Natuur rust bij zonsverduistering
PZC
V olkssterren wacht
Middelburg wrijft
zich in de handen
I
1
O
varia
Klaarlichte dag is op 11 augustus in Nederland even niet meer zo klaarlicht
Heer Bommel en de Pasmunt
0900-062Z
puzzel
recept
het weer
Muifilets met Zaanse
sabayonsaus
door Nico Hylkema
en Wim Vonk
Hoewel Nederland op 11 augustus
niet in het gebied van de totale
zonsverduistering ligt, zullen de dieren
ook hier op dit natuurverschijnsel rea
geren. Als het die dag bewolkt is, wordt
het hier net zo donker als in onder meer
Noord-Frankrijk, waar de verduiste
ring wel volledig is. „Ook in Nederland
zullen de dieren door de zonsverduiste
ring worden gefopt", zegt weerkundige
Jacob Kuiper. „De kippen gaan midden
op de dag op stok, honden blaffen en
andere dieren zoeken hun nachtver
blijf op. Ook de plantenwereld zal rea
geren: bloemen zullen hun bladeren
sluiten."
Vorig jaar maart zat Jacob Kuiper,
hoofdmeteoroloog bij het KNMI, tij
dens een volledige zonsverduistering
op Curagao. Hij raakte zo gefascineerd
door het schouwspel dat hij er samen
met zijn collega Harry Otten van Meteo
Consult een boek over schreef. Het is
een ongekende bestseller geworden.
Kuiper organiseert rond de aanstaande
zonsverduistering een waarnemings
project onder weeramateurs. Want
niets is mooier dan directe waarnemin
gen van gewone mensen, vindt hij. Een
van de sensaties die de mens tijdens de
zonsverduistering zal ondergaan is een
merkbare temperatuurdaling. In het
gebied met een totale verduistering
voelt hij of zij de plotselinge 'kou-in
val' duidelijk om zich heen. Op ander
halve meter hoogte zal het tussen de
twee en vijf graden kouder worden, zij
het dat dit in Nederland wel mee zal
vallen. Tenzij het bewolkt is, want dan
wordt het ook hier even echt 'nacht'.
Hap
Tot zo'n twintig minuten voor de totale
zonsverduistering is er weinig meer te
zien dan een groter wordende hap uit
de zon. Daarna begint de omgeving
donkerder te worden. De omvang van
de lichtbron neemt af en dat heeft ge
volgen voor de schaduwvorming. Dan
volgen de gebeurtenissen elkaar snel
op. Tien minuten later verschijnt de
planeet Venus aan het firmament links
van de zon en kort daarop de ster Sirius
meer naar het zuidwestenD an is de to
tale zonsverduistering heel nabij.
De waarnemer voelt de kilte, krijgt
kippenvel. Harde wind zwakt af,
zwakke wind voelt sterker aan. Dat is
een psychologisch effect, want de
windmeters geven geen verandering in
de windkracht aan. Dat is het moment
waarop de natuur op aarde in de war
raakt. De dagdieren zoeken hun nacht-
verblijf op en nachtdieren komen te
voorschijn.
De totale zonsverduistering duurt
slechts enkele minuten. Daarna lijkt de
omgeving onmiddellijk weer geheel
verlicht; het lijkt weer warmer. Het is
heel goed mogelijk dat de volkomen
verraste dieren dan ochtendgedrag
zullen tonen: hanen gaan kraaien, vo
gels vliegen op en nachtdieren kruipen
weer in him holen.
Watervlooien
Jacob Kuiper verwacht veel van de
waarnemers. Nu al heeft hij een e-mail
ontvangen van een man die het gedrag
van watervlooien bestudeert. Die rea
geren sterk op licht en donker. De man
is nu bijzonder benieuwd hoe de water
vlooien op de zonsverduistering zullen
reageren. Waar Kuiper zelf is op 11 au
gustus? „Ergens tussen Noord-Frank
rijk, Straatsburg en Luxemburg in. Af
hankelijk van het weer reis ik dan naar
het -helderste gebied." Zijn collega
Harry Geurts, tevens voorlichter bij
het KNMI, is heel benieuwd naar het
gedrag van mensen. „Hoeveel mensen
zouden nu nog niet weten dat er op 11
augustus een zonsverduistering is? Ik
ben bang dat het er wel eens veel meer
kunnen zijn dan wij vermoeden. Dat
blijkt wel vaker met grote evenemen
ten. En hoe reageren mensen die van
niks weten als het midden op de dag op
eens schemerig en daarna donker
wordt?"
