Versekse drukkerij in nieuw pand
Serie lezingen over de liefde
[et stunt galeries New York binnen
Vorsten noch bloemen
bij opening van
Schelde-Rijnkanaal
Meeüs Assurantiën op het overnamepad
Moses Isegawa praat
over tweede roman
zeeland
in detail
loeteweij vanuit kern verhuisd naar rand dorp
ondernemend zeeland
1900-2000
kunst cultuur
ESZETH
Charlotte Mutsaers en
Van Dis in Terneuzen
donderdag 23 september 1999
door Claudia Sondervan
ÏERSEKE - Pal aan de invals-
iveg naar Yerseke ligt het nieu
we, ruime en lichte bedrijfsge
bouw van drukkerij Zoeteweij.
Het bedrijf verruilde de behui
zing in de dorpskern voor een
nieuw pand op vijfduizend
vierkante nieter aan de Molen-
dijkseweg. Vrijdag 24 septem
ber, een dag na de 66ste ver
jaardag van directeur C. J.
Zoeteweij, houdt de drukkerij
open huis tussen 15.30 en 19.00
uur.
Bouwbedrijf Dronkers uit
De rubriek Onderne
mend Zeeland staat on
der redactie van Claudia
Sondervan. Vragen, tips
en mededelingen kunnen
schriftelijk worden aan
geboden aan de redactie
van de PZC, postbus 18,
4380 AA Vlissingen, of
via fax 0118-47Ó102.
DSG Apple Industries houdt
zaterdag 25 september open
huis in het nieuwe pand aan de
Rijksweg te Kapelle. De
nieuwbouw is gereed en de drie
partners die zich in DSG Apple
industries verenigd hebben
willen dat laten zien aan klan
ten en andere relaties. Het open
huis is bedoeld voor bouwers,
personeel, klanten en toeleve
ranciers. DSG is een samen
werking tussen Goense Fruit-
products Oudelande, Diafrost
dt België en Steensma uit
Leeuwarden.
De Scheldebrouwerij in 's-
Gravenpolder houdt zaterdag
25 september de Open Brouw-
dag ter gelegenheid van het
vijfjarig bestaan van de brou
werij van Zeeuwse speciaal-
bieren. De Zeezuiper, Lamme
Goedzak, Strandgaper, Wit
heer en Merck toch hoe Sterck
worden gepresenteerd in het
nieuwe proeflokaal aan de
Rangeerstraat,
Industrieterrein B van 's-Gra-
Yerseke zette het gebouw, naar
ontwerp van de Goese archi
tect L. de Putter, zo neer dat
wijzigingen in indeling een
voudig zijn. Zoeteweij is blij
met de verjonging van de on
derneming, die 51 jaar bestaat
en zestien medewerkers telt.
„Het nieuwe magazijn alleen is
al groter dan de vorige druk-
hal. We zijn uitgegaan van een
heel goed machinepark, het ge
bouw is daar omheen ontwor
pen."
Zoeteweij groeide op met
drukinkt, zoals hij het zegt.
Zijn vaderE. Th. Zoeteweij be
gon het bedrijf nadat een brand
zijn werkgever drukkerij Van
der Peijl in 1940 verwoestte.
„De machines werden ver
kocht als oud ijzer. Om werk te
hebben heeft mijn vader een
aantal gekocht om op te knap
pen. Uiteindelijk begon hij zelf
te drukken."
De later bijgekochte trapde-
gelpers staat glanzend ge
poetst in de entreehal. Op deze
pers werd in de oorlogsjaren
venpolder tussen 9.00 en 20.00
uur.
Kippers Hobby houdt zater
dag 25 september open huis in
verenigingsgebouw De Arne in
Amemuiden. Tussen 10.30 en
16.00 uur worden hobbytech
nieken gepresenteerd als glas
beschilderen, het decoreren
van hout, zink en steen en nog
veel meer.
Een nieuw advies- en kennis
centrum voor zelfstandig on
dernemers is de Raad voor het
Zelfstandig Ondernemer
schap, die deze zomer is inge
steld. De RZO, Badhuisweg te
Den Haag, is opgericht door de
Hoofdbedrijfsschappen De
tailhandel en Ambachten als
marktgerichter opvolger voor
de RMK, Raad voor het Mid
den- en Kleinbedrijf.
