Pabo definitief in Duitse handen
PZC
Grijperspecialist bestaat 75 jaar
De Kok tevreden over kunstlobby
Galerie geeft overzicht van
veelzijdig werk Paul Bartels
Kleurrijk lint van
gaaf fruit trekt
door Goese straten
zeeland vrijdag 24 september 1999 16
1900-2000
Van Zweden laat ook
langzaam deel symfonie
tot zijn recht komen
Dansspektakel lets op Bach
Nieuwe banen verwacht bij postorderbedrijf in erotica
ondernemend zeeland
Micro Electro
heropent
filiaal Goes
kunst cultuur
in detail
Koopavond
K*®» IS^ftowT^
In het laatste jaar van n
:ij de twintigste eeuw F
j blikt de PZC van dag tot Kj
j dag terug op nieuws- 1
feiten uit Zeeland.
24 SEPTEMBER 1955
De fruitfee reikt de eerste prijs uit tijdens het corso van 1957.
foto archief PZC
HULST,
basiliek St. Willibrord
London Philharmonic Orchestra,
onder leiding van Jaap van Zweden,
met medewerking van Derek Han,
piano. Werken van Adams, Beetho
ven en Tsjaikovski
door Jos Verpoorten
Dirigent Jaap van Zweden is
een musicus die zich in he
roïsche momenten uit het sym
fonische repertoire duidelijk
het meest in zijn element voelt.
Zijn energieke persoonlijkheid
en benadering staat het volledig
recht doen aan poëtische ge
deelten weieens in de weg.
Vreemd genoeg was donderdag
in de basiliek te Hulst het lang
zame deel uit de vierde symfonie
van Tsjaikovski één van de
hoogtepunten van de avond.
In deze symfonie kwam het
voortreffelijke London Philhar
monic, dat hij de eer had te mo
gen leiden, ook het meest tot
haar recht.
Het is niet vreemd, dat het be
luisteren van dit orkest in een
hoogromantisch werk als dit,
zo'n genoegen verschaft.
Met dit repertoire hebben deze
musici duidelijk de meeste affi
niteit.
Het vijfde pianoconcert van
Beethoven, dat deze avond ook
was geprogrammeerd, deed in
deze bezetting - met perfecte
uitvoeringen op pianoforte in de
oren - eigenlijk een beetje ana;
chronistisch aan. Pianist Derej
Han is zeker een vakman, maai
verlaat in zijn vertolking ner-
gens de gebaande wegen e
heeft evenals dirigent Van Zwe
den te weinig raffinement inziji
spel om de voor Beethovens mu
ziek toch minder geëigende nrö
derne vleugel te doen vergeten
Mede door de wat ongeduldig
benadering van Han was er me
het orkest ook nogal eens ee
verschil in timing.
Eerlijkheid gebiedt te zegge
dat ook in het hedendaagse 'Thi
Chairman dances' van de in zij:
land uiterst populaire Ameri
kaan John Adams door het or
kest hoge ogen werden gegooid
Enthousiast en vakkundig weit
deze charmante mengeling var
minimal music en zoetge
vooisde Mantovani-melodiè
overgoten met een oosters saus
je ten gehore gebracht.
Akoestiek
De akoestiek van de prachtij
gerestaureerde Hulster basilie!
is niet te vergelij ken met die var
een concertzaal.
Er liggen diverse valkuilen oj
de loer. Bij de fortissimo gedeel
ten resulteerde dit te vaak in ti
veel decibellen die zeker in d:
koperblazers-aanhef van Tsjai
kovski 's symfonie pijn aan d
oren deden.
Toch was het een plezierige mu
zikale avond. Mede door het ve
le publiek in een volledig uitver
kochte basiliek.
(Advertentie)
door Alain Platei Roel Dieltiens
Les Ballets C. de la B. Ensemble Explorations
wonderlijke mix van show, dans,
variété en de top-30 van Bach
NRC: Applaus voor virtuoos circusspel van Platei
PZC: Dans brengt hemelse muziek terug op aarde
Le Soir; Een monsterachtige nood aan tederheid
Standaard: Platei raapt theater van de straat
ZeelandNet Studio's Kamperland, 24 en 25 sept 20.00 u
informatie en kaartverkoop
0118 659 659
'TffyV"
De rubriek Onderne
mend Zeeland staat on
der redactie van Claudia
Sondervan. Vragen, tips
en mededelingen kunnen
schriftelijk worden aan
geboden aan de redactie
van de PZC, postbus 18,
4380 AA Vlissingen, of
via fax 0118-470102.
