Persoonlijk zorgbudget nodig
Strandhuisjes worden 'heilige huisjes'
Razende zeeën en
ijzige sculpturen
PZC
Campagne tegen drankmisbruik jeugd op vakantie
Cowboy-verhalen uit
Zeeuws-Vlaanderen
zeeland
12
Vernieuwing gehandicaptenzorg vraagt andere financiering
1900-2000
kunst cultuur
dinsdag 13 juli 1999
door Roelf Reinders
GOES - Zeeland moet een deel
van de twee miljoen gulden krij
gen die staatssecretaris Vlie-
genthart van Volksgezondheid.
Welzijn en Sport heeft uitge
trokken voor een proef met per
soonlijke zorgbudgetten voor li
chamelijk gehandicapten. Dat
zegt directeur Leo van der Hoest
van de Stichting Zorg Lichame
lijk Gehandicapten (ZLG). Pas
met dergelijke persoonsgebon
den budgetten (PGB) kan vol
gens Van der Hoest de zorgver
nieuwing voor lichamelijk
gehandicapten worden betaald.
Zoals het nu gaat, kan het niet
langer, vindt Van der Hoest. De
ZLG (wonen en dagbesteding
voor Zeeuwse lichamelijk ge
handicapten) is flink bezig de
toverwoordjes van de moderne
zorgsector ('zorg op maat' en
"vraaggestuurd werken') in de
praktijk te brengen. Zónder dat
daar extra geld voor komt. ,,De
overheid loopt achter de ont
wikkelingen aan." Dat is dus
flink schipperen waardoor de
ZLG keer op keer in financiële
moeilijkheden komt.
Oplossing
Van der Hoest ziet in de per
soonsgebonden budgetten de
oplossing om 'de nieuwe kijk op
zorg' in de sector van de licha
melijk gehandicapten te beta-
Mosselbedrijf
wint rechtszaak
DEN HAAG - Mosselkweker
Prins Dingemanse heeft een
kort geding, aangespannen te
gen concurrent Roem van Yerse-
ke, gewonnen. De rechtszaak
ging over de vraag of Prins wel
of niet een octrooi had op een
verpakking met koolzuurgas en
zuurstof, beter voor de kwaliteit
van de mosselen. Roem van
Yerseke werkte ook met deze
methode.
De rechtbank in Den Haag be
sliste vorige week dat het oc
trooi wel degelijk aan Prins
Dingemanse toebehoort. Daar
naast moet Roem van Yerseke
een dwangsom van vijfduizend
gulden per verpakking betalen
als het bedrijf toch doorgaat
met de voorgenomen plannen.
len. „De budgetten in deze
sector zijn niet afgestemd op
zorgvernieuwing. Er komt geen
financiële ondersteuning van de
overheid. Maar zorg op maat
kost gewoon meergeld."
Zorg inkopen
Tot nu toe konden alleen ver
standelijk gehandicapten en
ouderen die verzorging nodig
hebben gebruik maken van zul
ke persoonlijke zorgbudgetten.
Niet meer een stichting of zorg
instelling maar de oudere of ge
handicapte krijgt een som geld.
Daarmee kan hij zèli de zorg in
kopen die hij nodig heeft.
De ZLG wil 'zorg op maat' bie
den. Omdat de gehandicapten
dat willen, zegt Van der Hoest.
Die willen meer zelfstandig
heid, meer privacy, minder be
tutteling. Dus gaat het pension
tehuis De Schans in Goes dicht
en komen er zelfstandige wo
ningen in De Watertoren in
Goes. „Dan krijg je de discussie:
wie betaalt al die aparte aan
passingen? De liften, de keu
kens, de wc's? Zulke huizen zijn
veel duurder dan de grootscha
lige tehuizen. We kunnen geen
beroep doen op WVG-gelden
want dat is voor individuele ge
handicapten.
We zijn aangewezen op AWBZ-
geld maar dat is toegespitst op
grootschaligheid." De ZLG be
taalt toch alles zelf, maar wel
met geld uit een speciale pot
waar de toestemming van de mi
nister voor nodig" was. „De over
heid begint zich te realiseren dat
de regels als knellend worden
ervaren." De aanpassingen in de
Dobberende Doosjes-huizen in
Vlissingen heeft de ZLG met
geld van de gemeenten Veere en
Vlissingen betaald. „Daar zijn
we blij mee. Maar dat is natuur
lijk geen structurele oplossing.
