Het gejojo met Van Eycks museum
Beelden met boodschap
PZC
De Drukkery brengt kunst uit
het museum terug naar publiek
19ÖÖ-200Ö
Een meeslepende
vertolking van
kamermuziek
Lamp van de
Broederschap
getuigt van vrede
zeeland
18
kunst cultuur
vrijdag 25 juni 1999
sbw
Het draagvlak voor de
bouw van het museum van
Aldo en Hannie van Eyck
in Middelburg is groter
dan ooit, maar de
realisatie is nog ver weg.
Het publiek, de nationale
kunstwereld,
cultuurgedeputeerde
G. L. C. M. de Kok en het
college van burgemeester
en wethouders van
Middelburg zijn voor. De
vraag is: Krijgen zij voor
hun plannen steun van
Provinciale Staten en de
gemeenteraad van
Middelburg? De deze
week bekendgemaakte
overeenkomst die tot
bouw van het museum
moet leiden, bevat nog te
veel vragen om op
voorhand van de
goedkeuring van de
provinciale en
gemeentelijke
volksvertegenwoordigers
verzekerd te zijn.
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - Ooit was de
realisatie dichtbij. Op 13 sep
tember 1993 besloot de gemeen
teraad van Middelburg met der
tien stemmen voor en negen
tegen het museum van de Van
Eycks te bouwen. Aan de stem
verhouding en de datum dankt
het museum een naam die in
middels taboe is geworden: Mu
seum 13/IX.
Misschien zat het ongeluk in die
triomfantelijke titel verscholen.
Want het aantal tegenstanders
Aldo van Eyck
Het ontwerp voor museum 13/IX van Aldo en Hannie van Eyck.
van het museum was in de ge
meenteraad bijna even groot als
het aantal voorstemmers en zij
zullen het niet leuk hebben ge
vonden daaraan tot in lengten
van dagen te worden herinnerd.
Toen nauwelijks twee jaar later
dan ook de samenstelling van de
raad wijzigde en de eerste paal
van het museum door getreuzel
van Aldo van Eyck nog steeds
niet in de grond zat, grepen de
tegenstanders alsnog hun kans.
Zij waren inmiddels in de meer
derheid en in twijfels rond een
gezonde exploitatie vonden zij
het excuus voor een merkwaar
dige manoeuvre: het gemeente
raadsbesluit werd terugge
draaid. En daarbij bleven ze,
ondanks een landelijke storm
van protest en zelfs toen hun ar
gumentatie verpieterde doordat
de toenmalige staatssecretaris
A Nuis met steun van de provin
cie en een landelijk cultuur
fonds twee miljoen gulden op
tafel legde, naast de zevenen
eenhalf miljoen die de gemeente
zelf had gereserveerd.
Vervolgens deed zich een aantal
vreemde verschijnselen voor.
Door de commotie beseften veel
mensen ineens hoe zonde het
zou zijn als de plannen van de
Van Eycks niet zouden worden
gerealiseerd. Onder de bevol
king werd de sympathie voor
het museum na het afblazen
groter dan ooit. Mede daardoor
leek de daarvoor bestemde ka
vel in het onder supervisie van
analyse
Aldo van Eyck tot stand geko
men Maisbaaigebied besmet.
Tot op de dag van vandaag ligt
het veldje braak. En een jaar ge
leden ging de gemeente Middel
burg toch weer denken aan een
centrum voor beeldende kunst,
dit keer in samenwerking met
de provincie die haar heden
daagse collectie niet meer in het
Zeeuws Museum kwijt kan. Er
werd gedacht aan een verbou
wing van het huidige stadhuis.
Aan een herkansing voor het
ontwerp van de Van Eycks wilde
nog niemand de vingers bran
den. Ook niet stedenbouwkun
dige Riek Bakker, wier woord in
Middelburg wet is. Te weinig
draagvlak, oordeelde zij
Maar in januari overleed Aldo
van Eyck. Cynisch genoeg deed
dat de kansen keren. Onder lei
ding van directeur Rudi Fuchs
van het Stedelijk Museum in
Amsterdam kwam een zware
lobby op gang - mede geïniti
eerd door D66 in Zeeland - om
het museum in de Maisbaai als
nog te bouwen, als eerbetoon
aan de vermaarde architect. Te
gelijk bood Fuchs zijn depotcol
lectie aan om tentoonstellingen
mee te maken. Toen kort daarop
het onderzoeksbureau Arcadis
berekende dat verbouw van het
foto archief Wim Riemens
stadhuis tot museum evenveel,
zo niet meer, zou kosten als het
Van Eyck-ontwerp, kon geen
bestuurder er meer omheen. De
ze week sprak De Kok in geval
van gelijke kosten een voorkeur
uit voor het ontwerp van de Van
Eycks, gevolgd door de Middel
burgse wethouder M. L. Strous
die zei dat het Middelburgse
college er net zo over dacht
(waarmee de reeks van vreemde
verschijnselen kan worden be
sloten met de constatering dat
in kringen van D66, CDA en
WD in Middelburg een aantal
politici onderhand duizelig
moet zijn van de ommezwaaien
die zij in deze kwestie hebben
gemaakt). Zelfs Riek Bakker
(ook D66) zou door Fuchs (ook
D66) zijn omgeturnd.