Restaurant La Bonne Auber-
ge te Koudekerke houdt vrij
dag 1 oktober een Savarin-
avond, waarbij een diner van
veertien gangen wordt gecom
bineerd met drie wijnen en een
verhaal over 'meneer Savarin'.
doorTheo Giele
In de nacht van 23 op 24 sep
tember 1975, om 0.00 uur,
wordt het Schelde-Rijnkanaal
opengesteld. Het kanaal, 32 ki
lometer op Nederlands en vijf
op Belgisch grondgebied vormt
een rechtstreekse verbinding
tussen de wereldhavens van
Rotterdam en Antwerpen. Maar
er was geen vorst om een sluis
deur officieel de openen, geen
commissaris der koningin om
een toespraak te houden, zelfs
geen eenvoudige burgemeester
om een lintje door te knippen.
Geen toespraken, geen bloe
men. Alsof het een illegale on
derneming betrof die het dag
licht niet kon verdragen, werd
een van de belangrijkste bin-
nenvaartverbindingen in de we
reld stilletjes in gebruik geno
men.
De planning was anders. Ko
ningin Juliana en koning Bou-
dewijn zouden op 23 september
naar Bergen op Zoom komen. In
het stadspaleis Markiezenhof
zouden plechtige woorden ge
sproken, de samenwerking tus
sen de buurlanden zou bezon
gen en op de toekomst zou
gedronken worden. Zou...
Kleindochter
Maanden waren er gestoken in
de voorbereiding van de officië
le opening van het kanaal. Vier
dagen voor de drieëntwintigste
was er nog niets aan de hand,
maar op zaterdag 20 september
kwam het slechte nieuws. Op
verzoek van de Belgische rege
ring zagen Boudewijn en zijn
gevolg af van deelname aan de
feestelijkheden. Voor Neder
land zit er niets anders op dan de
festiviteiten af te blazen: tot
verbijstering van iedereen die
een rol is toebedeeld. De vierja
rige Xandra Zuurdeeg, klein
dochter van de hoofdingenieur
directeur van Rijkswaterstaat,
mocht de bloemen aan de konin
gin geven. Maar het speciaal
door moeder vervaardigde
Thoolse dracht kon in de kast
blijven. De koningin blijft thuis.
„Alles is voor de kat zijn staart
geweest", zei de hoofdvoorlich-
ter van Verkeer en Waterstaat.
De man van het ministerie heeft
de regie van de festiviteiten. Hij
mag nu alles en iedereen afbel
len.
Schippers hebben de haven van
Antwerpen geblokkeerd. De
Belgen zijn bang dat zij de festi
viteiten zullen verstoren, zo
wordt door de Belgen als reden
aangevoerd voor de afwezig
heid van koning Boudewijn bij
de officiële opening.
Walen
Maar nog sterker spelen de
Waals-Vlaamse spanningen een
rol. De Walen zijn boos omdat er
tussen Nederland en België ge
sproken wordt over het terug
dringen van de vervuiling van
de Maas. In Wallonië vreest men
voor het voortbestaan van de in
dustrie. Deze Maas verdragen
zijn gekoppeld aan afspraken
over het afsnijden van de bocht
bij Bath. Deze voordelen voor
Antwerpen en Vlaanderen gaan
in Waalse ogen ten koste van het
Franstalige landsdeel. En zo
worden interne Belgische twis
ten ook in Nederland voelbaar.
Tot verdriet van Xandra en al
die anderen die zich zo op de
komst van twee vorsten hebben
verheugd.
door Claudia Sondervan
VLISSINGEN - Meeüs Assurantiën te
Vlissingen heeft Adriaanssen Assurantiën
in Vlissingen overgenomen. H. Adriaans
sen, eigenaar van het eenmansbedrijf, gaat
zich op nieuwe activiteiten richten. Zijn
bedrijf is het tweede binnen drie maanden
dat werd verworven door de Zeeuwse
dochter van de Meeüs Groep te Breda. Ook
Comcom Verzekeringen te Middelburg,
een eenmansbedrijf van J. van Vliet, is
overgenomen.
