Oost-Timor gidsland separatisten PZC PZC feiten en meningen Armste mensen in Derde Wereld betalen hoogste prijs voor water Streven naar autonomie slaat over naar andere regio s Indonesië Zakelijke Del Ponte is sterke kandidaat opvolging Arbour - N sg-i Zwolse rechter mist Servische confrères in rechtssysteem Kosovo 6 augustus 1949 vrijdag 6 augustus 1999 Oost-Timorezen wachten in de rij om zich te laten registreren voor het referendum over autonomie of onafhankelijkheid. foto Anastasia Vrachnos/EPA De bevolking in Atjeh is de geioelddadighe- den van het Indonesische leger meer dan zat. On danks mooie beloften treedt het leger nog steeds gewelddadig op. Afgelo pen maand vielen er weer tientallen doden. Door middel van een demon stratieve bezetting op het terrein van de Nederland se ambassade vragen on afhankelijkheidsstrijders uit Atjeh internationale aandacht voor hun zaak. Zij zijn ook een speciaal geval, net zo goed als Irian Jaya en Oost-Timor. doorTheo Haerkens Het onafhankelijkheidsstre ven in Atjeh aan de meest noordwestelijke punt van Indo nesië lijkt de laatste maanden flink gegroeid. Deels is dat inge geven door de ontwikkelingen rond Oost-Timor, de voormalige Portugese kolonie die in 1975 door het Indonesische leger werd binnengevallen en een jaar later werd ingelijfd. De Oost-Timorezen mogen eind deze maand kiezen voor onaf hankelijkheid of meer autono mie binnen het Indonesische staatsbestel. Bij het aanbod aan Oost-Timor om desnoods zijn eigen weg te gaan. heeft president Habibie steeds sterk benadrukt dat de zaak van die provincie niet te vergelijken is met andere delen van het land waar separatisten actief zijn. Oost-Timor was na melijk nooit onderdeel van het voormalig Nederlands-Indië en heeft een heel andere geschiede nis dan Atjeh of Irian Jaya. De Molukken behoren daar ove rigens niet bij. De problemen op Ambon en de andere eilanden in de provincie zijn enorm. Hon derden mensen zijn dit jaar bij etnisch-religieus geweld omge komen, tienduizenden sloegen op de vlucht. Maar streven naar onafhankelijkheid doet de be volking niet, in weerwil van wat een aantal Molukse leiders in Nederland beweert. Ook de nieuwe golf van militair geweld heeft het separatisme in Atjeh een nieuwe impids gege ven. Tot twee keer toe bood pre door Kees van Oosten Eerlijk is eerlijk., vindt de Zwolse rechtbankpresident B. Maan: „In het Joegoslavië van Tito en wat er daarna van overgebleven is, was het zo slecht nog niet. Je kon je vrij be wegen en het rechtssysteem mocht er best zijn. Gelukkig is dat in Kosovo behouden geble ven en dat maakt de opgave om tot een herinrichting van de rechterlijke organisatie te ko men een stuk eenvoudiger. Ik heb er goede hoop op dat het goed komt." De 55-jarige Maan bracht vori ge maand twee keer een bezoek aan Kosovo op verzoek van de Raad van Europa. Dat resul teerde in een rapport met een draaiboek voor een snelle her opbouw van de rechterlijke or ganisatie. Maan denkt dat daar twee jaar mee gemoeid zal zijn. „Maar dat is natte vingerwerk", voegt hij er veiligheidshalve aan toe. Gevlucht Op dit moment ligt het hele reehtssyteem in duigen. De 750 rechters en officieren van justi tie waren vrijwel allemaal van Servische afkomst. Op een en kele uitzondering na zijn ze tij dens de oorlog gevlucht. In eerste instantie zullen ze moeten worden vervangen door Albanese Kosövaren, die tot 1989, toen Kosovo nog redelijk zelfstandig was, als rechter fun geerden. Die groep moet worden aangevuld met jonge Albanese juristen zonder ervaring. Verder hoopt Maan vurig dat ook een aantal Servische rech ters kan terugkeren. „Het is goed mogelijk dat er hele goede, gewetensvolle