Miljoenenorder Scheldebouw
Werk van Maddy Arkesteyn
moet de toeschouwer grijpen
PZC
Zeeuws Orkest speelt zich pas laat los
Picasso-expositie
in kunstzaal
van Middelburg
zeeland
bw 14
Gevelbouwer bekleedt twee prominente kantoortorens in Londen
Schelde Groep brengt
ketelbouw onder in
een vennootschap
ondernemend zeeland
lÈajpS»
1900-2000
■KBfOEElMi
Wind en water sieren Ellewoutsdijk
kunst cultuur
zaterdag 3 juli 1999
door Claudia Sondervan
MIDDELBURG - Schelde
bouw in Middelburg heeft de
opdracht gekregen voor de ge-
velbouw voor twee 220 meter
hoge kantoortorens in het nieu
we Londense zakenproject Ca
nary Wharf in het havengebied
Isle of Dogs. De opdracht is met
een geschatte waarde van 160
miljoen gulden de grootste in
gevelbouw die het bedrijf ooit
kreeg.
Scheldebouw. sinds vijf jaar
één van de vij f regionale hoofd
kwartieren van het Italiaanse
gevelbouwconcern Permastee-
lisa, verwacht voor het project
de helft van de werkcapaciteit
gedurende veertien maanden
nodig te hebben. Er werken nu
220 mensen bij het bedrijf in
Middelburg.
De bouw van de gevelelemen
ten voor de torens begint in ok
tober. verwacht directeur B.
van de Linde van Schelde
bouw. Hij bracht de contracten
voor beide torens binnen in
hechte samenwerking met het
Britse projectkantoor van Per-
masteelisa. De torens flanke
ren de bestaande hoogste toren
van Londen, het One Canada
De rubriek Onderne
mend, Zeeland staat on
der redactie van Claudia
Sondervan. Vragen, tips
schriftelijk worden aan
geboden aan de redactie
van de PZC, postbus 18,
4380 AA Vlissingen, of
via fax 0118-470102.
door Maurits Sep
VLISSINGEN - De Koninklij
ke Schelde Groep en NEM bv
uit Leiden bundelen hun
krachten in de bouw van ener
gie- en milieu-installaties. Zij
hebben een vennootschap op
gericht onder de naam NEM-
Schelde. Beide bedrijven ne
men voor de helft deel in de
vennootschap.
NEM b v is wereld wij d actief op
het gebied van energie- en mi
lieuprojecten. Het bedrijf ont
beerde echter kennis van ketel-
bouw. Daarom is toenadering
gezocht tot de Schelde Groep.
De onderhandelingen hebben
ruim een half jaar geduurd.
De Schelde brengt de ketel-
bouwactiviteiten van Schelde
Industrial Engineers Con
tractors (SIEC) en het onder
houdswerk van Schelde Ener
gy Systems Services (SESS)
onder in de vennootschap.
NEM bv levert op zijn beurt de
kennis van de markt voor ener
gie- en milieu-installaties die
de KSG hiet had. „Wij krijgen
Squaregebouw, lokaal bekend
landmark onder de naam Ca
nada Tower. De torens worden
in gebruik genomen door de
Hongkong en Shanghai Bank
en de Citigroup. De architecten
zijn Cesar Pelli en Sir Norman
Foster.
De elementen voor de gevels
worden in Middelburg ge
maakt en verscheept naar Lon
den voor plaatsing. In de hallen
aan de Herculesweg worden
momenteel elementen ge
maakt voor de gevels van de
Ichtus Hogeschool in Rotter
dam, een gebouw met volledig
transparante gevels van archi
tect Erick van Egeraat, en ge
velmodules, compleet met be
ton en steen voor het Londense
Fleetstreet-project voor de
bankgroep Goldman Sachs.
Ook de gevels van de biblio
theek van de TU Delft en het
Amsterdamse hoofdkantoor
van ABN Amro staan op het
curriculum vitae van de Mid
delburgse gevelconstructeur.
