Advanta
breidt uit
in Kapelle
PZC
Modern Hydro Agri is beresterk
Juridische dans
rond Golden Ten
The Kings of Cool wuiven hun
gitarist met speciaal concert uit
Expositie toont verrassende
aspecten van de natuur
Weidse verten in
veranderlijk licht
van Dick Bakker
zeeland
12
in detail
ondernemend zeeland
1900-2000
kunst cultuur
donderdag 2 september 1999
Nieuwe verwerkingshal zaden
door René Schrier
KAPELLE - Kort na de ver
nieuwing van Advanta Van der
Have in Rilland-Bath is het nu
de beurt aan de vestiging te Ka
pelle. Op het bedrijfsterrein
van het zaaizaadbedrijf zijn
onlangs de eerste palen gesla
gen voor de bouw van een enor
me hal voor de verwerking van
zaaizaden.
Projectontwikkelaar Van
Garderen en Dekker te Middel
burg en Proverko Ontwikke
ling BV te Goes hebben in De
Jordaan in Amsterdam een oud
schoolgebouw' gekocht. De
ontwikkelaars wollen het ge
bouw herinrichten tot 28 grote,
luxe appartementen in prijs
klassen van 430.000 gulden tot
1.2 miljoen. Van Garderen en
Dekker werkt daarnaast aan
de ontwikkeling van het vier
hectaren grote terrein van een
staalfabriek in het centrum
van Ridderkerk. Sagro in 's-
Heerenhoek werkt daar mo
menteel aan de sloop en sane
ring van opstallen en grond.
Van Garderen en Dekker voor
zien er een bedrijven- en kan
torenpark en grootschalige de
tailhandel. In Doorn bezit de
ontwikkelaar een kantoren
complex dat plaats maakt voor
een kleinschalige villawijk.
De rubriek Ondernemend Zee
land staat onder redactie van
Claudia Sondervan. Vragen, tips
en mededelingen kunnen schrif
telijk worden aangeboden aan
de redactie van de PZC, postbus
18,4380AA Vlissingen, of via fax
0118-470102.
De nieuwbouw beslaat een op
pervlakte van ruim achtdui
zend vierkante meter, verge
lijkbaar met de omvang van
twee voetbalvelden. Met de
uitbreiding is een investering
gemoeid van ongeveer 6,5 mil
joen gulden en het leidt uitein
delijk tot circa dertig arbeids
plaatsen. De uitbreiding in
Kapelle houdt verband met de
vorig jaar genomen beslissing
de Nederlandse graszaadacti
viteiten op één plaats te con
centreren. De nieuwbouw
moet in de winter gereed zijn,
zodat na opstelling van de ma
chines in de eerste helft van
2000 de graszaadoogst vervol
gens geheel in Kapelle ver
werkt kan worden.
De nieuwe faciliteiten bieden
straks ruimte aan een hightech
machinepark, dat wordt inge
zet voor schoning van grasza
den voor landbouwkundige en
recreatieve doeleinden, zoals
toepassingen in weilanden, ga
zons, sportvelden, golfbanen,
wegbermen en dijken. Het ge
bouw zal bestaan uit drie de
len: een opslaggedeelte voor
grondstof ofwel ongeschoond
product, een deel voor het op
stellen van zeven en andere ap
paratuur voor de schoning en
tot slot een opslagdeel voor ge
schoond product. Tevens
wordt een ruimte ingericht
voor kwaliteitscontroleurs die
aan de hand van de monsterna-
mes nauwlettend kiemkracht,
zuiverheid en vochtgehalte
van het zaad in de gaten hou
den.
Het aangeleverde zaad komt
uit binnen- en buitenlandse
producties. Op jaarbasis gaat
het om vele tonnen. Na scho
ning en verpakking gaat het
eindproduct in de vorm van
mengsels van verschillende
grassoorten naar bestemmin
gen in heel Europa.
Kunstmestfabriek Sluiskil viert zeventigjarig bestaan
door Conny vart Gremberghe
SLUISKIL - De kunstmestfa-
brikant Hydro Agri Sluiskil,
een volle dochter van het Noor
se ehemie-en energieconcern
Norsk Hydro, viert dit najaar
het zeventigjarig bestaan met
een aantal open dagen. Zater
dag 11 en zondag 12 september
kunnen omwonenden en be
langstellenden komen kijken
hoe er in Sluiskil ureum, am
moniak en nitraten gemaakt
worden, die sinds jaar en dag
als kunstmeststoffen en basis
grondstoffen een weg vinden
naar afnemers over heel de we
reld.
