusief 17,5 pet. btw)
Giro: 35 93 00, Uitgeverij
Provinciale Zeeuwse Courant B.V
Vlissingen
Tien jaar na de Val van De
Muur staat het herenigde
Duitsland er tamelijk be
roerd voor. De werkloos
heid is met name in het
oosten massaal, de bevol
king bijna chronisch de
pressief en slecht gehu
meurd en het onvermogen
tot hervormingen verbijs
terend. Het had ook an
ders kunnen lopen. Van
daag deel twee in een serie
over Oost- en Midden-Eu
ropa 'na de muur'.
door Peter van Nuijsenburg
Er zijn momenten die door ie
dereen. of hij er bij was of
niet, 'historisch' worden ge
noemd. Later en vaak niet eens
veel later blijkt het 'historische
moment' door vrijwel iedereen
te zijn vergeten. Zo'n moment
was er op 26 april 1997.
In het hotel Adlon in het hart
van Berlijn hield de toenmalige
Duitse president Herzog de eer
ste van een serie toespraken die
volgens de initiatiefnemers van
een meer dan vluchtige, op de
waan van de dag toegesneden,
kwaliteit zouden zijn. In het Ad
lon zouden belangrijke per
soonlijkheden hoofdthema's
aanroeren.
Herzog was de aangewezen fi
guur om als eerste uit deze vir
tuele eregalerij naar voren te
treden en de wereld te vertellen
'hoe ze er uitzag en eigenlijk uit
hoorde te zien'. De president
was geen man met koud water
vrees. Als er onaangename
waarheden verkondigd moes
ten worden, trok hij zijn jas uit
en spuugde hij in' zijn handen.
Dat deed hij ook in april 1997.
Zijn publiek bestond uit de poli
tieke en maatschappelijke elite
van het land. Ze waren gekomen
voor een onderhoudende avond
(Herzog kan heel geestig zijn) en
werden op de foltertafel gelegd.
De president geselde in 'strie
mende bewoordingen' de in zijn
land heersende mentaliteit. De
lamlendigheid en verstarring,
de bureaucratie en de veramb-
telijking, het gejammer en ge
zeur, het slaafse vertrouwen in
de overheid, de angst voor ver
nieuwing en verandering; in
zijn aanklacht passeerde het al
lemaal de revue. Na afloop werd
er beleefd geapplaudisseerd.
Herzogs rede maakte wel iets
los. De kranten drukten de ge
ruchtmakendste passages af, de
commentaarschrijvers betuig
den met veel omhaal van woor
den hun instemming en er ver
scheen een boek met de rede en
reacties van de spraakmakende
gemeente. Het was 'een van de
belangrijkste toespraken uit de
naoorlogse geschiedenis'. 'De
vinger was onverbiddelijk op de
wonde plek gelegd'.
Niets
„Er moet een nieuwe wind door
hét land waaien.Die uitsmijter
van de president was even een
gevleugeld woord. Maar de
wind ging sneller liggen dan hij
was opgestoken. Er gebeurde...
niets. Duitsland modderde
voort alsof 'het historische mo
ment' er helemaal niet was
geweest. Ook de rood-groene re
gering, waarvan de komst verle
den jaar ook al als een 'histo
risch moment' (Duitsers zijn gek
op dat soort momenten) gold,
heeft daar niets aan willen en
kunnen veranderen. Het boek
ligt intussen in de ramsjeen he
dendaagse versie van de mest
vaalt van de geschiedenis.
Herzogs hartenkreet kwam ei
genlijk al te laat. Het juiste
ogenblik voor die verfrissende
wind was al jaren voorbij. Dat
ogenblik of liever die periode
trad in toen tien jaar geleden De
Muur viel. Het is een inmiddels
tot cliché gestolde wijsheid, dat
grote, historische (jawel) ge
beurtenissen een uitgelezen
aanleiding zijn om 'structuren'
in beweging te brengen die ho
peloos vastgelopen zijn. In de
voormalige DDR, die als de vijf
'nieuwe deelstaten' door de
Bondsrepubliek werden inge
lijfd, was de situatie duidelijk.
De hele handel stond letterlijk
op instorten. Als hier niet snel
ingegrepen werd, zou de voor
malige arbeiders- en boeren-
staat even letterlijk in een
gigantische puinhoop verande
ren. En er is ingegrepen. En uit
gegeven. Meer dan 150 miljard
per jaar is er in het nieuwe oos
ten gepompt.
Helmut Kohl, de kanselier van
de eenheid, had aan het begin
van de hereniging 'bloeiende
landschappen' in de nieuwe
deelstaten beloofd. Hij is er
hard om uitgelachen en met eni
ge reden: vooral de werkloos
heid (rond de twintig procent)
bloeit. Maar-wie de nieuwe deel-
De Val van De Muur in 1989.
staten van nu vergelijkt met de
muffe, verschimmelde DDR van
toen, kan zelf zien dat er heel
wat in de knop staat. Dat is met
alle onvermijdelijke en ver
mijdbare fouten een prestatie
van inderdaad historische di
mensies.