Er is draagvlak. Als voor het
Van Eyck Museum wordt geko
zen, zal het in tegenstelling tot
zes jaar geleden een initiatief
zijn van Middelburg èn de pro
vincie, met bovendien flinke
sympathie van de bevolking. De
Koks voorkeur voor het ont
werp van Van Eyck ligt voor de
hand. Niet alleen is het een
'unieke gelegenheid' eenbijzon-
der gebouw van de overleden
architect neer te zetten, als ras
politicus zal hij zich ook realise
ren dat daarvoor bij het Rijk de
buidel sneller wordt openge
trokken dan voor de verbouw
van het stadhuis. Dit keer is de
exploitatie geen probleem, om
dat Fuchs kunst beschikbaar
stelt en het Zeeuws Museum een
enorme collectie beheert, waar
door een groot deel van het jaar
programma zonder noemens
waardige kosten kan worden
gevuld.
Het probleem zit 'm in de af
spraken tussen De Kok en
Strous. Ze zijn een stappenplan
overeengekomen om de Stich
ting Beeldende Kunst Middel
burg en het Zeeuws Museum op
termijn te laten fuseren. Voor
dat in het kader daarvan een
nieuw museum aan bod komt,
moet eerst het Zeeuws Museum
worden opgeknapt. Daarvoor
wordt de twee miljoen gulden
aangewend die Middelburg en
de provincie vorig jaar apart
hebben gezet...voor een nieuw
museum. Provinciale Staten
zullen dat-wel best vinden, maar
de vraag is of de Middelburgse
gemeenteraad toestaat dat
Strous dat geld voor een andere
bestemming aanwendt.
In ruil daarvoor heeft hij welis
waar bedongen dat de provincie
flink over de brug komt voor een
nieuw museum (éénderde van
de totale kostprijs die op ten
minste tien miljoen gulden
wordt geschat) maar dat is van
later orde en de geschiedenis be
wijst hoe makkelijk museum
plannen worden afgeblazen.
Gezien de tegenstand in de Sta
ten - vorig jaar - voor het alvast
reserveren van één miljoen gul
den voor een nieuw museum
toonden, mag zeer worden be
twijfeld of een meerderheid te
vinden is voor een uiteindelijke
investering van meer dan drie
miljoen gulden. Het is maar
voor cultuur, immers. De Kok
heeft van zijn collega-gedepu
teerden een 'positief mandaat'
gekregen, zo liet hij deze week
niet na te benadrukken. Maar
het is een veeg teken dat ze uit
gerekend hun toestemming ont
hielden aan de cruciale stap van
het stappenplan - de bouw van
een nieuw museum - omdat die
nog 'onvoldoende zou zijn on
derbouwd en uitgewerkt'.
door Ben Oerlemans
MIDDELBURG - In De Druk
kery aan de Middelburgse
Markt is sinds enige maanden
galerie Tube gevestigd. Er
wordt voornamelijk moderne
kunst tentoongesteld en vanaf
vandaag (vrijdag) tot en met 30
september staan achttien
Zeeuwse schilders en beeld
houwers centraal. De expositie
loopt tussen de rekken met
boeken en cd's door en omvat
zowel figuratief als abstract
werk.
Door de opstelling van de
schilderijen worden alle bezoe
kers van de Drukkery gecon
fronteerd met de kunst. Zeblij-
ven erbij stil staan en er wordt
geregeld werk aangekocht. Dat
is precies de bedoeling van Wil
liam Verstra eten, de eigenaar
van Tube.
Moderne kunst spreekt tegen
woordig blijkbaar niet meer
aan. Musea die moeilijk toe
gankelijk werk exposeren blij
ven akelig leeg, kunstwerken
worden nauwelijks meer ge
kocht door het publiek en de
overheid schaft werk aan, dat
na verloop van tijd weer in een
depot verdwijnt. Het zijn juist
de galeriën die weer vanaf de
basis beginnen en de modern
ste kunst bij de mensen bren
gen. Ze hebben succes. Er
blijkt een markt voor abstract
werk te bestaan.