Spectaculair
De mensen die wel weten wat er op 11
augustus aan de hand is, bereiden zich
voor op een reis naar de totale duister
nis. Wordt het Cornwall, in het zuid
westen van Engeland, Noord-Frank
rijk, Zuid-Duitsland of, wat verder
weg, het Balatonmeer in Hongarije?
Zeker is dat flink wat Nederlanders in
die gebieden op woensdag 11 augustus
Volgens Harry Otten wordt de zonsver
duistering een emotionele gebeurtenis.
foto GPD
D Toonder Studio's
door Jasper van der Bliek
Nog een paar weekjes, dan is
het zover. Iets wat voor de
laatste keer 250 jaar geleden
voorkwam. Op woensdag 11 au
gustus vindt in een deel van Eu
ropa een totale zonsverduiste
ring plaats. Op het midden van
de dag wordt het zomaar don
ker. Hoewel Nederland en dus
ook Zeeland niet tot de totaal
verduisterde gebieden behoren,
wordt er toch met spanning
naar de gebeurtenis toegeleef d.
De opwinding is het hoogst in
het epicentrum van de Zeeuwse
astronomie, de volksterren
wacht in Middelburg. ,,Ik heb in
verband met de verduistering
een speciale zinsnede bedacht",
vertelt amateur-astronoom
Tjerk Westerterp. „'De sterren
wacht timmert aan de melkweg
voor de zon verdonkeremaant
wordt.' Dat klopt precies, want
de zon wordt tijdens de verduis
tering helemaal verhuld door de
maan. En wij zijn met allerlei
voorbereidingen bezig."
Onvoorstelbaar
De eclips is een unieke gebeur
tenis. Westerterp: „Dit is een
hoogtepunt. Niet alleen voor de
sterrenwacht, maar voor ieder
een. Dat zoiets zo dicht bij Ne
derland gebeurt is onvoorstel
baar. De volgende keer dat dit
weer plaatsvindt is in 2135. We
mogen ons dus gelukkig prijzen
dat we het mogen meemaken."
De hele sterrenwacht-crew gaat
richting Noord-Frankrijk om
de verduistering ter plekke mee
te maken. „Stel je voor", dag
droomt Westerterp. „De natuur
stopt even, bloemen gaan dicht,
de vogels zijn stil. En dit midden
op de dag. Het is fantastisch, én
grote promotie voor de astrono
mie." De Middelburgse volks
sterrenwacht organiseert in
samenwerking met andere in
stanties een aantal activiteiten.
Astronoom Westerterp: „Don
derdag, 5 en 6 augustus geef ik
met behulp van dia's voorlich
ting over het verschijnsel. Ik
verwacht grote belangstelling,
want de interesse van het pu
bliek is enorm."
Muziek
Voor al diegenen die niet in staat
zijn de totale verduistering in
bijvoorbeeld Frankrijk of
Duitsland bij te wonen is er in
Zeeland ook genoeg te zien. Op
het Abdijplein in Middelburg
vindt een happening plaats
waarbij met muziek en ander
vermaak de gedeeltelijke eclips
door een grote groep mensen
wordt bekeken.
Er zit één niet te onderschatten
nadeel aan het nakende feno
meen. „Mensen gaan recht in
het zonlicht kijken", waar
schuwt Westerterp. „Dan krijg
je te maken met onzichtbaar, ui
termate schadelijk infrarood
licht. Dat kan de ogen in één se
conde ernstig en blijvend be
schadigen. Ik kan het niet vaak
genoeg zeggen."
Om de ogen te beschermen heeft
optiek Focus een grote partij be
schermende brillen gefabri
ceerd die voor maar twee gulden
te koop zijn.
Westerterp is zichtbaar erg en
thousiast over de eclips. „Pot
verdikke. Ik heb er ontzettend
zin in. Dit wordt een enorm
hoogtepunt."
Informatie over de zonsverduiste
ring kan ingewonnen worden bij
Tjerk Westerterp van de volksster
renwacht Philippus Lansbergen:
0118-638018
Hij hief het geldstuk omhoog, zodat het zonlicht erop glansde en er
verscheen een brede glimlach op zijn onuitgeslapen trekken.
