Drukke tijden voor rietdekker
PZC
Willem 3-centrum moet
kunstklimaat stimuleren
Ter Braak verlaat Zeeland
voor landelijk kunstfonds
Begin van het einde
van de Zeeland
in Vlissingen
Festivals blikken
zeer tevreden terug
zeeland
Recreatieparken zorgen voor onverwacht veel werk
Agrimarkt opent vestiging
Agriland in Nieuwe Tonge
ondernemend zeeland
Ziekenhuis in Zierikzee krijgt nieuwe tuinen
1900-2000
kunst cultuur
Dansspektakel lets op Bach
dinsdag 21 september 1999 sbw 14
door Claudia Sondervan
DOMBURG - Werk bij Hof
Domburg lokte Ubel en Elly
Rosema naar Zeeland. En in
Domburg willen ze blijven.
„De kuierlatten liggen in de
achtertuin," lacht Elly Rose
ma.
Voorlopig is er geen reden om
op te stappen. Steeds meer
Zeeuwen ontdekken dat een
erkende rietdekker zich in de
omgeving gevestigd heeft, dus
Ubel Rosema heeft het druk.
„Er zijn genoeg rietdekkers in
Nederland," weet Rosema. „Er
zijn 250 erkende bedrijven
aangesloten bij de Bedrijfsfe-
deratie. Maar er is zoveel werk
dat iedereen het druk heeft."
Rosema en zijn vrouw streken
vorig jaar in Domburg neer
vanuit het Gronings-Friese
De rubriek Onderne
mend Zeeland staat on
der redactie van Claudia
Sondervan. Vragen, tips
en mededelingen kunnen
schriftelijk worden aan
geboden aan de redactie
van de PZC, postbus 18,
4380 AA Vlissingen, of
via fax 0118-470102.
grensgebied. „We hebben vijf
jaar voornamelijk in Duitsland
gewerkt, de hele kust langs tot
aan Polen. Maar het werk daar
liep terug", vertelt Rosema. In
Zeeland ontdekte hij onver
wacht veel werk voor rietdek
kers. Grote recreatieprojecten
als Hof Domburg en De Ban-
jaard trokken ook veel Engelse
en Hongaarse rietdekkers,
maar die zij allemaal weer ver
trokken. weet hij.
Hij legt veel rieten daken terug
op boerenschuren die eerder
onder golfplaat of pannen ge
dekt waren. Daarnaast willen
steeds meer huiseigenaren riet
op hun huis. „De isolerende
waarde in aanmerking geno
men schelen de kosten weinig
met een pannendak," vindt hij
„Daarbij kan je volstaan met
een lichtere betimmering om
dat het gewicht van een rieten
dek beter gespreid is. Goten
heb je door de oversteken ook
niet en omdat het dak uitsteekt
hebben je muren ook minder te
lijden." Een rieten dak kan aan
de zon- en windrijke zuid- en
westkanten 25 tot 30 jaar mee,
aan de noord-oostkanten het
dubbele aantal jaren, zegt hij.
Behandelingen met brandver-
tragers maken verzekeraars
minder kopschuw en nieuwe
bevestigingstechnieken waar-
WEMELDINGE - Agrimarkt
bv vestigt zich met een nieuwe
Agrilandwinkel in tuincen
trum en bloemisterij Van Ees
teren in Nieuw Tonge. De de
tailhandelstak van CZAV in
Wemeldinge neemt het tuin
centrum per 4 oktober over en
begint dan aan een verbouwing
van enkele maanden. Tot de
opening van de nieuwe Agri
land in februari 2000 is de win
kel open met een beperkt assor
timent.
Huidig winkelmanager Adrie
van Eesteren wordt ook win
kelmanager van de nieuwe Ag
riland. Het merendeel van de
werknemers van Van Eesteren
gaat mee met de overname. Er
door riet ook op schroefdaken
kan, helpen de markt. Niette
min leent niet ieder gebouw
zich voor riet, vindt hij. „Als
het niet past of het dak loopt
niet. steil genoeg af, doe ik het
niet. Dan krijg je enkel ellen
de."