Hij is ook op zoek naar wonin
gen voor de jongeren die in ge-
zinsvervangend tehuis De Tien
de in Goes hebben geleerd zelf
standig te wonen. „Die vragen
Directeur Leo van der Hoest van de ZLG: „De sector van de lichamelijk gehandicaptenzorg is niet goed
genoeg georganiseerd om een sterke lobby in Den Haag te beginnen." foto Willem Mieras
door Arjan vari Westen
MIDDELBURG - Het Zeeuwse Consul
tatiebureau voor Alcohol en Drugs
(ZC AD) gaat weer campagne voeren te
gen alcoholmisbruik onder vakantie
vierende jongeren.
De zomercampagne 'Ben je sterker dan
drank' moet de grootste jongerenactie
worden in de geschiedenis van de
ZCAD. Dat is nodig omdat het mis
bruik van alcohol in bij jongeren popu
laire badplaatsen als Renesse nog
steeds ongekend groot is.
Onderzoek, onder meer in Renesse,
heeft aangetoond dat alcohol consume
rende jongeren tijdens hun vakantie
extreem veel drinken. Gemiddeld drin
ken ze 21 bier glazen bier per dag (de
meisjes nuttigen tien glazen minder).
„Veel jongeren beginnen al vroeg in de
middag met drinken", verklaart M.
planken, preventie-medewerker van de
ZCAD dit hoge gemiddelde.
Een zogenaamde Alcoshow, met rock
band Desolation, quiz en drive-in-
show, op het bedrijventerrein in Renes
se vormt zaterdag het startsein voor de
campagne. Vijfentwintig studenten
gaan vervolgens drie weken lang leef
tijdgenoten voorlichting geven over de
nadelen van overmatig drankgebruik.
Onder de paraplu van het Nationaal In
stituut voor Gezondheidsbevordering
(NIGZ) beginnen gelijktijdig ookin an
dere Nederlandse badplaatsen cam
pagnes. De campagne is nog groter op
gezet als vorig jaar. De methode dat
jongeren andere jongeren op hun
drankgedrag aanspreken werkt vol
gens Planken. De studenten delen ver
der campagnemateriaal uit, zoals T-
shirts, cd's en posters.
De nadelen van overmatig drankge
bruik staan op de spullen afgebeeld:
overgeven, maar ook de gevolgen voor
het uiterlijk. Het NIGZ wijst de meisjes
er speciaal op dat zij door de drank wat
al gemakkelijk in de seksuele omgang
met jongens kunnen worden.
Planken is tevreden over de medewer
king van de Zeeuwse horecaexploitan-
ten. Barpersoneel gaat bijvoorbeeld
lolly's uitreiken met daarop de tekst:
'Doe me een LOLly, take a break'. De
politie verspreidt 'alcoholzelftesten' in
het Nederlands en in het Duits.
In het najaar gaat de ZCAD de drinkge
woonten van de Zeeuwse jeugd onder
zoeken.
ook om woningen." Van der
Hoest vv.il toe naar een situatie
dat de gehandicapte zelf een
huis koopt of huurt en met een
persoonlijk budget de zórg in
koopt. „Dan kan de ZLG haar
monopoliepositie verliezen,
worden we één van zorgaanbie
ders. Dat kan dus best beteke
nen dat ze niet voor ons kiezen.
Dat wil niet zeggen dat de zorg
instellingen er maar op los moe
ten concurreren, zegt Van der
Hoest. „We moeten juist samen
werken."
En als je dan 'ns wilt samenwer
ken, wordt dat weer gedwars
boomd. De samenwerking met
verpleeghuis Ter Weel en zorg
centrum Ter Valcke in Goes op
het gebied van dagbesteding is
op niets uitgelopen. „De zorg
verzekeraar wilde best meewer
ken, als het maar geen extra
geld kostte." Van der Hoest
vindt dat er meer 'samen' moet.
„Dat kan pas als de 'schotten
tussen de regeltjes' weg zijn."
Maar het is niet alleen de schuld
van de overheid dat de lichame-
lijk-gehandicaptensector ach
ter loopt, zegt Van der Hoest.
„Andere sectoren, zoals de ver
standelijk gehandicapten staan
vaak in de belangstelling, al was
het alleen maar om de wacht
lijsten. Maar die sector is ook
beter georganiseerd en heeft een
sterke lobby naar de politiek.
De sector van lichamelijk ge
handicapten is niet goed genoeg
georganiseerd om ook zo'n lob
by te beginnen."
In het laatste jaar van
de twintigste eeuw
blikt de PZC van dag tot
dag terug op nieuws
feiten uit Zeeland.