De te bouwen Mondriaantoren
in Amsterdam, Ploftoren in
Den Haag en de renovatie van
het World Trade Center Den
Haag komen daar bij
toegang tot een grotere markt,
de NEM krijgt ketelbouwers",
verklaart secretaris T. L. van
de Poel van de KSG het weder
zijdse belang.
Voor de honderd betrokken
Scheldewerknemers verandert
er met de oprichting van de
vennootschap vrijwel niets, al
dus Van de Poel. NEM-Schelde
krijgt Breda als thuisbasis.
Daar zijn de ketelbouwactivi
teiten van de KSG (SIEC en
SESS) gehuisvest. Bij SIEC
werken zeventig mensen, bij
SESS dertig. Zij zijn samen
goed voor een jaarlijkse omzet
van honderd miljoen gulden.
Van uitbreiding van het com
plex in Breda is geen sprake.
NEM blijft werken vanuit Lei
den.
Bij NEM bv werken wereld
wijd ongeveer 450 mensen. De
helft van hen werkt in Neder
land. Het van oorsprong Ne
derlands-Duitse bedrijf heeft
ook vestigingen in Duitsland
en de Verenigde Staten. De
jaaromzet bedraagt 450 mil
joen gulden.
Een impressie van de torens in Londen, waarvoor Scheldebouw de gevelelementen gaat maken; het
middelste bouwwerk, de Canada Tower, staat er al.
Een van de ontwikkelingen van
het bedrijf is 'Blue technology'
waarbij de gevel een actief
onderdeel is bij de klimaatbe
heersing". Zelfvoorzienend met
zonne-energie kunnen dubbel-
schalige gevels met een venti
latiesysteem sterk besparen op
energie en bijdragen aan com
fort zoals door gelijkmatige
temperatuurverdeling'. De
energiezuinige techniek wordt
ook ingezet bij het Ichtuspro-
ject.
Scheldebouw werd begin ne
gentiger jaren verzelfstandigd
en 'in de etalage gezet' door
Koninklijke Schelde Groep.
Contacten met Permasteelisa
bestonden toen al via samen-
werkingen met Scheldebouw.
Sinds de overname heeft het
bedrijf een ommekeer ge
maakt, vertelt directeur Van de
Linde. „We hebben de organi
satie aangepast en bewerkten
op eigen kracht de markt.
Sindsdien kent de omzet een
gestage groei en is nu verdrie
voudigd. Wezijn al jaren winst
gevend." Scheldebouw ver
wacht dit jaar een omzet van
tachtig tot negentig miljoen en
haalde over 1998 een winst van
vijf miljoen bij een omzet van
61 miljoen gulden.
„Onze markt ligt in Nederland
en Groot-Brittannië. Voorheen
werkten we ook in Duitsland,
maar die markt hebben we ver
laten vanwege het slechte
marktniveau. Groot-Brittan-
nië kent geen gevelbouwindu-
strie op dit niveau - we werken
voor A-projecten aan het topje
van de piramide. Concurrentie
is er vanuit Europa en recent
ook uit de Verenigde Staten en
Canada. Maar de koers van de
dollars werkt ten gunste van de
Europese sector. Daarbij zitten
wij vijf kilometer en één via
duct van de veerdienst naar
Engeland."
De Zeeuwse locatie werkt het
bedrijf in één aspect tegen: goe
de engineers zijn schaars en die
van elders zijn niet van zins
naar Zeeland te verhuizen.
„Daarom hebben we in Roo
sendaal een kantoor geopend
waar tien engineers werken en
openen we binnenkort een
kantoor in Antwerpen waar
nog eens tussen de vijftien en
twintig mensen komen."
In het laatste jaar van
de twintigste eeuw
blikt de PZC van dag tot I j
dag terug op nieuws- k
feiten uit Zeeland.
doorTheo Giele
Pablo Picasso liep eind jaren
vijftig al tegen de tachtig.
Hoewel de eeuw nog 42 jaar te
gaan werd hij in 1958 al tot de
grootste kunstenaars van deze
eeuw gerekend. Een expositie
van zijn werk was zeker geen al
ledaagse gebeurtenis.