Makelaardij in verzekeringen, onroerend
goed en financiële diensten Meeüs streeft
naar een dominante rol op de Zeeuwse
markt. Het bedrijf heeft nu vestigingen in
Goes, Middelburg en Vlissingen en wil op
korte termijn neerstrijken in Zeeuws-
Vlaanderen door een volgende overname.
Regiodirecteur D. Mik wil nog geen verde
re informatie geven over de aanstaande
aqcuisitie, maar zegt wel dat het om een
kantoor met personeel gaat. Daarnaast
verwacht hij in januari nog een Walchers
kantoor over te nemen. Bij Meeüs in Zee
land werken nu 28 mensen.
Door kleine kantoren aan te kopen wil
Meeüs Assurantiën de eigen groei verster
ken, meldt Mik. Die is dermate sterk dat
voor dit jaar een omzetverhoging wordt
verwacht van 35 procent, stelt Mik. „De
materie in onze branche wordt dermate
complex dat kleine kantoren daartoe de
kennis niet meer in huis kunnen halen. Dat
soort kantoren hebben twee opties; specia
lisatie of aansluiting zoeken bij een groter
verband."
Hij erkent dat er in het streven naar
schaalvergroting veel financiële dienst
verleners uit zijn op dergelijke acquisities.
„Een klantenbestand is veel geld waard."
een dichtbundel van Simon
Vestdijk gedrukt, die destijds
in de omgeving was onderge
doken, vertelt Zoeteweij. „Er is
ons wel eens gevraagd of we
nog exemplaren of proeven
hadden liggen - die zouden zeer
kostbaar zijn - maar er is he
laas niets bewaard." Een in
boekdruk gedrukt pamflet bij
de pers verhaalt de geschiede
nis.
Aan de wanden hangen inge
lijste collecties van oude eti
ketten die de drukkerij vroeger
vervaardigde. In de hoge druk-
hal worden nog steeds veel
kleurige etiketten gedrukt
voor onder meer de schelpdier
enindustrie in Yerseke. Veel
van de opdrachtgevers van het
bedrijf zijn bedrijven uit Zee
land. Zoeteweij vervaardigt
drukwerk van reclamepresen
taties tot taf eikaart en, van
billboardposters tot geboorte
kaartjes. Die worden soms zelfs
nog met het oude handwerk ge
maakt en uit de letterkast ge
zet, vertelt Zoeteweij. Als mo
derne tegenhanger van het
handwerk staat in de drukhal
de nieuwe vijf kleuren Komori
drukpers.
Medewerkers
Het bedrijf is gegroeid door de
inbreng en de samenwerking
met de medewerkers, stelt Zoe
teweij. „Sommigen werken
hier dertig jaar, je bent met el
kaar vergroeid geraakt. Komt
er een opdracht waar eigenlijk
geen ruimte voor is, dan steken
we de koppen bij elkaar en
overleggen we hoe we dat ge
daan kunnen krijgen. Dat is
goud waard."
Zijn zoon E. J. C. Zoeteweij
werkt bij de volledig geauto
matiseerde drukvoorberei-
ding. Zoeteweij hecht eraan
dat met zijn opvolging het be
drijf als eenheid doorgaat. Hij
heeft het voornemen wat min
der tijd in het bedrijf door te
brengen. Maar wegblijven doet
Zoeteweij niet. „Een mens
moet wat omhanden hebben",
lacht hij.
Drukhal in het nieuwe pand van Zoeteweij. foto Willem Mieras
In het laatste jaar van
de twintigste eeuw
blikt de PZC van dag tot
dag terug op nieuws
feiten uit Zeeland.