„Mooi", prevelde hij ontroerd. „Fonkelnieuw en zuiver. En zo voor
delig in het gebruik!" „Wat is dat?" vroeg Tom Poes. „Een ge
schenk", legde de winkelier uit. „In ieder pakje Kraaimerk is een
pasmunt verpakt. Koop daarom uitsluitend dit merk. Hij is mooi,
hè?" „Hm", zei Tom Poes. „Dan is die munt dus voor mij. Want hij is
natuurlijk voor de klant en niet voor u." Bliksemsnel stak de heer
Grootgrut het geldstuk in zijn zak en terwijl zijn gelaat rood aan-
(Advertentie)
vlucht. Md. de door de luchtvaartmaat
schappijen en overheden opgdegde lucht
havenbelastingen en klaarlegV:osten. pri)ze
gelden alleen indien 2 pers. samen reize
Rome*
Milaan*
Venetië
Turijn
Florence
S3 2191
ea 2191
E3 299/
ea 299.
S3 319"
Bel nü: _3Sta-
D-reizenB=H-=R T
O 7 dagen per week geopend! ~nü~al 1
van 08.00 - 22.00 uur UllWiNmsl
Of CA NAAK (OF 8U) ÉÉN VAN ONZE P-RtlZEN YAKAHTIl'tVINKllS (Zit VOOR TtLNUUMERS SBS-TtXT MC. SOI Of GOUDEN CIOS)
Sleutelwoord
In sommige vakjes staat een getal dat correspondeert met een getal in de balk onderaan.
De letters die ingevuld worden in de vakjes meteen getal, kunnen ook op de balk worden
ingevuld.
Verticaal vormen de letters in de eerste en derde kolom ookeen woord. Hoe luidt het sleu
telwoord?
1Onbeschaafd; 2. geneesmiddelenwinkel; 3. groot en log, dikhuidig zoogdier; 4. erica; 5.
lasteraar; 6. onbeweeglijk; 7. versiersel; 8. bijeenkomst die laat afloopt.
5
2
5
2
2
4
2
6
8
1
10
10
7
3
2
2
6
1
10
10
10
10
6
10
6
10
3
6
6
4
6
7
2
10
7
8
3
2
8
10
8
9
10
Oplossing
maandag
sla-i-kip
i-irene-ij
-primeur-
el-nes-en
talg-tule
aterag
nasi-ante
ga-fan-in
-notitie-
f-medio-ij
aga-a-nul
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
dinsdag 27 juli 1999
Zeeland: Zonkracht 7
een totale zonsverduistering meema
ken.
Volgens Nederlandse 'eclipsreizigers'
realiseren pas nu steeds meer mensen
zich hoe spectaculair een complete
zonsverduistering is. Een paar maan
den terug keek de omgeving van Johan
Kessel uit Roosendaal vreemd op toen
hij vertelde over zijn reis. Doordat de
media meer aandacht aan het feno
meen zijn gaan schenken, hoeft hij
minder uit te leggen. „De kans om dit
verschijnsel op zo'n korte afstand mee
te maken, krijg je maar een keer in je le
ven", vervolgt de Brabander. „De eerst
volgende in Europa is in 2135."
ThemaTours in Utrecht is één van de
weinige reisbureaus, die een 'eclipsar
rangement' verkoopt. Vijf augustus
vertrekken twee groepen van 25 perso
nen naar Bulgarije. „Daar is de kans op
een heldere hemel groter", licht woord
voerder Lukas Bezembinder toe. „We
hebben onlangs ook ongeveer veertig
hotelkamers geboekt in Frankrijk en
Duitsland."
In de totaliteitszone - een bijna hon
derd kilometer brede strook over Euro
pa, waar de maan volledig voor de zon
schuift - worden 11 augustus miljoenen
mensen verwacht. Dat is vooral in
Noord-Frankrijk goed te merken, ver
telt Pauline Slop van de hotelgroep Ac-
cor in Amsterdam. Tot Accor behoren
hotelketens als Novotel, Ibis en Sofitel.
Slop: „In steden als Metz, Reims, Laon
en omgeving is alles volgeboekt. In
Zuid-Duitsland, zoals in Straatsburg
en Stuttgart, hebben we nog wel plek.
Ook in Luxemburg."
Internet
Veel mensen gaan op eigen gelegenheid
op pad. Fred Kamminga uit Delft is één
van hen. Hij plaatste op Internet een
oproep en kreeg vijf reacties. Een aan
tal weken terug kon het gemêleerde ge
zelschap met veel moeite een plek op
een camping in Laon reserveren.
Kamminga en zijn reisgenoten nemen
geen risico en vertrekken al op maan
dag 9 augustus naar Frankrijk. „We
proberen op 11 augustus op een stil
plekje in de natuur de zonsverduiste
ring zo intens mogelijk te beleven: de
invallende schemering, de dalende
temperatuur en vogels die stoppen met
fluiten. Het moet indrukwekkend
zijn."