Het riet komt uit Turkije, Roe
menië en Hongarij e: de beperk-
te Nederlandse oogst uit Over
ijssel is doorgaans besproken
door anderen. „Mensen verba
zen zich altijd over de hoeveel
heid die de vrachtwagen afle
vert. Je rekent met tien bossen
per vierkante meter.Zelf werd
hij bijna bij toeval rietdekker
door mee te gaan werken met
de vader van een vriend. Rose
ma merkte dat hij er gevoel
voor had. Nu vertelt hij en
thousiast over het karakter dat
een rieten dak een woning
geeft. Het valt erg tegen om
mensen aan te trekken die inzet
en gevoel voor het ambacht to
nen, merkt hij. Rosema werkt
samen met zijn zoon Albert en
een leerling uit Westkapelle,
waar hij het ambacht wel in
ziet groeien.
Ubel Rosema bij het vernieuwde rietdak van een boerderij te Vrouwenpolder.
foto Ruben Oreel
zijn geen gedwongen ontsla
gen, zegt Agrimarkt. Agri
markt kent een consumenten-
omzet van circa 53 miljoen
gulden die behaald wordt in de
supermarkt Agrimarkt met een
vestiging in Goes en Agriland,
een formule met een breed as-
sortioment voor tuin en dier
met vestigngen in Middelburg,
Oud-Beijerland en Wouw.
De overname van Van Eesteren
is de eerste verwezenlijking
van het voornemen van Agri
markt om te groeien in omzet
en aantal vestigingen.
In 2000 volgen mogelijk meer
dere nieuwe vestigingen, laat
directeur I. J. Leenhouts we
ten.
door Claudia Sondervan
ZIERIKZEE - De tuinen rond
het Oosterschelde Ziekenhuis
in Zierikzee worden sinds de
zomervakantie nieuw vormge
geven door Habo Hoveniers in
Renesse.
Het bedrijf voerde vorig jaar
ook de vernieuwing van de tui
nen rond het Oosterscheldezie-
kenhuis in Goes uit. Daar ging
het bedrijf voor een groot deel
uit van de bestaande, zeer ver
vallen tuin met arboretum. Het
Zierikzeese project krijgt een
geheel nieuwe vorm, ontwor
pen door het jonge ontwerpers
duo Willem-Jan Joosse en José
Simonse van het Borsselse
tuin- en landschapsontwerp
bureau Ruimte Groen.
Voor het ziekenhuis ligt de na
druk in het ontwerp op logische
verkeerslijnen en parkeer
ruimte, uit het zicht gehouden
door groene singels en een be
grenzend talud. Daar wordt het
uiteindelijke resultaat binnen
kort al zichtbaar. Achter het
ziekenhuis wordt een kijktuin
aangelegd waarop verpleegza-
len uitzicht hebben. De tuin
wordt aangelegd rond een ga
zon met bestaande dennen,
beuken en eiken en nieuwe,
bloeiende toevoegingen als Ca-
talpa en moerascypres.
Centraal in het diepste deel van
de tuin komt een vijver van 200
tot 300, vierkante meter, die
Habo ten geschenke geeft aan
het ziekenhuis, vertelt mana
ger/projectleider Theo Nieu-
wenhuizen. „Het aanvankelij
ke plan bleek te kostbaar en
een van de elementen die sneu
velden was de waterpartij. Dat
vond het bestuur toch jammer.
Toen zijn wij met deze oplos
sing gekomen.De vijver krijgt
glooiende randen met oever
planten en waterplanten, maar
geen vis. „De vijver dient ook
als overstort voor het terrein
water en voert het teveel aan
water af naar een sloot in de
buurt. Als de reigers de vis niet
vangen raak je ze door dat ka
naal wel kwijt," legt Nieuwen-
huizen uit. Over drie weken
krijgt de vijver vorm, als het
gros van het werk aan bestra
tingen, verhardingen en grond
bewerking gebeurd is. Eindno-
vember wordt de laatste hand
aan de beplantingen gelegd en
is de tuin klaar.
In het laatste jaar van
de twintigste eeuw
blikt de PZC van dag tot i
dag terug op nieuws
feiten uit Zeeland.