In de zomer van 1958 stond het
museum Boymans 7 5 grafische
werken van de Spaanse meester
af voor een tentoonstelling in de
Middelburgse kunstzaal Van
Benthem en Jutting. De direc
teur van het Rotterdamse muse
um, J. C. Ebbinge Wubben,
opende de expositie op 3 juli
1958.
In de kunstzaal kon het publiek
tot 1 september van dat jaar 75
werken bekijken. Kunstschil
der Louis Heijmans was muse
um Boymans dankbaar dat het
kunstminnend Zeeland in staat
stelde het grafische oeuvre van
de invloedrijke Picasso van na
bij te bekijken.
Veelzijdig
De recensent van de PZC was
enthousiast over de expositie:
„Het is geen openbaring wan
neer wij hier vaststellen dat de
kunstenaar Pablo Picasso een
veelzijdig man is. Maar wan
neer men dat nog eens bevestigd
wil zien, bestaat daartoe op het
ogenblik een bijzonder mooie
gelegenheid."
De tentoongestelde werken ge
ven een overzicht van de vele as
pecten van de meester. „Het is
dus mogelijk om op deze exposi
tie van alleen grafisch werk een
indruk te krijgen van de grote
veelzijdigheid, die kenmerkend 1
is voor de schilder, beeldhouwer,
pottenbakker en graficus Picas-
llct beeld 'Wind en Water' van Wies de Bles werd gisteren onthuld in Ellewoutsdijk. De kunstenares liet zich bij het maken van het
werk inspireren door het landschap en de geschiedenis van het dorp. foto Willem Mieras
door Mieke van der Jagt
ELLEWOUTSDIJK - De Borselse wet
houder van cultuur, F. Tollenaar, heeft
vrijdag een beeld onthuld in Ellewouts
dijk. Het is het negende in een reeks van
beelden die de gemeente Borsele in de ker
nen plaatst. Zes kernen hebben nog een
beeld tegoed.
De kunstwerken, die samen een beelden
route door de gemeente moeten gaan vor
men, zijn allemaal vervaardigd door Bor
selse kunstenaars. Wind en Water, het
beeld in Ellewoutsdijk, is van Wies de Bles
uit Heinkenszand, die ook een periode in
Ellewoutsdijk woonde en werkte.
Voor Wind en Water het Wies de Bles zich
inspireren door het landschap en de ge
schiedenis van Ellewoutsdijk. Als enige
dorp in de gemeente Borsele had Elle
woutsdijk te lijden onder de watersnood
ramp van 1953. Het dorp, de kleinste kern
van Borsele, schuilt in een bocht van de
dijk tegen water en wind en ontleent veel
van zijn charme aan deze twee elementen.
De Bles zette op een terpje, een vliedberg-
je, een stijle, stalen piramide waarinde
golven die de wind op het strand maakt,
van boven naar beneden lopen. In een gla
zen plaat wordt het beeld in de diepte
weerspiegeld.
Na wat aanvankelijk geharrewar over de
lokatie van het kunstwerk, kreeg het
beeld uiteindelijk een plaats bij het ge-
maaltje onderaan de dijk.
BROUWERSHAVEN,
Grote Kerk
Het Zeeuws Orkest olv Dirk Brosse
met medewerking van bandoneo-
nist Alfredo Mrcucci en gitarist Ro
land Broulx. Werken van Villa-Lo
bos, Piazolla, Ponce en Brossé.
door Kees Cijsouw
De zin voor avontuur is bij
het Zeeuws Orkest tegen de
zomer het sterkst ontwikkeld.
Komt men in het najaar en het
voorjaar in de programmering
nogal eens uit bij de klassieken
of de romantici, in juli pleegt
men al jaren af te wijken van de
gebaande paden, door de lichte
toets of de onverwachte combi
naties, die de optredens dan
kenmerken. Die tendens is de
laatste jaren versterkt. Vanaf
gisteren staan - tot en met 8 juli -
vier concerten met impressies
uit Latijns-Amerika centraal.
De (volks)ritmes en klankkleu
ren van heden en verleden van
Midden- en Zuid-Amerika zijn
in de gekozen muziek nadruk
kelijk aanwezig.
