bergop
De erfenis van de eerste stap op de maan
reportage
zaterdag 24 juli 1999
RUDEN RIEMENS
Dat is een kleine stap voor een mens,
maar een reuzensprong voor de
mensheid. Woorden van Neil
Armstrong, toen hij in de nacht van 20
op 21 juli 1969 als eerste voet op de maan
zette. Maar, vragen velen zich dertig jaar
later af, wat heeft De Stap eigenlijk
opgeleverd? De zegeningen van de
ruimtevaart in ons dagelijks leven.
Glinsterend staat de Apollo 11-
maanlander op de stoffige
maanbodem. De sterren in het
verder pikdonkere heelal laten het
met aluminiumfolie beklede voer
tuig af en toe oplichten. In het vage
licht verschijnen twee mannen in
spierwitte ruimtepakken. Edwin
'Buzz' Aldrin daalt van de ladder
af naar de rotsige en stoffige
maanbodem. Zijn commandant
Neil Armstrong staat al beneden
met de Amerikaanse vlag in zijn
handen, klaar om die te planten.
Net daarvoor heeft hij zijn legen
darische woorden uitgesproken.
Het is alsof je weer in pyjama op de
bank met je ouders naar tv zit te
kijken, net zoals toen in die nacht,
dertig jaar geleden. Jeugdherin
neringen komen boven in de Space
Expo in Noordwijk. Hier is het be
zoekerscentrum van ESTEC ge
vestigd, de grootste technische
vestiging van de European Space
Agency (ESA), zeg maar de Euro
pese NASA Ruim veertig jaar
ruimtevaartgeschiedenis is er ten
toongesteld op de omvangrijkste
ruimtevaartexpositie in Europa.
De landing van de Apollo 11 op de
maan neemt er nog steeds een pro
minente plaats in.
Huppelen
Voor de missie van de Apollo 11 is
in Noordwijk een aparte exposi
tieruimte ingericht. Daar is te zien
hoe Neil Armstrong als eerste
mens voet op de maan zette in de
nacht van 20 op 21 juli 1969 om
3.56 uur Nederlandse tij d. Wereld
wij d keken destijds 600 miljoen
mensen naar de rechtstreekse tv-
uitzending. Een record voor die
tijd. Heel veel Nederlanders kwa
men midden in de nacht hun bed
uit om, begeleid door commentaar
van presentator Henk Terlingen,
Armstrong het eerste stukje op de
maanbodem te zien huppelen.
Tot deze stappen had president
John F. Kennedy acht jaar eerder
de beslissende aanzet gegeven. ,,Ik
ben van mening dat deze natie zich
moet verplichten om voor het ein
de van dit decennium een mens op
de maan te laten landen en hem
weer veilig naar de aarde terug te
brengen," zei Kennedy op 25 mei
1961. Niet zonder reien, want in
de ruimtewedloop met de Sovjet-
Unie hadden de Verenigde Staten
een gevoelige nederlaag geleden.
De Russen hadden immers Yuri
Gagarin als eerste mens in een
baan rond de aarde weten te bren
gen.
Kennedy zelf zou de Amerikaanse
overwinning trouwens niet meer
meemaken. De moord op de presi
dent op 22 november 1963 werd
zes jaar eerder dan de landing op
de maan een moment in de wereld
geschiedenis dat iedereen kent.
Kennedy's droom werd werkelijk
heid. Nog tien Amerikanen
zouden in de voetsporen van Arm
strong en Aldrin treden. Oor
spronkelijk was het de bedoeling
twintig Apollo's richting de maan
te sturen, maar geldgebrek van
wege de oorlog in Vietnam zorgde
ervoor er uiteindelijk voor dat het
project bij 'slechts' zeventien stok
te. Toen het Apollo-project in de
cember 1972 werd beëindigd, had
het de Amerikaanse belastingbe
taler de lieve som van 25,4 miljard
dollar gekost. Plus drie doden: de
bemanning van de Apollo 4 kwam
bij een brand om het leven.