Wat niet gelukt is, is de 'vastge
lopen structuren' in het westen
en omdat het oosten is opgeslokt
door het westen, ook in het oos
ten weer vlot te trekken. Die
'vastgelopen structuren' vor
men de verzorgingsstaat die ook
toen al, voor de Val van De Muur,
uit zijn voegen barstte. De
Bondsrepubliek was ook toen
rijp voor een vermageringskuur,
maar Kohl was niet de aange
wezen figuur om zijn landgeno
ten op dieet te zetten. En die
vonden het best zo. Het ging ze
toch nog steeds naar den vleze?
Duitsland was, aldus de analyse
van de staatsman, een 'amuse
mentspark' geworden. Nergens
verdienden de werknemers
meer, hadden ze langere vakan
ties (minstens twee maal per
jaar naar de zon) en gingen ze
vroeger met pensioen dan in de
Bondsrepubliek. Dat konzo niet
doorgaan. De handen moesten
weer uit de mouwen. De buiten
landse concurrentie zat niet stil.
Kohl is later door iedereen die
het beter wist, vooral door zijn
voorganger Helmut Schmidt,
verweten dat hij zijn landgeno
ten niet met een 'bloed-zweet-
en-tranen-rede' had voorbereid
op de offers die de hereniging
zou vergen. Dat is het gelijk
vanuit de leunstoel. Kohl kent
als geen andere naoorlogse poli
ticus, met uitzondering waar
schijnlijk van de eerste kanse
lier Konrad Adenauer (1949-
1963), de collectieve gemoeds
toestand van zijn medeburgers.
De West-Duitsers zouden ver
moedelijk niet tot bovenmatige
offers bereid zijn geweest en de
Oost-Duitsers niet tot boven
matige inspanningen. Duitsers
zijn ook om de bekende histori
sche reden niet happig op grote,
laat staan revolutionaire veran
deringen. Dat is ze deze eeuw
slecht bekomen.
foto ANP
Adenauer die zijn pappenhei
mers kende èn wantrouwde won
veertig jaar geleden de Bonds
dagverkiezingen met de slogan
'Keine Experimente'. Die geldt
sindsdien als de nationale lijf
spreuk. Het is ook het richtsnoer
voor het doen en vooral laten
van de 'maatschappelijke
krachten', de politieke partijen,
de vakbeweging en, in mindere
mate, omdat ze door de concur
rentie tot actie werden gedwon
gen, de werkgevers.
Volkspartijen
De grote volkspartijen, de soci
aal-democratische SPD en de
conservatieve CDU, worden be
heerst door een grote, 'innerlij
ke' weerstand tegen hervormin
gen. De SPD, de oudste sociaal
democratische partij in Europa,
heeft in tegenstelling tot de
geestverwanten in bijvoorbeeld
Engeland en Nederland, de bal
last van een sinds de globalise
ring voorbij tijdperk niet
kunnen afwerpen. De traditio
nalistische meerderheid gelooft
nog steeds in de overheid als
panacee en de hervormingsge
zinde minderheid moet vrezen
dat ze nooit de meerderheid zal
worden.
Bij de CDU is het niet veel an
ders. Dat is, aldus de politico
loog Baring, eigenlijk ook een
sociaal-democratische partij,
maar dan met de handen gevou
wen in gebed. De christen-de
mocraten hebben een voordeel
boven de sociaal-democraten:
hun jongere generatie zou meer
talent hebben dan die van de
SPD, wier reservoir inderdaad
uitgeput lijkt.
De andere uit de oude Bondsre
publiek stammende partijen, de
Groenen en de liberale FDP, tel
len niet meer mee en zijn als
bron van vernieuwing al lang
droog gevallen. Ze zijn aan
hangsels van de grote partijen.
De Groenen zitten op de baga
gedragervan de SPD; de libera
len rijden met de CDU mee. En
van de in Oost-Duitsland sterke
'post-communistische' PDS
valt al helemaal niets te ver
wachten. Ze is een protestpartij
die de daar rijkelijk opborrelen
de onvrede opzuigt.
Er is een organisatie die de rol
van de politiek had kunnen
overnemen en de motor van de
verandering had kunnen wor
den. Maar ook de vakbeweging
is op een enkele bond na aange
stoken door het anti-verande
ringsvirus. De retoriek en de
ideeën stammen net als het me
rendeel van de leden uit de j aren
vijftig. De vakbeweging is niet
in staat gebleken adequaat te
reageren op de ontwikkelingen
die na de Val van De Muur in een
stroomversnelling zijn geraakt.
De leiding geldt als star, de gees
telijke horizon houdt op bij de
fabriekspoort. Met de specifie
ke problemen van de hereniging
voor het oosten heeft ze onvol
doende rekening gehouden. De
vakbeweging is volgens experts
medeschuldig aan de daar heer
sende hoge werkloosheid door
vast te houden aan looneisen die
door de productiviteit op geen
enkele manier werden gerecht
vaardigd.
Dat de hereniging zich niet zo
snel heeft kunnen voltrekken
als in de euforie van de eerste ja
ren werd gehoopt, is inmiddels
overal erkend en geaccepteerd.
Oost en West waren tijdens
veertig jaar deling te veel uit el
kaar gegroeid. Dat het herenig
de Duitsland er beter voor had
gestaan, als de 'Wende' was aan
gegrepen voor ingrijpende her
vormingen geldt intussen ook
als onbetwistbaar. Maar dat
'historische moment' is jam
merlijk gemist. GPD
