Milieu niet alleen zaak industrie
PZC
KIM-project stimuleert
vernieuwing bedrijven
Vorstin onthult
monument voor
haar moeder
Soloduivelsdans III vormt boeiende opening van Festival
J azz-y oorproefj e
Verrassing en verwondering
in het Fort Ellewoutsdijk
zeeland
14
Vierde kooldioxide-fabriek Hydro Agri Sluiskil geopend
ondernemend
zeeland
in detail
1900-2000
kunst cultuur
zaterdag 4 september 1999
door Lilian Dominicus
SLUISKIL - West-Europese
producenten van meststoffen
hebben ten opzichte van con
currerende bedrijven van
buiten de Europese Unie een
vervelende achterstand. Dat
zei general-manager J. Duer-
loo bij de opening van de vierde
kooldioxyde-fabriek van Hy
dro Agri Sluiskil.
Nieuwe manager
regio Zuid voor
Transport
en Logistiek
BREDA - Drs. Peter E. van der
Bilt is de nieuwe regiomanager
Zuid van Transport en Logis
tiek Nederland. Van der Bilt
(39) is verantwoordelijk voor
de belangenbehartiging van de
leden van de organisatie van
transportondernemingen in
Zeeland. Noord-Brabant en
Limbing. Hij leidt het regio
kantoor Zuid in Breda.
De nieuwe manager is tegelijk
secretaris van het regiobestuur
Brabant van Transport en Lo
gistiek Nederland. Op het re
giokantoor werken ook de re
gioconsulenten die het contact
met de lidbedrijven onderhou
den. Van der Bilt volgt ing. Jan
den Otter op. die naar Penske
Logistics in Maastricht gaat.
Van der Bilt studeerde bedrij fs-
economie aan de Erasmus Uni
versiteit in Rotterdam. De af
gelopen vier jaar werkte hij als
beleidsmedewerker economi
sche en fiscale zaken op het
hoofdkantoor van Transport
en Logistiek Nederland in Zoe-
termeer.
Open dag Trako
CADZAND - Trako Techniek
in Cadzand, producent van
melkrobots en zware wielen
voor de landbouw, houdt van
daag, zaterdag 4 september,
van 9.00 tot 12.00 uur open dag.
In het artikel 'Trako Techniek
is supergroeier' (PZC 3-9),
stond abusievelijk 9 september
als datum van de open dag ge
meld.
,.De standaard-energieprijzen,
pogingen om het broeikasef
fect te verminderen, verboden
om in water te lozen, geluids
beperkingen en grondsanerin-
gen zijn allemaal zaken die we
thuis hebben opgelost", lichtte
hij toe. „Nu wordt er van ons
verwacht dat we meedoen aan
gezamenlijke projecten om mi
lieu-overlast in het buitenland
uit te sluiten. Tegelijkertijd
kunnen bedrijven buiten de
Europese Unie, met name in
Oost-Europa ongestoord hun
De rubriek Ondernemend Zee
land staat onder redactie van
Claudia Sondervan. Vragen, tips
en mededelingen kunnen schrif
telijk icorden aangeboden aan de
redactie van de PZC, postbus 18,
43S0 A.4 Missingen, of via fax
0118-470102.
gang gaan om de West-Europe
se markt te verstoren."
Duerloo is van mening dat de
industrie niet voor de volledige
implementatie van deze mi
lieuvriendelijke projecten ver
antwoordelijk kan worden ge
steld. „De verwachting dat we
dergelijke programma's kun
nen opbrengen is niet realis
tisch", vindt hij. „Het is een ge
vaarlijke overschatting van de
financiële spier van onze indu
strie. Als we daarentegen kun
nen samenwerken met de auto
riteiten. dan zijn we in staat de
voordelen voor het milieu af te
wegen tegen de kosten en
maximale winst te halen uit de
investeringen." Hij daagde de
provincie Zeeland uit om hier
in de leidende rol te spelen.
Commissaris van de Koningin
W. van Gelder verrichtte de of
ficiële opening van de vierde
kooldioxide fabriek en de gere
noveerde proeffabriek van Hy
dro Agri Sluiskil, dochter van
de Noorse onderneming Norsk
Hydro. Met één druk op de
knop zette hij de fabriek in
werking. Onder de genodigden
waren aanwezig de burge
meesters van Axel en Terneu-
zen, de Noorse consul uit Den
Haag en verscheidene perso-
De directie van Paree Elec
tro-Telecom in 's-Heerenhoek
viert dit jaar drie jubilea:
A J. M (Adri) Paree maakt 35
jaar deel uit van het bedrijf,
P. B. P. (Peter) Paree en P. W
(Peter) Dek vieren beiden hun
25-jarige bedrijfsverbintenis.
