Spanga zet opera in de wei Gehandicapten zijn echte karakters Drieluik Puccini nnp kunst r£A* cultuur Peter Michailov Mary-Rose Langfield Nieuwe film Rolf de Heer omponist Giacomo Puccini beschouwde de drie korte opera's die samen 11 Trittico vormen als één werk, tot een operadirecteur opmerkte dat het wel een hele zit is. In het Friese Spanga worden ze komende week toch alledrie uitgevoerd. In het weiland, want daar heb je pas het ultieme operagevoel. Muziek is de meeste vluchtige van alle kunstuitingen. Je speelt iets en het is verdwenen. In Spanga is het zelfs nog erger. In een theater blijft altijd iets hangen van de voorstellingen en concerten die er zijn geweest. Spanga is alleen maar een weiland, koeien, vliegen en een tent. Een paar weken na de uitvoeringen is aan niets meer te zien dat er op die plek een opera is uitgevoerd waar honderd mensen aan hebben meegewerkt en enkele duizenden naar hebben gekeken. Het weiland, de koeien en de vliegen zijn precies hetzelfde als daarvoor. Prachtig vind ik dat, het ultieme operagevoel. Nu gebeurt het en zorg maar dat je ervan geniet, want zo meteen is het afgelopen." David Levi weet waarover hij praat. Hij heeft vanaf het begin, in 19S9, alle opera's in Spanga gedirigeerd. Tien jaar geleden was hij nog een pianist die zo nu en dan het directiestokje mocht vasthouden, tegenwoordig is hij de vaste dirigent van een groot operakoor in Parijs. Net als Levi stond ook Corina van Eijk tien jaar geleden aan het begin van een operacarrière, maar dan als regisseur. Corina wachtte niet tot de grote gezelschappen haar zouden vragen, maar stampte in haar woonplaats Spanga haar eigen opera uit de grond. Ze nodigde David Levi uit als dirigent. Het was het begin van een leerzame samenwerking. Geld voor een orkest was er niet die eerste keer, tien musici was het maximum dat ze zich konden veroorloven. Levi zag zich gedwongen alle muziek te herschrijven voor die tien man. ,.Het instrumenteren heb ik in Spanga geleerd. De eerste keren moest ik alles omzetten voor een kleine bezetting. Later werd het orkest steeds een beetje groter, dat maakte het een stuk gemakkelijker. Nu hebben we 52 musici in de bak zitten." Dit jaar staat in Spanga IZ Trittico op het programma, drie korte opera's van Giacomo Puccini:'II Tabarro','Suor Angelica' en 'Gianni Schicchi'. Omdat het drie verschillende opera's betreft, die meer zangers vereisen en een langere repetitietijd, zijn de kosten hoger dan voorgaande jaren. Sponsors en subsidiegevers hebben wat dieper in de buidel moeten tasten dan voorgaande j aren. Spanga werkt dit j aar met een begroting van bijna ƒ575.000. Hoewel Puccini de drie opera's aanvankelijk als een geheel beschouwde, schijnt hij later, toen een operadirecteur hem daarop wees, te hebben toegegeven dat drie opera's achter elkaar wel een erg lange zit waren. De meeste gezelschappen beperken zich gewoonlijk tot een of twee delen van II Trittico. Het is in Spanga voor het eerst sinds jaren dat ze in Nederland weer alle drie op een avond worden gespeeld. 'II Tabarro' vertelt het verhaal van een man van middelbare leeftijd die met zijn veel jongere vrouw op een schip in Parijs woont. Het huwelijk is een aflopende zaak, maar als de vrouw er met een jonge minnaar vandoor dreigt te gaan, smeekt de man haar te blijven. Door een vreemd toeval komen de man en de minnaar na het vertrek van de vrouw tegenover elkaar te staan. De man vermoordt zijn concurrent in de liefde en verstopt het lijk bij zich onder zijn jas ('il tabarro'). Als de vrouw zich even later met haar man wil verzoenen nodigt hij haar uit bij hem in zijn jas te kruipen. 