Van de eerste indiaanse legende
en het gitaarconcert van Villa
Lobos (Brazilië), via de tango's
van Piazolla (Argentinië) naar
de schepper van het muzikaal
nationalisme in Mexico, Manuel
M. Ponce.
Het intrigerendst is niettemin
de finale van het concert: een
stuk onvervalste, op klank, rit
me en harmonie van Latijns-
Amerika gebaseerde program
mamuziek van dirigent en com
ponist Dirk Brossé. El Golpe Fa-
tal verklankt 'het lijden van de
stier', lichtte de geëngageerde
Brossé onlangs in deze krant
toe.
Progammamuziek? 'Ik kan voor
u een glas bier op muziek zet
ten', zei Richard Strauss ooit en
je zou het, met zijn Tijl Uilen
spiegel in gedachten, zowaar
geloven. Er staat een andere op
vatting tegenover, roemrucht
verwoord door Strawinksy:
'Muziek vermag in het geheel
niets uit te drukken'.
Liever dan als programmamu
ziek zou ik El Golpe Fatal ka
rakteriseren als ideeënmuziek,
en dan is het een welluidende
aanklacht tegen ongelijkheid.
Maar ook zonder die lading mag
zijn symfonisch gedicht er, puur
op eigen kracht, wezen: een
sprankelend, rijk geïnstrumen
teerd stuk muziek.
Naar mijn indruk kwam het
Zeeuws Orkest vrijdagavond
pas laat op dreef. De indiaanse
legende van Villa-Lobos, een -
te lang uitgesponnen - evocatie
zoals Sibelius die in het verre
noorden kon schrijven, klonk
niet alleen plechtstatig, maar
ook nogal stroef. In de drie tan
go's van Piazolla - vlees noch vis
eigenlijk - stak het orkest wat
bleekjes af tegenover de pregant
bespeelde bandoneon van Al
fredo Marcucci. Pas na de koffie
wist men alert en zeker partij te
geven aan gitarist Roland
Broulx, die Villa Lobos' gitaar-
concert met flair en virtuositeit
verklankte.
Van stroefheid of bevangenheid
was evenmin sprake in de flit
sende uitvoering van de Mexi
caanse danssuite van Ponce.
Het orkest speelde zich in die
muziek net op tijd los voor het
glansstuk van Brossé.
Onder diens gedecideerde rust i
kwam men los van de materie en
gaf zijn fraaie klankpalet de al-
lure die het verdient: mooi opge-1
fokte blazers waren er en
prachtig melancholieke, diepe j
strijkers.
Zo werd een avond, die wat tam I
begon, toch nog goed voor een
roffelende ovatie van de be
hoorlijk bezette kerk.
Het Zeeuws Orkest herhaalt het
programma vanavond, zaterdag, in
Aardenburg's StBaafs (20.15 uur)
en op 7 en 8 juli tijdens het Straatfes- I
tival Vlissingen (dan zonder Villa-,
Lobos).
doorErnst Jan Rozendaal
RENESSE - Wie ooit door
Spanje heeft gereisd kent ze
wel. Grote billboards, middenin
het landschap, van de stier die
het beeldmerk is van Osborne
Sherry. Zo'n stier heeft kunste
nares Maddy Arkesteyn (Goirle,
1966) gemaakt aan twee wan
den van het gebouw Plus, de ex
positieruimte van Jan van
Munster in Renesse.
De in potaarde op gips vervaar
digde stier is verlengd - hij heeft
zeven poten - en zijn profiel is
geknakt door een scherpe hoek
van het gebouw. Het weidse uit
zicht door de grote ramen voor
en achter de stier wekt de in
druk dat hij midden in het
Schouwse landschap staat.
Er is iets vreemds met de stier.
Hij is zelf embleem van een
drankmerk en dus bedoeld om
zich aan het publiek te tonen,
maar op zijn rug en voor hem
staan reclames van blikgroen-
ten en mineraalwater. Draagt
hij ze, als een sokkel? Wordt de
stier tentoongesteld of stelt hij
iets tentoon? Bewust schept Ar
kesteyn die verwarring. „Mijn
werk gaat over het tonen zelf,
over hoe de dingen zich tonen.
