Romantiek tussen
uitheemse bomen
DUJtengsüied
PZC
Binnenvaart blijft
wereld van uitersten
Hof ter
Saksen
door het oog van Wim Riemens 0
woensdag 23 juni 1999
.5- ov'
Foto van Wiesje Peels in de jubileumuitgave van de 150-jarige schip
persvereniging Schuttevaer.
door Sheila van Doorsselaer
Hof ter Saksen zou zeker niet
misstaan als decor in een van
de Sissi-films of andere
rolprenten met een hoog
romantiek-gehalte. Een statige
lange laan omzoomd met
reusachtige rode beuken vormt de
overgang van de stadse clrukte van
Beveren naar een oase van rust en
heerlijke geuren. Pas getrouwde
paartjes weten de weg naar het
idyllische park vaak te vinden om
daar tussen de borders
vereeuwigd te worden. De
werkelijke functie van de hof gaat
aan hen voorbij. Zo worden er vele
excursies en tentoonstellingen
gehouden en bestaat het bospark
uit vele duizenden uitheemse
bomen en planten. Daarnaast zijn
er verschillende biotopen
gerealiseerd om bezoekers de
werking van de natuur van
dichtbij te laten ervaren.
Hof ter Saksen is 24 hectare groot.
Het middelpunt van het park is het
vervallen kasteel in Rococo-stijl,
eens een prachtige bouwwerk dat
nu wordt bewoond door vogels
van verschillende pluimage. De
parkleiding hoopt dat het
gemeentebestuur van Beveren
snel met geld over de brug komt
zodat het kasteel opgeknapt kan
worden, vóór het echt niet meer te
redden valt. Als het eenmaal in
oude stijl is teruggebracht, zal het
kasteel dienen als
expositieruimte. De huidige
expositiezaal is ondergebracht in
de hoeve in vakwerkstijl. Daar
schuilt ook de potterie, waar
diverse planten en kruiden in
terracottapotten worden getoond.
Aan de overzijde van het grote
grasveld voor de villa ligt de
oranjerie. Niet-wintervaste
planten worden hier
ondergebracht. Door de grote
ramen op het zuiden kan slechts
met een klein gaskacheltje een
aangename temperatuur worden
verkregen.
Geuren
De borders bij de oranjerie zijn
nog tot half september het toneel
van de openluchttentoonstelling
'Planten met een Geurtje'. De
educatieve ploeg van Hof ter
Saksen selecteerde een keur aan
bloemen en planten die een
heerlijke geur verspreiden. Zelfs
met een verstopte neus kunnen
nog de heerlijkste aroma's worden
waargenomen zoals die van
kamfer, anijs, chocolade, vanille
en muskus. De geuren zijn bijna
geen moment van de dag hetzelfde
omdat sommige planten
bijvoorbeeld pas tegen de
schemering hun geur verspreiden
om de nachtvlinder te lokken.
Elke plant, boom of bloem op het
domein is voorzien van een
uitgebreid informatiebord met
daarop de (latijnse) naam,
bloeiperiode, eigenschappen en
land van herkomst.
Het kloppend hart van Hof ter
Saksen is de kweektuin, al zullen
de bezoekers daar geen erg in
hebben. Zij krijgen alleen de
resultaten te zien. Ter Saksen is
deelnemer van een uniek globaal
zadenuitwisselingsprogramma en
zaden afkomstig uit elke
windstreek worden door de
medewerkers van de hof
opgekweekt. Op deze manier
wordt het uitsterven van planten
tegengegaan. De kweektuin is
doorgaans niet toegankelijk voor
het publiek en de planten kunnen
niet worden gekocht. Mocht
iemand een boom of plant zien die
niet in de eigen achtertuin zou
misstaan, dan geven de
medewerkers graag advies, hoe ze
het gewilde stekje alsnog kunnen
verkrijgen.
