Spanga zet opera in de wei
Gehandicapten zijn echte karakters
Drieluik
Puccini
nnp kunst
r£A* cultuur
Peter
Michailov
Mary-Rose
Langfield
Nieuwe film
Rolf de Heer
omponist Giacomo Puccini beschouwde de drie
korte opera's die samen 11 Trittico vormen als één
werk, tot een operadirecteur opmerkte dat het wel
een hele zit is. In het Friese Spanga worden ze komende week
toch alledrie uitgevoerd. In het weiland, want daar heb je pas
het ultieme operagevoel.
Muziek is de meeste
vluchtige van alle
kunstuitingen. Je speelt iets en
het is verdwenen. In Spanga is
het zelfs nog erger. In een
theater blijft altijd iets hangen
van de voorstellingen en
concerten die er zijn geweest.
Spanga is alleen maar een
weiland, koeien, vliegen en een
tent. Een paar weken na de
uitvoeringen is aan niets meer te
zien dat er op die plek een opera
is uitgevoerd waar honderd
mensen aan hebben
meegewerkt en enkele
duizenden naar hebben
gekeken. Het weiland, de koeien
en de vliegen zijn precies
hetzelfde als daarvoor. Prachtig
vind ik dat, het ultieme
operagevoel. Nu gebeurt het en
zorg maar dat je ervan geniet,
want zo meteen is het
afgelopen."
David Levi weet waarover hij
praat. Hij heeft vanaf het begin,
in 19S9, alle opera's in Spanga
gedirigeerd. Tien jaar geleden
was hij nog een pianist die zo nu
en dan het directiestokje mocht
vasthouden, tegenwoordig is hij
de vaste dirigent van een groot
operakoor in Parijs.
Net als Levi stond ook Corina
van Eijk tien jaar geleden aan
het begin van een operacarrière,
maar dan als regisseur. Corina
wachtte niet tot de grote
gezelschappen haar zouden
vragen, maar stampte in haar
woonplaats Spanga haar eigen
opera uit de grond. Ze nodigde
David Levi uit als dirigent.
Het was het begin van een
leerzame samenwerking. Geld
voor een orkest was er niet die
eerste keer, tien musici was het
maximum dat ze zich konden
veroorloven. Levi zag zich
gedwongen alle muziek te
herschrijven voor die tien man.
,.Het instrumenteren heb ik in
Spanga geleerd. De eerste keren
moest ik alles omzetten voor een
kleine bezetting. Later werd het
orkest steeds een beetje groter,
dat maakte het een stuk
gemakkelijker. Nu hebben we
52 musici in de bak zitten."
Dit jaar staat in Spanga IZ
Trittico op het programma, drie
korte opera's van Giacomo
Puccini:'II Tabarro','Suor
Angelica' en 'Gianni Schicchi'.
Omdat het drie verschillende
opera's betreft, die meer zangers
vereisen en een langere
repetitietijd, zijn de kosten
hoger dan voorgaande jaren.
Sponsors en subsidiegevers
hebben wat dieper in de buidel
moeten tasten dan voorgaande
j aren. Spanga werkt dit j aar met
een begroting van bijna
ƒ575.000.
Hoewel Puccini de drie opera's
aanvankelijk als een geheel
beschouwde, schijnt hij later,
toen een operadirecteur hem
daarop wees, te hebben
toegegeven dat drie opera's
achter elkaar wel een erg lange
zit waren. De meeste
gezelschappen beperken zich
gewoonlijk tot een of twee delen
van II Trittico. Het is in Spanga
voor het eerst sinds jaren dat ze
in Nederland weer alle drie op
een avond worden gespeeld.
'II Tabarro' vertelt het verhaal
van een man van middelbare
leeftijd die met zijn veel jongere
vrouw op een schip in Parijs
woont. Het huwelijk is een
aflopende zaak, maar als de
vrouw er met een jonge minnaar
vandoor dreigt te gaan, smeekt
de man haar te blijven. Door een
vreemd toeval komen de man en
de minnaar na het vertrek van
de vrouw tegenover elkaar te
staan. De man vermoordt zijn
concurrent in de liefde en
verstopt het lijk bij zich onder
zijn jas ('il tabarro'). Als de
vrouw zich even later met haar
man wil verzoenen nodigt hij
haar uit bij hem in zijn jas te
kruipen.
