Oude Van Dale krijgt nieuwe jas
PZC
Angst voor misdaad
kan Curasao redden
Heer Bommel en de Pasmunt
varia
Nederlands bekendste woordenboek ontdekt Internet en flexwerken
het weer
puzzel
recept
Poularde met roomsaus
zaterdag 18 september 1999
T Tii is inmiddels een stokoude
-LJ. grijsaard van 135 jaar en al
lang geleden verhuisd van Sluis
naar Utrecht. Bijnaam: 'de Dik
ke'. En maandag over een week,
op 27 september, krijgt hij 7ia ze
ven jaar eindelijk weer een nieuw
driedelig pak. De Van Dale,
Groot Woordenboek der Neder
landse taal, beleeft dati z'n der
tiende editie.
door Vivian de Gier
Dat Van Dale de dertiende uitgave
van het Groot Woordenboek der
Nederlandse Taal uitbrengt, is geen
overbodige luxe, maar bittere nood
zaak. De twaalfde is gewoonweg ver
ouderd.
,,Een nieuwe editie wordt gemaakt als
de oude niet meer actueel is", vertelt
hoofdredacteur Ton den Boon. „Dat de
vorige editie uit 1992 niet meer actueel
was, kun je bij voorbeeld zien aan Inter
net. Dat bestond toen nog nauwelijks,
ook het woord bestond nog niet. Er was
toen al wel surfnet, maar de meeste
mensen hadden daar nog amper van
gehoord."
In de afgelopen zeven jaar is er dan ook
veel gebeurd. Niet alleen het -toene
mende computergebruik heeft een
stortvloed aan nieuwe woorden opge
leverd, ook tal van maatschappelijke
ontwikkelingen spelen daarbij een rol.
Den Boon noemt de economische groei
in Nederland als voorbeeld. Steeds
meer mensen houden zich bezig met be
leggen. Dan gaan woorden als 'bullish'
en 'bearish' (dat betekent: de stijging
respectievelij k daling van de koers ver
wachtend) ofmarginverplichting' tot
het gewone taalgebruik behoren."
Ook de flexibilisering van de arbeids
markt en ontwikkelingen op het gebied
van verkeer hebben hun invloed gehad
op de woordenschat, 'flexwerken' en
'carpoolwisselstrook' hebben daarom
een officiële status gekregen.
Die status wordt niet zomaar verleend.
De redacteuren houden nauwgezet bij
hoe, hoe vaak en door wie een woord
wordt gebruikt. Uit onder meer kran
ten, tijdschriften, televisieprogram
ma's en suggesties van informanten
worden zon 100.000 nieuwe woorden
opgepikt. Vervolgens worden deze
woorden geselecteerd; 'hangplek' wel,
'hangjongeren' niet.
Drie jaar
Die keuze is soms niet gemakkelijk,
geeft Den Boon toe. „De woorden moe
ten ongeveer drie jaar algemeen gang-
De nieuwe Dikke van Dale in de etalage.
baar zijn", zegt Den Boon. „Dat bete
kent dat ze in verschillende kranten en
verschillende delen van het land ge
bruikt moeten worden, en niet alleen
maar door één bepaalde groep men
sen."
Want de hoofdredacteur wil geen een
dagsvliegen opnemen. „We hebben de
traditie dat een woord enige tijd in het
woordenboek blijft staan. Vorige
maand, rond de zonsverduistering, wa
ren er wel tien nieuwe woorden: eclips-
ganger, eclipsbrilletje. Maar die woor
den zijn voor ons niet zo interessant,
want de volgende zonsverduistering is
pas over tientallen jaren."
Desondanks telt de nieuwe Van Dale
bijna 8800 nieuwe woorden, waarvoor
rond de 5000 sterk verouderde woor
den als 'grondcijns' en 'aanbestoelen'
moesten wijken. „Er is duidelijk spra
ke van vitaliteit van de Nederlandse
taal en creativiteit van de taalgebrui
kers", vindt Den Boon. „De pers bij
voorbeeld verzint leuke woorden als
'informatie-infarct' of 'klapstoeleco-
nomie'. De taal blijft doorgaan, dat
maakt het Nederlands ook zo span
nend. Je kunt door de woorden de alle
daagse werkelijkheid zien."
