China verhuist hele dorpen
Straks staat Zanzibar in vuur en vlam
reportage zaterdag 14 augustus 1999 29
Wereldbank
steunt groot
migratieproject
RUSLAND
KAZACHSTAN
MONGOLIË
■NOORD-
KQREA
A\.
Peking
-KOREA.
Ui
NEPAL
J&P£N
BANGLADESH
INDIA
ViËTNAM
JAIWAN
GOLF VAN BENGALEN
ZUID-
CHINESE
ZEF HLI^IJNEN
THAILAND
Tabora
Kigorna
Zanzibar
DDodoma
Tanganyika-
meer
É)ar es Salaam
TA N Z A N
^SurnbawarJga
Mbeya
Malawi-
ZAMBIA meer
jyltwara
"Söngea
Maisasi'
MALAWI
AFRIKA
Het leven is gevaarlijk in het
kleine dorpje Heshijia, waar
Ma Yinnusi de chef van is. Hij
verloor een zoon in het ravijn. Zijn
huis, dat aan de rand stond,
verzakte en is onbewoonbaar, net
als dat van zijn toenmalige
buurman Ma Zhengde, de
partijsecretaris.
Ma Yinnusi draait aan een
schotelantenne-achtige apparaat.
Het bundelt de stralen van de zon.
In het brandpunt een blikken pot.
„Het kost een uur om een ketel
water aan de kook te krijgen", zegt
hij. „Scheelt kolen en hout als de
zon schijnt." Want het leven in
Heshijia - eeuwen geleden gesticht
door de voorouders van Ma Yinnusi
en zijn clan, leden van de
mohammedaanse Salar minderheid
- is niet alleen gevaarlijk, het ligt
ook nog eens in een van de armste
gebieden van China, waar het
gemiddelde salaris rond de 45
gulden per jaar ligt.
De meeste inwoners van Heshijia heb
ben nog nooit televisie gezien. De
huizen hebben muren van aangestampte
aarde. Geen tapijten, niets aan de muur,
geen kledingkasten. Het dagelijks menu
bestaat uit wat groente en af en toe wat
schapenvlees. Maar lang zal de ellende
van de dorpelingen niet meer duren. Ze
zijn in aanmerking gekomen voor een mi
gratieproject dat wordt gesteund door de
Wereldbank. Als alles meezit, kunnen ze
volgend jaar met het hele dorp vertrekken
naar het westen van de provincie, naar het
district Dulan. In dat beloofde land, ho
pen ze, wachten vruchtbare vlakten en zal
de regering zorgen voor solide huizen.
Het Salar-dorpje is niet alleen. Ln totaal
zullen 57.570 mensen vanuit zes straatar
me districten rondom Xining, de hoofd
stad van de provincie Qinghai, worden
overgebracht naar het district Dulan in
het midden van de provincie. Dulan heeft
de grootte van Nederland en België bij el
kaar. Het migratieproject wordt gesteund
door de Wereldbank met 40 miljoen dol
lar. Het maakt deel uit van het grotere
'Westelijke Armoedebestrijdings Project'
in de Autonome Regio Binnen-Mongolië
en de provincies Gansu en Qinghai.
Struikelblok
Het hele project is eind juni door de We
reldbank - die er in totaal 160 miljoen dol
lar aan zal besteden - goedgekeurd. Dat
ging niet zonder een hoop touwtrekkerij.
Grootste struikelblok was het migratie
project dat onderdeel vormt van de ar
moedebestrijding. ,,Wat de Chinese over
heid wil gaan doen in Qinghaistaat gelijk
aan etnische zuivering"aldus een woord
voerder van de International Campaign
for Tibet. Volgens groeperingen, die de
kant van Tibet kiezen, zal het delicate
evenwicht dat er in Qinghai tussen aller
lei minderheidsgroeperingen bestaat,
worden verstoord. „Het is een regelrecht
plan om de cultuur van Tibetanen te ver
woesten en spanningen tussen de minder
heden aan te wakkeren."
Volgens de Australische Gabriel Lafitte,
onderzoeker van de universiteit van Mel
bourne en Wereldbank-criticus, is het mi
het braakliggende land te winnen'. Maar
ook nu wordt nog een beroep gedaan op de
jeugd om haar kennis aan te wenden om
armoede te bestrijden. Ma Shengwei, de
jonge dokter, is daar een voorbeeld van.
Het Wereldbank-project in Qinghai heeft
de Chinese migratie naar de dunbevolkte
minderheidsgebieden nu voor het eerst
onder internationale aandacht gebracht.