'Suor Angelica' gaat over een
vrouw die bijna haar rijke
familie te schande zette door
ongetrouwd in verwachting te
raken. Als de opera begint zit ze
zeven jaar in een klooster. Van
haar kind, dat bij haar familie is
achtergebleven, heeft ze nooit
meer iets vernomen. Als ze na
zeven jaar van een tante hoort
dat haar kind is overleden,
besluit ze zichzelf te doden om
zich in de hemel te kunnen
verenigen met de kleine schat
die ze nooit in haar armen heeft
gevoeld. Als ze het vergif al
heeft ingenomen - en het dus te
laat is - bedenkt ze dat volgens
de leer van de kerk
zelfmoordenaars verdoemd
zijn. Wanhopig roept ze Maria
aan. De moraal van 'Suor
Angelica' is dat Gods liefde
sterker is dan de leer van de
kerk.
De derde opera, 'Gianni
Schicchi', is een komedie pur
sang. Als de schatrijke vrijgezel
Buoso Donati uit Florence komt
te overlijden, blijkt deze tot
ontsteltenis van zijn vele neven
en nichten al zijn aardse
goederen te hebben nagelaten
aan een klooster. Ontdaan
wenden de ongelukkige nazaten
zich tot Gianni Schicchi, een
gewiekste nouveau riche. Deze
verklaart zich bereid te helpen,
maar waarschuwt dat - als het
wordt ontdekt - alle
medeplichtigen volgens de wet
een hand zal worden afgehakt
en dat ze bovendien uit Florence
worden verbannen.
Het lijk van Buoso Donati wordt
T"""\e aan het operahuis
j -L/ van Hannover ver-
j bonden Bulgaar Peter Mi
ll chailov doet voor de vijfde
t keer mee. Hij speelde me-
nige hoofdrol in Spanga,
jj zoals in Rigoletto en
'i Falstaff van Verdi. Dit
jaar neemt hij twee rollen
voor zijn rekening, waar-
jl onder die van Gianni
j Schicchi.
Hij houdt van de aanpak
j in Spanga,Er wordt hier
I veel langer en intensiever
gerepeteerd dan in een
'i operahuis ooit mogelijk
is. Daar repeteer je altijd
onder de druk van de vol-
j gende productie. Het uit-
gangspunt van een goede
!j opera-uitvoering moet
zijn dat het spel geen illu-
stratie is bij de muziek, dc
j Dat lukt alleen met veel
tijd en aandacht, zoals in KI
Spanga." vo
1 „Je probeert iedere keer zo
weer om van een opera een ui
organisch geheel te ma- ch
ken, waarbij muziek en Bc
spel samen de dramati- VI
1 sche la-acht van het ver- ke
haal bepalen. Spanga is in
een van de plaatsen waar te:
het steeds weer lukt dat Ei
[I ideaal zo dicht mogelijk te
benaderen."
De bijzonder expres
sieve zangeres Mary-
Rose Langfield is de enige
die in alle drie delen van II |to<
Trittico meespeelt. Ze kr
leent haar stem aan een
slechte prinses, een sym
pathieke, enigszins getik
te vrouw en aan een iets
oudere vrouw die wanho
pig probeert jong te lijken.
Het is de vierde keer dat ze
van de partij is in Spanga.
In het dagelijks leven reist
de in Londen geboren
Mary-Rose heen en weer
tussen hotelkamers, thea
ters en vliegvelden. De
strekking van de waar
schuwing dat Spanga 'in
the countryside' is, drong
die eerste keer dan ook
niet goed tot haar door.
David Levi kon zijn la
chen nauwelijks inhou
den toen hij Mary-Rose
zes jaar geleden in Spanga
zag arriveren: „Hoge hak
ken en een minirok. En het
was allemaal modder." 'I
Maar de aanpak van Levi i
en Corina van Eijk beviel t
de zangeres zo goed, dat ze
sindsdien vaste gast is. Ze dc
heeft nu spijkerbroeken,
truien en regenjassen die
ze alleen in Spanga
draagt. „Corina en David
lukt het om dingen in mij
naar boven te halen die
andere regisseurs en diri
genten niet zien. Hier
krijg ik de kans om te ex
perimenteren.