Terugblik in jubileumuitgave NEMAG
Postorderbedrijf PABO uit Walsoorden is overgenomen door het Duitse bedrijf Beate Uhse AG.
foto Charles Strijd
door Ali Pankov
WALSOORDEN - Het Wals-
oordense postorderbedrijf in
erotische artikelen Pabo wordt
definitief overgenomen door
het Duitse bedrijf Beate Uhse
AG. De honderd mensen die nu
bij Pabo werken, hoeven niet
bang te zijn voor hun baan. De,
vooral internationale groei,
van Pabo zal de komende jaren
naar verwachting alleen nieu
we banen opleveren.
Pabo blijft een zelfstandige
GOES - Micro Electro her
opende donderdag het filiaal
aan de Marconistraat in Goes.
Begin dit jaar werd het pand in
brand gestoken, waardoor het
bedrijf gedwongen was tijde
lijk naar de Zaagmolenstraat
te verhuizen.
Het filiaal heeft nu een vloer
oppervlakte van driehonderd
vierkante meter en is daarmee
ruimer dan voor de brand. Dit
komt omdat het pand hoger
herbouwd is, waardoor het ma
gazijn en de personeelsruimte
op een verdieping boven de
winkel zitten.
„Qua pand zijn we uit de
brand", zegt bedrijfsleider D.
Zweedijk toepasselijk.
„Het is een hele verbetering,
vooral met het pand aan de
Zaagmolenstraat. Daar was
het erg warm en onoverzichte
lijk."
Over de eerste halve dag in het
nieuwe pand is Zweedijk tevre
den. „Het gaat boven verwach
ting goed. Om half tien hebben
we de deuren geopend en sinds
dien zijn er voortdurend klan
ten binnen geweest."
Zweedijk is niet bang dat de
clientèle het laat afweten als de
'nieuwigheid' eraf is.
„De eerste dagen hebben we
openingsaanbiedingen, daar
komen natuurlijk veel mensen
op af. Daarna verwacht ik dat
het ook goed zal gaan, want we
hebben onze vaste klanten
kring."
eenheid binnen het concern,
dat een leidende positie heeft
op de Duitse markt van seks
winkels en postorderactivitei
ten. De overname door Beate
Uhse, sinds een half jaar geno
teerd aan de beurs in Frank
furt, werd al sinds enkele
maanden verwacht. Pabo heeft
zo'n zeventig procent van de
Nederlandse postordermarkt
in erotiek en had vorig jaar een
omzet van 48 miljoen gulden.
Omzet
Dit jaar wordt een omzet van
zo'n zestig miljoen gulden ver
wacht, waardoor de totale om
zet van de postorderactivitei
ten van Beate Uhse tot boven
de honderd miljoen gulden zou
stijgen. Na Nederland, België,
Frankrijk, Oostenrijk en Enge
land (waar dit j aar de eerste ca
talogus verscheen) begeeft Pa
bo zich volgend jaar ook op de
Amerikaanse markt. Voor de
groeiende buitenlandse activi
teiten is de directie van Pabo
uitgebreid met P. de Schrijver,
die directeur was bij de Terneu-
zense vestiging van het uit
zendbureau Tènce.
door Ali Pankow
ZIERIKZEE - Het bedrijf NE
MAG in Zierikzee bestaat 75
jaar. Ter gelegenheid van dit ju
bileum is een boekje uitgege
ven met een terugblik op de
ontwikkeling van kleine ma
chinefabriek tot wereldwijde
producent van grijpers.
Grondlegger van het bedrijf
was Abraham Grootveld. Hij
nam in 1924 samen met zijn
compagnon Van Ameyden de
firma Hopman over.
Samen startten zij een kleine
machinefabriek. Al snel had
den zij vier man personeel no
dig voor de vele scheepsrepara-
ties en het herstellen van
grijpers. Een bakfiets diende
als vervoermiddel.
Bram Grootveld legde zich toe
op verbeteringen van grijpers
en besloot weldra deze werk
tuigen evenals kranen en ande
re transportinrichtingen zelf te
gaan produceren. De naam
NEMAG werd in 1932 inge
voerd als afkorting voor: Ne
derlandse Machinefabriek van
Ameyden en Grootveld. Kort
daarop kocht Grootveld het
deel van zijn compagnon op en
ging als directeur/eigenaar
verder. In 1936 betrok het be
drijf een nieuw pand aan de
Erststraat in de Rotterdamse
wijk Katendrecht. NEMAG
breidde de productie uit tot lie
ren, stuurmachines, persen,
transportrollen, stalen draai
bruggen en complete staalcon
structies voor fabriekshallen.
Rond 1950telde het bedrijf 150
medewerkers.