De directieledenvan het instal
latiebedrijf voor elektrotech
niek en telecommunicatie hou
den donderdag 16 september
receptie in Partycentrum
Landlust in Nieuwdorp tussen
15.30 en 18.00 uur. Zij verza
melen felicitatiegelden voor
niet-gesubsidieerde leermid
delen voor Stichting Arduin en
de bouw van een kinderboer
derij door Stichting Het Gors te
Goes.
LBC Bedrijfsadviseurs te
Goes en Rotterdam heeft de ad
viesactiviteiten in personeels-
werving en -selectie uitgebreid
met de aanstelling van twee
nieuwe adviseurs. Mevr. E. H.
de Feiter-Uytterschout en E.
van den Bogart, eerder werk
zaam bij Competence Group in
Middelburg, Breda en Rotter
dam, zijn toegetreden tot LBC
vioor personeelsadvisering.
Commissaris Van Gelder (1) bekijkt met bewondering de nieuwe CO,-plant van Hydro Agri.
foto Peter Nicolai
door Claudia Sondervan
MIDDELBURG - Een jaar een
hoogopgeleide werknemer in
dienst nemen om een vernieu
wing door te voeren met een
loonkostensubsidie van 20.000
gulden. Dat is de kern van het
KIM-project, een stimule
ringsregeling voor het midden-
en kleinbedrijf die enerzijds
bedrijven moet verleiden tot
innovatie en anderzijds hoog
opgeleide studenten en afge
studeerden werkervaring
geeft.
Hoe de procedure werkt, wordt
woensdag 15 september in mo
tel Goes in Goes en donderdag
16 september in hotel L'Escaut
in Terneuzen voorgesteld aan
bedrijven. Innovatienetwerk
voor bedrijven Syntens Zee
land uit Middelburg en The
Work Zone, bemiddelaar tus
sen studenten en bedrijven te
Vlissingen leggen uit hoe de re
geling precies in zijn werk gaat
en wat voor gevolgen de rege
ling heeft. Syntens enTWZ zijn
de twee uitvoerders van de re
geling in Zeeland. De regeling
is nu twee jaar van kracht voor
Zeeland en blijkt succesvol.
Aanmelden bij Syntens in Mid
delburg.
nen, die een prominente rol
hebben gespeeld in de geschie
denis van het inmiddels zeven
tig jaar oude Hydro Agril
Sluiskil.
Van Gelder ging tijdens zijn
toespx*aak in op de wisselwer
king tussen technologie en sa
menleving. Hij prees de inves
teringen door HAS in zowel
energie en milieu en noemde
het bijzonder dat de HAS de
eerste gebruiker van het Britse
aardgas is. Hij uitte evenwel
zijn twijfels over een honderd
procent schone lucht boven de
fabriek. „Dat ik met mijn
zweefvliegtuig door de warmte
tot 1200 meter boven het com
plex kan blijven hangen vind ik
toch wel verdacht", grapte hij.
Informatie
Handelskamer
MIDDELBURG - De Kamer
van Koophandel Zeeland
maakt komende weken een
ronde door Zeeland om onder
nemers lokaal te informeren
over haar diensten en te horen
over standpunten en vragen
van lokale ondernemers. Di
recteur Rob van Renterghem
leidt de vijf bijeenkomsten in,
steeds om 19.00 uur. Het is voor
het eerst dat de Kamer op deze
wijze de provincie intrekt.
De rondgang opent in Terneu
zen op maandag 6 september in
Paviljoen Westkant. Woensdag
8 september is de bijeenkomst
in gemeenschapscentrum
Meulvliet in Tholen. Dinsdag
14 september gaat de Kamer
naar hotel Arion in Vlissingen
en dinsdag 21 september naar
hotel Goes in Goes. De rond
gang wordt besloten in Mond-
ragon in Zierikzee op donder
dag 23 september.
Er wordt informatie gegeven
over de producten en diensten
die de Kamer verstrekt en over
de lokale economische trends
en ontwikkelingen. De Kamer
verklaart haar rol als
belangenbehartiger voor on
dernemers in zaken als ver
keerssituaties, toeristische
ontwikkeling en de economi
sche gezondheid van binnen
steden en dorpskernen. Na de
pauze is er ruimte voor vragen
en discussie.
Uli*Hr
Pm,
-sasSi
In het laatste jaar van
de twintigste eeuw
blikt de PZC van dag tot
dag terug op nieuws
feiten uit Zeeland.