Een eerder project van de Wereldbank in
de buurprovincie Gansu, waar meer dan
100.000 mensen vanuit de bergen naartoe
werden verhuisd, trok minder aandacht.
Daar ging het dan ook om Han-Chinezen
die naar Han-Chinese gebieden gingen.
Er was geen kritiek van lobbygroepen dié
bezorgd waren over de vernietiging van
Tibetaanse of Mongoolse cultuur.
Is de kritiek op het Qinghai-project te
recht? Nee, zegt vice-minister van finan
ciën Jin Lijun, die het project in zijn
portefeuille heeft.. „Het project wordt ge
torpedeerd door de kliek van de Dalai La
ma. Het gaat om armoedebestrijding. Het
is ontwikkeling. En met economische ont
wikkeling is er ook een culturele ontwik
keling. Vroeger reden de mensen ook niet
in auto's en keken ze ook geen tv." Het is
„belangrijk voor de centrale regering om
de minderheden van onderwijs te voor
zien zodat ze de sterke, gezonde punten
van hun cultuur kunnen ontwikkelen",
aldus de minister
Critici stellen hier tegenover dat Peking
alle remmen heeft losgegooid en Han-
Chinezen aanmoedigt om naar gebieden
met minderheden te trekken en deze
daarmee te 'sinificeren' (Chinees te ma
ken). Voorbeeld: in 1949 was de hoofdstad
Xining een dorp van minder dan 50,000
inwoners, over het algemeen Hui-mos
lims. Nu is het een stad van meer dan een
miljoen, voor het grootste deel Han-Chi
nezen. Een dergelijke toestroom zou ook
in Tibet en in de moslim Autonome Regio
Xinjiang plaatsvinden. Daardoor zouden
de Tibetanen (en deUighüren in Xinjiang)
een minderheid in hun eigen 'autonome
gebieden' worden.
Inspectie
De kritiek op het Wereldbank-project in
Qinghai heeft ervoor gezorgd dat China
werd gedwongen om buitenlandse in
spectie toe te laten. Afgelopen week
kwam die in de vorm van een groep jour
nalisten, over twee weken komt er een de
legatie Australische parlementariërs
naar het gebied kijken. Er zullen missies
van de Wereldbank zelf volgen. En ook zal
er het machtige inspectiecomité van de
Wereldbank komen kijken. Dat comité
werd in 1993 gevormd door de bank en
kan het hele project nog blokkeren. Maar,
als dat zou gebeuren „ga ik niet op mijn
knieeën", aldus vice-minister van finan
ciën Jin. „Als het moet, doen we het ge
woon zelf."
Veel zullen de inspectiemissies niet vin
den. Dorpelingen die vorige week werden
geïnterviewd, herhalen steeds de 'top-3
argumenten' om weg te gaan: 'geen water,
geen electriciteit. slechte wegen' of, in het
geval van Heshijia: 'te gevaarlijk en steil'.
In het gebied waar de mensen uit Heshijia
zich moeten gaan vestigen, zouden Mon
goolse nomaden de grootste bezwaren
hebben tegen de migratieplannen. We
ontmoetten ze op de woestijnachtige
vlakte in Dulan. „De regering kwam met
de mededeling, dat de internationale pers
zou komen", zeggenze. „We moesten naar
jullie toe."
Van communicatie was nauwelijks spra
ke: de Mongolen hadden zich opgesteld in
een halve cirkel en lieten alle vragen be
antwoorden door een Chinees sprekende
vertegenwoordiger. Uiteindelijk krijgen
de Mongolen 850 Yuan (200 gulden) com
pensatie voor het land dat ze zullen ver
liezen aan de bijna 60,000 nieuwkomers.
Grootste probleem: het nieuwe boeren
land zal de weg tussen zomer- en winter-
plaatsen van de kuddes blokkeren en pro
blemen opleveren voor de doorgang naar
waterplaatsen. Maar voor de Mongolen
was dat geen probleem. „We willen geen
nomaden blijven. We willen ook koelkas
ten en elektriciteit." Voorlopig worden ze
'half nomade, half boer'. Maar of ze het
echt menen?
Jan van der Made
Inwoners van één van de dorpjes in de omgeving van Xining, die op de nominatie staan om te verhuizen naar het district Dulan. foto's Jan van der Made
gratieproject deel van een groter plan.