Niet alleen de taal verandert, ook de
nieuwe Van Dale is niet meer de oude.
Zo hebben vakdeskundigen (chemici,
militairen, et cetera) geholpen termen
up-to-date te maken. Daarnaast is het
woordenboek nu voor het eerst ook sys
tematisch gerangschikt. Dat betekent
dat de betekenis van (nieuwe) woorden
als drugstoerisme, asieltoerisme en
rugzaktoerisme te vinden is bij de noe
mer 'toerisme', en niet bij de d, a of r.
Verder valt op dat Van Dale van lekker
eten houdt; de multi-culti-keuken is
zeker geen onbekende meer. De ene dag
komt een enchilada met guacamole op
tafel, de volgende dag gazpacho of
gumbo. Maar het woord 'multi-culti'
zelf, afleiding van 'multi-cultureel', is
een van de gemiste kansen voor Van
Dale.
Allerhande
„Het woord multi-culti bestond al in de
jaren negentig, maar het voldeed niet
aan onze eisen,zegt Den Boon. „Daar
om hebben we het niet opgenomen.
Maar dan staat het een paar maanden
later in de Allerhande, en blijkt het
toch een woord dat algemeen bekend is.
We hadden het dus moeten hebben. Ik
foto Robin Utrecht/GPD
weet zeker dat het wel in de volgende
editie wordt opgenomen."
Die volgende uitgave zal nog even op
zich laten wachten, want maandag 27
september zal eerst de dertiende editie
worden begroet. Maar fans van 'de
Dikke' (of tegenwoordig 'de Grote')
hoeven zo lang niet te wachten. Als ze
zich hebben opgegeven als mailinglist
abonnee, kunnen ze iedere dag al via e-
mail kennismaken met een nieuw
woord uit deze editie. Want Van Dale
gaat met z'n tijd mee, en heeft inmid
dels zelfs een eigen website. Overigens
een woord dat in de vorige editie nog
niet eens voorkwam. GPD
Vanaf 27 september is de nieuwe Van Dale
voor f 339 verkrijgbaar in de winkel. De in
tekenprijs is f 40 lager. Meer informatie over
is te vinden op: www.vandale.nl
D Toonder Studio's
van onze redactie buitenland
De angst dat Curasao onleef
baar wordt door toenemen
de criminaliteit kan uiteindelijk
de redding van het eiland zijn.
Dat voorspellen twee school
hoofden die al j arenlang in ach
terstandswijken werken.
„Niet dat men plotseling een be
ter mens is geworden", verzucht
Selsio Kwidama, al meer dan
dertig jaar werkzaam in het Cu-
racaose onderwijs. „Maar het
besef leeft steeds meer dat als er
geen hulp geboden wordt, men
zelf slachtoffer wordt van roof
overvallen en andere criminali
teit."
De grootste lokale bank is spon
sor van allerlei projecten in on
der meer de wijken Soto en Seru
Grandi, waar de schoolhoofden
Kwidama en Franklin Clemen-
cia werkzaam zijn. Behalve het
opknappen van de vele bouw
vallige huisjes, wordt er geld ge
stoken in lesmateriaal en goede
naschoolse opvang van de kin
deren.
Eind vorige maand riep bis
schop W. Ellis van de Neder
landse Antillen Nederland op
een deel van de overheidsschuld
kwijt te schelden. De eilanden
zouden daarmee meer ruimte
krijgen om de armoede te be
strijden.
Seru Grandi, ten oosten van
Willemstad, telt tweeduizend
inwoners en is een van de wijken
op Curacao met veel armoede.