De huidige directeur Rob
Grootveld nam in 1965 de lei
ding van zijn vader over. Grij
pers besloegen toen hooguit
twintig procent van de produc
tie, maar waren wel het enige
product dat geëxporteerd
werd. Het maken van grijpers
kwam in een stroomversnelling
toen NEMAG de eerste schaar-
grijper introduceerde. Het af
zetgebied werd wereldwijd.
Een deel van het werk moest
worden uitbesteed onder meer
aan De Lignie in Herkingen,
dat later door Grootveld werd
opgekocht. Ook het bedrijf Bo-
dewes Winches in Krimpen a/d
IJssel werd overgenomen om
belangrijke toelevering veilig
te stellen.
Eind zeventiger jaren besloot
de Rotterdamse overheid tot
sanering van Katendrecht.
NEMAG zocht en vond een an
dere vestigingsplek: het fa
briekspand van Smit Bolnes
aan de Deltastraat in Ziei'ikzee
dat al enige tijd leeg stond. De
komst van NEMAG werd beju
beld met name door toenmalig
burgemeester Th. H. de Mees
ter. De werkgelegenheid op
Schouwen-Duiveland kon wil
wat impuls gebruiken.
De mogelijkheid van vervoer
over water voor grote grijpei'-
constructies droeg bij- aan het
besluit naar Zierikzee te ko
men. Het bedrijf telt thans
veertig medewerkers. „De con
currentie op de wereldmarkt is
in de loop der jaren enorm toe
genomen", erkent directeur
Reint Grootveld, kleinzoon
van de oprichter.
De kringen Midden-Zeeland
en Zeeuws-Vlaanderen van de
Brabants Zeeuwse Werkge
versvereniging ontvangen
donderdag 30 september ir.
R. C. Engelaai', rayonmanager
van PTT Post BV Zeeland. En
gelaar spreekt voor de kringen
over de dienstverlening' van
PTT Post voor het bedrijfsle
ven, inclusief grensoverschrij
dende postbezorging. De bij
eenkomst is tussen 16.00 en
18.00 uur in Hotel Au Port te
Philippine.
Advansis Automatisering
heeft zich gevestigd aan de
Welleweg in Dreischor. De on
derneming van P. Rentier en P.
van der Nagel richt zich met
name op het midden- en klein
bedrijf en biedt een volledig
pakket informatietechnologie
diensten. Rentier heeft erva
ring met procestechniek en het
bouwen van computersyste
men. Van der Nagel was IT-
consultant voor verschillende
bedrijven in Rotterdam. Ad
vansis Automatisering is 24-
uur per dag bereikbaar. De on
derneming wil binnen afzien
bare tijd verhuizen naar een
betere locatie in Zierikzee.
GOES - De winkeliers in de
binnenstad van Goes houden
op zaterdag 2 oktober een extra
koopavond.
Veel winkels zijn die avond ge
opend van zeven tot tien uur.
Ook is er 's middags om twee
uur en half vier en 's avonds om
kwart voor acht een modeshow
op een lange loper tussen Rial
en het Bevahuis in de Lange
Vorststraat.
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Galerie De
Ruimte in Middelburg toont op
het ogenblik 'wat werk' van
kunstenaar Paul Bartels uit
Heinkenszand. Het is een keuze
uit de zeefdrukken, gravures in
lood, schilderijen en computer
prints die de afgelopen veertien
jaar zijn gemaakt. Dat maakt de
expositie divers. Tegelijkertijd
is waar te nemen hoe Bartels' af
beeldingen steeds complexer
zijn geworden.
De zeefdrukken en papierschil
derijen zijn van de vroegste da
tum. In de bekende serie zeef
drukken Stiertjes of de zonen
van St Lucas (1985) is waar te
nemen dat Bartels uitbundige
expressiviteit afwisselt met een
sobere vormgeving in lijnen.
Op zijn papierschilderijen zet
hij dat laatste voort. Op het gro
te tweeluik Moeder/Kind dat in
De Ruimte te zien is, lijkt het
alsof hij van het negatief van
een foto de omtrekken heeft na
geschilderd. Het geraffineerde
gebruik van de kleuren paars en
roze zorgt ervoor dat onduide
lijk is of de lijnen waarmee moe
der en kind woi'den weergege
ven nu zijn geschilderd of
uitgespaard. Een blik van dicht
bij leert dat het hele oppervlak -
lijnen en omtrekken - nauwkeu
rig met een dunne penseel is op
gebracht. Het tweeluik intri
geert door de tegenstelling
tussen de schematische voor
stelling en de precieze, tijdro
vende manier van werken.