21 SEPTEMBER 1939
doorTheo Giele
Drie weken is Engeland in
oorlog met Duitsland, als
directeur K. G. Bron van
Stoomvaart Maatschappij 'Zee
land' zijn grote zorgen uit over
de toekomst van lijndienst tus
sen Vlissingen en Londen. Is in
maart 1939 nog een van de nieu
we mailschepen van stapel gelo
pen, zes maanden later heeft de
oorlog alle goede vooruitzich
ten vernietigd.
In plaats van dagelijks, vaart nu
driemaal in de veertien dagen
een schip. Voor die ene over
tocht melden zich nauwelijks
passagiers. De Oranje-Nassau
vervoerde op haar laatste tocht
25 passagiers naar Engeland en
bracht er 27 terug. De verliezen
zijn enorm. „Wil men de 'Zee
land' zolang het gaat nog op de
been houden om straks weer
normaal te kunnen varen, dan
moet de dienst nu worden ge
staakt", aldus directeur Bron,
die nu gekleed is in het uniform
van luitenant ter zee le klasse.
Bron is zelf onder de wapenen
geroepen en is havencomman
dant van Vlissingen. Zonder te
varen kan de maatschappij het
nog een jaar op haar reserves te
ren, met grote verliezen blijven
varen zou binnen vijf maanden
tot het einde van de 'Zeeland'
leiden.
Tweehonderdveertig gezinnen
zijn afhankelijk van de 'Zee
land'. Op 21 september 1939
legt Bron in de Vlissingsche-
/Breskensche Courant uit dat,
hoe ellendig hij het ook vindt,
ook het personeel de gevolgen
van deze situatie zal moeten on
dergaan. Varend personeel zal
afwisselend om de maand in
dienst zijn; in de maand dat ze
thuis zijn krijgen ze geen
De maatschappij onderhol
vanaf 1875 een lijndienst tus;
Zeeland en Engeland. Het p!
seling uitbreken van de c
had in 1914 juist een gunstig
fect gehad. Frankrijk en Bel
waren erin betrokken. Veelt
risten en vluchtelingen moes
van de Nederlandse havens
bruik maken om het contin
te verlaten. Mensen boden h
sommen geld om de overtook
mogen maken. Tot diep in 1!
kwam men schepen tekort. 1
in 1916 de dienst werd stop
zet was de kas de 'Zeeland' g
gespekt.
In 1939 is de situatie comp!
anders. Men heeft de oorlogz
aankomen en er zijn nauweli
nog Engelsen of Amerikanei
Europa. Bovendien zijn de E
gische havens nog open.
Schepen
Bij de Duitse inval op 10
1940 krijgen de Koningin I
ma en de Prinses Beatrix, op
moment de snelste schepen'
de Nederlandse vloot, de
dracht onmiddellijk van V
singen naar Londen te vertr
ken. Aan boord van een vand
twee schepen zit een wel k
bijzondere vracht: het goud'
de Nederlandsche Bank.
dag later volgen de Oran j e-N
sau en Mecklenburg. De
schepen van de 'Zeeland' bel
ken veilig de Theemsmondinj
De oorlog luidt het einde im
de Vlissingen als thuishaven
'Zeeland'. Na de oorlog ke
men nog even terug, maar al s
wordt gekozen voor Hoek
Holland. Alleen voor ond
houd komen de schepen tot iil
jaren zeventig naar Vlissing
maar dan is ook dat voorbij.
door Ernst Jan Rozendaal
VLISSINGEN - De expositie
ruimten van kunstcentrum de
Willem 3, die zondagmiddag
zijn geopend door directeur Jan
Hoet van het Stedelijk Museum
voor Aktuele Kunst in Gent,
moeten meer mensen van buiten
de provincie naar tentoonstel
lingen van hedendaagse kunst
in Zeeland trekken. Volgens co
ordinator Leon Riekwell van
het Buro Beeldende Kunst in
Vlissingen en de in het kunst
centrum gevestigde galeriehou
ders Tom van den Berge uit Goes
en Jan de Nijs uit Aalst zal hun
samenwerking het kunstkli
maat in Vlissingen en omstre
ken stimuleren. Riekwell:
„Twee plus twee is hier vijf."