Drempel
Een bewijs hiervan vormt
Tube. Enige maanden geleden
werd de galerie geopend. Geen
kunst in een museum 'want
daarvoor is de drempel te
hoog', aldus Verstraeten. Ook
geen expositie in een losstaan
de galerie. „Je ziet toch dat
mensen moeite hebben om
daar naartoe te gaan", vervolgt
hij. „Maar kunst moet terug
naar de basis. De overheid
heeft de laatste jaren de kunst
markt min of meer bepaald en
daardoor een groot reservoir
aan beroepsartiesten in het le
ven geroepen die geen binding
meer had met het publiek. In
moderne musea wordt voorna
melijk hermetische, moeilijk
toegankelijke kunst getoond.
De kunstenaars zelf zitten
vaak in een traject van stipen
dia en beurzen en komen onaf
hankelijk te staan van verza
melaars en de man in de straat,
wat de binding met de maat
schappij vaak verbreekt. Maar
er is een tegenstroom op gang
gekomen. Schilders die weer
alleen in galerieën hangen;
beeldhouwers die bewust niet
bij de overheid aankloppen,
maar de kunst teruggeven aan
wie het toebehoort: het pu
bliek."
De angst om kunst 'gewoon in
een winkel' te hangen is groot.
Het komt geregeld voor dat
kunst in de openbare ruimte
wordt vernield. Maar volgens
Verstraete is hier in de Drukke-
iy geen sprake van. „Je ziet
mensen die langs de schilderij
en lopen als ze een cd of een
boek willen aanschaffen. Ze
staan erbij stil en vragen naar
de prijs. Vaak blijkt een mooi
schilderij nog minder te kosten
dan een poster. Zelfs jongeren
die in de Drukkery komen ska
ten raken de schilderijen niet
aan en kijken ernaar. Zo kun je
zien dat moderne kunst wél
aanslaat, als het maar op een
juiste manier wordtgepresên-
teerd." Leon Riekwell heeft
werk hangen met als achter
grond 'Kreta-blauw'. Het zijn
enige Warhol-achtige foto's
met paars-zwarte kleuren.
Daarnaast een grote plaat met
een Oosterse tatoeage en bid
dende boeddhisten. Sander
Littel heeft expressionistisch
werk hangen. Boten aan de ha-
ven met een gele achtergrond.
De scherpe kielen afgetekend
in de lucht.
Een schilderij enreeks van Wim
Hofman vertelt als het ware
een verhaal van de zee. Een rij
foto's naast elkaar op verschil
lende hoogte geeft een telkens
veranderend perspectief.
Ook van William Verstraetens
eigen hand hangt een abstract
schilderij. Oranje vlakken te
gen een zwarte achtergrond.
Truus van den Boezem heeft
zich laten inspireren door be
graafplaatsen tegen een ach
tergrond van Sevilla-rood. De
ijzeren grafkruisen geven een
suggestief beeld en werpen een
schaduw tegen de achtergrond.
Lokale kunst
„We willen bewust de lokale
kunst wat benadrukken", be
sluit Verstraeten. „Middelburg
werkt bewust aan een interna
tionaal imago, waaronder Het
betoverde plein; een prima ini
tiatief, waarbij mensen op
straat worden geconfronteerd
met kunst, het mooi vinden en
er vragen bij stellen. Hier wil ik
bewust de Zeeuwse kunste
naar een plaats geven. Laten
zien dat er in deze provincie
ook voldoende talent leeft om
een groot publiek te boeien"
Werk van Marcel Robbe
Een van de kunstwerken van Thierry Lauwers in de beeldenroute.
foto Charles Strijd
door Jean-Lou de Gucht
HENGSTDIJK - Hengstdijk,
een polderdorp....beelden. Zo
heet de expositie van de Belgi
sche kunstenaar Thierry Lau
wers die donderdagavond door
wethouder F. van Driessche van
Hontenisse is geopend. De ex
positie omvat twaalf beelden
die in de dorpskom van Hengst
dijk staan opgesteld. De beel
denroute is tot stand gekomen
op initiatief van het Midzomer
feestcomité Hengstdijk.