MIMII FI'IUil f
door Ann-Marie Knegt
Het was bijna gelukt, in die
nacht van 13 op 14 juli
1904. Negen jonge vee-smokke
laars staken de Belgische grens
over met drie melkkoeien. Nog
geen vijf minuten later werden
de mannen aangehouden dooi
de hoeders der wet, die eisten
dat de mannen afstand deden
van de koeien. „Toen hier niet
onmiddellijk aan werd voldaan
klonken revolverschoten en een
der smokkelaars, een jongeling
van 23 jaar stortte ter aarde."
Smokkelaars hadden geen
makkelijk leven. Overal langs
de Belgische en Zeeuws-Vlaam-
se grens wachtten grenswach
ters de smokkelaars op. Het
nachtelijke leven van een smok
kelaar bestond uit het rennen
over smalle donkere paadjes en
het zwemmen door ijskoud wa
ter. Smokkelaars moesten dus
mannen van staal zijn. Ze wer
den beschouwd als helden.
De naam van Roman Plemelsoet
uit Zandstraat bij Sluiskil, die
de smokkelprins uit Zeeuws-
Vlaanderen wordt genoemd,
wekt bij veel oudgedienden uit
het smokkel wereld je sentimen
taliteit op. Roman H. was vooral
actief in jaren van de boter-
smokkelarij van 1958 tot 1973.
Ondanks het grote risico van het
beroep was de smokkelarij ze
ker geen vetpotD e meeste man
nen waren in hun dagelijks le
ven landarbeider of langdurig
werkloos. Dat was niet echt ver
wonderlijk. Na zo'n nachtelijke
tocht was men doodop. Je moest
overdag wel uitrusten.
Meestal werd het vee in groepen
van twintig of dertig dieren over
de grens gedreven, door een
groep drijvers aan de ene kant
en een groep opvangers aan de
andere kant. De latere smokke
laars beperkten zich meestal tot
een paar dieren per nacht. In
principe een drijver per dier. De
beesten waren meestal verbon
den door een touw, verder een
voorman en een achterman om
de kust te verkennen. Voor een
kalf dat over de grens werd af
geleverd werd zo'n drie gulden
betaald. Dat moest dan over alle
betrokkenen worden verdeeld.
Het risico om gepakt te worden
was dan minder groot. De Belgi- j
sche douaniefs of kommiezen
knepen nog wel eens een oogje
toe. Zij kregen commissie over I
de smokkelwaar die zij te pak- j
ken kregen. De Nederlandse
dounaniers waren daarentegen 1
een stuk strenger. Als zij een
smokkelaar betrapten dan na
men zij de smokkelwaar in en de
smokkelaar werd gearresteerd.
Botersmokkel
De Zeeuws-Vlaamse grens
streek is vooral beroemd om de
smokkel van boter. Boter heeft i
het langst een renderend inko
men gevormd voor de Zeeuws-
Vlaamse smokkelaars, daar
voor waren het suiker, koffie en i
veelal runderen die over de
grens gebracht werden. Toen
het prijsverschil van boter in
België en Nederland eenmaal
werd opgeheven, hield het
smokkelen ook op.
Toch wordt het smokkelen nog
steeds geromantiseerd. Een leu
ke anekdote is het verhaal over
de smokkelaar die grenswach
ters de hersenen deed pijnigen,
omdat ze er maar niet achter
konden komen wat de man nu
precies over de grens voerde.
Een paar keer kwam hij wel met
een kruiwagen vol grond langs
hun post. Bij steekproeven trof
fen ze nooit een spoor van smok
kelwaar aan onder die aarde.
Tot ze na enige tijd ontdekten
wat de man smokkelde: kruiwa
gens!
Ente Breed toont in zijn expositie de verschillende gezichten van Zeeland.
Fotograaf Breed toont verfrissend beeld van Zeeland
door Ben Oerlemans
MELISKERKE - DeBiggekerk-
se fotograaf Ente Breed heeft in
een twintigtal foto's het leven in
Zeeland vastgelegd. Vooral het
bestaan op en om het water, de
visserij en de landbouw staan
centraal. Breed combineert in
zijn werk diverse fotografische
technieken en laat de kijker op
een verrassende manier vanuit
verschillende standpunten na
der kennismaken met de pro
vincie.
Zeeland fotograferen leidt vaak
tot geijkte plaatjes: de Zeeland-
brug, Oosterscheldedam, mos
selen, vrouwen in klederdracht
en pittoreske kiekjes van Veere.
Deze thema's komen geregeld
terug op tentoonstellingen en op
ansichtkaarten. Het is een ver
dienste van Breed dat hij het le
ven in de provincie op een rea
listische manier heeft weten
vast te leggen, zonder in clichés
te vervallen.
