Ruimte vliegtuigj e
test hitte dampkring
Gratis Internet is
niet echt kosteloos
PZC
De klusadviseur die nooit slaapt
y
'-4'
wetenschap en techniek
45
cx
~A A
X-37 moet kosten
ruimtevaart terugbrengen
postzegel
puzzel
zaterdag 18 september 1999
Tekening van hoe de X-37 uit het laadruim van een space-shuttle in de ruimte wordt gebracht.
Gratis op Internet klinkt het
de laatste dagen links,
rechts, onder en boven. Verschil
lende bedrijven en Internetaan
bieders beloven gratis toegang
tot het wereldwijde web. Het
signaalwoordje 'gratis' blijft bij
de gemiddelde Internetgebrui
ker hangen, maar wekt tegelij
kertijd de nodige achterdocht.
Ook de Zeeuwse provider Zee-
landNet heeft van haar klanten
de nodige vragen gekregen.
„Wanneer gaat ZeelandNet gra
tis worden?" Directeur Jeroen
Bakker herkent het geluid. Bak
ker doet mee 'omdat de markt
het dicteert', maar hij laat er
geen twijfel over dat gratis In
ternet allesbehalve gratis is.
Naar verwachting binnen een
maand, zo is op de site van de
Kamperlandse aanbieder te le
zen, zal ZeelandNet ook een gra
tis versie kennen.
Onlogisch
Gratis? Het klinkt onlogisch.
Tenslotte hebben providers ooit
diep in de buidel moeten tasten
om computers en andere appa
ratuur te kopen, ze betalen voor
verbindingen met het buiten
land, ze betalen technici en
mensen voor de helpdesk. Hoe
kan een bedrijf daar geen geld
voor terugvx-agen?
Dat kan ook niet, gratis Internet
bestaat niet. „De mensen reali
seren zich best dat tegenwoor
dig niks meer gratis is", weet di
recteur Bakker.
Wie Internet gebruikt weet dat
twee zaken geld kosten. Je be
taalt je provider voor zijn dien
sten, deze helpt je immers de di
gitale snelweg, op en heeft daar
kosten aan, en daarnaast betaal
je de telefoonkosten voor de tijd
dat je online bent. De term gratis
Internet duidt op het vervallen
van de rekening van de provider.
Je blijft betalen voor de tele
foonkosten. Internetten is dus
helemaal niet gratis.
In ruil voor de gratis toegang tot
het Internet -zoals het eigenlijk
zou moeten heten- wil de provi
der wat terug. Gratis surfers bij
Het Net van KPN moeten eerst
een advertentiepagina voorbij
vóór ze het web opkunnen.
Verfoeilijk
Andere providers of bedrijven
verkopen adresgegevens en ge
gevens over surfgedrag van
klanten aan commerciële be
drijven. „De meest verfoeilijke",
zegt Bakker over de laatste ma
nier om het geld terug te verdie
nen. „Mensen vinden privacy
heel belangrijk, het is een groot
goed. Mensen willen zich vrij
over Internet bewegen zonder
zich steeds zorgen te hoe ven m a -
ken of er links of rechts gesnuf
feld wordt in hun doen en laten.
Technisch beschikken we over
de mogelijkheid om onze klan
ten er op te attenderen dat ze
vandaag de vuilnisbak buiten
moeten zetten. Misschien dat
sommige dat juist wel handig
zouden vinden, maar het is echt
niet waar de mensen op zitten te
wachten."
De derde mogelijkheid om een
gratis Internetabonnnement te
rug te verdienen is bezuinigen
op de kwaliteit van de
telefoonverbindingen. Omdat
Internetaanbieders voor tele
foonbedrijven bepaald vette
vissen zijn, betalen de laatste de
providers een deel van de winst
die ze op de telefoontjes maken
terug. Door wat meer 'gratis'-
klanten in een kleinere capaci
teit te persen kan een provider
met minder technische midde
len meer (terug) verdienen.
Klanten die gratis contact wil
len leggen, zullen wat vaker een
in-gesprektoon horen en het
misschien drie keer moeten pro
beren om online te raken. Maar
het is wel gratis.
Bakker maakt een vergelijking
met een krant en een huis-aan-
huisblad. „Als je geen bezwaren
hebt tegen veel advertenties en
als je genoeg hebt aan één kantje
redactionele ruimte, heb je aan
een gratis huis-aan-huisblad
voldoende. Wanneer je echter
serieuze informatie wil en je wil
steeds de televisiepagina op de
zelfde bladzijde terugvinden,
dan moet je betalen. Uiteinde
lijk zien we toch dat mensen kie
zen voor gemak en comfort."