Cultuurwethouder F. van Dries
sche refereerde in zijn openings
woord aan de actieve rol die het
Midzomerfeestcomité speelt in
het culturele leven van de ge
meente Hontenisse. „Vorig jaar
heeft het Midzomerfeestcomité
al laten zien wat het cultureel in
zijn mars heeft. Denk alleen
maar aan de deelname van de
Gentse kunstenaars aan het
Midzomerfeest en de groots op
gezette expositie in de kerk in
december. Het Midzomerfeest
comité probeert op deze manier
de mensen dichter bij elkaar te
brengen. Wat zij op dit moment
doen is een goede basis om ver
der uit te bouwen.
Ouderwets
Na het openingswoord van de
wethouder liep kunstenaar
Lauwers met de genodigden
door het dorp om enige uitleg te
geven over zijn beelden. Hij
vindt zichzelf een echte ouder
wetse kunstenaar. „Kunst is
voor mij in de eerste plaats
kunst. Pas daarna gaat het mij
erom dat ik er geld mee kan ver
dienen." Lauwers legt uit dat ie
der beeld van hem een bood
schap heeft. „Waar zijn we nu
eigenlijk in de maatschappij
mee bezig", zegt hij. „We zijn
bezig onszelf naar de vaantjes te
helpen", legt hij uit terwijl hij
In het laatste jaar van
de twintigste eeuw
blikt de PZC van dag tot
dag terug op niauws-
:j feiten uit Zeeland.
door Carla van de Merbel
Het is zaterdag, 25 juni 1960.
Rond half drie 's middags
komt in het gemeentehuis van
Kapelle een gezelschap bijeen.
Doel van hun samenzijn: de we-
reldveteranendag. In 22 landen
komen die 25e juni oud-strij
ders bij elkaar om de slachtof
fers van de Tweede Wereldoor
log te gedenken en 'te getuigen
van de wereldvrede', zoals de
oud-strijders het noemen.
Vanaf het Kapelse gemeente
huis lopen de genodigden in een
stoet naar de Franse militaire
begraafplaats. Onder hen zijn
Oorlogsweduwe J. Zegers-Tho-
renaar (in klederdracht) uit
Wolphaartsdijk ontvangt op de
Franse militaire begraafplaats
in Kapelle de Lamp van de
Broederschap uit handen van de
Haagse weduwe A Zegers-Ver-
hey. Op de achtergrond onder
meer burgemeester H. G. van
Suylekom van Kapelle.
onder andere de commissaris
der koningin in de provincie
Zeeland, jhr. mr. A F. C. de
Casembroot, en de oorlogswe
duwe J. Zegers-Thorenaar uit
Wolphaartsdijk. Vooral voor
mevrouw Zegers is het een bij-
zondere dag. Zij krijgt nameli jk1
de Lamp van de Broederschap,
een lamp 'die de herinnering
aan de gevallenen in de Tweede
Wereldoorlog levendig moet
houden en het symbool is van
liefde en vriendschap tussen de
volkeren'.
De Lamp der Broederschap
wordt dat jaar voor de derde
keer overhandigd. In 1958 werd
de eerste lamp overgedragen in -
Rotterdam, het jaar daarop ini
Den Haag en nu dus in Kapelle.
Weduwe Zegers-Thorenaar f
krijgt de lamp uit handen van de''
Haagse oorlogsweduwe A Ze-
gers-Verhey. Maar eerst zijn er-1
toespraken, onder meer van de"'
vice-voorzitter van het Neder-*
landse comité 'De Lamp van de
Broederschap', de oud-Middel-1
burger jhr. F. Beelaerts van
Blokland. Hij benadrukt dat 'de
lamp' klein is maar een groot
licht heeft, Volgens hem gaat het
erom „banden van broeder-1
schap te smeden bij de graven
van hen, die voor een betere we
reld stierven". Na nog een paar
toespraken wordt koraalmu-1
ziek ingezet. Tijdens het spelen
van deze muziek wordt de Lamp
van de Broederschap door de m
Haagse weduwe overhandigd P'
aan mevrouw J. Zegers-Thoren
aar.
De Lamp van de Broederschap
wordt later overgebracht naar
het gebouw van de provinciale
griffie in Middelburg. Daar zal
een jaar lang het licht branden
de worden gehouden.
tol
0]
bij zijn beeld Teryosaurus staat.
De kunstenaar moet volgens
hem de mensen laten nadenken.
Met Teryosaurus wil hij de we
tenschappers die zich met het
klonen van mensen bezighou
den waarschuwen. „Als zij op
deze weg voortgaan, zal dat het
einde van de mensheid beteke
nen. Klonen zullen klonen ma
ken. Dat zal het einde van alles
zijn."