mensen tussen zitten. Het ligt allemaal niet zo zwart-wit. Voor het evenwicht zou het goed zijn, als er ook Ser vische rechters kunnen worden benoemd." Takenpakket Maan denkt dat kan worden volstaan rnet vijfhonderd magi straten. „Op een bevolking van twee miljoen, was dat een hoog aantal, al moet wél worden aan getekend dat hun takenpakket groter was dan hier." Zoals gezegd: het rechtssysteem in Kosovo kon de toets der kri tiek goed doorstaan, zeker in vergelijking met andere Oost bloklanden, waar de rechter ook als adviseur is opgetreden. sident Habibie excuses aan voor de misdaden onder het bewind van zijn voorganger Soeharto. Er zou onderzoek komen naai de misdaden die volgens men senrechtenorganisaties in de ja ren negentig minstens 2000 mensen het leven hebben ge kost. Het leger verloor zijn speciale bevoegdheden in de regio en werd deels teruggetrokken. Het keerde vrijwel meteen op zijn schreden terug om ordeproble men op te lossen. Erg succesvol zijn de militairen daarin overi gens niet: het aantal doden is de laatste maanden fors gestegen en duizenden mensen zijn him dorpen ontvlucht. Zwarte schaap Het zwarte schaap Oost-Timor, zo anders dan de rest van Indo nesië, heeft plotseling twee grijze broertjes. De Atjeh'ers hebben de afgelopen tijd goed Duidelijk is wel dat de voorlopi ge hechtenis 'apert onjuist' is geregeld. „Dat is hier erg streng geregeld, daar kun je zo worden opgepakt en vastgehouden." Tijdens zij n bezoeken aan Koso vo viel hij van de ene verbazing in de andere. Hoewel met name op het platteland veel huizen in brand zijn gestoken of opgebla zen, neemt het leven weer zijn normale loop. Er wordt brood gebakken, de winkels gaan weer open en op de terrasjes wordt een biertje gedronken. Anarchie „Er is geen politie, geen bestuur en geen rechterlijke macht en toch is er geen anarchieEn mid den tussen de puinhopen wordt gewoon gewerkt." Maar de situatie in het centrum van Pristina slaat alles. „Het ziet daar zwart van de mensen. Je kunt er over de hoofden lo pen. Er wordt gelachen, ge praat, plezier gemaakt. Een paar straten verderop ligt alles in puin. Ongelooflijk." Maar het meest opmerkelijk is in de ogen van Maan toch wel het 'gigantische' verschil tussen Albanië en Kosovo. „Van alle Oostbloklanden was Joegosla vië tot 1991 verreweg het verst in zijn ontwikkeling. Dat geldt dus ook voor Kosovo. Albanië was en is straatarm. Kosovo ligt in alle opzichten ver voor." Om die reden gelooft Maan dan ookniet in de samenvoeging van Albanië en Kosovo tot een Alba nese staat. „Daar hoor je echt niemand over. En ik heb met di verse mensen gesproken. De meesten willen een zelfstandig Kosovo en aansluiting bij de Europese Unie. Maar dat zal nog wel even duren." Emotioneel De tijd zal ook de wonden moe ten helen tussen Serviërs en de Kosovaren. „De Albanezen rea geren heel emotioneel op alle Serviërs. Het enkele feit Serviër te zijn, maakt je verdacht. Wan neer komt de nuance? Dat is een vraag waarop ik ook geen ant woord heb." Wel is hij ervan overtuigd dat de nieuwe lichting rechters zonder aanziens des persoons recht zal spreken. „Recht spreken doe je met een koel. verstand, al hoef je het gevoel niet uit te schakelen. Een rechter moet afstand ne men. De Kosovaren, die straks als rechter worden geselecteerd lijken me daartoe in staat. Dat geeft moed." GPD opgelet en leggen ineens sterk de nadruk op hun 'anders-zijn'. De demonstranten die deze week de toegangssluis bezetten in het vier meter hoge hekwerk dat de Nederlandse ambassade in Jakarta omringt, betogen dat deze sterk islamitische en op standige provincie feitelijk nooit bij Indonesië heeft ge hoord. Zij vinden