Praten en eten met
kunstkaakgewricht
PZC wetenschap en techniek zaterdag 17 juli 1999 39
Scannen kleurnegatief ook
voor amateur betaalbaar
Eerste goed
werkende
systeem
Praktijkproef met
PhotoSmart S20
postzegels
puzzel
Bij een enkeling slijt het
kaakgewricht zo sterk,
dat zelfs praten, eten en
zingen een opgave wordt. In
zo'n geval kan een
kunstkaakgewricht uitkomst
bieden. In Groningen is tien
jaar gewerkt aan een goed
passend, soepel bewegend
kaakgewricht.
Open dicht, open dicht. Ingeni
eur Jan-Paul van Loon de
monstreert aan de hand van een
driedimensionaal schedelmodel
hoe het door hem ontwikkelde
kunstkaakgewricht werkt. De
glimmende kop, verbonden met de
onderkaak, draait in de discus. De
discus wordt tegen een plaatje
aangeperst dat aan het schedel-
deel is bevestigd met kleine
schroefjes. Als alles op z'n plek zit,
is schuiven en rammelen niet meer
mogelijk.
Van Loon is tevreden. Tien jaar is
er aan het simpel ogend stukje me
dische techniek gewerkt. Woens
dag promoveerde hij op zijn ont
werp aan de Rijksuniversiteit
Groningen. Een Duitse fabrikant
gaat het kunstgewricht produce
ren. In augustus krijgt de eerste
patiënt het gewricht in haar kaak
geplaatst.
In Nederland is er maar een hele
kleine groep patiënten die voor
een kunstkaakgewricht in aan
merking komt. Het gaat om men
sen met hevige slijtage en veel
pijn. Van Loon noemt het de 'pech-
groep'. „Ze hebben van alles ge
probeerd, maar niets helpt. Ze
reageren nergens op, maar hebben
wel veel pijn en kunnen nauwe
lijks nog praten en eten."
De internationale belangstelling
voor het gewricht is groot. Tot nu
toe was het voor kaakchirurgen
behelpen. Er was geen goed wer
kend gewricht op de markt. In het
verleden zijn verschillende pogin
gen gedaan zo'n gewricht te ont
wikkelen, maar die zijn mislukt of
veel te kostbaar.
Schadeclaims
In Amerika was een kaakgewricht
ontwikkeld waarvan de kom be
stond uit teflon. „Het leek heel
mooi, maar teflon slijt ontzettend
snel. Mensen kregen grote infec
ties in hun kaak door allemaallos-
se teflondeeltjes. Binnen drie jaar
Ingenieur Jan-Paul van Loon en een driedimensionaal schedelmodel met het door hem ontwikkelde kunst
kaakgewricht. foto Reyer Boxem
begon het bot af te breken en 'op te
lossen'. De patiënten waren daar
door nog verder van huis."
Het regende schadeclaims. Dat
maakte bedrijven huiverig iets
nieuws te ontwikkelen. Nieuwe
pogingen liepen vaak stuk op ge
bruik van verkeerd materiaal. Er
werd teruggegrepen op oude
kunstkaakgewrichten, maar die
waren voor de patiënt veiTe van
ideaal.
Van Loon kwam met iets nieuws.
Hij ontwikkelde een techniek die
de werking van het natuurlijk ge
wricht heel dicht benadert. De kop
van het gewricht zit met een tita
nium plaatje verankerd in de on
derkaak. Tussen het schedeldeel
en de kop van het gewricht zit een
kunststof discus. Bij gezonde
mensen is dit een kraakbeenlaag
je, vergelijkbaar met de meniscus
in de knie, die ervoor zorgt dat het
gewricht soepel kan draaien en
minder snel slijt.
Als eerste is Van Loon erin ge
slaagd een kunstgewricht te ma
ken met een discus. Die discus ligt
los tegen het schedeldeel en de kop
kan er vrij in draaien. Doordat er
binnen de kaak grote krachten ac
tief zijn, kan de discus nooit van
het schedeldeel wegschieten. Dit
is uitgebreid getest in schapen.