Het water speelt een grote rol op
de foto's. Vanuit verschillende
perspectieven en tijdens wisse
lende seizoenen is het vastge
legd. Een surfend kind, een
vrouw die uit de zee opduikt en
een plezierboot belichten de
kanten van het recreatieve ge
bruik van de zee. De foto's zijn
uit kikkerperspectief genomen,
zodat het lijkt alsof de sporters
over de golven heen zweven.
Waterspetters geven het geheel
een levendig karakter.
Ente Breed beschouwt ook de
pleziervaart van een aantal
kanten. Een zeilboot is vanaf de
wal genomen en vanuit de lucht.
Ook heeft de fotograaf op de
boot plaatsgenomen en de mas
ten afgebeeld en uiteraard is er
een plaat waarbij vanuit de
mast op het dek wordt gekeken-
.Bij deze foto's is de zee vriende
lij k, blauw en een plaats voor re
creatie en plezier. Andere
afbeeldingen tonen de duistere
kant van het water. Een vissers
boot ploegt zich door woeste
schuimkoppen. En in de Arse
naaltoren slaan de golven woe
dend naar binnen.
Natuurgeweld
Een andere foto toont een boot
van de reddingsbrigade op weg
door het natuurgeweld; een ra
zende zee en een grauwe lucht,
die een contrast vormt met de
felgele kiel van het schip.
Bijna spookachtig zijn de beel
den van een bevroren Veerse
Meer. De schotsen kruien en
vormen een majestueus spel van
natuurgeweld. Een huis op de
achtergrond lijkt miniscuul en
valt nauwelijks op. Een andere
plaat toont een ijzig bevroren
watervlakte. De sneeuw heeft
zijn werk gedaan en de strand-
palen tot vreemdsoortige sculp
turen gemaakt.
De uitgestrektheid van het Wal-
cherse platteland komt aan de i
orde als Breed een geploegd veld 1
afbeeldt. Ook nu heeft de foto- 1
graaf weer een laag standpunt 1
ingenomen, zodat het lijkt alsof
de vlakte immens vlakte is. Een I
detailopname van graspollen en
een stuk duin geven de indruk
dat de beschouwer naar een im-
mens landschap kij kt, zoals bij - i
voorbeeld de Grand Canyon.
Een boom op een duin trotseert j
de storm en geeft de indruk dat
hij daar al eeuwen tegen de ele
menten vecht.
Dit strijdthema komt ook aan
bod in het symbool van Zee-
lands gevecht tegen het water:
het eiland Neeltje Jans. Het her
denkingsmonument lijkt in 1
Breeds optiek een gigantische
weergave van het heelal. De op
een brede foto afgebeelde bollen
eromheen, die zowel in de lucht
als in het weerspiegelende wa
ter te zien zijn, willen misschien
zeggen dat in Zeeland de hemel,
aarde en water een dusdanig sa
menspel vormen, dat ze volledig
één zijn geworden.
De foto's van Ente Breed zijn te be-
kijken in het voormalige gemeente
huis in Meliskerke. De openingstij-
den zijn iedere werkdag van 9.00 lot
12.00 en 14.00 tot 16.00 uur Op vrij
dag is de locatie alleen 's morgens
geopend.
door Ben Oerlemans
OOSTKAPELLE - Voorkustbe-
zoekers zijn strandhuisjes mak
kelijke onderkomens voor in de
vakantie. Je kimt er je handdoe
ken in leggen en even uitrusten
en schuilen voor de zon tussen
de zwembeurten door. Dat je
met de hutjes hele andere din
gen kunt doen, blijkt uit een ten
toonstelling van drie huisjes in
de Heemtuin van het Zeeuws
Biologisch Museum, die tot 26
september te bezoeken is.
De strandhuisjes zijn uit hun
context geplaatst en door Juul
Kortekaas, Anneke Schenk en
Dorine Zelders omgetoverd tot
kunstobjecten. De meest pas
sende benaming is 'heilige huis
jes'. Als een soort kapelletjes
mét ieder een eigen godheid of
religieus gegeven, bieden de
huisjes een blik in een andere
wereld.
Casa Sacra. De naam van het
huisje van Anneke Schenk zegt
het al: heilig huisje. Als een
schrijn staat het op het schel-
penveld en het is aan de godin
Nehalennia gewijd. Op de ach
tergrond is een altaarsteen afge
beeld die in 1970 uit de zee ge
vist is. In het midden lijkt het
alsof de godin zélf tot leven is
gekomen. Nehalennia lijkt zich
te hullen in een mysterieus
waas, haar gestalte terugge
bracht tot een wirwar van vis
netten met schelpen. Ergens
steekt er een hand uit. De muren
van haar huisje zijn blauw en
Zeeland in beeld
GOES - Op initiatief van de Pro
vincie Zeeland en de stichting
WCL Zak van Zuid-Beveland is
een serie van achttien penteke
ningen en kleurenfoto's over de
Zak als ansichtkaarten in om
loop gebracht.