Gravures
Erg mooi zijn de gravures in
lood van vergelijkbare voorstel
lingen. Als beelden uit een ver
verleden lichten vrouwen, een
kerktoren, een handtas of een
barkruk op uit het donker. De
combinatie van twee voorstel
lingen suggereert een verhaal en
de ouderwetse manier van in
lijsten benadrukt niet alleen het
idee van een herinnering maar
zorgt opnieuw voor een con
trast, bijvoorbeeld tussen ou
derwets en modem (de loodbe-
werking).
Op zijn recente schilderijen en
computerprints combineert
Strugglin' van Paul Bartels. foto Dirk-Jan Gjeltema
Gedeputeerde peutert extra geld los voor Zeeuwse theaters
door Ernstjan Rozendaal
MIDDELBURG - Hij heeft het
idee twee vliegen in één klap te
hebben geslagen. Door te belo
ven dat hij meebetaalt aan de
bouw en renovatie van theaters
in Zeeland heeft gedeputeerde
G. de Kok van cultuur extra
geld van het Rijk losgepeuterd
en een middel in handen gekre
gen om het Zeeuwse overleg
over podiumkunsten uit het
slop te trekken. „Ik ben wel te
vreden."
Toch is de manoeuvre opmerke
lijk. Deze week stelde het dage
lijks provinciebestuur voor, de
komende vier jaar 800.000 gul
den te investeren in gemeente
lijke theateraccommodaties in
Goes, Middelburg, Terneuzen,
Vlissingen en Zierikzee. Door
een zeker even grote bijdrage
van het Rijk kunnen deze ge
meenten in totaal anderhalf tot
twee miljoen gulden voor hun
theaterplannen tegemoet zien.
Inbreng
De beslissing valt ruim ander
half jaar na vaststelling van de
cultuurnota Boven het maai
veld, die tot en met het jaar 2000
loopt. Daarin staat dat de pro
vincie 'de komende jaren geen
financiële inbreng zal hebben
bij de totstandkoming van nieu
we theatervoorzieningen dan
wel de verbouw van bestaande
voorzieningen'. Er heeft zich
dus een fikse beleidswijziging
voorgedaan.
De Kok zegt daarvoor goede re
denen te hebben. Het Rijk
steunt uit de pot Landelijke Po
diumplanning Kunsten elk jaar
de bouw van theaters in een be
paalde regio. Is dat bedrag uit
gekeerd, dan moet de betreffen
de streek of provincie even niet
meer zeuren.
Regio
„In Zeeland hebben we te ma
ken m et heel veel bouwinitiatie-
ven tegelijkertijd", verklaart de
gedeputeerde. „Gewoonlijk in
vesteert het Rijk één keer in de
vijf jaar in een bepaalde regio.
Dat zou voor Zeeland hebben
betekend dat een beperkt be
drag was vrijgekomen voor één
of twee initiatieven. Ik ben naar
het ministerie gestapt en heb ze
daar aangesproken op hun me
dewerking aan het STOA-rap-
port dat enkele jaren geleden is
verschenen. Daarin wordt ge
adviseerd de bouwinitiatieven
voor theaters in verschillende
Zeeuwse regio's op elkaar af te
stemmen. 'Hoor eens', heb ik ge
zegd. 'Het probleem is onder
kend. Als jullie a zeggen, moet je
ook. b zeggen.' Daar toonde men
zich op het ministerie gevoelig
voor, maar dan moesten wij ook
laten lieten zien wat het ons
waard was."
De provincie moest dus ook met
geld voor theaters over de brug
komen. Dat is een minder grote
beleidswijziging dan het lijkt,
aldus De Kok. De in Boven het
maaiveld omschreven doelstel
ling was te komen tot samen
werking op het gebied van podi
umkunsten in Zeeland. Door nu
in de bouwkosten van theaters
te investeren, denkt De Kok dat
te kunnen afdwingen. „Ge
meenten redeneren dat wij
makkelijk kunnen praten over
afstemming en samenwerking
als zij het moeten betalen. Naar
mijn mening is die samenwer
king absoluut noodzakelijk.
Je kunt niet in vijf steden aan
theatermanagement en promo
tie en noem het allemaal maar
op doen. Dat is onnodig ge
meenschapsgeld verspelen.
Door aan de bijdrage voor de
bouw strikte voorwaarden op
dit gebied te verbinden, hebben
we als provincie en Rijk nu een
sturingsinstrument in handen.
Als de gesprekken óver samen
werking jarenlang niet vlotten,
kun je zeggen: 'Het heeft geen
zin', je kunt er ook een duw te
gen geven. Dat hebben we nu
gedaan."