dat de Atjeh-oorlog die in 1873 begon, nooit is afge sloten. Ze eisen dat de oorlogs verklaring alsnog wordt inge trokken. De actievoerders menen dat Atjeh daarmee de on afhankelijkheid terugkrijgt die het had voordat de oorlog met de Nederlandse koloniale macht begon. Of deze redenering historisch en juridisch juist is, valt te bezien. Ze maakt wel duidelijk dat het de Atjeh'ers ernst is in him stre ven zich los te maken van Indo nesië of in elk geval hun situatie en de Wereldbank, in samen werking met een groot aantal nationale overheden en belan genorganisaties voor de Derde Wereld dit grote probleem ho pen aan te pakken. Het actie plan wordt maart volgend jaar op een ministeriële conferen tie in Den Haag gepresenteerd. De armste inwoners van de ontwikkelingslanden betalen gemiddeld twaalf keer zoveel voor water als hun landgeno ten met een aansluiting op het waternet, aldus de onderzoe kers van de WWC. In de slop penwijken van de grote steden is dat verschil het duidelijkst zichtbaar. Inwoners van de sloppenwijken van Karachi (Pakistan) tellen voor een liter water 83 keer het bedrag neer dat hun stadsgenoten uit de betere wijken kwijt zijn aan dezelfde hoeveelheid leiding water. In Jakarta (Indonesië) betalen de armen het zest-ig- voudige. Volgens de WWC nemen de ar men graag relatief hoge water lasten voor lief als ze in ruil daarvoor betrouwbaar drink- te verbeteren. Ook in Irian Jaya, het westelijk deel van Nieuw Guinea, wordt langs deze lijn geredeneerd. Irian Jaya is pas vrij laat deel gaan uitmaken van Indonesië. Tot 1962 trachtte Ne derland het gebied ondanks grote internationale druk vast te houden. Uiteindelijk werd door middel van een referen dum besloten tot aansluiting bij Indonesië. Over de kwaliteit van dat refe rendum is weer veel te doen. De Papoea's benadrukken dat van vrijheid geen sprake was. De be volking werd immers groten deels buiten de opiniepeiling gehouden. Slechts de stamhoof den- 1025 in getal-mochten een stem uitbrengen omdat de rest van de bevolking daarvoor nog te onontwikkeld werd geacht. Soekarno, de eerste president van de republiek, zette de stam- oudsten onder zware druk om te kiezen voor aansluiting bij het water krijgen aangeleverd door de lokale overheid. Veel lokale overheden legden met financiële steun van hun na tionale regering waterleidin gen aan, met de bedoeling de armen te helpen. Maar in wer kelijkheid kwamen deze in vesteringen vooral ten goede aan de middenklasse en de rij ken, stelt de WWC. De snel groeiende sloppenwijken blij ven verstoken van een aanslui ting op het net. En waar wel een aansluiting is, is die vaak ondermaats. Dodelijk Het water dat de armen nu voor veel geld op straat kopen, bevat niet zelden bacteriën die potentieel dodelijk zijn. Er be staat een aantoonbare relatie tussen het grote aantal slacht offers van fatale epidemieën in de Derde Wereld en de gebrek kige toegang tot betrouwbaar drinkwater. Circa 1,2 miljard wereldbewoners missen een aansluiting op veilig drink baar water. Als er niet snel ac tie wordt ondernomen zal hun eilandenrijk. Van een werkelijk vrije keuze was geen sprake en daarom mikken de Papoea-lei ders alsnog op onafhankelijk heid voor hun aan delfstoffen rijke gebied. Kans Politieke waarnemers geloven niet dat de separatisten in Atjeh en Irian Jaya werkelijk kans van slagen hebben. De roep om on afhankelijkheid wordt vaak uitgelegd als een vertaling van de onvrede over de oneerlijke verdeling van de bodemschat ten. Het olie- en gasrijke Atjeh ontvangt zelf maar een fractie van de opbrengsten. Voor Irian Jaya met zijn hout en rijke erts- mijnen geldt hetzelfde. De rest van het geld vloeit