'Suor Angelica' gaat over een vrouw die bijna haar rijke familie te schande zette door ongetrouwd in verwachting te raken. Als de opera begint zit ze zeven jaar in een klooster. Van haar kind, dat bij haar familie is achtergebleven, heeft ze nooit meer iets vernomen. Als ze na zeven jaar van een tante hoort dat haar kind is overleden, besluit ze zichzelf te doden om zich in de hemel te kunnen verenigen met de kleine schat die ze nooit in haar armen heeft gevoeld. Als ze het vergif al heeft ingenomen - en het dus te laat is - bedenkt ze dat volgens de leer van de kerk zelfmoordenaars verdoemd zijn. Wanhopig roept ze Maria aan. De moraal van 'Suor Angelica' is dat Gods liefde sterker is dan de leer van de kerk. De derde opera, 'Gianni Schicchi', is een komedie pur sang. Als de schatrijke vrijgezel Buoso Donati uit Florence komt te overlijden, blijkt deze tot ontsteltenis van zijn vele neven en nichten al zijn aardse goederen te hebben nagelaten aan een klooster. Ontdaan wenden de ongelukkige nazaten zich tot Gianni Schicchi, een gewiekste nouveau riche. Deze verklaart zich bereid te helpen, maar waarschuwt dat - als het wordt ontdekt - alle medeplichtigen volgens de wet een hand zal worden afgehakt en dat ze bovendien uit Florence worden verbannen. Het lijk van Buoso Donati wordt T"""\e aan het operahuis j -L/ van Hannover ver- j bonden Bulgaar Peter Mi ll chailov doet voor de vijfde t keer mee. Hij speelde me- nige hoofdrol in Spanga, jj zoals in Rigoletto en 'i Falstaff van Verdi. Dit jaar neemt hij twee rollen voor zijn rekening, waar- jl onder die van Gianni j Schicchi. Hij houdt van de aanpak j in Spanga,Er wordt hier I veel langer en intensiever gerepeteerd dan in een 'i operahuis ooit mogelijk is. Daar repeteer je altijd onder de druk van de vol- j gende productie. Het uit- gangspunt van een goede !j opera-uitvoering moet zijn dat het spel geen illu- stratie is bij de muziek, dc j Dat lukt alleen met veel tijd en aandacht, zoals in KI Spanga." vo 1 „Je probeert iedere keer zo weer om van een opera een ui organisch geheel te ma- ch ken, waarbij muziek en Bc spel samen de dramati- VI 1 sche la-acht van het ver- ke haal bepalen. Spanga is in een van de plaatsen waar te: het steeds weer lukt dat Ei [I ideaal zo dicht mogelijk te benaderen." De bijzonder expres sieve zangeres Mary- Rose Langfield is de enige die in alle drie delen van II |to< Trittico meespeelt. Ze kr leent haar stem aan een slechte prinses, een sym pathieke, enigszins getik te vrouw en aan een iets oudere vrouw die wanho pig probeert jong te lijken. Het is de vierde keer dat ze van de partij is in Spanga. In het dagelijks leven reist de in Londen geboren Mary-Rose heen en weer tussen hotelkamers, thea ters en vliegvelden. De strekking van de waar schuwing dat Spanga 'in the countryside' is, drong die eerste keer dan ook niet goed tot haar door. David Levi kon zijn la chen nauwelijks inhou den toen hij Mary-Rose zes jaar geleden in Spanga zag arriveren: „Hoge hak ken en een minirok. En het was allemaal modder." 'I Maar de aanpak van Levi i en Corina van Eijk beviel t de zangeres zo goed, dat ze sindsdien vaste gast is. Ze dc heeft nu spijkerbroeken, truien en regenjassen die ze alleen in Spanga draagt. „Corina en David lukt het om dingen in mij naar boven te halen die andere regisseurs en diri genten niet zien. Hier krijg ik de kans om te ex perimenteren. Beeld van de repetitie voor de première van IITrittico. foto's Niels Westra De hoofdrol in Dance Me To My Song van de Australische filmmaker met Neder landse wortels Rolf de Heer is voor de zwaar gehandicapte Heather Rose. Ondanks haar onvermogen om te spreken of zelfstandig handelingen te verrichten, zet