(Advertentie)
nieuwe MUZIEK leektf
GROTE KERK VEERE
vr. 24 september van 18.00 tot 23.30 uur
f) VAN DER GRINTEN/HERMAN JAZZ QUARTET ft
JJ SENEM DIYICI zang uit Turkije met traditionele band
FRANCIS B. QUARTET Tryttcn-Armilo; Breuker-Fidget (wp) 'pa
ca Strawinskv-Three pieces; Breuker-Strijkkwartet van de week '=s
WILLEM BREUKER KOLLEKTIEF mei GREETJE BLJMA n
KLOVENIERSDOELEN MIDDELBURG
za. 25 september van 14.00 tot 23.30 uur
LEEN DE BROEKERT Schubert op hammerklavier
MICHIEL BORSTLAP piano MIGUEL MARTINEZ altsax
attiop
TRISTAN HONSINGER cello SEAN BERGIN sax
•g MISHA MENGELBERG piano HAN BENNINK slagwerk
D Toegang per avond f 25 DONATEUR nieuwe MUZIEK gratis
Mosselen f7,50 INFO: CENTRUM nieuwe MUZIEK 0118-623650
Achter de Houttuinen 30 Middelburg www.zeelandnet.nl/cnmzld
astenaar Jan Willem Hament zit tussen eigen werk: „In het schilderen vind ik rust."
foto Willem Mieras
IwrErnst Jan Rozendaal
IDES - Kunstenaars moeten
ras een stunt uithalen om de
indacht op zich te vestigen,
in Willem Hament (32) uit
>oes bedacht een hele goeie. Na
nenlang anoniem te hebben
[werkt, toog hij eerder deze
laand met redacteur Eric van
oon van het Rotterdamse
Msttijdschrift De Weegschaal
naar New York. In drie dagen
tijd maakte hij 99 tekeningen
die hij op 9 september 1999 voor
het Guggenheim Museum uit
stalde. In de tussentijd bestook
te Van Loon de twintig beste ga
leries ter plekke. Resultaat is
dat Hament in januari in twee
New Yorkse galeries kan komen
exposeren.
In het dagelijks leven is hij, zo
als hij het zelf noemt, ambulant
reclametekenaar. Met een kar
retje achter zijn auto bezoekt hij
de dagmarkten in Nederland,
waar hij in hoog tempo met vilt
stift op plastic reclameborden
maakt voor de handelaren. Snel
werken is daarbij het parool.
„Ik maak soms zeven, achthon
derdborden op een dag. Ze moe
ten natuurlijk niet al te veel op
elkaar lijken, want markthan-
delaren willen de aandacht op
zich vestigen. Daardoor heb ik
een enorme snelheid van wer
ken ontwikkeld. Bij mij is het
eerst doen en dan denken."
Sinds hij een vaste klantenkring
heeft opgebouwd en dus van een
stabiel inkomen is verzekerd,
richt Hament zich op het maken
van kunst. „Je kunt 's avonds in
de kroeg hangen of een beetje
schilderen. Zo bekijk ik het. Ik
heb last van een hoge motoriek.
In het schilderen vind ik rust.
De ondergrond voor zijn schil
derijen is ook plastic. Platen van
80 bij 60 centimeter - formaat
reclamebord - en voor grote
schilderijen van één bij twee
meter Hij gebruikt olieverf,
maar ook viltstift en zelfs witte
schoensmeer. Na jarenlang in
stilte te hebben gewerkt en nau
welijks te hebben geëxposeerd,
vindt Hament het tijd geworden
zijn werk onder de aandacht te
brengen. De manier die hij
daarvoor heeft gevonden, is
ronduit spectaculair.
Hij is onlangs uit de Verenigde
Staten teruggekeerd, waar hij
de datum 9-9-1999 als uit
gangspunt nam voor een stunt.
„Noem het maar gerust een
Blitzkrieg. We hebben de gale
ries daar overdonderd met
kunstwerken. In een paar dagen
moest een sfeer ontstaan van:
Wat gaat hier gebeuren?"
Internet
Met Van Loon had Hament via
Internet twintig galeries in New
York uitgezocht waarop ze hun
pijlen zouden richten. Ze namen
hun intrek in een hotel niet ver
van Harlem, waar Hament in
razend tempo tekeningen begon
te maken op basis van eerder ge
maakte schetsen. Het materiaal
was opnieuw viltstift op plastic.