Van de inwoners leeft volgens
schoolhoofd Clemencia ruim
driekwart van een uitkering of
van tijdelijk werk. „Elk jaar
krijg ik aan het eind van het
schooljaar een formulier toege
stuurd, waarop ik moet invullen
hoeveel kinderen naar het
voortgezet onderwijs gaan. Uit
protest vul ik het al jaren niet
meer in. Toen enige tijd geleden
een inspecteur van Onderwijs
kwam informeren waarom ik
dat niet deed, heb ik hem hier in
de buurt rondgereden zodat hij
met eigen ogen kon zien onder
welke vreselijke omstandighe
den de meeste leerlingen wonen.
Daarna is hij weggereden. Zo
geschokt was hij."
Wat de onderwij sinspecteur te
zien kreeg was een groot aantal
huisjes met nauwelijks of geen
sanitaire ruimte, zonder vloer
bedekking en zonder behoorlij
ke ramen en deuren. Door geld
gebrek en het bouwen zonder
vergunning zijn veel woningen
niet voorzien van elektriciteit
en stromend water.
„Vergeleken met een aantal
jaren geleden zijn er nu
minder krotten, legt Franklin
Clemencia uit. „Maar de nieuwe
problemen zijn des te groter:
chronische werkloosheid, tie
nerzwangerschappen, drugs,
alcohol, gokverslaving en in
cest. Ook het schoolverzuim is
enorm."
Kwidama zegt dat de werkloos
heid het grootste probleem is.
„Naast lichamelijke verwaarlo
zing door de armoede, komt ook
emotionele verwaarlozing
steeds meer voor. Agressie en in
tolerantie bij schoolkinderen
onderling is enorm."
Volgens de laatste gegevens van
het Antilliaanse Centraal Bu
reau voor de Statistiek scoort
Curacao wat betreft inkomens
verdeling slechter dan de ande
re eilanden van de Nederlandse
Antilllen. Er moeten een groter
aantal huishoudens van een re
latief laag inkomen rondkomen.
Opvoeden is volgens de school
hoofden Clemencia en Kwida
ma op de eerste plaats een taak
van de ouders. „Maar, zegt
Kwidama, omdat wij dagelijks
ervaren dat het niet goed gaat
met een groot aantal kinderen,
zijn we verplicht die opvoeden
de rol over te nemen.ANP
Om hem heen begon de tent borrelend in elkander te zakken; de pa
len en stutsels kromden zich tot een oude stronkige boom en de au
tomaten zakten soppend in de drassige bodem weg. Toen de speler
zich eindelijk de ogen uitwies en om zich heen blikte, zag hij slechts
een troosteloze modderpoel, waar hij tot de knieën in stond.
„Is dat even pret hebben!" riep hij uit. „Wat een enige avond! Nou,
maar hier kom ik nog eens, hoor!"
Hij schudde de blubber uit zijn hoedje en verdween soppend en gie
chelend in de nevels, terwijl de kraai hem hatend nakraste. Doch al
spoedig verliet ook de vogel het akelige toneel in noordelijke rich
ting.
„Fi done! Hoezeer haat ik kraaien!" prevelde de markies De Cante-
claer, die het beest hoorde passeren. Hij richtte zijn face-a-main op
(Advertentie)
Cryptogram
Horizontaal:
1. Maakten met geweld het vlas kapot (6); 7. Geweldige hond opzij
(5); 8. Insnijding in het vroegere Joegoslavi' (5); 9. Kleiner is deze foto
nog mooier (5); 10. Op de neus van hettoilet (4); 11Door die vloeistof
wordt men meer ouder (6); 12. Officieel toegegeven (6).
Verticaal:
2. Het gevolg van de rust (5); 3. Maakt een lady koud(er) (6); 4. Broed
plaats op maat als sieraad (6); 5. Door geweld kom je hogerop (4); 6.
Kermisachtig deel van het maanlandschap (8); 10. Relatie om uitte
springen (4); 11. Voor de eerste minister zonder insect (3).