„We hebben wel wat opzeggin
gen van klanten gehad die dach
ten beter uit te zijn met een
gratis abonnement maar die
kwamen per kerende post terug.
Het zal geen lang leven bescho
ren zijn."
Guido van der Heijden
Het ene experimentele
ruimtevliegtuigje is nog
niet gemaakt en getest of de
volgende prijkt op de
tekentafel: de X-37 deze keer.
Hij werd speciaal ontwikkeld
voor onderzoek in een vrijwel
'onontgonnen' deel van de
dampkring, tussen 100 en 30
kilometer boven het
aardoppervlak. Hij moet,
terugkomend vanuit een baan
om de aarde met een snelheid
van meer dan 25.000 kilometer
per uur, uitvogelen wat daar
bij die duizelingwekkende
snelheid en de daardoor
gegenereerde, intense
verhitting van het vliegtuig,
allemaal nog te manoeuvreren
valt. Doel: de kosten van
bemande en onbemande
ruimtevaart terugbrengen.
model, negen meter lang met een
vleugelspanwijdte van vijf meter.
Zijn laadruim(pje) meet 1,20 bij
2,10 meter, net goed voor een nut
tige lading van maximaal 225 ki
logram. Tijdens de testvluchten
zal die nuttige lading uitsluitend
bestaan uit meetapparatuur.
„In de contractperiode", zegt
Susan Turner van NASA's Mars
hall Space Flight Center (MSFC)
in Colorado Springs, „moet de X-
37 worden gebouwd en getest. In
2001 beginnen we met geheel ge
automatiseerde glijvluchten. De
X-37 wordt om te beginnen door
een B-52 vliegtuig op een hoogte
gebracht van vij ftien kilometer en
daar simpelweg losgelaten. Aan
de hand van Global Positioning
Satellites stuurt de boordcompu
ter de X-37 naar de uitgekozen
landingsbaan."
Dampkring
„Ergens in november of december
2002 volgen twee vluchten, waar
bij de X-37 in het laadruim van
een space shuttle in een baan om
de aarde, buiten de dampkring
dus, wordt gebracht", aldus Tur
ner. „Dan zal het ruimtevliegtuig-
je ook zijn uitgerust met brandstof
en uit- en inklapbare zonnepane
len. Bij de eerste vlucht begint hij
al een dag later aan zijn afdaal-
tocht, bij de tweede pas enkele we
ken later."
„Hij zal dan ook zijn voorzien van
nieuwe, ceramische hitteschilden,
die temperaturen dicht bij 1.700
graden moeten kunnen doorstaan.
Het zal dan trouwens voor het
eerst zijn dat precieze informatie
wordt verkregen over alle proces
sen die een rol spelen bij de vurige
tocht door de bovenlagen van de
atmosfeer bij snelheden die aan
vankelijk boven de 25.000 kilome
ter per uur liggen.
Bij NASA worstelt men al vele ja
ren met de vraag hoe de astrono
misch hoge kosten van vooral
bemande ruimtevaart kunnen
worden verlaagd. Nu kost elke ki
logram nuttige lading die vanaf
het aardoppervlak naar een par-
keerbaan op pakweg 300 kilome
ter hoogte wordt gebracht gemid
deld 60.000 gulden. Aan een astro
naut van 70 kilogram hangt dus
een prijskaartje van 4,2 miljoen
gulden. Men denkt deze astrono
misch hoge kosten terug te kunnen
brengen door ruimtevliegtuigen te
gaan gebruiken die als gewone
vliegtuigen, mogelijk vanaf gewo
ne vliegvelden kunnen opstijgen.
Eenmaal hoog in de dampkring
worden raketmotoren ontstoken
waarmee het ruimtevliegtuig bui
ten de dampkring in een baan om
de aarde kan worden gebracht.
Na de buiten-atmosferische
vlucht komt het vliegtuig weer te
rug in de atmosfeer, vermindert
daar snelheid door luchtwrijving
(waarbij het vliegtuigmateriaal
dus hoge temperaturen te verdu
ren krijgt) en landt vervolgens op
een vliegveld. NASA-technici
denken hiermee de kostprijs per
kilogram nuttige lading terug te
kunnen brengen van de genoemde
60.000 naar minder dan 5.000 gul
den. Tests, onder meer met glij
vluchten in de dampkring met eer
dere experimentele (X-) toestellen
(X-30, X-40(A) en X-33) hebben
aangetoond dat ruimtevliegtui
gen in ieder geval in de onderste
lagen van de atmosfeer prima
functioneren. Maar er is nog veel
onbekend over het gevaarlijkste
èn 'heetste' deel bij de terugkeer
uit de ruimte: het atmosferisch
traject tussen pakweg 100 en 30
kilometer hoogte boven het aard
oppervlak.