In totaal veertien schapen kregen
het kunstkaakgewricht geïm
planteerd. „Dat was wel span
nend. Het waren gezonde schapen
die hun kaken uitstekend konden
bewegen. Die kun je niet zeggen
dat ze na de ingreep even rustig
aan moeten doen. Ze komen bij en
beginnen gelijk weer enthousiast
te kauwen. Het ging goed. Ze kon
den hun kaak met het gewricht
goed bewegen."
Materialen
Over de materialen is lang nage
dacht. De kop is van keramiek en
de discus van polyethyleen. „Het
slijt wel, maar veel minder. De pa
tiënt moet er een leven lang mee
kunnen doen."
Voor het vastzetten van de plaat
jes in de botdelen zijn speciale
schroefjes ontwikkeld met een
schroefdraad in de vorm van een
kerstboom. De schroefjes zetten
zich vast, zowel in het bot als in het
titanium. Met name dit soort
vondsten en de kop van keramiek
maken het gewricht prijzig: onge
veer ƒ6000.
Die prijs is ook hoog, omdat er uit
eindelijk maar kleine aantallen
van worden geproduceerd. In Ne
derland gaat het om ongeveer tien
patiënten per jaar. Wereldwijd
zijn dat er duizenden. Vooral in
Amerika liggen volgens Van Loon
grote mogelijkheden. Zo moeten
nog duizenden kunstkaakge
wrichten worden vervangen bij
patiënten die ooit een verkeerd ge
wricht kregen.
Met een kunstkaakgewricht kan
de patiënt zijn kaak weer goed
openen en kan hij fatsoenlijk eten
en praten. Hij mag echter geen
heftige dingen doen. „Niet in een
appel of wortel bijten", waar
schuwt Van Loon. Maar kauwen
mag wel.
Gerard Akkerman
Digitale fotografie is populair.
Steeds meer mensen kopen een
digitale camera voor het maken van
foto's die direct in de computer kunnen
worden bewerkt en vervolgens op een
webpagina gezet of - met een geschikte
printer - op papier afgedrukt.
Dergelijke camera's zijn nog
behoorlijk duur, terwijl de
kwaliteit van de digitale fotogra
fie het nog lang niet haalt bij tra
ditioneel opgenomen foto's. Er is
een goed alternatief: het scannen
en digitaliseren van normaal op
film opgenomen foto's, zodat de
beelden alsnog met de computer
kunnen worden verwerkt. Daar
mee combineer je het beste van
twee werelden: de kwaliteit en
veelzijdigheid van de gewone fo
tografie en het gemak van digitale
beeldbewerking.
De beste resultaten krijg je als niet
de afdrukken worden gescand,
maar de negatieven. Over het al
gemeen zijn negatiefscanners be
hoorlijk kostbaar, maar Hewlett
Packard kwam onlangs met een
apparaat dat ook voor de ama
teurfotograaf bereikbaar is: de HP
PhotoSmart S20. Deze scanner
kan foto's aan tot het maximale
formaat van 13 bij 18, en daar
naast ook 35 mm filmstroken - zo
wel dia's als negatieven - alsmede
ingeraamde dia's.
De scanner doet dit in een behoor
lijk hoge resolutie: maximaal 2400
pixels per inch met een kleur-
dichtheid van 36 bit. Die laatste
waarde zegt iets over het aantal
bits dat wordt gebruikt om de ba-
siskleuren waaruit elke afbeel
ding is opgebouwd (rood, groen en
blauw) op te tekenen. Hoe meer
bits per kleur, hoe nauwkeuriger
de oorspronkelijke kleur wordt
gedigitaliseerd.
HP stelde de scanner enkele we
ken ter beschikking voor een
praktijkproef. Hoewel we ook
enkele foto's en dia's hebben uit
geprobeerd, ging onze belangstel
ling toch vooral uit naar het scan
nen van kleurnegatieven, een
mogelijkheid waar fotoliefheb
bers vermoedelijk ook de meeste
belangstelling voor hebben als ze
zo'n apparaat aanschaffen.
Het installeren van de Photosmart
S20 is een fluitje van een cent. Het
apparaat, een grijs kastje van
ongeveer twintig bij dertig centi
meter, wordt op de computer aan
gesloten via de usb-poort. Van
tevoren moet de bijbehorende
software worden geïnstalleerd.
Verdere instellingen zijn niet no
dig: na het inprikken van de usb-
plug wordt het ding direct her
kend door het besturingssysteem
en door de Photosmart-software.