Hydro Agri viert zijn verjaar
dag op een moment dat een
grondige modernisering van de
bedrijfsinstallaties wordt af
gerond en nieuwe investerin
gen zoals de bouw van een
warmtekrachtcentrale van 490
Megawatt in beeld zijn geko
men. Zo opent vrijdag 3
september Hydro Agri in aan
wezigheid van onder meer
commissaris van de koningin
W. T. van Gelder een nieuwe
CO.-fabriek. Bij die gelegen
heid biedt het bedrijf tevens
een cheque aan aan burge
meester R. C. E. Barbé van
Terneuzen, als bijdrage aan de
bouw van het nieuwe theater.
De geschiedenis van het bedrijf
begint in 1928 als groepen Ita
liaanse (Montecatini), Belgi
sche (Evence Coppée) en Fran
se industriëlen (groupe de
jaar. Anderhalf jaar later glijdt
de eerste kunstmest in de zak
ken. In de beginjaren werken er
zo'n drieduizend mensen op
het fabrieksterrein. Veel
Zeeuws-Vlamingen, maar ze
ker evenveel buitenlanders,
Belgen, maar ook Russen en
Italianen. Uit 'Van Kiem tot
Korrel', het boek dat in 1979
door het bedrijf is uitgegeven,
Wendel) de koppen bij elkaar
steken om te bezien of ze de bij
de cokesfabriek in Sluiskil
vrij komende cokesovengassen
kunnen gebruiken voor de pro
ductie van synthetische stik
stoffen. De kunstmestproduc
tie in Europa komt na de Eerste
Wereldoorlog tot bloei en ook
deze industriëlen willen in die
sector hun partijtje meeblazen.
In 1929 begint de bouw van een
hypermoderne fabriek, die een
productiecapaciteit moet krij
gen van 58.000 ton stikstof en
240.000 ton zwavelzuur per
valt op te maken dat de 1'Azote
slechts drie jaar voor voor
spoed zorgt in de streek. De cri
sis slaat ook in Zeeuws-Vlaan-
deren in 1932 en de jaren die
volgen hard toe.
Oorlog
Na de crisistijd komt de oorlog,
die het bedrijf zwaar treft. De
fabriek wordt, net als de cokes,
getroffen door oorlogsgeweld
en leeggeplunderd. In de na
oorlogse jaren duurt het tijden
voordat de weggevoerde in
stallaties weer terug in Sluiskil
zijn. Vanaf 1950 gaat het snel
bergopwaarts met de fabriek,
die in 1962 van naam veran
dert. Voortaan geldt de Neder
landse Stikstofmaatschappij
als grootste werkgever in de
streek met zo'n achthonderd
medewerkers.
Pas als Dow Chemical in de ja
ren zeventig echt begint te
groeien, verliest de kimstmest
fabriek die kwalificatie. De
laatste twintig jaar is de
Sluiskilse fabriek onderdeel
van het Noorse Norsk Hydro-
concern. Onder de nieuwe ei
genaren dijt de kunstmestfa
briek niet alleen uit, maar
wordt ze ook gemoderniseerd.
Dat gaat wel ten koste van ba
nen, begin jaren negentig wor
den meer dan honderd oudere
werknemers vervroegd met
pensioen gestuurd.
Nu geldt het Sluiskilse bedrijf
als een van de meest competi
tieve fabrieken in de sector in
West-Europa. Die positie ver
klaart ook waarom het moe
derbedrijf vooral in Hydro Ag
ri Sluiskil fors investeert en
nog investeren wil.
--
i het laatste ja?
de twintigste eeuw
blikt de PZC van dag tot s|
'ag terug op nieuws
feiten uit Zeeland.
2 september 1983
door Frank Balkenende
Het is niet alles goud wat
blinkt bij Golden Ten. Het
roulette-achtige spel staat be
gin jaren tachtig ter discussie.
Casino's beweren dat het een be
hendigheidsspel is, justitie
meent echter dat de speler niet
kan bepalen hoe het spel ver
loopt en bestempelt Golden Ten
als kansspel. Het is volgens de
wet een misdrijf. In de strijd te
gen Golden Ten valt de politie 2
september 1983 het casino Club
300 in Kapellebrug binnen. Zij
arresteert elf mensen en neemt
de speeltafel in beslag. Het is het
begin van een reeks invallen in
Zeeuwse speelhuizen.
Aan de Golden Ten-tafel kun
nen 24 personen tegelijk spelen.