Kamminga krijgt regelmatig de vraag
waarom hij zoveel kilometers rijdt, ter
wijl de zonsverduistering ook in Ne
derland is waar te nemen. „De zon gaat
hier maximaal 97 procent - in Limburg
- schuil achter de maan. Dat lijkt veel,
maar het is bijna letterlijk een verschil
van dag en nacht", benadrukt hij. GPD
«i>A
wiGoes'f-s.--v. jrropZoom
24
14;
NO 5
Door: Tom van der Spek
De zomer zal de rest van deze week
van zich laten spreken. Aan de zuid
oostflank van een krachtig hogedrukgebied nabij Schotland voert
een stevige noordooster van oorsprong koele, droge en heldere
lucht aan. De zon schijnt vandaag dan ook volop en weet deze lucht
nog aardig op te warmen. De temperatuur stijgt naar 23 tot 24 gra
den, maar door de lage luchtvochtigheid in combinatie met de
wind voelt het daarom niet al te warm aan. Daarin schuilt een ge
vaar. De heldere lucht laat veel UV-straling door en de zonindex is
dan ook 7, wat betekent dat men al in een kwartiertje kan verbran
den. Door de naar verhouding koele wind wordt die verbranding
wellicht te laat opgemerkt en zodra men het wel voelt, is het kwaad
al geschied. Goed insmeren is dus het devies! Ook de komende da
gen komen de zonaanbidders goed aan hun trekken, want ook
morgen en donderdag zijn zonovergoten dagen, waarbij de wind
blijft doorstaan. Op veel plaatsen is deze matig tot vrij krachtig,
vlak voor de kust zelfs krach
tig. Daarbij loopt de tempera
tuur geleidelijk verder op. Tot
op het strand wordt het dan
zomers, met 25 of 26 graden.
Vanaf vrijdag draait de wind
bij naar het oosten en begint
te luwen. De zon blijft schij
nen en de luchtvochtigheid
loopt geleidelijk op. Zoetjes
aan wordt het dan broeierig,
maar onweersbuien laten on
ze omgeving voorlopig links
liggen. Misschien dat er za
terdag wel wat hoge bewol
king verschijnt. Ook de nach
ten worden dan ronduit
zwoel, meteen minimum
temperatuurvan rond de 17
graden.
Zonnig
Vooruitzichten
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
weer
O
O
O
O
max.
25°
26°
27°
27°
min.
14°
15°
16°
17°
wind
NO 5
NO 4
03
Z 2
Z0" H- H
dinsdag
onder 21.41
f'"'\ woensdag
op 6.02
Maan
dinsdag
onder 4.45
woensdag
op 21.38
Nautisch bericht
Er staat een straffe noordooster. Vanochtend is deze matig tot vrij
krachtig, vanmiddag wordt deze af en toe krachtig. Daarbij is het
zonnig bij goed zicht. De watertemperatuur ligt rond 20 graden.
Waterstanden
liep, ontstak hij in grote woede. „De klant?!riep hij met overslaan
de stem. „De klant koopt de waar en moet niet zeuren! Maak dat je
wegkomt en neem je rommel mee!" Zo sprekende werkte hij de ko
per met kracht zijn winkel uit, terwijl hij hem het aangebroken pak
Kraaisprits nawierp. Tom Poes bleef een ogenblik versuft zitten,
doch toen krabbelde hij langzaam overeind. Achter hem naderde
een sloffende voetstap. Het was de grijsaard met de kapotte ransel,
die leunend op zijn stok door het straatje kwam en op enige afstand
gevolgd werd door de markies De Canteclaer.