Wel is het nodig om de scanner
eerst te calibreren. Dat gebeurt
door een meegeleverde kaart met
zwart-witte vlakken en streepjes
codes te scannen. Het apparaat
stelt zichzelf aan de hand van die
informatie juist in.
Het te digitaliseren materiaal
moet aan de voorkant van het ap
paraat in een gleuf worden inge
voerd. Dat is dus anders dan bij
een zogenaamde flatbedscanner,
waarbij een foto op een glasplaat
wordt gelegd. HP heeft de scanner
voorzien van een ingenieus me
chaniek, dat zorgt voor de invoer
van de verschillende soorten ma
teriaal die kunnen worden ver
werkt.
Met een knop voor op het toestel
moet worden gekozen voor het
formaat: foto's, filmstroken of in
geraamde dia's. Foto's gaan ge
woon in een platte gleuf, maar kies
je voor stroken of dia's, dan wordt
een bijpassend invoervenster naar
voren gekanteld. In het inwendige
van het apparaat worden ook de
spiegels en andere onderdelen die
voor het scannen nodig zijn op het
juiste formaat ingesteld. Een foto,
dia of filmstrook die in de gleuf
wordt gestopt, wordt door het ap
paraat zelf naar binnengetrokken
Vervelend
We scanden voornamelijk kleur
negatief stroken. Daarbij viel di
rect een vervelend puntje op: de
S20 scant in één keer maximaal
vijf opnamen. Dat is er voor het
gemak precies één te weinig, want
filmstroken worden vrijwel altijd
per zes beeldjes afgeknipt. Dat be
tekent dus dat je elke strook na het
verwerken nog een keer moet om
draaien en invoeren om het ont
brekende beeldje alsnog in te le
zen.
Het eigenlijke scanproces gebeurt
in meerdere stappen. Eerst wordt
een snelle proefscan gemaakt,
waarna de opgenomen beelden al
lemaal op het scherm verschijnen.
De gebruiker kan van elk beeld af
zonderlijk bepalen of het wel of
niet moet worden gescand. Ook
kan de uitsnede van de foto wor
den aangegeven als maar een deel
van de opname moet worden ge
scand. Verder zijn er allerlei cor
rectiemogelijkheden op het ge
bied van kleur, helderheid en
contrast, scherpte, formaat en
dergelijke.
Als alle opties eenmaal zijn inge
steld, dan wordt de uiteindelijke
scan gemaakt - en dat duurt af
hankelijk van.de gekozen resolu
tie wel even. Op de maximale
resolutie van 2400 dpi bij 5 mm-
stroken neemt het digitaliseren
van een enkele beeldje en het
doorsturen naar de pc wel een
paar minuten in beslag.
Filters
Plezierig is dat de scansoftware
voorziet in het zelf aanmaken van
filters, waarin allerlei instellingen
kunnen worden opgeslagen. Als
bepaalde correcties op meerdere
opnamen moeten worden toege
past, bijvoorbeeld omdat je uit er
varing weet dat een bepaalde
soort negatieffilm altijd enigszins
een blauwzweem geeft, of omdat
helderheid of contrast bij een be
paalde belichting altijd moeten
worden aangepast, dan kan zo'n
standaardcorrectie met een enke
le druk op de knop worden uitge
voerd.
De S20 wordt aangeboden voor
een adviesprijs van 1299 gulden
inclusief BTW. In de winkel zal het
apparaat vermoedelijk goedkoper
worden neergezet. Met die prijs is
het apparaat een alternatief voor
mensen die hun opnamen op de
computer willen verwerken, maar
die hun spiegelreflexcamera niet
graag inruilen voor een digitale
camera.
Paul Houkes
De foto-, dia- en negatiefscanner is vooral geschikt voor amateurs die met een digitale camera willen werken.
Op 5 mei 1949 ondertekenden
België, Denemarken, Frank
rijk, Groot-Brittannië, Ierland,
Italië, Luxemburg, Nederland,
Noorwegen en Zweden in Londen
het verdrag voor de oprichting van
de Raad van Europa. Nu, vijftig
jaar later, telt de organisatie
veertig lidstaten (700 miljoen in
woners) met als belangrijkste 'op
drachten' democratie, mensen
rechten en cultuur te beschermen,
solidariteit te bevorderen en into
lerantie tegen te gaan.