Vier croupiers bedienen de gok
kers. Het spel wordt wel pseu-
do-roulette genoemd, omdat
het op roulette lijkt, alleen staat
bij Golden Ten de bak stil. De
minimale inzet is een rijksdaal
der ofwel vijftig Belgische
frank, een maximuminzet is
niet bekend. Wel keert het casi
no bij winst maximaal tiendui
zend gulden per speler per
avond uit. Ieder die zich bij de
portier als 'aspirant-lid' in
schrijft, kan zo meedoen.
Exploitanten van gokpaleizen
beschouwen Golden Ten als be
hendigheidsspel. Zij menen dat
een speler, als hij behendig is,
best kan bepalen waar het bal
letje terecht komt. Justitie en
politie in Zeeland achten het
onmogelijk dat een speler de
uitkomst kan beïnvloeden. Zo
wel de gelegenheid als het spe-
lenzelf is strafbaar. Althans, dat
standpunt huldigen beide in
stanties zolang rechters niet
hebben uitgemaakt of Golden
Ten wel of niet een kansspel is.
De rechtbank in Almelo heeft
enige tijd terug bepaald dat het
een behendigheidsspel is. Het
Openbaar Ministerie wil tot aan
de Hoge Raad gaan om een ver
bod af te dwingen. Dat kan dus
even duren.
In 1984 volgen opnieuw inval
len. Dit keer in Club Macao in
Kapellebrug (22 maart), dat is
ondergebracht in een zijzaal
van café Fabie. De politie ver
moedt dat het illegale casino na
de inval in september 1983 weer
(en onder andere naam) is gaan
draaien. „Er wordt kennelijk
nogal wat geld in verdiend",
merkt een politiewoordvoerder
op.
Restaurant Thermidor in Ka
pellebrug krijgt ook bezoek (25
januari), tot verontwaardiging
van de uitbater, die bestrijdt dat
onder zijn dak een illegaal casi
no wordt gedreven. „Dit noe
men wij een besloten club van
gezellige en fatsoenlijke mensen
die op beperkte schaal een gokje
wagen", zegt hij over het spelen
van Golden Ten. Daarna is een
jojo-effect te zien. Weer een in
val in Thermidor, aanhoudin
gen, inbeslagnames, waarna de
rechtbank de vijf gedaagden
vrijspreekt. Ovei'al in Neder
land schieten Golden Ten-clubs
als paddestoelen de grond uit.
Aan de Zeeuws-Vlaamse grens
worden ze ook doelwit van over
vallers. Door 'overlast' klinkt
steeds vaker de roep om sluiting
van de Golden Ten-casino's, an
derzijds leveren ze gemeenten
royale leges op. Tot in de jar er.
negentig blijft Golden Ten in
zwang, daarna verschijnen
weer nieuwe kansspelen zoals
Euro-Observatie-Game, waar
van justitie maar moet aanto
nen dat ze strafbaar zijn.
door Ali Pankow
ZIERIKZEE - Via internet, de telefoon en uitein
delijk een persoonlijke ontmoeting kwam een
mooie romance tot stand tussen Marco Rentier uit
Tilburg en Vera Lynne uit de Amerikaanse staat
Kansas. Voor de band The Kings of Cool heeft deze
relatie wel het vertrek van zijn gewaardeerde gi
tarist tot gevolg. In het podium voor muziek- en
theater Brogum in Zierikzee wuiven 'The Kings'
Marco Rentier zaterdagavond 4 september uit
met een afscheidsconcert vol muzikale verrassin
gen.
Marco en Vera gaan in Amerika wonen én trou
wen. Dankzij de uitwisseling van hun e-mail-
adressen door internet-koppelaars kwamen zij
met elkaar in contact. Het klikte en de band tus
sen hen werd steeds hechter.
Rentier is werkzaam in de informatie-technologie
en maakt in zijn vrije uren graag muziek. Samen
met onder meer zijn broer Gerri t en vriend Jeroen
van 't Leven speelde hij jarenlang in de formatie
Rodi Dean. Blues vormde de hoofdmoot in het re
pertoire. Vorig jaar kwam het tot een breuk bin
nen die groep. Rentier besloot met enkele muzika
le makkers op Schouwen-Duiveland, waar ook
zijn eigen roots liggen, een nieuwe band te vor
men.
Het resultaat was de oprichting van The Kings of
Cool met Lennert Goemans (drums), Collin Cle
ment (bas), Jeroen van 't Leven (toetsen), Gerrit
Rentier (zang) en Marco Rentier zelf als gitarist.