zij een vrouw neer in een fictieverhaal die toevallig de zelfde ziekte heeft. Daarbij worden eroti sche scènes niet uit de weg gegaan. Het script voor de nieuwste film van de Au stralische regisseur Rolf de Heer kent een wonderlijke geschiedenis. Het is geschreven door twee gehandicapten, de een spastisch verlamd en de ander gebukt onder het chronisch vermoeidheidssyn droom, en via een Internet-chatbox tot stand gekomen. Dance Me To My Song heeft daarmee wellicht de toon gezet voor script- schrijven in de eenentwintigste eeuw. Rolf de Heer is een van de meest vooraan staande filmmakers in Australië. Zijn oeu vre van kleine, persoonlijke films is goed voor een reeks internationale prijzen en no minaties. Zijn laatste film Dance Me To My Song werd vorig jaar onder meer genomi neerd voor een Gouden Palm op het festival van Cannes. Zoals de naam al doet vermoeden, heeft De Heer zijn wortels in Nederland. Hij werd in 1951 geboren in Heemskerk en emigreerde op zijn achtste met zijn familie naar Austra lië. De Heer: „Mijn vader vond het te koud in Nederland." Dit jaar keerde hij voor het eerst in veertig jaar terug op zijn geboorte grond, in het gezelschap van zijn Australi sche vrouw en kinderen. „Ik wilde hen de Keukenhof laten zien. Dat had mij betoverd toen ik een kind was, dat is mijn sterkste herinnering aan Nederland." Het idee voor De Heers Dance Me To My Song is afkomstig van de Australische Heather Rose. Zij is geboren met een zeer ernstige vorm van spastische verlamming en zodanig misvormd dat ze voor vrijwel al le handelingen afhankelijk is van anderen. Haar lichamelijke vermogens beperken Het toeval wilde dat Rose na de voltooiing van 'Bad Boy Bubby' via een chatbox voor gehandicapten in contact kwam met Frede rick Stahl, die - zonder dat ze het van elkaar wisten - als geluidsman aan dezelfde film had meegewerkt. Door het chronisch ver moeidheidssyndroom was hij evenals Rose aan huis gekluisterd. Samen besloten ze via digitale weg een script te gaan schrijven, waarin een gehandicapt persoon centraal zou komen te staan. Na veel aandringen van Rose pakte Rolf de Heer het script uiteindelijk op. Na wat ste vige wijzigingen in het scenario, dat immers door twee onervaren schrijvers was ver vaardigd, is het verhaal van Rose en Stahl verfilmd tot Dance Me To My Song. Het is een opmerkelijke film geworden, doordat Heather Rose zelf de hoofdrol voor haar re kening heeft genomen. Dance Me To My Song is het verhaal van de ernstig gehandicapte Julia, die wordt geter roriseerd door haar verzorgster Madelaine (Joey Kennedy). Als op een dag Julia een passant haar huis in weet te lokken, ont staat er een strijd tussen Julia en haar ver zorgster Madelaine om de gunst van deze aantrekkelijke vreemdeling Eddie, ge speeld door voormalig Australisch Kung Fu-kampioen John Brumpton. „Het eerste doel van Heather was om een drama te maken", vertelt De Heer over de film. „Het moest geen verhaal over gehan Scène uit de film Dance MeTo My Song. dicapten worden. Dat is tot op zekere hoog te onmogelijk als zij de hoofdrol speelt, maar waar de film in slaagt is dat je eerst wordt geconfronteerd met een gehandicapt persoon, en haar later gewoon bekijkt als het karakter Julia. Het is een strijd tussen twee vrouwen, Julia en Madelaine, en het publiek is uiteindelijk op de hand van Ju lia." Hoewel Heather Rose een rol speelt, laat zij in Dance Me To My Song veel van zichzelf zien. Het zagende, knorrende ge luid dat zij voortdurend voortbrengt wordt op volle sterkte gebracht en ze is meermaals naakt te zien. Bovendien bestaat de climax van de film uit een erotische scène tussen Julia en de vreemdeling die