Oplossing
vrijdag
steilboek
treeaorta
airmangel
nodenlire
kerkfiets
staalasem
campanile
agamierei
leterkend
arescaban
deltaauto
aderkruin
seriestee
Een machtig gerecht meteen machtige
kip. Een flinke kip die, voor 4 perso
nen, wel wat meer dan anderhalve kilo
gram mag wegen. Een eco-kip met een
dergelijk gewicht leent zich er, naar mijn
mening, het beste voor. Dan weet je ook
voor eens en voor altijd hoe goed een
echte kip wel smaakt.
Oorspronkelijk werd de kip, die voor de
Eerste Wereldoorlog als Poularde a la
chantilly op de kaart in veel Franse res
taurants stond, gevuld met rijst waaraan
wat ganzenlever en truffel werd toege
voegd.
Die dure lever is in het hierna volgende
recept vervangen door kippenlever zoals
de zwarte truffel plaats heeft gemaakt
voor een handjevol (kastanjechampig
nons.
Hoofdgerecht voor4é 6personen:
1 flinke poularde (EKO), ca. 1.75 kg; 150
gram droogkokende rijst; zout; 3 gave
kippenlevers, samen ca. 80 gram; 1.5 dl
melk; 100 gram (kastanje)champignons;
60 gram boter; witte peper uit de molen;
6 - 8 eetlepels droge witte wijn, zoals
Sauvignon; 2 dl kookroom; 2 theel. fijn
gehakte (platte) peterselie en 1 theel.
fijngesneden bieslook; eventueel enkele
druppels limoen- of citroensap.
Kook de rijst zoals op de verpakking is
aangegeven in water waaraan wat zout is
toegevoegd. Laat de rijst na het koken
even droog stomen. Laat de rijst daarna
op een zeef grotendeels afkoelen. Spoel
intussen de kippenlevers onder stro
mend koud water. Neem ongerechtighe
den zoals galsporen, peesjes en dergelij
ke weg. Laat de levers 15 minuten in melk
weken (hierdoor kan een deel van de
soms aanwezige ietwat bittere smaak
worden weggenomen). Spoel de levers
daarna opnieuwonderkoud water. Maak
ze droog met keukenpapier en snijd of
hak ze grof.
Borstel de champignons schoon. Snijd
De zuidelijke wind is matig, rond kracht 4. Het zicht is overwegend
goed en de temperatuur van het kustwater bedraagt 19 graden.
Waterstanden
ZATERDAG
18 SEPTEMBER
Vlissingen C
Terneuzen C
Bath
Roompot Buiten
Z'zee/Colijnsplaat
Stellendam Buiten
Wemeldinge
Krammersl. West
Hoog water
uur
08.10 153
08.30 175
09.21 209
08.15 118
09.20 125
08.16 115
09.25 141
09.35 137
uur cm
20.46 143
21.06 165
21.47 197
21.00 111
21.50 121
21.00 108
21.55 134
22.05 133
de muntenkast, die nu geheel gevuld voor hem stond, en wierp er een
walgende blik op.
„Kraaien", hernam hij. „Niets dan kraaiemunten! De collectie
staat mij meer en meer tegen - en ik vraag mij af, wat ik er ooit in ge
zien heb. Ach, zelfs de meest verfijnde smaak is aan verandering on
derhevig. Panta rei..."
Een luid gegorgel onderbrak zijn gedachtengang en voor zijn ogen
veranderden de pasmunten in drabbig slijk, dat uit de kasten begon
te druipen en het vertrek aldra met de kwalijke geuren van ontbin
ding en bederf begon te vullen.
„Parbleu! Alles vloeit!" riep de edelman getroffen uit. „Maar deze
bevloeiing is een affront voor een verzamelaar met smaak."