Rondom het beeld staan 150
kruisjes. Die staan volgens hem
symbool voor de 150 gezinnen in
Hengstdijk. De mensen uit deze
gezinnen zullen volgens hem
ook ooit sterven. Hij vindt het
nuttig dat de mensen ook eens
over hun eindigheid nadenken.
Lauwers wil echter niet dogma
tisch overkomen. „Ik geef alleen
maar mijn visie", zegt hij.
„Mensen moeten zelf maar uit
maken wat ze er mee doen." De
expositie in Hengstdij k is nog te
bezichtigen tot en met 23 juli.
MIDDELBURG, Burgerzaal
Internationaal Muziekfeest.
Wolfgang Schroder, Benjamin
Schmid, Wouter Vossen, viool;
Daniel Raiskin, Zvi Carmeli,
altviool; Ramon Jaffé, Quirine
Viersen, cello; Wenzel Fuchs,
klarinet; Lisa Smirnova, Miklós
Skuta, piano. Werken van Beet
hoven, Von Herzogenberg en
Dvorak
door Leen de Broekert
Ingeklemd tussen twee gelief
de kamermuziekwerken van
Beethoven en Dvorak stelde de
uitvoering van het strijktrio
opus 27/2 van Heinrich von
Herzogenberg ons in de gele
genheid even te snuffelen in de
volgestouwde kast met 'verge
ten' componisten uit de vorige
eeuw. Brahms en Von Herzogen
berg waren in die mate muzikale
geestverwanten, dat Brahms
schroomde om kritiek te uiten
op de werken van zijn vriend,
omdat hij dan in de verleiding
kwam over zichzelf te oordelen.
De uitvoering door Schroder,
Raiskin en Jaffé, die dit werk
even aan de vergetelheid ont
rukten leverde een welsprekend
pleidooi op voor Von Herzogen
berg. In de opvallende polyfone
buitendelen hielden de spelers
door een wijs schiften van
hoofd- en bijzaken de aandacht
optimaal gevangen. Het pasto
raal getinte Andantino en het
naieve volksliedachtige Tempo
di Menuetto bekoorden in hoge
mate. Door de wat schrale viool
toon van Wolfgang Schroder
boette de sensuele buitenkant
van het stuk j ammer genoeg iet
wat in aan glans.
De inzet van het programma -
het trio opus 11 van Beethoven -
was buitengewoon pakkend.
Fuchs, Jaffé en Skuta brachten
in een boeiende conversatie de
dramatiek, de humor en de ly
riek die in het werk besloten lig
gen optimaal tot klinken. Pia
nist Miklós speelde zijn partij
bijzonder rank en verfijnd, zon
der daarbij de accentuering en
dynamiek uit het oog te verlie
zen. Hij integreerde - zonder in
anonimiteit te verdwijnen - de
pianoklank heel mooi in het to
tale klankbeeld. Ramon Jaffé
maakte van zijn lyrische mo
menten vervoerende stukjes bel
canto. Wenzel Fuchs paarde
subtiliteit aan een gulle expres
siviteit.
Het pianokwintet opus 81 van
Dvorak is één van die zeldzame
stukken - het Forellenkwintet
van Schubert is er nog zo één - 'j
die je als 'archetypische kamer
muziek' zou kunnen betitelen.
Met de meeslepende vertolking
van dit meesterwerk zorgden
Schmid, Vossen, Carmeli, Vier
sen en Smirnova voor de bekro
ning van deze kamermuziek- J
avond. Het waren vooral de '1
intens warme viooltoon van j|
Benjamin Schmid en de sonore i
cello van Quirine Viersen die het i
klankbeeld bepaalden. Bij pia- 'l
niste Lisa Smirnova zit deze
muziek zonder twijfel in het
bloed. Slavisch-gepijnigde J
blikken over haar schouder
werpend speelde ze de muziek
niet, ze leefde Dvoraks noten.
Maar op de een of andere manier
wist ze haar gedrevenheid niet
adequaat om te zetten in pre
sente klank. Haar aandeel leek j
soms bladzijden lang meer een
continuopartij dan een concer
terende romantische klavier
partij. In de fortissimo-cli-
maxen kon ze niet voldoende
kracht mobiliseren om tegen
spel te leveren tegenover het
strijkersgeweld. In de meeste
gevallen moeten de strijkers het
onderspit delven in de strijd met
de zwarte driepotige masto
dont. Het is niet meer dan bil
lijk, dat ditmaal de Steinway
eens genoegen moet nemen met
de tweede plaats. Het publiek
beloonde na deze uiterst span
nende Dvorak de musici met een
langdurig applaus.
Advertentie