Vijftig jaar Raad van Europa is, of
wordt door veel van de lidstaten
ook bezegeld. Zo verschenen reeds
zegels in: Andorra/Frans, 5 mei,
3,80 fr.; Andorra/Spaans, 20 april,
35 ptas; Bulgarije, 5 mei, 180 1.;
Cyprus, 6 mei, 30 c.; Denemarken,
28 april, 9,75 kr.; Duitsland, 4mei,
110 pf.Estland, 24 maart, 5,50
ekr.; Frankrijk, 22 maart, 3,00 fr.;
Frankrijk, 9 september, dienstze-
gels, 3,00 fr./0,46 e. en 3,80 fr./0,58
e.; Hongarije, 4 mei, 50 ft.; Ierland,
29 april, 45p; Itali, 5 mei, 800
l./0,41 e.; Kroati, 5 mei, 2,80 k.;
Letland, 3 mei, 30s; Liechtenstein,
25 mei, 70 rp.; Litouwen, 1 mei, 70
ct.; Luxemburg, 8 maart, 16 franc.
Macedonië, 5 mei, Malta, 6 april,
6c. en 16c.; Moldavi, 9 april, 2,20
mdl.; Oostenrijk, 7 mei, 14 s.; Po
len, 5 mei, 1 zl.; Portugal, 5 mei,
100 esc./0,50 e.; Roemenië, 5 mei,
2300 1. vignet; Rusland, 5 mei, 3
r.; San Marino, 12 mei, 13001./0.67
e.; Slowakije, 5 mei, 16 sk.; Slowe-
nië, 5 februari, 80 c.; Spanje, 28
mei, vel: 12 x 166 ptas; Tsjechi, 14
april, 7 kc.; Ukraine, 22 mei, 40 k.;
IJsland, 15 april, 35 Ikr.; Zweden,
20 mei, 7,00 kr.; Zwitserland, 5
mei, 90 rappen.
Guernsey lanceert 27 juli deel II
van zijn in art deco stijl getekende
maritieme permanente reeks. Op
zegels onder meer een vissersboot,
een jacht, een kruiser, een red
dingsboot, een ferry en op een 1
pond-zegel de Queen Elizabeth II,
die Guernsey voor het laatst in
1997 bezocht.
Deel II bestaat uit veertien waar
den: lp, 2p, 3p, 4p, 5p, 6p, 7p, 8p,
9p, lOp, 40p, 50p, 75p en 1 pond.
Deel I bestaat slechts uit één zegel
van 5 pond met daarop de Britan
nia, uitgegeven vorig jaar 11 au
gustus.
Met de komst van de maritieme
reeks valt het doek over de perma
nente bloemenreeks. Op 31 augus
tus zullen alle zegels, met uitzon
dering van de 3 pond-zegel, uit de
roulatie worden genomen. De
bloemenreeks bestaat in uit 24 ze
gels: lp, 2p, 3p, 4p, 5p, 6p, 7p, 8p,
9p, lOp, 16p, 18p, 20p, 23p, 24p,
25p, 26p, 28p, 30p, 40p, 50p, 1
pond, 2 pond en 3 pond. Het is zin
vol even te controleren of u alle ze
gels wel heeft. Een misser is ach
teraf altijd jammer.
GUERNSEY
Guernsey heeft op 19 juni ter gele
genheid van het huwelijk van Ed
ward en Sophie een sierlijk velle
tje uitgegeven met daarin een
zegel van 1 pond. Op het velletje:
naast een boeket dat op een tafel
ligt staat een foto van het paar. D e-
ze foto en een deel van het boeket
staan weer op de zegel.
Een van de belangrijkste militaire
academies ter wereld, de Royal
Military Academy Sandhurst, be
staat 200 jaar. Guernsey markeert
27 juli de herdenking met de uit
gifte van zes markante zegels met
daarop beelden van de academie,
opleidingen, die men kan volgen,
en portretten van de stichters en
beroemdheden die hun opleiding
op Sandhurst hebben genoten:
majoor-generaal John Gaspard
Le Marchant, de stichter van
Landhurst. 1799 (20p), de Duke of
York, Le Marchants geldschieter,
1802 (25p), veldmaarschalk Earl
Haig, 1884/5 (30p), veldmaar
schalk Montgomery, 1907/8 (38p),
de acteur majoor David Niven,
1928/30 (44p) en Sir Winston
Churchill, 1893/95 (64p).