„.China's hele beleid inzake armoedebe
strijding wordt compleet door de staat ge
dirigeerd. Het bestaat uit massieve pro
jecten. Veertig jaar geleden zei voorzitter
Mao: de ene helft van China is dichtbe
volkt, de andere helft is leeg. Daar moet
verandering in komen."
De kritiek zorgde in mei en juni voor een
enorme controverse rond het project. De
VS en Duitsland stemden tegen, Frank
rijk onthield zich, maar uiteindelijk werd
het door het merendeel van de donorlan
den gesteund.
De dorpelingen weten niets van al die
touwtrekkerij. „Het is een Chinees pro
ject. Zijn er buitenlanders bij? Verenigde
Naties geloof ik. Wereldbank? Nooit van
gehoord", aldus een van de inwoners van
Heshijia. Maar de bevolking die moet ver
huizen, heeft geen idee wat haar te wach
ten staat. In Heshijia gingen dorpshoofd
Ma Yinnusi en partijchef Ma Zhengde sa
men een kijkje nemen in het nieuwe ge
bied. „Het is een woestijn!", verklaart de
partijbaas blijmoedig. „Het land is er veel
beter." Maar of ze kunnen kiezen waar
precies ze gaan wonen, is nog niet gezegd.
Binnenzee
Dulan, het gebied waar de bijna 60.000
mensen naartoe moeten, ligt uren rijden
over hobbelige wegen naar het westenNa
een paar uur leidt de weg langs het azuur
blauwe Qinghai meer, China's grootste
binnenzee, waaraan de provincie haar
naam ontleend. De velden tussen deze
waterplas en de weg zijn geel van het
koolzaad. Om de 200 meter staan bijente
lers die honing verkopen aan voorbijgan
gers, Je kunt rusten aan het zilte water en
staren naar de herders die op de bergrug
gen hun schapen en yaks hoeden. Het lijkt
een paradijs.
Maar we zijn er nog lang niet. De weg gaat
verder, het landschap wordt grimmiger.
Bergketens vormen de waterscheiding
tussen groen en bruin, woestijnen volgen.
Dan kronkelt de weg het district Dulan
binnen. Een maanlandschap. Mars met
lichte begroeiing. Dulan is berucht: het
district huisvest twee van China's groot
ste werkkampen, Xiangride en Nuomu-
hong, waar duizenden gevangenen in de
zomer graan verbouwen en in de winter
bevriezen, wanneer de temparatuur daalt
tot-40.
Midden in het woestijngebied is een oase,
het kleine dorpje Xinglong. Het bestaat
uit rijen populieren, kanaaltjes met woest
stromend, bruin water en ruime straten.
Er wonen 1300 mensen. Ma Shengwei is
een 28-jarige dokter die al in 1987 vanuit
zijn dorpje ten oosten van Qinghai's
hoofdstad Xining naar Xinglong verhuis
de. „Er kwam een team naar de school. Ze
vroegen om vrijwilligers om naar Dulan
te gaan. Zestig procent van de school ging.
We kwamen hier met bussen en werden
verspreid over dorpen hier in de omge
ving." Ma, die korte tijd medicijnen had
gestudeerd, kwam in Xinglong terecht en
werkt nu in de plaatselijke kliniek.
Xinglong bestond al langer. Het werd in
de late j aren zestig gesticht door 'Intellec
tuele Jeugd die naar het Platteland was
gestuurd'. Met andere woorden: door Mao
Zedongs Rode Gardisten die het land aan
de rand van de burgeroorlog hadden ge
bracht tijdens de Culturele Revolutie
(1966 - 1976) en door het Volksbevrij
dingsleger naar de meest afgelegen gebie
den van China werden gedeporteerd.
Toen in 1987 de tweede golf vrijwilligers
aankwam, vonden ze ruïnes van huizen
die destijds door de gardisten waren ge
bouwd. Die waren na afloop van de Cul
turele Revolutie weer vertrokken en had
den de huizen achtergelaten.
Het was niet de eerste keer dat een beroep
werd gedaan op het enthousiasme van de
jeugd. Al in het begin van de jaren vijftig
kwam er een 'Op Naar Het Platteland'-
campagne op gang, waarbij studenten
naar China's afgelegen armoedegebieden
trokken om 'te leren van de boeren en om
Zanzibar, bestaande uit de eilanden Pemba
en Uguja, maakt deel uit van de Verenigde
Republiek Tanzania en is op het eerste gezicht
een haven van rust en vrede. Maar dat is slechts
schijn. Jarenlange onderdrukking en
gefraudeerde verkiezingen in 1995 deed de
spanningen de afgelopen jaren tot grote
hoogten stijgen. Onlangs sloten de
regeringspartij CCM en de belangrijkste
oppositiepartij CUF een akkoord, maar lang
niet iedereen is ervan overtuigd dat dit
werkelijk tot een verbetering van de situatie zal
leiden.