Beeld van de repetitie voor de première van IITrittico. foto's Niels Westra
De hoofdrol in Dance Me To My Song van
de Australische filmmaker met Neder
landse wortels Rolf de Heer is voor de zwaar
gehandicapte Heather Rose. Ondanks haar
onvermogen om te spreken of zelfstandig
handelingen te verrichten, zet zij een vrouw
neer in een fictieverhaal die toevallig de
zelfde ziekte heeft. Daarbij worden eroti
sche scènes niet uit de weg gegaan.
Het script voor de nieuwste film van de Au
stralische regisseur Rolf de Heer kent een
wonderlijke geschiedenis. Het is
geschreven door twee gehandicapten, de
een spastisch verlamd en de ander gebukt
onder het chronisch vermoeidheidssyn
droom, en via een Internet-chatbox tot
stand gekomen. Dance Me To My Song heeft
daarmee wellicht de toon gezet voor script-
schrijven in de eenentwintigste eeuw.
Rolf de Heer is een van de meest vooraan
staande filmmakers in Australië. Zijn oeu
vre van kleine, persoonlijke films is goed
voor een reeks internationale prijzen en no
minaties. Zijn laatste film Dance Me To My
Song werd vorig jaar onder meer genomi
neerd voor een Gouden Palm op het festival
van Cannes.
Zoals de naam al doet vermoeden, heeft De
Heer zijn wortels in Nederland. Hij werd in
1951 geboren in Heemskerk en emigreerde
op zijn achtste met zijn familie naar Austra
lië. De Heer: „Mijn vader vond het te koud in
Nederland." Dit jaar keerde hij voor het
eerst in veertig jaar terug op zijn geboorte
grond, in het gezelschap van zijn Australi
sche vrouw en kinderen. „Ik wilde hen de
Keukenhof laten zien. Dat had mij betoverd
toen ik een kind was, dat is mijn sterkste
herinnering aan Nederland."
Het idee voor De Heers Dance Me To My
Song is afkomstig van de Australische
Heather Rose. Zij is geboren met een zeer
ernstige vorm van spastische verlamming
en zodanig misvormd dat ze voor vrijwel al
le handelingen afhankelijk is van anderen.
Haar lichamelijke vermogens beperken
Het toeval wilde dat Rose na de voltooiing
van 'Bad Boy Bubby' via een chatbox voor
gehandicapten in contact kwam met Frede
rick Stahl, die - zonder dat ze het van elkaar
wisten - als geluidsman aan dezelfde film
had meegewerkt. Door het chronisch ver
moeidheidssyndroom was hij evenals Rose
aan huis gekluisterd. Samen besloten ze via
digitale weg een script te gaan schrijven,
waarin een gehandicapt persoon centraal
zou komen te staan.
Na veel aandringen van Rose pakte Rolf de
Heer het script uiteindelijk op. Na wat ste
vige wijzigingen in het scenario, dat immers
door twee onervaren schrijvers was ver
vaardigd, is het verhaal van Rose en Stahl
verfilmd tot Dance Me To My Song. Het is
een opmerkelijke film geworden, doordat
Heather Rose zelf de hoofdrol voor haar re
kening heeft genomen.
Dance Me To My Song is het verhaal van de
ernstig gehandicapte Julia, die wordt geter
roriseerd door haar verzorgster Madelaine
(Joey Kennedy). Als op een dag Julia een
passant haar huis in weet te lokken, ont
staat er een strijd tussen Julia en haar ver
zorgster Madelaine om de gunst van deze
aantrekkelijke vreemdeling Eddie, ge
speeld door voormalig Australisch Kung
Fu-kampioen John Brumpton.
„Het eerste doel van Heather was om een
drama te maken", vertelt De Heer over de
film. „Het moest geen verhaal over gehan
Scène uit de film Dance MeTo My Song.
dicapten worden. Dat is tot op zekere hoog
te onmogelijk als zij de hoofdrol speelt,
maar waar de film in slaagt is dat je eerst
wordt geconfronteerd met een gehandicapt
persoon, en haar later gewoon bekijkt als
het karakter Julia. Het is een strijd tussen
twee vrouwen, Julia en Madelaine, en het
publiek is uiteindelijk op de hand van Ju
lia." Hoewel Heather Rose een rol speelt,
laat zij in Dance Me To My Song veel van
zichzelf zien. Het zagende, knorrende ge
luid dat zij voortdurend voortbrengt wordt
op volle sterkte gebracht en ze is meermaals
naakt te zien. Bovendien bestaat de climax
van de film uit een erotische scène tussen
Julia en de vreemdeling die zij in huis heeft
gehaald. „Dat heeft Heather allemaal zelfeij:
in het script geschreven hoor!", antwoordiis.