4 september 1937
doorFrank Balkenende
Het is een drukte van jewel
ste op de Middelburgse
Dam. Duizenden zijn 4 septem
ber 1937 uit alle hoeken van de
provincie en ook van verder
naar de Zeeuwse hoofdstad ge
reisd om het bezoek van konin
gin Wilhelmina mee te beleven.
De vorstin komt naar Middel-
buig om er een monument te
onthullen dat haar in 1934 over
leden moeder Emma gedenkt.
Het is van de hand van de Delft-
se beeldhouwer H. J. Etienne.
Dertien jaar geleden was Wil
helmina ook al eens in Middel
burg. Deze keer valt haar be
zoek precies op de dag waarop
ze 39 jaar geleden (in 1898) ko
ningin werd.
Op de Dam bereiden vele han
den allerlei versnaperingen
voor, want de vele toeschouwers
willen natuurlijk ook iets eten
en drinken. Steeds meer oranje
is er te zien en velen torsen ook
de nationale driekleur mee. Zes
rijen dik staan ze langs de route,
die de koningin straks naar de
Dam voert. Een aantal Middel
burgers heeft het beste uitzicht.
Wie een woning aan het traject
bezit, staat op het balkon of
hangt uit het raam. Enkele Mid
delburgers nodigen ook ande
ren uit in huis, zoals senioren en
gehandicapten, zodat die ook
een glimp kunnen opvangen van
de vorstin. De klokken van de
Lange Jan beieren ten teken dat
koningin Wilhelmina eraan
komt. Iedereen juicht en zwaait
naar de stoet.
Rond het te onthullen monu
ment hebben zich inmiddels al
lerlei autoriteiten verzameld. In
de tot kiosk hérschapen graan-
beurs zitten zangeressen en een
veertig personen sterk ork<
gereed. Daarnaast staat 1
Middelburgsch Muziekkor]
dat ook een deel van het pi
gramma verzorgt. Vertege
woordigers van 't Plaatselj
Comité voor de oprichting v<
een monument in Zeeland vo
wijlen Hare Majesteit de Kom
gin-Moeder heten de geari
veerde vorstin welkom.
Eenvoud
Zij leggen haar uit dat het ini
atief voor het monument koi
van de Middelburgse verenigt
Uit het Volk, voor het Volk. E
vond dat Emma immers e
moeder voor alle Nederlande
is geweest en een gedenkste
verdient. Overeenkomstig m
het leven van koningin-moed
Emma, die acht jaar regent
was, is 'in alles de grootste ee
voud betracht'. Het benodig
bedrag voor het monument
met vele kleine giften bijeeng
bracht. Veel leerlingen hebb
hun zakcent geofferd. Ook i
106 Zeeuwse gemeenten hebb
hun sympathie betuigd in i
vorm van een bijdrage.
Het laatse bezoek van Emu
dateert van 1928, waarbij era
les aan wordt gedaan om heti
cognito te houden. Onder g
heimhouding logeert ze in hot
Britannia in Vlissingen, bezoe
ze Middelburg tijdens mark
dag, woont ze kerkdiensten 1
en neemt ze een kijkje in de i
richting 'Kinderzorg'. Ze la
een indruk van eenvoud i
warmte achter. Zeeland tree
dan ook als ze in 1934 overlijd
Het monument op de Dam, d
Wilhelmina drie jaar later of
cieel onthult, houdt de gedach
aan deze moeder van het vade
land levend.
ELLEWOÜTSDIJK,
Fort Ellewoutsdijk
Kees Wieringa, piano met Solo
duivelsdans III (1990) van Si
meon ten Holt.
door Jos Verpoorten
Het Festival van Zuid-Be
veland opende vrijdag
avond haar poorten. Deze nog
jonge loot aan de stam van de
Zeeland Nazomer Festivals
omspant slechts één weekend,
maar heeft een uiterst divers
aanbod. In haar jeugdige over
moed tracht zij alle disciplines,
zoals muziek, theater, dans,
beeldende kunst en literatuur,
dit jaar onder de noemer 'Ver
beelding', de revue te laten
passeren. Rekenend op fraai
nazomerweer had men als lo
caties Fort Ellewoutsdijk en de
bouwput van de Westerschel-
detunnel gekozen.
Op de binnenplaats van het
fort beet pianist Kees Wieringa
met Soloduivelsdans m van
Simeon ten Holt het spits af.
Simeon ten Holt is een heden
daags componist wiens werken
vaker op ongewone plaatsen,
zoals stationshallen, parken en
pleinen, worden uitgevoerd.
Daar er ook deze avond in Elle
woutsdijk sprake was van een
uitvoering in de open lucht,
had men gemeend de pia
noklank door middel van mi
crofoon en kolossale geluids
boxen te moeten versterken.