Zakim snijdt een stukje bast van een
boom en laat het ruiken. Kaneel. Hij
rukt een blaadje van een andere boom en
wrijft het tussen z'n vingers fijn. Onmis
kenbaar de geur van nootmuskaat. Kleine
besjes uit weer 'n andere boom blijken
zwarte pepers. „En die dingen daar hele
maal boven in de boom, dat zijn nou
kruidnagels."
Tegen een achtergrond van zwierige ko
kospalmen kim je in alle uithoeken van
dit eiland de zinneprikkelende geur op
snuiven van verse specerijen, een exoti
sche noviteit voor toeristen, voor de dui
zenden kleinschalige boertjes op het
eiland hun vaak enige, schamele bron van
inkomsten, hard nodig om te overleven.
Een situatie die de afgelopen decennia
nimmer is verbeterd.
Onder de oppervlakte van dit tropische,
door een glasheldere azuurblauwe oce
aan omgeven paradijs broeit van alles. Al
35 jaar lang. Frustraties, onvrede, wan
hoop. Met het in juni gesloten akkoord
tussen de twee belangrijkste rivaliseren
de partijen is de druk even van de ketel,
maar voor hoe lang? „Op het eerste ge
zicht zie je niks aan de bevolking", zegt
Fahmy Abdulla, lid van het Civil United
Front (CUF). „Mensen laten uiterlijk niks
blijken van hun problemen. Dat heeft met
onze cultuur te maken. Wij grijpen niet
meteen naar geweld of gaan demonstre
rend de straat op. Maar dat wil niet zeg
gen dat als op een gegeven moment de
frustraties zo groot zijn, mensen niet tot
De Cuf-Corner in Zanzibar, ontmoetingsplaats voor de leden van de oppositiepartijen.
actie over gaan." Secretaris Soud Muh-
amma van de radicale oppositiepartij
United Democratie Front (UDP) verge
lijkt zijn volk met een kokosnoot. „Als het
van binnen brandt, zie je aan de buiten
kant alleen maar een beetje rook die door
een klein gaatje naar buiten komt. Maar
als het binnenin zo heet wordt en de noot
barst, dan staat ook meteen alles in vuur
en vlam." Ook hoofd informatie van CUF,
Rashid Khamis Rashid, waarschuwt de
regeringspartij CCM dat als ze zich nog
langer weinig of niets aantrekt van de
Zanzibari, de gevolgen ingrijpend zullen
zijn.
„Als de CCM nu geen aanstalten maakt
om het akkoord ook daadwerkelijk uit te
voeren, dan sta ik niet in voor de gevolgen.
De onvrede onder de eilandbewoners
heeft een punt bereikt waarop ze bij de
minste of geringste tegenslag het heft in
eigen hand zullen nemen. Let wel, de eer
ste president van Zanzibar, Abeid Karu-
me is vanwege zijn onderdrukkende
praktijken ook door de Zanzibari zelf ver
moord."
De huidige problemen op Zanzibar zijn
terug te voeren op de revolutie die begin
1964 plaatsvond en uiteindelijk leidde tot
een verenigd Tanzania. Het eiland was
daarvoor lange tijd bestuurd door de sul
tan van Oman, onder wie de legendari
sche Seyid Seyid Said, die over Zanzibar
heerste van 1804 tot 1856 en werd opge
volgd door zijn zonen en diens nazaten.
Vasteland
In april 1964 besloten het vasteland
Tanganyika (dat in december '61 onaf
hankelijk was geworden) en het eiland
Zanzibar (onafhankelijk in '63) de Ver
enigde Republiek van Tanganyika en
Zanzibar te vormen, een naam die in
oktober van dat jaar werd veranderd in
Tanzania. Het eiland kreeg weliswaar een
eigen president en parlement, maar de
werkelijke macht kwam op het vasteland
te liggen, in de hoofdstad Dar es Salaam.
De Chama Cha Mapenduzi (CCM) partij
van Julius Nyerere werd regeringspartij
en is dat nog steeds.
De gevolgen waren triest voor Zanzibar.
„Wij worden hier al 35 jaar lang onder
drukt door die zogenaamde revolutionai
en boycotte het nieuwe parlement terwijl
Westerse donoren besloten hun hulp stop
te zetten.