De Kok wijst erop dat in het ka
der van de volgende cultuurno
ta vanaf 2001 jaarlijks nog eens
een ton zal worden uitgetrokken
om de samenwerking op thea-
tergebied in Zeeland te bekosti
gen. Over de verdeling van het
bouwgeld moet nog worden ge
sproken, maar De Kok laat
doorschemeren dat de grote the
aters in Middelburg en Terneu
zen vanwege hun bovenregio
nale functie meer kunnen
verwachten dan de overige. De
vraag is waarom het totale bud
get niet tussen Middelburg en
Terneuzen wordt verdeeld. I?
het versnipperen van geld over
de regio's niet een typisch
Zeeuws voorbeeld van niet dur
ven kiezen?
Samenwerking
„Het is ook nooit goed", ver
zucht De Kok. „Ik worstel zelf
ook wel met die vraag. Het is ba
lanceren tussen de samenwer
king zo goed mogelijk tot stand
brengen of vooral bovenregio
nale theatervoorzieningen steu
nen. In dat laatste moet j e niet te
ver willen gaan. De provincie
heeft veel waardering voor wat
alle gemeenten proberen te
doen. In Goes is men jaren bezig
met een theater voor de Beve-
landen waar 100.000 mensen
wonen. En een gebied als
Schouwen-Duiveland moet
toch een theatervoorziening
hebben? Dat is voor het culture
le klimaat in den brede een goe
de zaak. De ontwikkeling van
die theaters in de gemeenten
gaat toch wel dooi'. Het geld van
provincie en Rijk is het cement
waarmee die afzonderlijke ini
tiatieven aan elkaar gemetseld
worden."
Bartels zijn geregeld terugke
rende motieven van moeder en
kind, pin ups en aapjes. Door ze
in verschillende kleuren over el
kaar te schilderen, ontstaan af
beeldingen die doen denken aan
de raderpatronen van een naai
ster: volg het lijntje en de vorm
dient zich aan. Dat Bartels de
vormen door elkaar heeft ge
hutseld, is in diverse opzichten
een verrijking van zijn werk.
Thematisch verbeeldt hij de
complexiteit van de samenle
ving of de diffuusheid van de
herinnering, schilderkunstig
gezien benaderen zijn aan de
realiteit ontleende beelden de
abstractie van een kleurig vuur
werk.
Expositie: Watwerk van Paul Bartel
t/m 1 okt in galerie De Ruimte in
Middelburg, do-za van 13-17 uur.
Gedeputeerde G. de Kok van cultuur. foto Dirk-Jan Gjeltema
doorTheo Giele
Het eerste fruitcorso in Goes
liet zich alleen in superla
tieven beschrijven: grandioos,
fascinerend, enthousiast, uit
stekend, overweldigend; en dat
ook nog onder een 'heerlijk sep-
tember-zonnetje'.
De PZC-verslaggever trok alle
registers open om de 'zonnige en
veelbelovende start' van het
'kleurrijk schouwspel' dat door
'overbevolkte straten' trok, te
beschrijven.
In 1955 sloegen fruittelers en de
Goese middenstand de handen
ineen om de producten van de
Bevelandse gaarden te promo
ten in de Ganzenstad. Op 24
september 1955 trok het eerste
fruitcorso door de stad. De stoet
vormde het hoogtepunt van de
Goese fruitweek.
Het was een schot in de roos.
Naar schatting 25.000 mensen
bekeken de twintig praalwa
gens die met 'mooi gekleurd
fruit' waren 'omgetoverd tot
lusthoven'. Langs de hele route1
van de Markt over de kaden en
de Oostsingel naar het veiling)
terrein, stonden de toeschou
wers rijen dik.
Niet alleen fruittelers reden
mee; de deelnemerslijst meldf
ook de Goese Middenstandsvei-
enigingen, de Goese Midden
standsvrouwenvereniging en-
Garagebedrijf Louisse en de
Koninklijke Maatschappijn
voor Tuinbouw en Plantkunde!
In korte tijd groeide het Goese1
fruitcorso uit tot een fenomeen,i
Elke derde zaterdag van sep
tember trok het kleurrijke linfl
door de stad. Halverwege de ja
ren zestig kwam echter de klad;
in het corso. Er heerste ci'isisin
de fruitteelt; boomgaarden va-
dwenen. Geld voor het bouwen
van de dure praalwagens ont
brak.
In 1968 waren er maar acht in-'
schrijvingen. Te weinig oordeel)
de het bestuur en het corso werd'
afgeblazen. Voorgoed.