Per kwartier maakte de Goese
kunstenaar een tekening („Ik
kan elk moment van de dag be
ginnen. Ik heb een ongelimi
teerde scheppingsdrang"). Op
enkele ervan is de invloed van
Picasso, Miro, Keith Haring en
Cobra waarneembaar, andere
doen denken aan strips, maar de
serie als geheel vertoont beslist
een eigen handschrift. Naast 99
tekeningen van het bekende re
clamebordenformaat, maakte
Hament speciaal voor de gale
ries nog zestig verschillende
prenten op A4-afmetingen. Die
bezorgde Van Loon drie dagen
achtereen bij de twintig geselec
teerde galeries. Boodschap ach
terop de kunstwerkjes was: Nog
drie dagen! Nog twee dagen!
Nog één dag! Op 9 september
werden de 99 kunstwerken die
Hament in drie dagen had ver
vaardigd uitgestald tegen de
muur van Central Park, recht
tegenover het prestigieuze Gug
genheim Museum.
Hament: „Van de twintig gale
riehouders kwamen er zes kij
ken. Bij drie ervan kan ik ko
men. Bij twee vanaf januari en
bij de derde per direct, maar dat
kostte geld. Daar kon ik good
will kopen, maar dat vonden we
niet interessant. Ik heb natuur
lijk een map met foto's van mijn
schilderijen laten zien, want via
mijn tekeningen wil ik die in de
galerie krijgen."
Grote ambities heeft Hament
niet. Hij wil aansprekende en
betaalbai-e kunst maken. „Ge
woon eerlijk werk voor ieder
een. Art for all. Ik produceer
veel dus ik moet snel verkopen.
Wat heb ik aan een enorme voor
raad? Als ik een flinke collectie
verkocht heb, hoop ik geld te
hebben voor een volgende stunt
We denken erover in januari een
lint van kunstwerken tegen de
Chinese muur te zetten."
(Advertentie)
Als u van aparte mode lioudt
OPEN HUIS
23, 24 en 25
september
van 10.00 uur tot 17.00 uur
met thee en koffie complet
Loskade 9, Middelburg
0118-023246
di. t/m zat.
van 10.00 tot 17.00 uur
Plastic
Het leeseizoen is weer begon
nen en tal van schrijvers
zijn uitgenodigd de komende
maanden in Zeeland een lezing
te komen geven. Zowel in Mid
delburg, Terneuzen als Zierik-
zee kom,en auteurs van naam. In
Middelburg spreken Kader
Abdolah, Jean Pierre Rawie,
Manon Uphoffen Kristien Hem-
merechts over de liefde, in Porgy
Bess in Terneuzen worden
Charlotte Mutsaers en Adriaan
van Dis verwacht en Zierikzee
pakt uit met Moses Isegawa.
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - De üteraire
lezingenserie van de Stichting
Literaire Activiteiten Zeeland
gaat dit jaar over de liefde. Om
de bezoeken van schrijvers aan
Zeeland een impuls te geven,
vraagt SLAZ ze tegenwoordig
iets te vertellen over een be
paald thema. Vorig jaar kwam
onder meer het thema beelden
de kunst en literatuur aan bod,
nu is de beurt aan de liefde.
Verschillende aspecten van dit
thema worden van oktober tot
en met januari in de Zeeuwse
Bibliotheek in Middelburg be
handeld door de schrijvers Ka
der Abdolah, Jean Pierre Rawie,
Manon Uphoff en Kristien
Hemmerechts. De in 1954 in
Iran geboren auteur Kader
Abdolah spreekt over vader
landsliefde. Hij ontvluchtte in
1985 zijn vaderland en vestigde
zich in Zwolle. Zijn betover
grootvader was omstreeks 1870
premier van Perzië, maar behal
ve dat ook een beroemd dichter.
Hij was de grondlegger van de
moderne Perzische literatuur en
Kader Abdolah heeft het altijd
als een roeping ervaren in zijn
voetsporen te treden. In 1994
debuteerde hij met de bundel De
adelaars. Het knappe van
Abdolahs stijl is dat hij ondanks
de beperkingen van een aan
vankelijk vreemde taal zeer po
ëtisch weet te schrijven. In Mid
delburg zal Abdolah op 12
oktober ongetwijfeld praten
over twee vaderlanden.
Enkele weken later (2 nov.) is de
beurt aan dichter Jean Pierre
Rawie. Hij spreekt over liefde in
de poëzie. Rawie is in 1949 ge
boren in Den Haag, opgegroeid
in Winschoten en sinds jaar en
dag de bekendste dichter van de
stad Groningen.