Het is de vraag of dit nodig was;
het was nu in ieder geval wel
erg hard, waardoor de pianist
hoor- en zichtbaar moeite had
het aantal decibellen binnen de
perken te houden. Ook de nu
ances en de, overigens schaarse
poëtische momenten, waren
hierdoor moeilijker te realise
ren.
Het werk is uit een lage periode
van de componist, waarin hij
via seriële technieken (twaalf-
toons muziek) toch weer is te
ruggekeerd naar vormen van
tonaliteit. De vele herhalingen
en ostinate figuren, die het stuk
kenmerken, doen de toehoor
der in eerste instantie aan mi
nimal music denken. Hoewel
deze Soloduivelsdans inder
daad een obsederend en be
toverend aspect heeft, zo
karakteristiek voor deze mu
ziekvorm, is de hoeveelheid
aan muzikale ideeën en de uit
werking daarvan toch aan
zienlijk rijker. Het moet ge
zegd, dat Kees Wieringa zich
een enthousiast en kundig
pleitbezorger van deze toch
wat op de achtergrond opere
rende componist toont. De las
tige, ritmisch complexe parti
tuur beheerst hij volkomen én
by heart. Bijna alle aanwezigen
luisterden dan ook geboeid en
aandachtig en staakten in de
loop van de ongeveer dertig mi -
nu ten durende uitvoering hun
conversatie.
The Original Quayspitter Jazzband speelt de sterren van de hem
inBreskens. foto Peter Nicol
door Wilma Valk
BRESKENS - De zesde editie
van het Oude Stijl Jazz Festival
Breskens startte vrijdagavond
om negen uur met een weerga
loos optreden van het huisor
kest The Original Quayspitter
Jazzband.
Deze groep 'kaaispugers' be
staat uit zeven heren en een da
me: blazers-trompet Mare Stof-
feris, sopraansax Jan Salomé en
trombone Coen Vervaeck; de
ritmegroep-banjo Henk
Bouthuis, sousafoon Arie Vin-
ke, drums John Geerlings en op
piano Robert Vinke; Yvonne Fli-
kweert neemt het vocale gedeel
te voor haar rekening.
Vrijdagavond werden vier ses
sies gespeeld met nummers uit
de jaren 1900 tot 1930. De lengte
van iedere sessie verschilde per
optreden. „We beginnen altijd
met een kraker", vertelt Aide
Vinke, „en we stoppen natuur
lijk met een hit. Tussendoor gaat
alles vooral spontaan. We weten
vooraf welk lied we spelen,
maar hoe lang het uiteindelijk
duurt is afhankelijk van de so
lo's." Juist deze solo's maakten
de nummers zo bijzonder en
soms ook zo bijzonder lang tot
groot genoegen van de toehoor-
ders.
Het concert werd gegeven in De
Heeren van Amstel. Het lokaal
en terras leken te klein voor alle
belangstellenden. De sfeer was
als vanouds, iedereen kent ie
dereen en in de pauzes kon men
bijpraten met de muzikanten.
De Stichting Jazz Breskens or
ganiseert deze evenementen
dan ook vooral voor de eigen be-
volking. De kosten worden ge
dekt door sponsors en een groot
aantal donateurs uit Breskens
en omstreken: „Het Oude Stijl
Jazz Festival wordt betaald
door de sponsors, dankzij onze
donteurs hebben we de moge
lijkheid ook op een ander tijd
stip een band te laten komen
zo een extra avond voor de lie
hebbers van deze muziek in
lassen."
Zaterdag om 14.00 uur start h
echte Jazz Festival met
streetparade. Het feest gai
door tot in de kleine uurtjes i
verschillende horecazaken va
Breskens.
Healy leest voor
in Watertoren
OOST-SOUBURG - Schrijver,
performer Patrick Healy slu
zondag 5 september de expos;
tie The Lightfactory in De Wa
tertoren in Oost-Souburg af in<
het voorlezen van het boek C
Markies van Water van Hilaria
Hofstede.
Zowel van Hofstede als va
Healy - alsook van Waldo Bie
en Jacobus Kloppenburg - is tc
en met zondag werk te zien inD
Watertoren. De performanc
gaat ongeveer acht uur dura
Om 10 uur begint Healy met le
zen, omstreeks 18 uur hoopt hi
klaar te zijn.
(Advertentie)
Van den Dongen
PARKETVLOEREN
gen of de kunstenaar (de fabri
kant) die nog moet toevoegen, of
dat ze al zijn gebruikt om een
hert in elkaar te zetten, wellicht
die welke te zien zijn in een film
pje van Pfeiffer dat in een ande
re kazemat wordt vertoond.