Shuttle
Het enige toestel dat dit traject al
een kleine 100 keer heeft afgelegd
(zoveel ruimtevluchten zijn er
sinds 1981 mee gemaakt) is de
Space Shuttle. Met meer dan 25
maal de snelheid van het geluid
(Mach 25), oftewel zo'n acht kilo
meter per seconde, komen de
shuttles de dampkring binnen.
Door de intense wrijving met de
lucht worden grote delen van het
reusachtige ruimtevliegtuig ver
hit tot meer dan 1.000 graden. Re
den waarom vrijwel de gehele
shuttle is verpakt in hitteschild-
jes. Reden ook om de risico's bij te
rugkeer niet te tarten: het vlieg
tuig wordt angstvallig in de ideale
stand gehouden die het voor ver
branding behoedt. Bovendien
wordt de shuttle bij terugkeer om
geven door superheet plasma
waardoor geen radiocontact mo
gelijk is.
Gaat alles naar wens dan zullen in
2003 overeenkomsten worden af
gesloten voor de bouw van een
'full-scale' versie van de X-37 die
half zo groot zal zijn als de tegen
woordige space shuttles. Die 'ech
te' X-37 moet dan in staat zijn op
eigen kracht vanaf een vliegveld
in de ruimte te komen. Maar vol
gens Turner zal dat zeker niet eer
der zijn dan in 2007.
Ben Apeldoorn
Wat nu als je na maanden iets
aan die slecht sluitende
kraan wil doen? Zelf heb je er mis
schien niet zo'n last van maar je
vrouw klaagt dat ze de tap met de
beste wil van de wereld niet goed
dicht kan krijgen. Van je handige
vader heb je nog meegekregen dat
het waarschijnlijk wel aan het
leertje zal liggen en je weet dat zo
leertje niet echt meer van leer is.
Maar waar zit dat ding nu precies?
Met de beste wil van de wereld
krijg je de kraan niet open of los.
Voor de beeldschermgeoriënteer-
de mens is 'De Grote Klussen cd-
rom' van uitgever Elmar de ideale
oplossing. Ook te raadplegen als
die handige vader, oom, zus of
kennis al lang op één oor ligt.
De inhoud op de schijf is in zeven
hoofdstukken verdeeld Electri-
sche Gereedschappen, Decoratie,
Bouwen, Timmerwerk, Opslag,
Loodgietwerk, Electra. Er van
uitgaand dat iemand wel weet dat
een slecht sluitende kraan in de
categorie Loodgietwerk valt, is
een advies al snel gevonden. Ter
wijl de bezitter van de incontinen
te kraan de uitleg leest, leert deze
meteen dat er ook zoiets is als een
keramische kraan. Altijd al van
gehoord, maar nooit geweten hoe
die precies werken. Misschien
toch de moeite waard om eens zo'n
ding aan te schaffen in plaats van
te blijven hannesen met leertjes.
Voor de meestvoorkomende klus
jes binnenshuis is er duidelijke
uitleg te vinden. Hoe bouw je een
kast of een boekenplank en in wel
ke muur doe je welke pluggen. Het
lijken misschien zaken waarvoor
de geboren klusser de neus op
haalt maar veel zaken zijn deson
danks nieuw. Bij de meeste
onderwerpen worden er wel tips
gegeven die soms bekend soms
verfrissend zijn. Die boekenplank
kwam ondanks alle goede zorgen
steeds weer van de muur. Gebruik
de goede plug en het ding zit
muurvast. Uitgebreide bouwin-
structies voor grotere projecten
zijn er niet te vinden. De cd be
perkt zich tot klein onderhoud en
tot kleine handelingen. Deson- I
danks een handig schijfje, zeker
voor mensen die niet in een werk-
hok opgegroeid zijn.
Guido van der Heijden
Minimale systeemeisen: Windows
95/98 of NT4.0, .10 Mb vrije ruimte op
de harde schijf. i
Als een kamikaze-vliegtuig
moet de X-37 nagaan wat
voor baanmanoeuvres daarboven
nog net wèl en net niét (meer) ge
maakt kunnen worden. Andere
vraag is: hoe heet worden bepaal
de vliegtuigdelen door de wrijving
met de lucht nu eigenlijk precies
en wat voor krachten moeten ze
doorstaan.
NASA sloot deze maand een sa
menwerkingscontract voor vier
jaar af met Boeing. De X-37 gaat
vanaf eind 2002 hoog in de atmos
feer het noodlot tarten; hij loopt
daarbij het risico te verbranden.