Race
Veel mensen waren sceptisch over
het nut van de Apollo-missies. Zij
zagen het ruimtevaartproject
vooral als een peperdure Koude-
Oorlogsstunt. De Verenigde Sta
ten waren tot dan toe in de ruimte
immers afgetroefd door de Sovjet-
Unie en de oorlog in Vietnam ver
liep desastreus. Door de eerste
maanlanding zouden de Amerika
nen weer wat zelfvertrouwen op
doen. De drie bemanningsleden
Neil Armstrong, Edwin Aldrin en
Michael Collins van de Apollo 11
zorgden daar zonder twijfel voor.
Maar behalve dat, een beetje pres
tige en een berg van 385 kilo
maanstenen hebben de maanmis
sies nauwelijks iets opgeleverd,
vinden de criticasters van weleer
nog steeds. ,,Het Apollo-project
was in de eerste plaats politiek,"
geeft ruimtevaartdeskundige
Bussey toe. „Het was een race wie
het eerst een mens op de maan kon
brengen. Bovendien wilden de
Amerikanen de Russen laten zien
dat ze alles wat die deden konden
beantwoorden, en beter.
Maar hij is het absoluut niet eens
met de stelling dat Apollo verder
niets heeft opgeleverd. „Dat is
juist het grappige," zegt Bussey,
die onder meer onderzoek verricht
naar de toepassingen van'kennis
uit de ruimtevaart in de aardse
maatschappij. „Het was niet het
eerste doel, maar het project heeft
ook ontzettend veel technologie
en wetenschappelijke gegevens
opgeleverd. Vóór het Apollo-pro
ject was er bijvoorbeeld nauwe
lijks sprake van computertechno
logie. Die heeft een enorme vlucht
genomen. Vóór Apollo waren com
puters nog zo groot als een huis."
Ervaring
Ook nu nog, nadat de mens het
heelal steeds verder heeft ver
kend, twijfelen velen aan de zin
van de ruimtevaart. Maar volgens
Bussey plukken we dagelijks de
vruchten van de investeringen in
de ruimte. Zo heeft de vliegtuigin
dustrie volop geprofiteerd van de
ervaring uit de ruimtevaart met
het gebruik van lichtere materia
len, zegt hij. „En wat denk je van
de communicatiemogelijkheden?
Je moet aan mensen die zich afvra
gen wat de ruimtevaart voor het
leven op aarde heeft opgeleverd
maar eens vragen wat er zou ge
beuren als we alle satellieten een
dagje uit zouden zetten."
De voordelen die we ondervinden
van de reizen naar de maan lopen
in de vele miljarden guldens, vol
gens Bussey. „Collins heeft ooit
eens uitgerekend dat voor elke
dollar die in de ruimtevaart werd
gestoken er vijf zouden terug
vloeien." Of dat helemaal waar is,
weet hij niet, zegt hij grinnikend.
Maar de revenuen zijn fors, daar is
Een 'maanwandelaar' - zoals der
tig jaar geleden - op de tentoon
stelling Space-Expo in Noord
wijk. foto G PD
hij van overtuigd. En dan heeft hij
het nog niet gehad over zaken die
niet in geld zijn uit te drukken.
„We zouden heel andere mensen
zijn als we niet naar de maan zou
den zijn gegaan," beweert hij stel
lig. „Mensen realiseerden zich
door deze operatie dat. we eigen
lijk alles kunnen, als we maar wil
len."
Het zijn woorden van dezelfde
strekking als Aldrin vorige maand
in Washington uitsprak. „Nu er
zoveel tijd overheen is gegaan, ben
ik gaan beseffen dat de echte
waarde van de Apollo niet de ste
nen en de gegevens zijn die we mee
terug namen. Het was het wereld
wijde gevoel van deelname, van al
die mensen die zich nog herinne
ren waar zij op dat moment waren
en hoe betrokken zij zich voelden
bij een menselijk avontuur dat in
ons allemaal het beste naar boven
bracht."