Over het nu op initiatief van het Gemene
best en diens secretaris-generaal Chief
Emeka Anyaoku tot stand gekomen ak
koord, zijn de meningen sterk verdeeld.
Algemeen is men blij dat er eindelijk af
spraken zijn gemaakt, maar menigeen be
twijfelt of de regering ooit tot uitvoering
zal overgaan. De CCM-afdeling van Zan
zibar wü wel, weet de oppositie, maar het
hoofdkwartier in Dar es Salaam zal er
volgens hen alles aan doen om de uitvoe
ring te saboteren.
Als grote boosdoener wordt voorzitter en
oud-president Julius Nyerere be
schouwd, die altijd iedere vooruitgang
voor Zanzibar zou hebben tegengehou
den. „Hij is altijd bang geweest dat wij te
onafhankelijk zouden worden en als een
overwegende moslim-gemeenschap te
veel macht en invloed op de rest van het
land zouden krijgen", meent UDP-leider
Soud Muhamma.
Volgens hem is CCM nu alleen maar over
stag gegaan om het Westen te plezieren
zodat de donorgelden weer kunnen toe
stromen. Geld dat volgens Muhamma al
tijd grotendeels op het vasteland is be
steed, niet op de eilanden waar het voor
bedoeld was. „Het is eigenlijk een waar
deloos akkoord", meent de oppositielei
der, „er zit niks in dat onze situatie kan
verbeteren en eerlijke en vrije verkiezin
gen kan waarborgen."
•Het akkoord stelt Zanzibar democratise
ring in het vooruitzicht, naleving van de
mensenrechten, hervorming van de recht
spraak nationale verzoening en herop
bouw en het herstel van een normaal poli
tiek klimaat. De bedoeling is dat er met
het oog op de komende verkiezingen in
2000 een nieuwe onafhankelijke kies
commissie komt en dat geloofwaardige
kiezerslijsten worden opgesteld. Sommi
ge oppositieleiders menen echter dat de
tijd veel te kort is om de kieswetten nog
voor de verkiezingen aan te passen.
Frans van den Houdt
re regering in Dar es Salaam", zegt oud
soldaat Abudu (75). Hij zit zoals zoveel
mannen hier een groot deel van de dag op
een stoepje voor een van de huizen in de
oude stadskern. In traditionele moslim-
kledij, benen opgetrokken, kletsend met
een paar leeftijdgenoten. Met zijn wan
delstok tikt hij krachtig op de stenen.
,Wij zijn gekolonialiseerd door het vaste
land, ze hebben ons nooit als een gelijk
waardige partij in de verenigde republiek
beschouwd. Het wordt tijd dat we nu voor
onze vrijheid gaan strijden." In het ak
koord gelooft hij niet echt. „Dat zo'n stuk
papier vrede en veranderingen kan bren
gen geloof ik niet. Met wapens vernietig je
weliswaar meer dan dat je bereikt, maar
volgens mij kunnen we alleen daarmee de
Tanzaniaanse leiders aan him verstand
brengen dat Zanzibar eindelijk z'n vrij
heid en onafhankelijkheid verdient." Uit
dagend kijkt hij vanonder z'n brilletje
naar zijn vrienden. Iedereen lacht, nie
mand neemt Abudu serieus. Zanzibari
mijden geweld. De oudjes, tenminste.
Van alle mooie beloften over ontwikke
ling, democratisch bestuur en economi
sche vooruitgang die de revolutie en ver
eniging met het vasteland in 1964 met
zich mee zouden brengen, is weinig te
recht gekomen. „De leiders van de revolu
tie dachten alleen aan zichzelf", zegt
Rashid bitter. „Ze hebben ons land
verkwanseld en de bevolking geterrori
seerd." De mensenrechten zijn op groot
schalige wijze geschonden, oppositielei
ders zijn na kritische toespraken keer op
keer gearresteerd en zonder proces ge
vangen gezet, eigen, onafhankelijke
kranten en nieuwsbrieven mogen niet ge
publiceerd worden en oppositiepartijen
die buiten hun eigen bolwerk branches
willen oprichten worden gedwarsboomd.
De crisis tussen regeringspartij CCM en
de oppositie bereikte z'n top gedurende de
verkiezingen in 1995 die volgens iedereen
door CUF en diens presidentskandidaat
werden gewonnen, maar dat werd door
CCM "bestreden. De oppositie weigerde
vervolgens president Amour te erkennen