Oude bomen
Het aboratum, het bospark dat het
grootste gedeelte van de hof
inneemt, herbergt veel bijzondere
oude bomen. Zo staat daar de fiere
rode beuk, met een stamomtrek
van ruim zes meter. De
parkleiding heeft zo min mogelijk
ingegrepen in de omgeving. Dode
bomen blijven gewoon staan en zij
Op de kaart van Walcheren is
het gehucht Molembaix (ook
wel Molembais genaamd) vrij
eenvoudig te vinden. De praktijk
is weerbarstiger. De buurtschap
ligt aan de weg van Grijpskerke
naar Oostkapelle en door het
ontbreken van opvallende
bebouwing kan Molembaix
gemakkelijk over het hoofd
worden gezien. Dat is wel eens
anders geweest; ooit was het een
fraaie buitenplaats. Een
voornaam huis, met Franse tuinen
en een grote boomgaard. De naam
is waarschijnlijk afkomstig van
Philips of Jean de Lannoy, eertijds
heren van Molembais in
Henegouwen. De buitenplaats is
ook eigendom geweest van de
familie Reigersberg, een oud
Zeeuws regentengeslacht, dat
vooral in de Veerse magistratuur
invloedrijk was
Ook de familie Vis woonde er in de
negentiende eeuw. Cornells Vis
behoorde tot de oprichters van de
Zeeuwsche Landbouw
Maatschappij, waarvan hij de
eerste voorzitter was (1843-1852).
Op zijn hofstede Molembaix
voerde Vis allerlei nieuwe
landbouwmethoden in. Zo nam
hij al in 1825 proeven met
groenbemesting door het
onderploegen van wikken. Het
braaklaten liggen van gronden
werd hierdoor gedeeltelijk
overbodig. Ook voerde hij de
rijenteelt in en kocht hij de eerste
automatische
graanmaaier/schovenbinder. Van
koning Willem III kreeg Vis een
dekhengst, voor de verbetering
van het paardenras.
Slachtpartij
Molembaix - nu zo'n negen huizen
en een minicamping - is
waarschijnlijk omstreeks 1570,
aan het begin van de Tachtigjarige
Oorlog, ontstaan. In het midden
van de achttiende eeuw is de
boerderij gebouwd. De
buitenplaats werd in 1897
afgebroken. Eén van de eerste
bewoners van Molembaix,
Philippe, koos destijds de kant
van de Spanjaarden. Bij het
bezetten van Oranjegezind
Arnemuiden in 1572 richtte hij
een slachtpartij onder de
bevolking aan en hij was nauw
betrokken bij de pogingen om
Vlissingen en Middelburg in
Spaanse handen te houden.
Veel inzenders wisten Molembaix
te herkennen. Als winnaars zijn
uit de bus gekomen: J.H. Roelvink,
Middelburg, C.L. Cijsouw, Goes
en M. Davidse, Middelburg. Zij
ontvangen een waardebon. De
vraag van de nieuwe opgave luidt:
welke buurtschap staat er op de
foto van Wim Riemens?
Oplossingen kunnen tot en met
uiterlijk zaterdag 26 juni worden
gezonden naar: Redactie PZC
Buitengebied, postbus IS, 4380
AA, Vlissingen. Faxen mag ook:
0118-470102 of e-mailen:
redactie@pzc.nl. Voor de inzenders
van goede oplossingen zijn drie
geschenkbonnen beschikbaar.
In de rubriek van 16 juni is per
abuis een verkeerde tekst
geplaatst als oplossing van de foto
die gemaakt werd van het
voormalige gemeentehuis in
Kruiningen. De tekst over
Baarland was bestemd voor een
andere nog te verschijnen foto. De
prijswinnaars hadden uiteraard
wel de juiste oplossing
ingezonden. Onze
verontschuldigingen voor deze
vergissing.
fotografie Peter Nicolai
actievoerders infiltreerden in de
rustige wereld van Schuttevaer.
En opnieuw was Terneuzen de
plaats van handeling. Inmiddels is
die ruige tijd achter de rug.