„We hebben een geweldig jaar achter de rug"zegt
toetsenist Van 't Leven. „In deze nieuwe formatie
brachten we naast blues ook soul en werd het alle
maal veel dynamischer en dansbaarder. We kre
gen ook zoveel verzoeken om op te treden dat we
niet eens op allemaal konden ingaan."
De beste herinneringen bewaart Van 't Leven aan
het concert tijdens het Anywavefestival dit voor
jaar in Brogum. Het publiek dat vooraf al lekker
was opgewarmd door de bekende Limburgse for
matie Rowwen Hèze, ging volledig uit z'n dak tij
dens het optreden van The Kings of Cool. Naast
euforie bij de bandleden heerste toen echter al een
zweem melancholie. Het zou wel eens het laatste
optreden in de huidige samenstelling kunnen zijn.
Marco had zijn vertrek immers al aangekondigd.
In overleg met één van de Brogum-bestuursleden
rijpte het plan de gewaardeerde oprichter en gita
rist van 'The Kings' een waardig afscheid te berei
den. Dat gaat zaterdagavond gebeuren met een
gratis toegankelijk optreden in Brogum vol muzi
kale verrassingen.
Het vertrek van Marco betekent overigens niet het
einde van deze band. Eric van Doom uit Zierikzee
wordt de nieuwe gitarist van The Kings of Cool.
Natuurlijk maakt ook hij zijn opwachting zater
dagavond tijdens de seizoenopening in het Zie-
rikzeese podium voor muziek- en theater.
Het concert van The Kings of Cool zaterdagavond 4 sep
tember in Brogum begint om 22.00 uur. De zaal is vanaf
21.00 uur geopend. De toegang is gratis.
The Kings of Cool met vlnr: Lennart Goemans, Gerrit Rentier, Marco Rentier, Jeroen van "t Leven en
Collin Clement. foto Riny Sluys
door Ernst Jan Rozendaal
BURGH-HAAMSTEDE - De
mens is de grote afwezige in de
expositie Zeeland, het licht - het
water die op het ogenblik te zien
is in galerie De Bewaerschole in
Burgh-Haamstede. Sjoerd van
der Hucht toont er foto's van
Zeeland, Nel Spuijbroek beeld
houwwerken geïnspireerd op
onder meer vogels, schelpen en
zeedieren en Angela Fehrmann
zogenaamde mosselschilderij
en. In geen van de werken is de
mens het onderwerp, wel is de
hand van de maker goed zicht
baar.
De sfeer van de tentoonstelling
is rustgevend. Overdadige kleu
ren ontbreken. Van der Huchts
foto's zijn in zwart-wit, Spuij
broek handhaaft de natuurlijke
kleur van het speksteen dat ze
voor bijna elke sculptuur ge
bruikt en ook Fehrmanns schil
derijen zijn getoonzet in rustige
tinten van blauw, wit, grijs en
zwart. De werken van Van der
Hucht en Fehrmann hangen
door elkaar, midden in de ruim
te staan vijftien beelden van
Spuijbroek.
De negen schilderijen van de
Duitse kunstenares Angela
Fehrmann trekken desondanks
als eerste de blik van de bezoe
ker. Ze is begonnen met het
schilderen van schelpen, maar
gebruikt tegenwoordig de mos
sel zelf op het doek, gecombi
neerd met zand en verf. De
schelpen zij n geordend in patro
nen, de ene keer dicht tegen el
kaar gerangschikt - waardoor
ze doen denken aan de kevers
waarmee de Belg Jan Fabre
beelden maakt - de andere keer
in een enkele lijn of in een groep
je.
Inventief
Fehrmann is zeer inventief in
het gebruik van de schelpen. Va
riërend toont ze de bolle en ron
de kanten en een kleine wijzi
ging in de ordening trekt soms
een mooie lijn door haar tafere
len die vaak cirkels uitbeelden.
Verrassend is het doek 'Land
schap' waarbij de helft van de
mossels letterlijk in het doek is
gedrukt, wat op een aparte ma
nier diepte in de voorstelling
brengt. Daar lijkt het Fehrmann
sowieso om te doen. Als een
draaikolk trekken haar beste
taferelen de beschouwer in de
afbeelding.
Hoewel Van der Hucht land
schappen fotografeert, is ook hij
in de eerste plaats geïnteres
seerd in structuur. De tekening
van het helmgras, het bij eb
droogvallende strand met de
ontelbare afdrukken van zagers
en leeglopers, de glinstering van
licht op golvend water; daarom
is het de Haagse fotograaf te
doen. Met zijn foto's vestigt Van
der Hucht de aandacht op de na
tuur als abstract kunstenaar.