ZONDAG
19 SEPTEMBER
Vlissingen
Terneuzen
Bath
Roompot Buiten
Z'zee/Colijnsplaat
Stellendam Buiten
Wemeldinge
Krammersl. West
MAANDAG
20 SEPTEMBER
Hoog water
uur cm
09.15 130
09.32 152
10.16 183
09.20 102
10.10 110
09.41 099
10.15 122
10.25 122
uur cm
21.59 126
22.15 146
22.55 172
22.15 099
23.00 108
22.25 099
23.10 117
23.05 118
Hoog water
uur cm uur cm
10.35 119 23.46 133
10.44 139 23.57 152
11.36 167 --.
10.55 093 23.55 105
Vlissingen
Terneuzen
Bath
Roompot Buiten
Z'zee/Colijnsplaat 11.30 101
Stellendam Buiten 10.45 091
Wemeldinge 11.45 111
Krammersl. West 11.25 110
Europa: Grote verschillen
Laag water
uur cm uur cm
01.45 137 14.10 12)
02.10 147 14.25 13)
03.05 174 15.25 16)
01.55 106 14.40 101
03.10 114 15.40 111
02.16 071 14.34 065
03.10 126 15.30 125
03.00 121 15.30 115
Laag water
uur cm uur cm
02.50 114 16.16 115
02.54 124 16.25 115
03.56 154 16.19 145
03.45 09316.35 095
04.10 102 16.55 105
03.05 060 17.05 065
04.10 110 16.55 111
03.55 104 17.15 105
Laag water
uur cm uur cm
04.56 109 17.26 123
05.11 114 17.46 125
05.26 133 18.26 144
05.00 089 17.40 10!
05.30 09618.15 11C
05.45 056 18.05 075
05.35 103 18.25 11)
05.50 103 18.25 118
Hans Belterman
ze in plakjes, daarna in reepjes en vervol
gens in piepkleine blokjes. Schep lever
tjes en champignons door de inmiddels
tot lauwwarm afgekoelde rijst. Voeg een
beetje zout en peper toe.
Maak de poularde van binnen en buiten
droog met keukenpapier. Vul de poular
de met het rijstmengsel. Maak de ope
ning dicht met houten prikkers of gebruik
een naald en een dik stuk (keuken)garen.
Verhit een passende braadpan. Laat de
boter er in smelten. Temper de warmte
bron. Leg de poularde in de pan. Strooi er
wat zout en peper over. Wentel hem aan
alle kanten door de hete boter zonder dat
de poularde daarbij opvallend gaat kleu
ren. Leg na 5 minuten het deksel op de
pan. Laat de poularde in 85 - 90 minuten
zachtjes gaar smoren. Keer de poularde
tijdens hetspioren wel enkele malen om.
Voeg tijdens het keren van de poularde
steeds 1 of 2 eetlepels wijn aan het
smoorvocht in de pan toe. Neem de pou
larde na de aangegeven tijd uit de pan en
houd hem warm (bedekken met alumini
umfolie).
Schenk het smoorvocht door een zeefje
in een pannetje en breng het aan de kook.
Laat alles 3 - 4 minuten zachtjes koken.
Voeg daarna de room toe en laat alles
dan nog zolang zachtjes koken tot een
licht gebonden saus is verkregen. Proef
de saus en voeg naar smaak zout, peper
en wellicht enkele druppels limoen-of ci
troensap toe.
Leg de poularde op een grote voorver
warmde schaal. Schep er enkele eetle
pels saus over. Strooi er peterselie en
bieslook over. Dien de rest van de saus in
een voorverwarmde sauskom op. Ver
deel de poularde aan tafel in het gewen
ste aantal stukken en schep dan ook
steeds enkele eetlepels van de vulling op
de borden.
Tip: geef er haricots verts bij en vul de
glazen met een (niet al te) koele sauvig
non uit Frankrijk.
Een hogedrukgebied houdt stand boven Scandinavië waardoorla-,
gedrukgebieden nog steeds moeite hebben het vaste land van Eu
ropa te veroveren. Hierdoor treden grote verschillen op in de
weerscondities. De twee koudefronten, die de afgelopen dagen
over Nederland trokken, liggen inmiddels over Midden-Europa.