Pleitbezorger
Maar de brave
schippersvereniging heeft wel
geleerd van de rebelse aanpak van
de leden van bijvoorbeeld de
Vereniging Toerbeurt Noord-
Zuid. Schuttevaer profileert zich,
heeft eindelijk het roer omgegooid
en werpt zich steeds vaker op als
pleitbezorger van de moderne
schipperij. Hield de club van
voorvader Willem Jan
Schuttevaer, die 150 jaar geleden
het verzet leidde tegen een tol voor
de binnenvaart in het Zwolsche
Diep, zich de afgelopen decennia
voornamelijk onledig met de
plaats van de betonning,
openingstijden van bruggen en
sluizen en verbetering van het
opstapje aan de steiger in de haven
van Tholen, nu presenteert
Schuttevaer met enige regelmaat
belangwekkende studies naar
bijvoorbeeld de Binnenvaart na
2000, het containervervoer over
water en drastische verbetering
van het vaarwegenstelsel.
Jan Terlouw in Binnenvaart
Beelden:De Nederlandse
schipper aan het einde van de
twintigste eeuw. Zijn kop is niet zo
verweerd als die van zijn vader
indertijd, want door de radar aan
boord hoeft hij niet meer in de mist
aan dek te staan, turend over het
onzichtbare water. De
kraaiepootjes naast zijn ogen zijn
minder diep dan bij zijn vader.
Misschien zijn de denkrimpels
boven zijn neus dieper. Het vak is
meeromvattend geworden. Meer
en ingewikkelder techniek, meer
voorschriften. Meer regels,
afhankelijk van de lading. Geen
evenredige vrachtverdeling. Een
vrijere markt. Zoals zijn vaders
ogen door de mist probeerden te
priemen, probeert hij de
mogelijkheden in een steeds
sneller veranderende wereld op
het netvlies te krijgen."
Schuttevaer wil hem daarbij een
handje helpen.
Liberalisering
In De Eeuw van de Toerbeurt
wordt de geschiedenis van de
evenredige vrachtverdeling
belicht, wordt stilgestaan bij de
eeuwige strijd voor het bestaan,
die vooral een strijd was tegen
afschaffing van die eerlijke
verdeling. Het verhaal van
schippers, die na de liberalisering
van de markt, nog wat verward
hun weg zoeken in een branche
waarin de concurrentie zo nu en
dan moordend is. De beurs was
voor velen een manier van leven.
Een ideologie, een emotie, staat
ei-gens in het boek. Samensteller
Johan Salverda: „De
liberalisering is opnieuw
aanleiding voor veel beweging."
Zo is dat: de een beweegt mee.
evolueert, de ander brengt z'n
schip naar de sloop en stapt aan de
wal. 't Is knokken of stoppen.
Binnenvaart Beelden - Uitgeverij
Kluiver -.120pagina's, 57,50. ISBN
90 267 29227.
De Eeuw van de Toerbeurt - Uitgeverij
Kluiver - 132 pagina's, ISBN 90 557
7030 2.
vormen weer de perfecte
schuilplaats voor eekhoorns en
vogels.
De Beverse beek, die zich door het
park slingeif, voorziet het bos van
vers water. De oude ijskelders, die
enkele meters onder de grond
liggen, worden nu bewoond door
vleermuizen zoals de grootoor- en
de dwergvleermuis. De
parkleiding heeft ex-voor gezoi-gd
dat meerdere natuurverenigingen
een plekje in Hof ter Saksen
kregen. Zij kunnen allen
bijdragen aan de educatieve
functie van de hof. Zo is er de
imkersvereniging, die tientallen
korven in een beschut plekje heeft
ondergebrachtInformatiebox-den
geven aan uit welke bloemen in
verschillende perioden de bijen
hun nectar halen. Ook wordt de
levensloop en de hiërarchie van
het bijenvolk omschreven.
Momenteel loopt er in de hof de
expositie Beeldig Hof ter Saksen.
Door het hele park hebben diverse
kunstenaars hun werken,
abstracte en realistische beelden,
een plaatsje gegeven.
Natuurtuin
De natuuituin vormt het meest
educatieve gedeelte van Hof ter
Saksen. Leerlingen van diverse
scholen uit de omgeving leren hier
hoe de vegetatie zich ontwikkelt
in speciaal aangelegde
landschapstypes. Zo is onder
andere te zien welke planten zich
het best thuisvoelen in kleigrond
en veengrond. De aangelegde
vijver met daarin de drijvende
steiger is speciaal bedoeld om
proefjes uit te kunnen voeren.