naar Jakarta, waar het deels ver dwijnt in de ruime zakken van de elite. Een eerlijker verdeling van deze rijkdom en een eind aan het geweld, zou de wens aantal binnen 25 jaar zijn op gelopen tot 2,3 miljard, waar schuwt Serageldin. Jaarlijks overlijden circa 3,4 miljoen mensen als gevolg van ziektes die voortvloeien uit het drinken van besmet water of het eten van bedorven voedsel. Het leeuwendeel van hen sterft aan de gevolgen van uit droging door diarree (2,2 mil joen doden per jaar). Sommigen koken het water al vorens het te drinken. Dit maakt het weliswaar veiliger, maar het betekent tevens een stijging van de energielasten. Deze kostenstijging kunnen veel armen zich niet permitte ren. In Bangladesh is de onder laag van de bevolking (25 pro cent van de totale bevolking) elf procent van het inkomen kwijt aan het koken van ver ontreinigd water. Volgens de VN-organisatie UNDP spen deerden de inwoners van de sloppenwijken van Jakarta in 1992 samen 50 miljoen dollar (rui m honderd miljoen gulden) aan het koken van besmet drinkwater. De WWC consta- naar onafhankelijkheid doen verstommen. President Habibie heeft de Pa poea's duidelijk gemaakt abso luut niet te voelen voor hun wensen. Hij krijgt daarin alle steun van het leger, dat van oudsher geldt als hoeder van de eenheid van de natie. Het is een rol die het dankt aan zijn ont staan en aan de activiteiten in de onafhankelijkheidsstrijd. Tot op de dag van vandaag ver vult het leger een belangrijke politieke en sociale rol. Sommi ge waarnemers menen dat het aanhoudende geweld in Oost- Timor te maken heeft met de on wil van elementen in het leger om de zwaar bevochten regio op te geven. Ook het huidige geweld in Atjeh wordt in verband gebracht met de positie van de militairen die in het afgelopen jaar zeer zwaar onder vuur kwamen te liggen. De militairen grijpen de onrust die op verschillende plaatsen in het land is uitgebroken aan om hun eigen onmisbaarheid aan te tonen, zo redeneert menig poli tiek analist. Het leger zou dat gevaar zwaar overdrijven om niet nog meer aan macht in te boeten. Desintegratie Onlangs nog zei legerleider en minister van Defensie Wiranto dat de onrust in Atjeh de buur landen nerveus maakt en het ge vaar van desintegratie van het land vergroot. Sommige critici gaan nog een stap verder en stellen dat een deel van de mili tairen zijn zakken vult in de om streden regio's en die persoonlij ke belangen niet wil opgeven. Hoe het ook zij, het legeroptre den in Atjeh speelt de separatis ten in de kaart. De gouverneur van de regio, die al eerder opriep de eenheidsstaat om te smeden tot een federatie, vindt in navol ging van de mensenrechtenor ganisaties dat het tijd wordt voor een humanere benadering. Ook binnen het leger zijn er mensen die dat inzien. Luite nant-generaal Bambang Yud- hoyono erkende vorige week na de zoveelste slachtpartij dat het leger de problemen in Atjeh niet alleen op kan lossen 'want het gaat om een mengeling van reli gie, separatisme en sociale, po litieke en economische proble men.' GPD teerde verder dat de armste in woners van de wereld aanzien lijk minder water gebruiken dan de rijkere. Economie Verbetering van de drinkwa tervoorziening is niet alleen nodig vanuit humanitair oog punt. Het biedt ook economi sche voordelen, aldus de WWC. Op het platteland is het halen van drinkwater zwaar werk en een tijdrovende bezig heid - het kost soms twee uur per dag, Veelal zijn het de vrouwen die water halen. Het kost hen al gauw vijftien pro cent van hun werkdag. Het kost een vermogen om alle wex-eldbewoners aan te sluiten op een betrouwbaar waternet. Volgens de Wereldbank is daarmee de komende tien