Het toestel is dan ook een oefen
feêf
llPffes»
d J i'
t?'
I J
t 'fj
ewopgescmoejas.KcptBfCtftnereen paiiege aar
'.orgekoppc'.d kar i warr^d^rdsuiilcpp fe-ef het:
kraartUcfiaamSn li/ri le brengen (C). iJ
M
HH;
Zwinhmlópén van taengkraneti kunnen met&sn
■xhrocfvaitzliUn (.4}, niet can kxmringé^s crrder
^opgexkroèfdskopiSfcJnKTeenpatieijedar
Lekkende kranen repareren is een van de grote en kleine klussen in huis
verzameld op de klussen-cd-rom.
De 5 9e Editie van de NVPH-ca-
talogus van de postzegels van
Nederland en de Overzeese Rijks
delen, die sinds enkele dagen in de
winkels ligt, de zgn. Millennium-
-catalogus, is een bijzondere uit
gave. Hij gaat namelijk vergezeld
van een speciale CD-Rom catalo
gus 2000. CD-Rom-kopers kun
nen nu dus tevens de papieren
versie ernaast gebruiken en 'pa
pieren' gebruikers kunnen kennis
nemen van de CD-Rom. Prijs:
f 34,75.
Wat de prijsontwikkeling van ze
gels en series betreft zijn er in de
nieuwe catalogus nauwelijks wij
zigingen te ontdekken. Ook de
'oude' doorlopers bleven stabiel.
De jongste zegels noteren veelal
iets meer dan twee keer de nomi
nale waarde. Vreemd is dat de 80
c.-Beatrix op normaal papier, die
in de catalogus 1999 nog voor tien
gulden staat genoteerd, nu prijs-
loos is geworden.
Prijswijzigingen zijn voorname
lijk te vinden bij zegels op post
stukken, variëteiten, foutdruk-
ken, PTT-Mapjes, de latere
Antilliaanse emissies en de (Ne
derlandse) velletjes (sterrenbeel
den, Sesamstraat en verhuizing).
Nieuw is het hoofdstukje oude
postzegelboekjes (met illustraties
Dit hoofdstukje is blijvend.
Opvallend is de teruggang in ver
kochte aantallen van zegels met
bijslag, zoals zomer/ouderen- en
kinderzegels. In één van de ko
mende rubrieken kom ik daar ze
ker op terug.
Begin vorig jaar begon Ierland een
driedelige reeks, waarop hoogte
punten uit de burgeiiuchtvaartge-
schiedenis. De eerste serie van 24
februari 1998 laat luchtvaartpio
niers zien en de toestellen waar
mee ze geschiedenis schreven.
Deel II die 9 september verscheen
toont de Douglas DC3 (30p), de
Britten Norman Islander (32p), de
Boeing 707 (40p) en de Lockheed
Constellation (45p). Er is ook een
Prestigeboekje uitgebracht: 4,91
Ierse pond.
20e eeuw. Er kwamen bijna acht
duizend foto's binnen, waaruit een
keuze is gemaakt voor de tweede
millennium-serie van dit jaar die
9 september verscheen: acht 4,00
kr.-zegels boordevol nostalgie,
zoals een paard-en-wagen op een
pontje, een meid die een koe melkt
en een familie die hooi binnen
haalt.
De zegels, uitgevoerd in oud-
-bruin, zitten ook in een velletje.
Oplagen: 2,5 miljoen series,
500.000 velletjes.
De fauna van de Middellandse Zee
wordt verbeeld op een velletje dat
Malta 25 augustus heeft gepresen
teerd. In het velletje zestien
6c.-zegels. Op de rand de namen
van de beesten die worden afge
beeld.
De Noorse post riep begin dit jaar
- in samenwerking met Noorwe
gens grootste dagblad, VG - de
mensen op foto's op te sturen die
een beeld geven van het leven van
alle dag in de nu bijna verstreken
ling Zomerhof in Lisse (19 augus
tus toten met 19 september) is een
bijzonder stempel gebruikt. Cor
respondentie kan nog tot 30 okto
ber worden gestuurd naar: PTT
Post Verzamelservice, Postbus
30051, 9700 RN Groningen. Op de
omslag vermelden: Stempel Zo
merhof.
Op 25 september wordt op de post
zegeltentoonstelling Limphilex in
Maastricht ook een bijzonder
stempel gebruikt. Tot 24 septem
ber kunnen stukken worden opge
stuurd naar Groningen. Op om
slag: Limphilex.