De verbouwing van de voorma
lige kazerne in de Oranjestraat
is een eind op streek. De opening
van het nieuwe Vestzaktheater
laat nog even op zich wachten,
maar de twee expositieruimten
en de appartementen en ateliers
zijn opgeleverd. Laatstgenoem
de locaties op de eerste verdie
ping zijn ter gelegenheid van de
opening ook met hedendaagse
kunst ingericht. Tegelijkertij dis
zondag ook een grote expositie
in De Watertoren in Oost-Sou
burg begonnen, zodat op ver
schillende locaties in één klap
werk van achttien kunstenaars
wordt getoond.
„Dat blijven we doen", vertelt
Van den Berge. „De duur van de
exposities en de openingstijden
zijn gelijk. We opteren voor een
veel groter publiek dan alleen
het Zeeuwse. Dat kun je doen
door dingen aan elkaar te kop
pelen. Als mensen uit de Rand
stad ook nog langsgaan bij ex
posities in Goes en Middelburg,
komen ze voor vijf of zes dingen.
Dat maakt het sneller de moeite
waard."
Riekwell: „Het is meer dan een
optelsom van initiatieven. De
bedoeling is een wisselwerking
tussen kunstenaars en tentoon
stellingsmakers op gang te
brengen."
Uitvalsbasis
Zelf beheert Riekwel nu behalve
De Watertoren de expositie
ruimte W#AK. Die vervangt
niet alleen de zaal Bellamy 19 in
het Stedelijk Museum, ze moet
ook een laboratorium voor he
dendaagse kunst worden. „Het
is een uitvalsbasis. Van hieruit
moet de kunst de stad in. "Daar
voor zal onder meer de van het
kunstenaarsinitiatief Trechter
5 bekende Cilinder worden in
gezet.
„Mensen zullen in de stad wor
den geconfronteerd met kunst
waarvan hier, in de Willem 3, de
oorsprong ligt. Het accent zal
ook liggen op ontmoetingen tus
sen kunstenaars en in de Willem
3 is voortaan het Buro Beelden
de Kunst gevestigd. In het Ste
delijk Museum was ik met Bel
lamy 19 een ondergeschoven
kind, hier heb ik een perfecte lo
catie."
Bewust heeft Riekwell niet bei
de expositiezalen opgeëist,
maar voor één ervan de galeries
Van den Berge en In Situ weten
te interesseren. Met beide gale
ries, die ongeveer zes jaar gele
den zijn begonnen, heeft
Riekwell in verschillende pro
jecten samengewerkt. De gale
rie uit Goes en die uit Aalst com
bineren nu in Vlissingen hun
activiteiten onder de naam W3
Galeries.
„We hebben al eerder kunste
naars van elkaar overgeno
men", verklaart Van den Berge.
„Hier gaan we om de beurt een
kunstenaar kiezen waar de an
der dan iemand bij moet zetten.
Zo zet je elkaar voor het blok en
ga je een dialoog aan over kunst.
Daarbij komt dat we van el-
kaars contacten profiteren.
Tachtig procent van de kunste
naars van Van den Berge komt
uit Nederland, tachtig procent
van die van In Situ uit het bui
tenland. Leon heeft weer andere
contacten. Misschien ligt zijn
drempel iets lager door het be
heer van de Kunstuitleen. Door
samen te werken trekken we el-
kaars publiek en wij als galerie
houders ook eikaars klanten."
Riekwell: „Ik liep al jaren met
het idee van een gezamenlijk
initiatief met galeries. Een goe
de galerie speelt niet op zeker,
die investeert graag in uitdagin
gen.
Het prikkelt overheidsinstaties
om daarmee samen te werken.
En wat wij drieën zeker gemeen
hebben is dan we de hoogste
kwaliteit nastreven."
Exposities: W#AK: Jus Juchtmans,
Henric Borsten, Adri Huisman, Wil
lem Speekenbrink, Peter Terhorst,
Regine Schumann en Matthias
Groebel. W3 Galeries: Mo Becha,
Wolfgang Ellenrieder, David Nei-
rings en Ben Sleeuwenhoek. De Wa
tertoren: Urs Pfannemuller, James
Moores, Amïkam Toren, Angela de
la Cruz, Roel Achterberg, Frank
Halmans, Mark de Weijer en Ronald
van Tienhoven. T/m 14 november,
do-zo van 12-17 uur.