Rolf de Heer op de vraag of dat allemaal niel' To
wat te ver gaat. „Zij wilde een naakscènejdel
aan het begin van de film om het publiek er.sej
meteen vrede mee te laten hebben. Dan kunlPe
nen de kijkers later in de film niet meer ge- vei
schokt zijn wanneer zij op erotisch gebiec Sp
verder gaat. Of ik het zelf aanstootgeveneha:
vond? Het zal mij interesseren wat de men- Sp
sen ervan vinden. Hadden we het alleen bi;.de
de suggestie aan seksualiteit gelaten, dar. gei
pleeg j e verraad aan de feitenhel
„Ik heb genoeg ervaring met dergelijk ma-De
teriaal om te weten wat mensen ervan gaai brt
zeggen", vervolgt hij. „Ik herinner mij eervoi
voorval na de vertoning van 'Bad Boy Bub- an
by' op het filmfestival van Londen. Een vent gei
uit de zaal werd boos op mij omdat ik in dit nis
film gehandicapten zou exploiteren. Hfkir
dacht dat ik ze gewoon in hun rolstoel naatn
de filmset had geduwd en ze vervolgens
dwong te doen wat ik wilde. Een belachelijk
idee natuurlijk."
Op Dance Me To My Song heeft De Heer veel
heftige reacties gehad, waaronder een aan
tal zeer positieve. Zo deed de film hoofdrol
speelster Heather Rose weer verzoenen mei
haar familie, die haar eerder vanwege haar
ziekte had verstoten. „Haar familie vond
haar handicap te moeilijk om mee om te
gaan", vertelt De Heer. „Ze dachten dal
Heather naast haar spastische verlamming
ook stom en dom was. Dat is ook de eerste
indruk die je krijgt, als je er niet te veel bij
nadenkt. Maar de familie zag de film, ei
huilde als gekken. Sindsdien gaan ze ander:
met Heather om, ze zien haar nu als een
menselijk wezen. Dat hadden ze daarvoor
nooit gedaan."
Mare Flooi
Dance Me To My Song draait in Lantaren/Vensta
Rotterdam.
Dirigent David Levi.
verstopt, waarna Schicei zich
tegenover de notaris voordoet
als Donati. Hij zegt gekomen te
zijn om zijn testament aan te
passen. In plaats van het geld
aan zijn neven te gunnen, zoals
afgesproken, laat de namaak-
Donati in zijn testament
opnemen dat hij bijna al zijn
aardse goederen overmaakt
„aan mijn beste vriend Gianni
Schicchi". De neven, die het
verlies van een hand vrezen,
kijken machteloos toe.
David Levi zegt verzot te zijn op
de drie korte opera's. „Ze
behoren tot het laatste werk van
Puccini, toen hij op de top van
zijn kunnen was. De drie opera's
hebben elk een heel eigen kleur.
'IL Tabarro' is harmonisch heel
rijk, doet Frans
impressionistisch aan. 'Suor
Angelica' is heel intens, vredig
en delicaat. Goddelijk bijna. En
'Gianni Schicchi' is echt
briljant. Zo gecompliceerd die
muziek, zo knap. Heerlijk om te
doen."
Sietse de Vries
De drie korte opera's die samen 11
Trittico vormen worden in het Frie
se Spanga uitgevoerd vandaag (vrij
dag), 9, 11, 13 en 15 augustus; de
voorstellingen beginnen om kwart
over acht uur en duren tot kwart
voor twaalf.
zich tot het bedienen van de joystick waar
mee ze haar rolstoel kan besturen en tot het
moeizaam indrukken van de knoppen op
haar spraakcomputer. Want ook de gave tot
spreken is Rose door haar handicap ont
zegd.
Rolf de Heer kende Heather Rose van een
van zijn eerdere films 'Bad Boy Bubby' uit
1994. „Daarin had zij een kleine rol", vertelt
hij, „maar het was een ervaring die haar le
ven veranderde. Ze had eindelijk het gevoel
dat ze iets van betekenis kon doen. En het
was voor haar heel belangrijk dat gehandi
capte mensen ook op het witte doek werden
vertegenwoordigd
Rolf de Heer: Drama met gehandicapten, niet
over gehandicapten, foto Niels van der Hoeven
vrijdag 6 augustus 1999