De prachtige foto's van een aan
tal in de Zak voorkomende vo
gels zijn gemaakt door natuur
kenners Chiel Jacobusse uit
's-Gravenpolder, Hannie Jo-
ziasse maakte macro-opnamen
van vlinders, kikkers en plan
ten. Jo Jobse heeft met een aan
tal pentekeningen sfeervolle
plekjes op papier gezet en als
ansichtkaart uitgevoerd.
De serie ansichtkaartenis op di
verse verkooppunten in Zuid-
Beveland verkrijgbaar. De teke
ningen worden tot en met 3 0 juli
in origineel groot formaat ten
toongesteld in boekhandel De
koperen Tuin aan de Keizers-
dijk in Goes.
van de twee werelden spelen
woorden een rol. Daarmee be
geeft ze zich op het terrein van
de postmoderne filosofie. Met
name filosofen als Derrida, Ri-
couer en Lyotard gaan ervan uit
dat er geen werkelijkheid is. De
reëel waarneembare wereld kan
niet met woorden worden ge
vangen.
Versluieren
Dikwijls dienen woorden niet
om de wereld op te helderen,
maar versluieren ze deze in taal
spelen. Een woord kan twee
dingen betekenen; kust kan de
kustlijn of zoenen inhouden.
Maar ook water, kater, lijn en
zee worden in het taalstelsel een
naar elkaar verwijzend sys
teem. Kortekaas heeft in haar
huisje een mini-universum met
een eigen taalspel gecreëerd,
waarbij niet de reële werkelijk
heid van belang is, maar de on
eindige keten van naar elkaar
verwijzende woorden, die op el
kaar inlopen en aan elkaar ge
spiegeld kunnen worden.
Een doorlopend en bewegend
systeem van naar elkaar verwij
zende tekens is ook het huisje
van Dorine Zelders. Zij maakt
echter gebruik van traditionele
symbolen die in inwijdings-
scholen, de hermetische filoso
fie en het Boeddhisme te vinden
zijn. Centraal staat het levens-
wiel, of het rad van geboorte en
wedergeboorte, met daarop
schaakstukken die als het ware
verwijzen naar het grote spel
dat tijdens het leven wordt ge
speeld.
Goed en kwaad
Een geblokte vloer verwijst
naar de overgang tussen goed en
kwaad. Aanvankelijk verloopt
deze recht en hoekig, maar na
verloop van tijd wordt het pa
troon vloeiend.
De zon en de maan bestaan uit
landkaarten: de bovenwereld
wordt de benedenwereld en om
gekeerd. En aan de muur van het
huisje hangen symbolen en te
kens die verwijzen naar de strijd
die de mens moet voeren om aan
zijn lijden te ontkomen en zo
verlichting te bereiken.
Het hele hutje heeft wel wat weg
van een boeddhistische tempel:
ervoor staan constructies die lij
ken op Nepalese gebedsmolens
en een lachende Boeddha ziet
toe op alles. Ook op de draad van
het leven die door de schikgo
dinnen aan een spinwiel is ge
maakt en die kwetsbaar voor de
ingang hangt.
Hel Zeeuws Biologisch Museum is
in juli en augustus dagelijks ge
opend tussen 10.00 en 18.00 uur.
groen geschilderd; de kleuren
van de zee van waaruit ze af
komstig is. Op de grond lijkt de
natuur binnengehaald te zijn. In
een cirkel is een schelpenpa
troon waarneembaar dat de zee
voorstelt. Een boot drijft erop:
voortgestuwd door het water.
In het huisje van Juul Kortekaas
is het water aan het woord. Let
terlijk, want het woord speelt
een centrale rol. Ze speelt met de
zin 'Walcheren kust water',
waarvan de woorden op de wan
den van het huisje staan afge
beeld. Deze zin kan tweeledig
worden uitgelegd: de woorden
Walcheren, kust en water, maar
natuurlijk ook het Zeeuwse ei
land in een romantisch samen
zijn met het water.
De zeespiegel wordt weergege
ven door spiegels en een bruine
verflaag die overgaat in hemels
blauw. Het is letterlijk en fi
guurlijk een spiegel; je kunt je
zelf erin bekijken en op de rand
Casa Sacra, gemaakt door Anneke Schenk.
In haar strandhuisje heeft Dorine Zelders traditionele inwijdingssymbolen verwerkt.
foto's Lex de Meester