Daar overheerst dan ook de bewolking en valt er enige regen of
(onweers-)buien. Aan de oostkant van het hogedrukgebied wordt
koude polaire lucht Rusland ingevoerd. De maxima komen daar
dan ook maar met moeite boven de 10 graden uit. In de regenzone
over Midden-Europa kan het kwik nog oplopen naar ruim 20 gra
den. De Britse eilanden en IJsland hebben veel te verduren van la
gedrukgebieden. Daar heeft men dan ook veel bewolking en regen
waarbij de temperatuur varieert tussen 12 en 18 graden. Ook waait
het er stevig. In Schotland en in het noorden van Ierland staan er
stormachtige winden. In het zuiden van Europa vallen de nodige
regen- en onweersbuien door de koude in de bovenlucht. De maxi
ma zijn nog wel goed met ruim 25 graden. In Turkije kan het zelfs
nog even 30 graden worden. In een brede strook over Nederland
en Frankrijk en het oosten van Spanje heerst er meer zon en is het
droog weer.
groot
w0ORDENBOEK
DER
nE0ERLANDSE
TAAL
üümiiii
Zeeland: Meer wind
Dit weekeinde ziet het weer er op- Door: Ron Wiersnn
nieuw gunstig uit. We bevinden ons
juist tussen een tweetal storingen in en daardoor is de kans op re
gen klein. Bovendien voert een aantrekkende zuidoostenwind vrij
warme en tamelijk droge lucht aan waarin niet al teveel bewolking
voorkomt. Gisteren begon de dag bewolkt met eerst plaatselijkeer.
spat regen. Deze bewolking en regen hingen samen met een zwak
ke storing. Vandaag is deze storing onze omgeving ruim gepas
seerd en blijft het droog. Bovendien is de meeste bewolking verd
wenen en komt de zon goed uit de verf. De naar zuid tot zuidoost
draaiende wind neemt langzaam toe tot matig, rond kracht 4. Dank
zij de zon en het instromen van iets warmere lucht stijgt de tempe
ratuur vanmiddag naar zo'n 21 graden. In het oostelijk deel van
Zeeland kan het een graadje warmer worden. Ook komende nachl
blijft hetdroog en koelt het af tot 12 graden. Morgen begint zon
nig, maar in de loop van de dag neemt vanuit het westen de hoge
bewolking toe. Het blijft wel
droog en met maximumtem
peraturen rond 22 graden is
het ronduit warm voorde tijd Zonnige fuiff]
van het jaar. Ook maandag perloden
bevinden we ons nog in de
warme lucht, maar door het
naderbij komen van een kou
front neemt de kans op (on-
weers)buïen toe. Waarschijn
lijk bereiken de eerste buien
al vroeg op de dag onze om
geving. Vanaf dinsdag vol
gen er meer storingen en valt
er regelmatig regen of een
bui. De middagtemperatuur
zakt terug tot 19 graden, wat
vrij normaal is voor de tijd
van het jaar. Wel zal de wind
sterker worden, wat aangeeft verwachting voor
dat de herfst nadert. zaterdaguiddag september ..«r-1
Vooruitzichten
zaterdag
onder 19.54
zondag
op 7.26
max.
min.
wind
19°
13°
ZW 4
Maan
zaterdag
onder--.-- j
zondag
op 16.48
Nautisch bericht
Elke week een nieuwe bestemming, iedere dag nieuwe aanbiedingen van Last Minute
I vakanties en vliegtickets. Boordevol informatie en handige reistips. Alle aanbiedingen
vindt u terug op SBS-Text pagina 520.
Uitzendingen van maandag t/m vrijdag Jtjf hr D)
rond 13 00 uur en in het f*
weekend rond I700uur «S VAKANTIEWINKELS
Het dagelijkse
reisprogramma
van D-reizen op
SBS 6.
VERWACHTING VOOR ZATERDAGMIDDAG 18 SEPTEMBER