Bussey vervolgt: „Bovendien heb
ben we door de ruimte in te gaan
een veel beter beeld van de waarde
van onze aarde gekregen. Door er
vanaf die enorme afstand naar te
kijken zijn we gaan beseffen dat de
aarde ons thuis is, waar we beter
voor zouden moeten zorgen. Van
uit de ruimte kunnen we de aarde
ook veel beter in de gaten houden
dan vanaf hier," wijst de ruimte
wetenschapper op het levensechte
model van de Envisat-satelliet,
die bij de ingang van Space-expo
staat. Deze satelliet zal straks na
de ruimte te zijn ingeschoten on
der meer gegevens verzamelen
over de ozonlaag en het verschijn
sel El Nino.
Scheppingsverhaal
Voordelen genoeg dus. Maar
waarom blijven veel mensen dan
toch kritisch over de betekenis
van de ruimtevaart? „Het pro
bleem is dat veel mensen zich de
voordelen ervan niet realiseren,
omdat ze inmiddels zo 'gewoon'
zijn," zegt Bussey. Hij somt nog
enkele 'afgeleiden' op: zonnepa
nelen, het mobiele telefoontje, de
betere weersvoorspellingen. Er zit
trouwens nog veel meer 'spin-off'
aan te komen sinds de ruimte
vaartsector het initiatief heeft ge
nomen om technologie te gebrui
ken voor 'aardse' sectoren.
Zo staan ruimtvaarttechnologie-
en op het punt te worden aange
past en ingezet voor gezondheids-
veiligheids- en transportdoelein
den. Aan de auto van de toekomst,
een die rijdt op waterstof, wordt
bij Mercedes inmiddels hard ge
werkt. De stof kevlar uit het astro-
nautenpak is al verwerkt in kogel
vrije vesten voor politiemensen.
'Slimme' materialen uit de ruim
tevaart worden al gebruikt als
beugel om de tanden van mensen
recht te zetten. Voor de ruimte
vaart ontwikkelde computerpro
gramma's worden ingezet om kan
kercellen vroegtijdig op te sporen.
Bussey: „We zijn juist op de grens.
We kunnen nog veel meer vruch
ten gaan plukken."
Bussey gelooft niet dat de scepsis
van het grote publiek voortkomt
uit teleurstelling dat er tij dens alle
ruimtereizen nog steeds geen an
dere vorm van leven is gevonden.
„Ook het ontdekken van ander le
ven zou negatieve reacties oproe
pen," zegt hij. „Het hele schep
pingsverhaal zou immers op zijn
kop komen te staan."
Ruimtewetenschappers blijven
trouwens onverminderd doorgaan
met zoeken naar andere vormen
van leven. Door de Hubble-tele-
scoop is ontdekt dat ook in andere
zonnestelsels planeten zijn. Dus
stijgt de kans dat öok daar leven is
Zit een ruimtereisje naar andere
zonnestelsels er over pakweg een
jaartje of vijftig in? Bussey: „Als je
ziet dat we al zestig jaar na de eer
ste vliegtuigvlucht van de gebroe
ders Wright op de maan stonden
weet ik niet wat er allemaal nog
mogelijk is."
Volgens Bussey moet de speur
tocht in de ruimte niet alleen ver
der gaan met het doel ander leven
te ontdekken. „We kunnen nog zo
veel andere dingen leren uit het
heelal. Mensen willen nu eenmaal
leren en begrijpen. Wekunnenniet
stoppen. Met zo'n instelling had
den we Amerika niet eens ont
dekt."
Michael Collins zei al in 1969:
„Het ligt in de aard van de mens
besloten om te reiken, te gaan, te
zien, te begrijpen. Verkenning is
eigenlijk geen keuze, het is een
moeten."
Hans Geurens