Niet alleen de natuurtuin is
uiteimate geschikt om onder
begeleiding van de medewerkers
te bekijken, ook voor de andere
gedeelten van het park geldt dat er
nog" genoeg is om aan de weet te
komen. Aan de hand van
zogenaamde leerpaden nemen de
medewei'kers nieuwsgierigen mee
om hen de wetenswaardigheden
van verschillende planten en
dieren te vextellen. Dit. gebeurt op
een hele losse manier. Voor de
jeugd zijn de verhalen doorspekt
met sprookjes, maar ook voor
volwassenen doet de luchtige
manier van 'lei-en' het goed. Wat te
denken van de functie van mos?
Mos wat doe jij daar zo los in het
bos? Hé mos, laat eens wat water
los!
Hof ter Saksen ligt aan de
Haasdonklaan 101 in Beveren.
Telefoonnummer 0032-3775 28 51. Het
park is gratis toegankelijk en is van
april tot en met oktober alle dagen
geopend van 10 tot IS uur. Van
november tot en met maart kan men
het park vanl0totl6.30 uur bezoeken.
Geleide wandelingen op aanvraag.
Scholen kunnen deelnemen aan
speciale themawandelingen en daarbij
opdrachten uitvoeren. Bovendien is er
een bioklasje. Jaarlijks worden er in
Hof ter Saksen minstens twee
natuurtentgonstellingen gehouden
met workshops over diverse
onderwerpen.
door Wout Bareman
Terwijl de binnenvaartmarkt
na de afschaffing van de
schippersbeux-zen op 1 januari van
dit jaar compleet op z'n kop staat
en veel vooral kleinere schippers
nauwelijks nog hun brood
verdienen, vierde de koninklijke
schippersvereniging Schuttevaer
dit voorjaar het 15 0-jarig bestaan.
Bepaald niet in mineur, maar met
een congres dat door
bescheimvrouwe koningin
Beatrix werd bezocht en met een
klinkend feest met coryfeeën als
Anita Meijer en Lee Towers. En
niet te vergeten een dure
jubileumuitgave: het dikke
fotoboek Binnenvaart Beelden
van fotografe Wiesje Peels,
opgefleurd met het essay 'Hij is
schipper in de binnenvaart' van
Schuttevaer-voorzitter Jan
Terlouw.
De binnenvaart blijft dus een
wereld van uitersten. Woedende
schippers die
overheidsmaatregelen ongedaan
willen maken door middel van
enorme blokkades van de
vaaxwegen, tegenover brave,
bedaagde collega's die via de weg
van het eeuwige overleg met de
overheid om de tafel schuiven. Die
twee uitersten levex-den beiden
een boek op. Het ene, het
jubileumboek van Schuttevaer,
het andere, De Eeuw van de
Toerbeurt, dat een overzicht geeft
van 65 jaar strijd voor redelijke
bodemtarieven, die met name de
kleine schippers in elk geval nog
enig brood op de plank
garandeerden. Binnenvaart
Beelden is een boek, waarin
vooral de mooie kant van de
beroepsvaart in beeld wordt
gebracht, het Toerbeurtboek is een
afscheid van de zekerheden in
diezelfde branche.
Schuttevaer is altijd een
vex-eniging geweest, die er weinig
voor voelde in 'Den Haag' de kont
tegen de krib te gooien. Eigenlijk
lagen in het verleden - maar dat is
ook alweer vele jaren tex-ug -
alleen de Zeeuwse afdelingen
regelmatig dwars. De afdelingen
de Bevelanden, maar vooral
Temexxzen, werden regelmatig op
scherpe toon terecht gewezen. Die
deksele Terneuzenai-en lagen
altijd dwars. Niet voor niets stond
Terneuzen in de internationale
binnenvaartwereld bekend als 'de
brandhaard van de schipperij'.
Moesten er regels worden
aangevochten, dan klommen de
Terneuzense birxnenschippers
probleemloos op de barricaden.
En dus brak ook de dag aan dat die