'Wat presenteert zich hier nu?',
kunjebij de stier vragen. En dan
is hij ook nog eens verlengd. Die
stier is bijna het slachtoffer van
iets anders."
De stier is maar een onderdeel
van het landschap dat Ar
kesteyn - ooit omschreven als
een van de first ladies van de
jongste kunstenaarsgeneratie -
heeft ingericht in het expositie
gebouw dat de vorm heeft van
een plus. De afgelopen twee we
ken heeft ze gebivakkeerd in het
naastliggende gebouw - de min -
en gewerkt aan haar expositie,
die zondag opengaat.
Strandbal
Het landschap dat ze heeft ge
creëerd strekt zich uit over de
gehele vloer en een deel van de
wanden. De bezoeker kan er
niet omheen lopen, maar staat
er middenin. Met touwen heeft
ze twee doorzichtige muren ge
maakt. Op de vloer grijpen de
touwen verschillende voorwer
pen vast, zoals een autoband en
een zwartgeschilderde strand
bal die verwijst naar de granie
ten ballen van Jan van Munster
die buiten op het erf liggen. Ver
der is met touw, dikke bamboe
stokken en pvc-buizen een tent
gemaakt, waarbij opnieuw on
duidelijk is of de stokken en de
buizen het touw dragen, of dat
ze er juist door zijn gegrepen.
Hetzelfde geldt voor een aantal
voorwerpen dat onder plastic
ligt: een stoel met de poten om
hoog en een grote, zwarte em
mer. Het plastic vangt de voor
werpen, isoleert ze en toont ze,
maar heel anders dan een sokkel
zou doen.
„Ik noem al mijn werken land
schappen", zegt Arkesteyn.
„Landschap gebruik ik dan als
een algemene term, als een ver
zamelnaam van hoe de wereld is
ingericht. Alles wat een relatie
met elkaar aangaat is land
schap Als je dingen op een
vreemde manier bij elkaar zet,
tonen ze zich zo dat ze heel erg
op zichzelf staan. Als je ze op
een sokkel zou zetten, dicht je ze
betekenis toe. Dan wordt er een
spot op gezet en wordt het een
serene presentatie. Dat wil ik
nou juist niet. Ik wil voorwer
pen niet mythologiseren. Ik wil
ze tonen in hun betekenisloze
zelf. Niet uit een soort nihilisme,
maar juist om ze tot hun recht te
laten komen."
,Het is een natuurlijke behoefte
van de mens om dingen te fixe
ren. Door dingen onder plastic
te tonen, fixeer ik ze ook, maar
op zo 'n manier dat ze uiteen val
len. Ik fixeer dingen, ik plaats
ze, ik toon ze en tegelijkertijd
laat ik het falen van die hande
ling zien. Een beeld is een afge
bakend geheel. Met mijn veld
hoop ik verwarring te stichten.
'Is dit het?' Ik wil de werkelijk
heid vervreemden met mijn
beelden."
Arkesteyn maakt een ingekeer
de vorm van kunst: een tentoon
stelling over het tonen van
dingen. Toch maakt haar pre
sentatie die indruk helemaal
niet. Mensen vinden haar werk
vaak schreeuwerig of theatraal.
„Mijn uitgangspunt is concep
tueel", verklaart ze. „Maar de
echte conceptualisten maken
werk dat je zo'n beetje moet le
zen. Ik maak werk dat je voelt,
werk waardoor je fysiek wordt
gegrepen."
Expositie: Maddy Arkesteyn, bij
Stichting Plus Min, Rampweg 24A
Renesse, van 4julit/m 1 aug, openza
enzo 13.00-18.00 uur.
De stier van Maddy Arkesteyn, een onderdeel van het landschap dat de kunstenares heeft ingericht in de expositieruimte Plus.
foto Pieter Honhoff
foto ANP
Picasso, eind jaren vijftig in Cannes.