Jersey heeft 2 juli deel III van
Vintage Cars uitgebracht. Op de
zegels old timers die in de afgelo
pen honderd jaar op het eiland
hebben rondgereden: 1899 Jersey
built Benz - JO (21p), 1910 Star
Toures - J1909 (25p). i938 Citron
'Traction Avant' - J7 1938 (3lp),
1937 Talbot BG 110 Tourer -
J5110 (37p), 1934 Morris Cowley
Six Special Coup - J1934 6 (43p)
en 1946 Ford AngliaE04A Saloon
- J1 1958 (63p). Deel I verscheen
31 januari 1989, deel II 8 septem
ber 1992.
Hero Wit
In deze mengelmoes van letters zijn al de genoemde woor
den verstopt. Ze zijn te lezen van links naar rechts, van
rechts naar links, van boven naar beneden of omgekeerd of
schuin.
Sommige letters worden dubbel gebruikt. Streep alle
woorden door. De resterende letters vormen dan regel
voor regel van boven naar beneden nog een woord.
Stuur dit woord uitsluitend op een briefkaart naar:
Puzzelredactie PZC
Postbus 18
4380 AA VLISSINGEN
Uw briefkaart moet uiterlijk woensdagmorgen in ons bezit
zijn.
Vermeldt uw naam, adres en woonplaats.
De PZC stelt de volgende prijzen beschikbaar: eerste prijs
een VVV-bon van 50,-. Tweede, derde en vierde prijs een
VVV-bonvan 25,-.
De oplossing en de namen van de prijswinnaars vindt u in
de PZC-bijlage 'Vrije Tijd' van volgende week.
-a-s-s--1-
zuipschuit
-i-t-a-h--e-
angora-olijf -
-s-k-n-1--d-
speelseizoen
-r-u-b-n-n-a-k-
waarde-generaal
-a-i-na-c-p-
aken-afzet-oven
g-u-i-u-s-1-
zwijn-uren
-d-k-r---
--ezels
-m-a-ij-
botlek-
-1-f---
Oplossing
vorige week:
De prijswinnaars van
het cryptogram van
afgelopen zaterdag
zijn E. Diepstraten,
Nadorstweg 32, Mid
delburg (VVV-bon
van 50,-); de drie
VW-bonnen van
25,- gaan naar K.
Krediet, Eendvogel-
straat 17 te Heinkens-
zand; A. Melis, St.
Kruislaan 59 te Vlis-
singen en J. Minder-
houd. Oude Zeedijk
28 te Kattendijke. De
prijzen worden zo
spoedig mogelijk toe
gezonden.
R
R
E
D
N
A
R
B
S
A
G
T
N
E
E
S
R
E
P
K
U
R
D
U
1
B
I
0
L
E
E
S
N
E
P
O
E
R
T
L
N
E
M
E
I
R
P
H
T
O
R
H
L
S
M
A
P
E
R
S
T
O
A
N
E
E
G
A
N
N
G
1
A
B
A
E
L
N
T
E
A
P
A
U
N
N
K
L
E
R
1
U
s
T
A
R
G
E
N
O
P
E
R
H
E
E
G
K
Z
E
E
M
E
B
M
E
C
L
M
L
R
T
G
T
L
B
S
M
D
A
S
P
A
S
E
K
N
A
V
T
E
D
M
S
I
S
W
A
E
W
1
w
IJ
R
A
N
I
N
A
H
0
Z
F
E
T
L
L
L
E
U
K
E
H
T
1
U
P
S
T
E
V
K
R
G
C
D
R
O
B
N
E
K
E
T
E
K
S
R
E
M
A
H
W
U
A
L
K
R
drukpers
emmer
gasbrander
gehaktmolen
kettingzaag
klauwhamer
knipmes
kruishout
kruissleutel
ladder
lier
maatglas
nagelvijl
niettang
penseel
pers
priem
rekenmachine
schoenlepel
snoer
steenboor
tekenbord
vetspuit
waterpas
wegenkaart
zwabber