DINSDAG
Hoog water
Laag water
27 JULI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Viissingen
02.26
197 14.42
205
08.30
166 20.56
183
Terneuzen
02.46
223 15.01
231
08.56
175 21.22
191
Bath
03.35
263 15.57
271
09.59
202 22.26
215
Roompot Buiten
02.30
146 14.40
151
08.35
122 21.00
141
Z'zee/Colijnsplaat
03.55
149 16.05
152
09.45
124 22.15
143
Stellendam Buiten
02.26
141 14.51
141
08.35
071 20.45
090
Wemeldinge
04.00
169 16.10
173
09.50
139 22.20
158
Krammersl. West
04.00
158 16.20
161
09.45
133 22.10
153
WOENSDAG
Hoogwater
Laag water
28 JULI
VM
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Viissingen
02.58
21315.16
217
09.06
171 21.36
194
Terneuzen
03.17
239 15.35
243
09.38
180 22.06
201
Bath
04.15
282 16.37
284
10.38
205 23.06
224
Roompot Buiten
03.00
15815.15
160
09.10
123 21.30
147
Z'zee/Colijnsplaat
04.35
15816.45
158
10.25
123 22.55
148
Stellendam Buiten
03.03
154 15.21
151
09.05
07021.15
095
Wemeldinge
04.35
179 16.50
181
10.30
139 22.55
163
Krammersl. West
04.50
168 17.10
167
10.25
133 22.50
158
Hans Belterman
L Lagedrukgebied
H Hogedrukgebied
zonnig
lichte sneeuw
matige sneeuw
A
Koufront
licht bewolkt
zware sneeuw
lichte regen
fy' onweer
Warmtefronl
matige regen
SamengeslekJ front
zwaarbewolkt
zware regen
Isobaar
Europa: Vrij zomers
Het Zaanse van de sabayonsaus slaat op de mosterd
die wordt gebruikt. De saus is van Italiaanse oor
sprong (zabaglione) en wordt in het onderstaande re
cept niet geheel en al naar de klassieke regels uitge
voerd. Dat neemt echter niet weg, dat de saus een
uitstekende begeleider van de mulfilets is. Eerlijk ge
zegd past zo'n saus ook bij veel andere zeevissoorten
die gebakken of gefrituurd worden opgediend.
Voor 2 personen:
4 - 6 mulfilets, samen ca. 350 gram; 1 eetl. limoen- of ci
troensap; zout; witte peper uit de molen; ca. 2 eetl.
bloem, gezeefd; 2 eetl. (zonnebloem)olie; 25 gram bo
ter. Voor de saus: 2 eierdooiers; 2 eetl. visfond, uit pot-
je;1 eetl. droge sherry; 2 theel. Zaanse mosterd;1 mes
puntje milde kerriepoeder; 1 mespuntje suiker; 1 eetl.
slagroom of crème fraiche; 1 eetl. fijngesneden bies
look.
Spoel de filets onder stromend koud water. Maak ze
droog met keukenpapieren wrijf ze in met limoen- of ci
troensap. Laat de filets 10 minuten liggen.
Maak intussen de saus door in een hittebestendige
kom eierdooiers, visfond, sherry, mosterd en 1 eetle
pel water los te roeren. Plaats de kom in een pan waarin
water tegen de kook aan wordt gehouden (au bain ma
rie). Blijf zo lang met een garde roeren en kloppen tot
een gebonden saus is verkregen. Voeg kerriepoeder,
suiker en wat zout en peper toe. Schakel de warmte
bron uit. Klop de slagroom door de saus en roer bies
look er door.
Maak de filets opnieuw droog. Wrijf ze in met wat zout
en peper en wentel ze door de bloem. Schud overtolli
ge bloem er af. Verhit de olie en de boter in een koeken
pan. Wachttot het schuim van de boter grotendeels is
weggetrokken. Bak de filets er in niet meer dan 4 minu
ten aan weerszijden goudbruin in. Leg de filets op
voorverwarmde borden en schep de sabayonsaus er
naast.
Tip: geef er een gemengde groene sla bij en zet een
mand met lekker knapperig stokbrood op tafel.
Het westen van Europa bevindt zich onder de vleugels van hoge-
druk die zich genesteld heeft boven de Britse eilanden. Dit geeft in
Engeland en de Benelux zonnig en vrij warm zomerweer met tem
peraturen die lokaal de 25 graden kunnen halen. Er staat hierbij
boven het zuiden van Engeland en Ierland wel een stevige noord
oostelijke wind. In Ierland en Schotland is wat meer bewolking
aanwezig waarbij het kwik rond of iets onder de 20 graden ligt. Bo
ven het zuiden van Frankrijk ligt een klein lagedrukgebied wat de
buiigheid hier doet toenemen. Hierbij kan er ook onweer voorko
men. Voor de rest is het in de landen rond de Middellandse Zee vrij
zonnig en warm met temperaturen rond de 30 graden aan de
stranden. Nog warmer wordt het in de Noord-Afrikaanse landen.
Hier is het vrij zonnig en erg warm. Langs de stranden passeert het
kwik reeds de 30 graden maar in het binnenland wordt het nog een
stuk warmer. Op de Balkan en in het oosten van Europa is er ook
wat meer bewolking aanwezig. Er valt een lokale regen- of on
weersbui bij 25 tot 30 graden. Licht wisselvallig is het in Scandina
vië. Zwakke storingen trekken van west naar oost over deze regio
waarbij er kans is op wat regen of een bui en gematigde tempera
turen. Ook in IJsland is het bewolkt en koel met kans op wat regen.