Na Abdolah is Manon Uphoff de
binnenkort Zeepijn uit. Het
boek gaat over uiteenlopende
dingen als een verrassende
vriendschap, wandelende den-
neappels, de kerstklokken van
Oostende, zeebloesem, vissen-
humor en een kappende cow
boy. Naar het boek wordt uitge
zien en de korte beschrijving
geeft aan waarom: Mutsaers
heeft de afgelopen jaren bewe
zen een van de oorspronkelijk
ste schrijvers van Nederland te
zijn. Haar stijl is verzorgd, haar
thematiek eigenzinnig en ze is
erg grappig.
Adriaan van Dis staat dezer da
gen alom in de belangstelling
vanwege het verschijnen van
zijn roman Dubbelliefde. In no
vember komt hij daarover in
Porgy Bess vertellen. Van Dis'
boeken zijn in een meeslepende
en superieure stijl geschreven
en ook zijn literaire lezingen
zijn een belevenis. Enkele jaren
geleden besloot hij zijn lezing in
Terneuzen met ter plekke ge
maakte, zeer grappige, lime
ricks op rijmwoorden die hij van
publiek kreeg aangereikt.
Beide zondagmiddaglezingen be
ginnen om 15 uur.
ZIERIKZEE - Wanneer zelfs het
Journaal aandacht besteedt aan
het verschijnen van een roman,
kun je van een literaire sensatie
spreken. Het overkwam Moses
Isegawa (1963) onlangs. Ter ge
legenheid van het uitkomen van
zijn tweede roman Slangenkuil
bezocht Marga van Praag de Oe-
gandese schrijver in zijn woon
plaats Beverwijk.
Het sënsationele van Isegawa's
literaire loopbaan stoelt overi
gens vooral op de reputatie die
hij in korte tijd wist te verwer
ven met zijn debuutroman
Abessijnse Kronieken. Het is
.een schokkend én vrolijk ver
slag van de belevenissen van het
Oegandese jongetje Moegezi, in
een aantal opzichten de alter
ego van Isegawa. De enkele we
ken geleden verschenen roman
Slangenkuil gaat over het Oe
ganda van dictator Idi Amin.
PZC-criticus Hans Warren
prees Abessijnse Kronieken om
zijn humor, verrassende beeld
spraak, onthutsende directheid
en het onvergetelijke portret dat
van het jongetje Moegezi wordt
geschetst.
Over Slangenkuil was hij min
der te spreken.
Hij vroeg zich af of de schrijver
zijn stilistische vermogens heeft
verloren. Wellicht kan Isegawa
dinsdag 26 oktober een ant
woord geven. In de regionale
scholengemeenschap Professor.
Zeeman in Zierikzee wordt hij,
geïnterviewd door Frank van
Doeselaar.
Aanvang 19.30 uur.
TERNEUZEN - Na de lezing
van de Belgische geschiedkun
dige Sophie de Schaepdrijver in
september, zijn in oktober en
november rasechte literatoren
aan de beurt. Op zondagmiddag
24 oktober komt Charlotte Mut
saers naar Porgy Bess in Ter
neuzen. Een maand later (21 no
vember) volgt Adriaan van Dis.
Van "Charlotte Mutsaers komt
Charlotte Mutsaers
tweede Volkskrant-columniste
in de serie. Ze gaat het hebben
over 'de ware in beeld'. Uphoff
(1962) is een van de meest ge
prezen jonge schrijvers in Ne
derland, vanwege haar stijl en
vreemde, om niet te zeggen mor
bide, verhaalwendingen.
Kristien Hemmerechts is op uit
nodiging van SLAZ vaker in
Middelburg geweest. Op 11 ja
nuari komt ze praten over eeu
wige trouw. Hemmerechts (1955
is de succesvolste schrijfster
van België. Ze schrijft over fa
lende relaties tussen mannen en
vrouwen. Een bekende titel is
Taal zonder mij, het verhaal
over haar leven met de twee j aar
geleden overleden dichter Her
man de Coninck.
De lezingen beginnen om 20uur.
Moses Isegawa