Lex ter Braak, nu nog directeur van de Stichting Beeldende Kunst Middelburg, wordt één van de be
langrijkste kunstbonzen in Nederland.
foto Ruben Oreel
De expositieruimten van kunstcentrum de Willem 3 werden zondag officieel in gebruik genomen.
foto Ruben Oreel
doorErnst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Lex ter Braak
(49) is benoemd tot directeur
van het landelijke Fonds voor de
Beeldende Kunsten, Vormge
ving en Bouwkunst. Hij is nu
nog directeur van de Stichting
Beeldende Kunst Middelburg
(SBKM). In die functie is hij on
der meer verantwoordelijk voor
de tentoonstellingen in de
Vleeshal en de Kabinetten van
de Vleeshal, kunstaankopen en
het opdrachtenbeleid van de ge
meente Middelburg. Ter Braak
gaat per 1 januari bij het Fonds
BKVB aan de slag.
Hij wordt in één klap een van de
belangrijkste kunstbonzen van
Nederland. Het Fonds BKVB is
een instelling die beeldend kun
stenaars, vormgevers en archi
tecten subsidieert. Jaarlijks be
handelt het fonds duizenden
aanvragen. Het jaarbudget
wordt beschikbaar gesteld door
het Ministerie van OC&W en be
draagt 48 miljoen gulden. Ter
Braak volgt Geert Dales op die
onder meer gemeenteraadslid is
voor de WD in Amsterdam.
„Ik ben uiteraard heel blij met
deze baan", verklaart Ter
Braak. „Ik ga me nu op een an
dere manier met beeldende
kunst bezighouden. Meer met
beleid. Het Fonds is een mooi in
strument om te inventariseren
wat de beeldende kunst, de
vormgeving en de architectuur
in Nederland verlangen. Er is
duidelijk behoefte aan iemand
die dat onderwerp omarmt en
daar inhoud aan geeft."
Het gaat Ter Braak wel aan het
hart dat hij Middelburg na ze
ven jaar weer verlaat. „Ik had al
eerder verzoeken gehad voor
een andere baan, maar die heb
ik steeds naast me neergelegd.
Ik voel me hier absoluut thuis.
Voor deze baan was ik ook ge
vraagd te solliciteren. Ik heb er
lang over nagedacht, omdat ik
privé sterke redenen had om in
Zeeland te blijven. Uiteindelijk
vond ik dit toch een kans die ik
niet kon laten lopen. Daarbij
komt dat ik niet tot mijn vijfen
zestigste in de Vleeshal wilde
zitten. Dat zou niet goed zijn
voor mij en voor de beeldende
kunst in Middelburg. Het is
goed als hier weer eens iemand
komt die met een andere visie
naar de dingen kijkt."
(Advertentie.)
door Alain Platei Roel Dieltiens
Les Ballets C. de la B. Ensemble Explorations
wonderlijke mix van show, dans,
variété en de top-30 van Bach
NRC: Applaus voor virtuoos circusspel van Platei
PZC: Dans brengt hemelse muziek terug op aarde
Le Soir: Een monsterachtige nood aan tederheid
Standaard: Platei raapt theater van de straat
ZeelandNet Studio's Kamperland, 24 en 25 sept 20.00 u
informatie en kaartverkoop
0118 659 6
WïïyftP
doorErnst Jan Rozendaal
VLISSINGEN - Vijf van de ze
ven Zeeland Nazomer Festivals
zitten erop. De organisatoren
van de afgelopen weekeinde
beïndigde evenementen - Film
by the sea in Vlissingen en Mid
delburg en Cirque Plume in
Middelburg - zijn zeer tevreden.
Het filmfestival trok 12.500 be
zoekers. Met in totaal ruim 9500
toeschouwers waren de tien
voorstellingen van Cirque Plu-
me allemaal uitverkocht.