jaar een jaarlijkse uitgave gemoeid van circa 35 miljard dollar. De ontwikkelingslanden ontbe ren de financiële middelen voor een dergelijke investe ring. De hoop is nu gevestigd op het begin volgend jaar te formuleren actieplan. GPD door Bob Kroon De Zwitserse procureur- generaal Carla del Pon- te, voorlopig de enige offici euze kandidaat voor de op volging van Louise Arbour als aanklager bij het Joego slavië Tribunaal, is in alle op zichten een 'sterk nummer.' Del Ponte stamt uit het Itali aanstalige Ticino, waar zij begin jaren negentig als pro cureur furore maakte door eigenhandig de roemruchte 'Pizza-Connection', een Ita liaans-Zwitsers drugssyndi caat, op te rollen. Aan haar no-nonsense aan pak van. de georganiseerde misdaad had Del Ponte in 1994 haar benoeming te dan ken tot procureur- generaal van de ZwitserseBondsrepu- bliek, maar ze krijgt nog steeds dreigbrieven van de maffia. Met als gevolg dat Zwitseiiand's topmagistraat zelfs bij haar schaarse va kanties onder bewaking staat van lijfwachten, nauwelijks in Bern geïnstal leerd pakte Del Ponte het witwassen van drugswinsten en ander illegaal geld door de Zwitserse banken voortva rend aan. Vorig jaar juli wist zij een nieuwe wet door te drukken die het bankwezen verplichtte 'verdachte cliën ten' aan te geven bij haar Openbaar Ministerie. Tot die tijd werd zoiets aan het fat soen van de banken overge laten. „Ik ben niet populair bij de maffia, maar sommige bankiers vinden mij ook niet zo aardig", stelt Del Ponte. Ze benadrukt dat de strijd te gen de criminele multinatio nals een verloren zaak is, zo lang justitie en politie niet grensoverschrijdend kunnen optreden. „De georganiseer de misdaad is de regeringen ver vooruit", constateert Del Ponte bitter. „Als ik er bij voorbeeld achter kom dat een corrupte Russische rege ringsfiguur een paar miljoen dollar op een Zwitserse bankrekening heeft gestort, zou ik meteen mijn collega Yuri Skoeratov in Moskou willen bellen. Maar officieel mag dat niet, want corruptie trókken met ongeschoolde weï'kkrachten. Vissterfte In de Rijn bij Arnhem heeft zich een grote vissterfte voorgedaan. Een ramp voor de zalmvissers. De oorzaak van de ramp is waarschijn lijk de lozing van Duits indu- strieafval. in een ander land is geen strafbaar feit in Zwitser land." Dat aanklager Skoe ratov inmiddels door Jeltsin op een zijspoor is gezet van wege zijn te energieke aan pak van corrupte Russische topambtenaren, houdt vol gens insiders wel degelijk verband met zijn contacten met Del Ponte. Constructies „In Zwitserland is eerste graads wit wasserij, waarbij de klanten met koffers vol geld een bank binnenstap ten, voltooid verleden tijd", zegt de procureur-generaal. „Moderne criminelen ge- bruiken allerlei financiële constructies, die over ver- l schillende bankrekeningen lopen en veel moeilijker te achterhalen zijn." In haar strijd tegen het kwaad gaat de eigenzinnige Del Ponte zelfs in eigen land soms buiten haar boekje. Zo werd ze onlangs teruggeflo- j ten door de Zwitserse Hoge j Raad, nadat zij elf miljoen i dollar aan vermeend smeer geld van Oekraïense politici bij Geneefse banken in be slag had laten nemen. Maar Carla Del Ponte laat zich door dit soort 'incident jes' en de beperkingen op I haar persoonlijke vrijheid niet uit het veld slaan. Zij is I ervan overtuigd dat Zwitser- I lands toetreding tot de Euro pese Unie nog slechts een kwestie van tijd en niet lan- j ger van principes is. GPD msmmssssm I ri V* J Carla del Ponte Veergelden De Gemeente Hontenisse is tegen het heffen van veergel den op de Westerschelde. De raad is van mening dat het eenernstige belemmering zóu vormen voor de Neder landse