Piraten
Van een heel andere orde is het
werk van Didier Volckaert, dat
verwijst naar de tijd van de pi
raten. Tijdens de opening van
het SMAK in Gent, eerder dit
jaar, voerde hij 'operatie een
oog' uit. De eenoog, een combi
natie van piraat met ooglapje en
halve doodskop, is ook in Fort
Ellewoutsdijk te zien, maar
centraal is een werk waarin vier
betonnen schatkisten rondom
een fl.es rum staan. Op de kisten
liggen viewmasters met 3D-
beelden die Volckaert de bezoe
ker wil laten zien: seks, staats
lieden en hemellichamen.
De bezoeker wacht de ene sen
satie na de andere en - afgezien
van de foute kamer met porno,
een afzichtelijk schilderij en
stoelen van vleeswaren - be
paald niet van het goedkoopste
soort. Indrukwekkend zijn bij
voorbeeld de sculpturen van
Wies de Bles over het spoor van
gedachten dat mensen in de tijd
achterlaten en het heden dat
meteen verleden is. En wat te
denken van de geurinstallatie
'Lucy in the sky with diamonds'
die, zoals romanschrijver Mar
cel Proust ooit beschreef, herin
neringen oproept via geur en te
gelijkertijd de mens zijn
inwendige toont. De expositie
bestaat uit beelden in verschil
lende materialen, video, geluid
en performances, zodat de af
wisseling groot is.
Via een geluidsspoor, of gewoon
langs de Westerschelde, kan
vervolgens naar de bouwput
Een van de kunstvoorwerpen in het Fort: een hert in kader.
van de Westerschelde worden
gelopen waar het tunnelidee is
nagebootst, onder meer door
een inmiddels beroemde - me-
taalkleurige sculptuur van uit-
schuifbare cabines van Vito Ac-
conci. Die is via een stellage
verbonden met andere cabines,
waarin of waarbij werken van
Marinus Boezem, Gert-Jan
foto Dirk-Jan Gjeltema
Evenhuis, Caitlin Hulscher en
Hooikaas Stansfield zijn te
zien.
De expositie is vandaag (zaterdag)
en zondag te zien van 14-23 uur.
door Ernst Jan Rozendaal
ELLEWOUTSDIJK - Wie dit
weekeinde de poort van Fort El
lewoutsdijk binnentreedt hoort
uit luidsprekers de voordracht
van het gedicht 'Spiegelbezoek'
van Leo Vroman. Van hetzelfde
gedicht is een strofe geprojec
teerd op de buitenmuur van het
fort. Het gedicht gaat over de lij
nen die vanuit het heden lopen
naar verleden en toekomst. Met
Vromans woorden nog in het
hoofd passeert de bezoeker twee
grote foto's die kunstenares
Henriëtte Rademakers uit ar
chieven heeft opgeduikeld: een
Duitse soldaat op een kinder
fietsje en een jongetje in een teil
die de houding aanneemt van
een soldaat. Het is een omkering
in beeld en tijd die meteen de
toon zet voor wat elders in het
fort te zien is.
Gedurende het Festival van
Zuid-Beveland, vrijdag begon
nen en doorlopend tot en met
zondag, is in Fort Ellewoutsdijk
en bij de twee kilometer verder
op gelegen bouwput van de
Westerscheldetunnel de exposi
tie Hemel/Lichamen ingericht,
waaraan dertien hedendaagse
kunstenaars hebben meege
werkt.
De titel verwijst naar het reizen
door ruimte en tijd als weerspie
geling van het reizen door li
chaam en geest. Dat gegeven is
door de kunstenaars, en samen
stellers Ronald van Dokkum en
Willy van Meegen, op een span
nende en gevarieerde manier
uitgewerkt. Op elke locatie
waar een kunstwerk is geplaatst
wacht de bezoeker een lichte
sensatie van verrassing en ver
wondering.
Het meeste werk staat in de ka
zematten van het fort. Sommige
presentaties zijn hard en con
fronterend, andere zijn sereen
en diepzinnig. Zo maakt Jens
Pfeiffer beelden waarin delen
van een hert door een frame met
elkaar zijn verbonden, als de
onderdelen van een bouwpak
ket. Zeer consequent is het fra
me met huid bezet. Uit sommige
frames missen onderdelen, zo
dat de bezoeker zich gaat afvra-
Een uitgeschoven container bij de bouwput van de tunnel bij Elle
woutsdijk is onderdeel van de kunstexpositie.
foto Dirk-Jan Gjeltema