Competitie
De in Rotterdam geboren Nel
Spuijbroek maakt sculpturen in
speksteen. Ze suggereert de vor
men van zeedieren, golven, wa
ter, wind, schelpen en vogels,
want haar beelden zijn niet tot
in detail uitgewerkt. Dat bete
kent niet dat ze een onaffe in
druk maken. Integendeel, de
gepolijste huid en de bewust
aangebrachte symmetrie heb
ben de steen voor een groot deel
van zijn natuurlijkheid ont
daan. Het is alsof ze in haar
kunstwerken competitie aan
gaat met de natuur. Enerzijds
blijft haar vormgeving achter
bij die van de natuur - ze maakt
immers schetsen van vogels of
schelpen - anderzijds grijpt ze
in op een vergaande manier die
duidelijk maakt dat hier de
mens aan het werk is geweest.
Een uitzondering is haar beeld
'Tijd'. Het is gemaakt van olijf
hout. Ook dat is gladgeslepen,
maar het is een natuurlijke ver
wering die vorm en tekening
hebben bepaald. Zoals de titel
terecht aangeeft.
Expositie: Zeeland, het licht - het
water, foto's van Sjoerd van der
Hucht, beelden van Nel Spuijbroek
en schilderijen van Angela Fehr
mann, t/m 11 september in De Be
waerschole in Burgh-Haamstede, di
t/mza van 13.30-16.30 uur.
Een mosselschilderij van Angela Fehrmann.
'Herfstlicht', olieverf van Dick Bakker
doorTrees van Herpen
SINT ANNA TER MUIDEN
- Een rondgang langs het ten
toongestelde werk van Dick
Bakker heeft onvermijdelijk
tot gevolg dat de bezoeker
voortaan met andere ogen
naar het landschap kijkt.
Zijn weergave van weidse
verten, wolkenluchten en
weerspiegelingen in een wa
terplas plaatsen alles waar
aan zo terloops wordt voor
bijgegaan letterlijk in een
ander licht.
Dat gaat overigens niet al
leen op voor de toevallige
passant. Bakker beaamt dat
hij steeds beter, intenser leert
kijken wanneer hij buiten is.
„Ik vind het ook steeds mooi
er buiten." De in Drente
geboren schilder woont in
middels gèfuime tijd in
Krabbendijke. Te voet of per
fiets verkent hij bijna dage
lijks zijn omgeving. Het
landschap in wisselende sei
zoenen, met veranderende
gewassen en onder invloed
van het klimaat is een onuit
puttelijke inspiratiebron
voor hem. Soms maakt hij
met gouacheverf een studie
in de buitenlucht om die later
thuis als basis voor zijn grote
olieverven te gebruiken.
De oude inlage bij Bath gaat
gebukt onder een laaghan
gend wolkendek. Een soort
gelijk landschap heeft na de
bui een andere tint en daar
door een andere sfeer. Het
geelwitte is vuilwit gewor
den, de lucht nog donker van
de wegtrekkende regen.
Mensen komen niet voor op
zijn doeken, wel sporen van
menselijk ingrijpen: een
hooiland, het silhouet van
een dorpje of de palen langs
de spoorbaan. Twee keer is
een gele zee van koolzaad het
uitgangspunt. Door vanuit
wisselende perspectieven te
werken - dichtbij en veraf -
zijn de doeken totaal ver
schillend van karakter. Eén
kenmerk hebben alle land
schappen gemeen: het opval
lend heldere licht. Of het nu
ochtend of avond, zomer of
herfst, zonnig of buiig is, elk
tafereel wordt door helder
Zeeuws licht beschenen.
Daardoor lichten de rode da
ken op in de donkere avond
zon, schemeren de scherm-
bloemen van de vlierbes in
het groene loof, glinsteren de
lichtjes aan de overkant van
de duistere Oosterschelde en
weerspiegelt de lucht zich in
de Vinkenissekreek. De com
posities van horizontale
vlakken met soms aan de
randen een verticale partij
creëren een ruimtelijk effect.
In combinatie met dat helde
re licht ontstaan zo visioenen
van weidse verten die een op
lettend beschouwer dage
lijks om zich heen kan waar
nemen.
De Expositie Landschapsschil
derijen van Diclc Bakker is toten
met zaterdag 4 september dage
lijks tusseii 11.00 en 18.00 uur te
zien in het voormalige Stadhuis
in Sint Anna ter Muiden.
foto archief Charles Strijd
De oude NSM-kade in Sluiskil in de jaren dertig.