zij in huis heeft gehaald. „Dat heeft Heather allemaal zelfeij: in het script geschreven hoor!", antwoordiis. Rolf de Heer op de vraag of dat allemaal niel' To wat te ver gaat. „Zij wilde een naakscènejdel aan het begin van de film om het publiek er.sej meteen vrede mee te laten hebben. Dan kunlPe nen de kijkers later in de film niet meer ge- vei schokt zijn wanneer zij op erotisch gebiec Sp verder gaat. Of ik het zelf aanstootgeveneha: vond? Het zal mij interesseren wat de men- Sp sen ervan vinden. Hadden we het alleen bi;.de de suggestie aan seksualiteit gelaten, dar. gei pleeg j e verraad aan de feitenhel „Ik heb genoeg ervaring met dergelijk ma-De teriaal om te weten wat mensen ervan gaai brt zeggen", vervolgt hij. „Ik herinner mij eervoi voorval na de vertoning van 'Bad Boy Bub- an by' op het filmfestival van Londen. Een vent gei uit de zaal werd boos op mij omdat ik in dit nis film gehandicapten zou exploiteren. Hfkir dacht dat ik ze gewoon in hun rolstoel naatn de filmset had geduwd en ze vervolgens dwong te doen wat ik wilde. Een belachelijk idee natuurlijk." Op Dance Me To My Song heeft De Heer veel heftige reacties gehad, waaronder een aan tal zeer positieve. Zo deed de film hoofdrol speelster Heather Rose weer verzoenen mei haar familie, die haar eerder vanwege haar ziekte had verstoten. „Haar familie vond haar handicap te moeilijk om mee om te gaan", vertelt De Heer. „Ze dachten dal Heather naast haar spastische verlamming ook stom en dom was. Dat is ook de eerste indruk die je krijgt, als je er niet te veel bij nadenkt. Maar de familie zag de film, ei huilde als gekken. Sindsdien gaan ze ander: met Heather om, ze zien haar nu als een menselijk wezen. Dat hadden ze daarvoor nooit gedaan." Mare Flooi Dance Me To My Song draait in Lantaren/Vensta Rotterdam. Dirigent David Levi. verstopt, waarna Schicei zich tegenover de notaris voordoet als Donati. Hij zegt gekomen te zijn om zijn testament aan te passen. In plaats van het geld aan zijn neven te gunnen, zoals afgesproken, laat de namaak- Donati in zijn testament opnemen dat hij bijna al zijn aardse goederen overmaakt „aan mijn beste vriend Gianni Schicchi". De neven, die het verlies van een hand vrezen, kijken machteloos toe. David Levi zegt verzot te zijn op de drie korte opera's. „Ze behoren tot het laatste werk van Puccini, toen hij op de top van zijn kunnen was. De drie opera's hebben elk een heel eigen kleur. 'IL Tabarro' is harmonisch heel rijk, doet Frans impressionistisch aan. 'Suor Angelica' is heel intens, vredig en delicaat. Goddelijk bijna. En 'Gianni Schicchi' is echt briljant. Zo gecompliceerd die muziek, zo knap. Heerlijk om te doen." Sietse de Vries De drie korte opera's die samen 11 Trittico vormen worden in het Frie se Spanga uitgevoerd vandaag (vrij dag), 9, 11, 13 en 15 augustus; de voorstellingen beginnen om kwart over acht uur en duren tot kwart voor twaalf. zich tot het bedienen van de joystick waar mee ze haar rolstoel kan besturen en tot het moeizaam indrukken van de knoppen op haar spraakcomputer. Want ook de gave tot spreken is Rose door haar handicap ont zegd. Rolf de Heer kende Heather Rose van een van zijn eerdere films 'Bad Boy Bubby' uit 1994. „Daarin had zij een kleine rol", vertelt hij, „maar het was een ervaring die haar le ven veranderde. Ze had eindelijk het gevoel dat ze iets van betekenis kon doen. En het was voor haar heel belangrijk dat gehandi capte mensen ook op het witte doek werden vertegenwoordigd Rolf de Heer: Drama met gehandicapten, niet over gehandicapten, foto Niels van der Hoeven vrijdag 6 augustus 1999

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1999 | | pagina 12