De Verenigde Naties herdenken
haar doden. In de afgelopen vijftig
jaar hebben ongeveer 1850
VN-militairen en -burgers hun le
ven verloi'en onder de vlag van de
Verenigde Naties. En daar komen
nu de VN-medewerkers die in
Oost-Timor werden vermoord nog
eens bijOm haar doden te herden
ken geven de VN op 21 september
onder de titel: 'In memoriam: ge
vallen in dienst van de vrede' drie
velletjes en drie zegels uit.
Op de velletjes hangt de vlag van
de Verenigde Naties halfstok voor
de VN-gebouwen in New York (1
dollar; oplage 235.000), Geneve
(2,00 Zw.fr., 225.000) en Wenen (14
Os., 338.000). De drie VN-gebou
wen staan ook op de 'losse' zegels:
New York (33c, 550.000), Genève
(1,10 fr., 400.000) en Wenen (6,50
s., 530.000).
Stempelnieuws - Ter gelegenheid
van zomerbloemententoonstel-
Wereldwijd - Zuid-Afrika, 10
aids-zegels van 1,20 r.;
Marshall-Eilanden, 'kunstenaars
van deze eeuw, o.a. Elvis Presley;
Senegal, SOS-kinderdorpen, 2
zegels;
Roemenië, pausbezoek, vel met 6
zegels;
Tux-kije, 50 jaar NAVO, 2000001.;
Hongarije, 250 jaar invoering
postkoetsdiensten door keizerin
Maria Theresa, 32 15 ft. 52 20 ft.
en velletje: 150 ft.
Hero Wit
Doorloper
Horizontaal: 1. Pionier, gedorste halmen; 2. eencellig slijmdiertje, fuifnummer; 3. klank, stukje suiker, droombeeld;
4. liever, akelig, slot; 5. hemelwater, expressie, stad in Itali'; 6. aanleggen, deel v.e. breuk, ontkenning;7. email-lak,
uniform, regenboogvlies; 8. eetgerei, eenmaal, plaat; 9. eïergerecht, voedsel, planter; 10. ontroering, schraal, mo
hammedaanse schriftgeleerde; 11broedplaats, afdruk, land in Azi'; 12. nooddruft, vrucht, wellust; 13. inwendig or
gaan, dienstwagentje, insect; 14. verharde huid, rode verfstof, achter, bijbelse naam; 15. ruwe steenmassa, vlug,
toegankelijk, ogenblik.
Verticaal: 1. vrucht, putemmertje;2. loopvogel, telwoord, hengselvat, pausennaam; 3. smerig, mop, godin v.d. da
geraad, inwendig orgaan; 4. troep, muggenlarve, deel v.e. piano; 5. waterstand, hondenverblijf, partij in rechtsge
ding; 6. opstootje, platzak, Oosteuropeaan, standaardmaat; 7. gevulcaniseerde rubber, toespraak, houding; 8. gela
den atoom, sportman, voorzetsel, jeugdig; 9. onderdeel, inwendig orgaan, voorzetsel, windrichting; 10. Arabische
titel, reukorgaan, Frans kerstlied, loofboom; 11. muzieknoot, lidwoord, sloot, schaamte; 12. paard van Odin, machi
nesmeerder; 13. verfstof, Europeaan, asbestcementlei; 14. advies, rivier in Frankrijk, familielid, gekheid; 15. stad in
Frankrijk, wijze, vreesachtig.
10 11 12 13 14 15
Oplossing
Het sleutelwoord van de woordzoe
ker van vorige week is: Aalscholver.
De VVV-bon van f 50,- gaat naar:
E.W.S. Malicki, Zaanstraat 74 te
Oost-Souburg.
De VVV-bonnen van f 25,- gaan
naar: N. Vergouwe, Dorpsstraat 49
te Nieuwvliet; E. Pot, Smaragd 55 te
Middelburg en J. Pauw, Jac. van
Lennepstraat 85 te Terneuzen.
De prijzen zullen binnenkortworden
toegezonden.
Stuur uw oplossing - bij voorkeur op een briefkaart- naar onze puzzelredac
tie.
Uw briefkaart moet uiterlijk woensdagmorgen in ons bezit zijn op het vol
gende adres:
Puzzel redactie PZC
Postbus 18
4380 AA VLISSINGEN
Vermeldt uw naam, adres en woonplaats.
De PZC stelt de volgende prijzen beschikbaar: eerste prijs een VVV-bon van
f 50,Tweede, derde en vierde prijs een VVV-bon van 25,
De oplossing en de namen van de prijswinnaars vindt u in de PZC-bijlage
'Vrije Tijd' van volgende week.
--
BRITTEN NOKMAN ISLANDER