Directeur Ad Weststrate van het
bioscoopcomplex Cine City in
Vlissingen kijkt 'heel erg tevre
den' terug op de eerste editie
van Film by the sea. „Nog niet
eens zozeer vanwege het be
zoek. Dat koppetjes tellen ge
loof ik wel. Ik vond het prachtig
dat ik mensen naar films zag
gaan waar ze anders nooit naar
toe gaan."
Zeer geslaagd waren volgens
Weststrate de onderdelen Oud is
IN Beeld en filmeducatie, waar
bij extra aandacht werd besteed
aan respectievelijk oudere en
jongere bioscoopbezoekers. Hij
noemt voorzitter Hedy d'Anco-
na van Film by the sea, die enke
le hieraan gewijde workshops
leidde een 'supervakmens'. Een
minpunt vond Weststrate de in
druk onder het Zeeuwse publiek
dat de meeste filmvoorstellin
gen zouden zijn uitverkocht of
alleen voor genodigden toegan
kelijk waren. „Volgend jaar
moeten we meer aandacht be
steden aan voorlichting en com
municatie in Zeeland."
Van de 12.500 bezoekers (waar
in de genodigden en de 2900
scholieren die de jongerendag
bezochten zijn inbegrepen)
kwam ongeveer veertig procent
van buiten de provincie. Vol
gens Weststrate is het wenselijk
als het budget van het festival
(dat nu 3 5 00 0 0 gulden bedroeg)
volgend jaar omhoog gaat. „We
hebben nu de laatste acht weken
twaalf tot veertien uur per dag
gewerkt. Wie a zegt moet b zeg
gen en we wilden het goed doen
of helemaal niet. Maar het heeft
wel een zware wissel getrokken.
We hebben bewezen dat het kan,
maar volgend jaar hebben we
wat professionals erbij nodig."
Investeerders
Hij verwacht overigens dat het
benodigde budget geen pro
bleem is, omdat er volop contac
ten zijn met potentiële inves
teerders. In oktober gaat het
bestuur van Film by the sea het
festival evalueren. Dan zal on
der meer worden bekeken ofi
wenselijk is onderdeel te bliji
van de Zeeland Nazomer Fe;
vals, of dat beter gemikt I
worden op een samenwerk!
met het Filmfestival Gent da]
oktober plaatsvindt. „Mi
Film by the sea Twee komt
zeer zeker. We gaan fluitend!
volgend jaar in."
Publieksprijs
De publieksprijs van het fii
festival ging naar A love dl
ded. Er wordt nu geprobeerdj
ze film alsnog in Nederlanq
roulatie te laten gaan.
Directeur Gerard Peijs vanj
Stadsschouwburg Middelb
blikt eveneens blij terug op'
voorstellingen die het Frai
Cirque Plume heeft gegeveii
een enorme tent aan het Hofv
Tange in Middelburg. „Allesj
vol. Er stonden mensen met bi
den aan de deur om een I
te vragen." Hem is c
dat degenen die voor circi
spektakel kwamen niet zo l
thousiast waren over de shl
Mélanges en het toneelpublj
wel. „Vooral de muziek in cli
show was overweldigend."
Als festivalterrein bleek het)
van Tange minder geschikt
het Molenwater, waar Cirq
Plume drie jaar geleden sto!
Op de buspendel die naar pi
keerplaatsen was georgai
seerd, heeft Peijs positieve rei
ties ontvangen. Cirque Plui
overweegt van de volgen
show een compilatie te mat
van de afgelopen twintig j£
Als dat doorgaat, wil Peijs
groep over drie jaar graag I
rughalen naar Middelburg.
de vijf shows hebben wij in Mi
delburg alleen de laatste tv
gehad. Een overzicht van tv«
tig jaar, met de ontwikkel!
van straattheater naar een]
gantische show, zou ik li!
graag boeken."
Jazz behind the
dikes in Hoek
HOEK - Onder de naam Mi
behind the dikes' vindt zonds
middag 10 oktober een optred
plaats in hotel-restaurant I
Molenhoek in Hoek.
Het vijfkoppig gezelschap
op zal treden bestaat uit Josst
Monitzs op de jazzviool, Ron
Verbiest op de altsaxofoi
Werner Meert op het keyboa
Will. Nieland op bas en Aad
steed op drums. Het concert!
gint om 15.00 uur en duurt i
18.00 uur.