cultuur in Zeeuws- Vlaanderen. Aardgas De aanwezigheid van aard gas in de Drentse bodem, heeft tot de vraag geleid of déze vondst van invloed zal zijn op de Nederlandse aard gasvoorziening. Het is nog niet zeker of er boringen plaats gaan vinden. door John Wanders De armste inwoners van de Derde Wereld zijn veel meer geld kwijt aan water dan hun meer welvarende landge noten. De armen betalen noodgedwongen grof geld aan straathandelaren die water verkopen van vaak inferieure kwaliteit. Vaak hebben ze zelf geen aan sluiting op de drinkwater voorziening. Inwoners van de sloppenwij ken van Port-au-Prince in Haïti bijvoorbeeld betalen honderd keer het bedrag dat de rijke inwoners van de stad neertellen voor eenzelfde hoe veelheid leidingwater. Een vijfde deel van hun totale uitgaven gaat op aan water. Dit is de alarmerende conclu sie van een gisteren in Was hington gepubliceerd vergelij kend onderzoek door de Wereld Water Commissie voor de 2lste eeuw (WWC). De com missie, waarvan prins Willem Alexander erelid is, wordt aangevoerd door vice-presi dent Serageldin van de We reldbank. Actieplan Het rapport is de opmaat tot een actieplan waarmee de VN Meisjes dragen in de Haïtiaanse hoofdstad Port-Au-Prince water naar hun huis in de sloppenwijk. foto Thony Belizaire/EPA Montagewoningen Middelburg bouwt de eerste montagewoningen. Door een gebrek aan geschoolde werfkrachten is de woning nood ontzettend groot. Mon tagewoningen kunnen in een Uitgever: J. C. Boersema Hoofdredactie: A, L. Oosthoek D. Bosscher (adjunct) A. L. Kroon (adjunct) Centrale redactie: OostsouburgseweglO Postbus 18 4,380 AA Vlissingen Tel. (0118) 484000 Redactiefax: (0118) 470102 Vlissingen: Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel. (0118) 484000 Fax. (0118)472404 Goes: Voorstad 22 Postbus 31 4460 AA Goes Tel. (0113) 273000 Fax. (0113) 273010 Terneuzen: Axelsestraat 16 Postbus 51 4530 AB Terneuzen Tel. (0115) 686000 Fax, (0115) 686009 Hulst: 's Gravenhofplein 4 4561 AJ Hulst Tel. (0114)373839 Fax. (0114) 373840 Zierikzee: Grachtweg 23a Postbus 80 4300 AB Zierikzee Tel. (0111) 454647 Fax. (0111)454659 Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8,00 tot 17.00 uur Zierikzee en Hulst: 8.30-17.00 uur Zaterdags in Vlissingen van 8.00 tot 10.30 uur Auteursrechten voorbehouden Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener Arcade NV City OnLine Internet Postbus 18 4380 AA Vlissingen http://www.pzc.nl e-mail: pzcredcity1@pzc.nl Bezorgklachten: 0800 - 0231231 of maandag t/m vrijdag: op de kantoren gedurende de openingstijden; zaterdags tot 14.00 uur: op de kantoren door de klacht in te spreken op de band of de verwijzing op te volgen Overlijdensadvertenties: tijdens kantooruren en uitsluitend maandag- t/m vrijdagavond van 20.30 tot 22 00 uur en zondagavond van 20.00 tot 22.00 uur: Tel. (0118) 484000 Fax(0118)470100 Abonnementsprijzen: per kwartaal 98,00, franco per post 128,50; per maand 35,75; per jaar 372,50; franco per post 491,00; bij automatische afschrijving per termijn 1,50 korting; losse nummers maandag t/m vrijdag 1,80, zaterdag 2,60 p st (alle bedragen inclusief 6 pet. btw); Postrek.nr.: 3754316 t.n.v. PZC ab.rek. Vlissingen Advertentietarieven: 191 cent per mm; minimumprijs per advertentie 28,65; ingezonden mededelingen 2,5 x tarief, speciale posities: tarief op aanvraag; voor brieven bureau van dit blad 6,50 meer (excl. 17,5 pet btw); volledige tarieven met contractprijzen op aanvraag; (alle advertentieprijzen exclusief 17,5 pet. btw) Giro: 35 93 00, Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant B.V. Vlissingen

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1999 | | pagina 2