Europarlement betaalt tol
PZC
Zeeuwse politici
schreien over
lage opkomst
Zelfs het stembureaulid vertrouwt
de Europese graaiers niet meer
Politie pakt Eurodusnie hard aan
europese verkiezingen
Denen en Britten
negeren stembus
iets minder
Verhalen over corruptie en zelfverrijking schrikken kiezers af
Referendum stimuleert opkomst
Pleidooi voor kiezerspassen
Stemcomputers stemmen niet
VVD-stemmers laten het afweten
Combinatie verkiezingen bepleit
Opkomst in Zeeland varieert
vrijdag 11 juni 1999
De stembusgang voor het Eu
ropese Parlement is giste
ren niet alleen in Nederland te
gengevallen. De opkomst van de
traditioneel eurosceptische
Britten lijkt dramatisch laag.
En al neemt de Deense weer
stand tegen Europa aï, ook hier
was de opkomst lager dan bij de
EU-verkiezingen in 1994.
In Groot-Brittannië hebben de
conservatieven zich tijdens de
verkiezingscampagne gecon
centreerd op de mogelijke
komst van de euro, waar zij te
gen zijn. Premier Blair daaren
tegen, die voor de komst van de
gemeenschappelijke munt is,
meed het gevoelige ondex-werp
zo veel mogelijk tijdens zijn
campagne.
Ingewijden voorspellen dat de
Britse opkomst nog lager uitvalt
dan de 36 procent in 1994, en
wellicht zelfs tot beneden de
dertig procent keldert. Een opi
niepeiler in Noord-Londen
noemde de opkomst daar 'zo
goed als niet-bestaand'. In het
hoofdstedelijke voorstadje Se-
venoaks hadden 's middags pas
twee inwoners hun stem uitge
bracht.
De Britse stemmen worden pas
geteld nadat alle stembussen in
Europa zijn gesloten. De Britten
stemden voor het eerst via het
stelsel van evenredige veitegen-
woordiging, in plaats van via
het districtenstelsel.
In Denemai'ken is de interesse
voor Europa sinds het legenda
rische 'Neen' uit 1992 gedaald.
Volgens kiezersonderzoek bij
het verlaten van de stembus be
halen de Volksbeweging tegen
de EU en de Junibeweging op
nieuw samen vier van de zestien
Deense zetels in het parlement.
Zij kregen wel iets minder stem
men.
De i-echts-liberale oppositie
partij Venstre lijkt met vijf ze
tels volgens het onderzoek van
de Deense televisie de grootste
Deense paxlij in Straatsburg te
worden. Vier jaar tei-ug kwam
Venstre uit op vier zetels.
De sociaal-democraten van de
pro-Europese premier Rasmus
sen stevenen af op ongeveer
achttien procent van de stem
men, oftewel drie zetels. Bij de
verkiezingen voor het Deens
parlement in maart vorig jaar
was dat nog zesendertig pro
cent.
De opkomst onder de vier mil
joen stemgerechtigden viel met
vijftig procent lager uit dan de
bijna 53 procent bij de Europese
verkiezingen in 1994. RTR/DPA
doorJaco van Lambalgen
De kiezer heeft het laten af
weten. Zeventig procent
van de stemgerechtigden vond
het gisteren niet de moeite om te
gaan stemmen voor liet Euro
pees Parlement. Alle 'kekke'
reclamespotjes, tv-spelletjes,
debatten en campagnebijeen
komsten ten spijt.
'Europa moet', was de bood
schap. Eenderde van de wetten
en regels in Nederland komt
tenslotte uit Europa. De Euro
pese Unie wordt steeds machti
ger. De lidstaten gaan nauwer
samenwerken op het gebied van
het asielbeleid, buitenlandse
zaken en defensie. Er komen
zelfs Eui-opese vredesoperaties.
Maar daar lopen Nederlanders
blijkbaar niet warm voor. En de
Europese Unie heeft het er ook
niet echt naar gemaakt.
Enkele maanden geleden leek
het nog de goede kant op te
gaan. Onder aanvoering van de
Nederlandse ambtenaar Van
Buitenen stelde Groenlinks in
het Europees Parlement de
fraude en vriendjespolitiek in
de Europese Commissie, het da
gelijks bestuur van de EU, aan
de orde. Een commissie van
wijzen kwam met zulke harde
kritiek, dat de Commissie geen
andere uitweg zag dan in zijn
geheel op te stappen.
Een golf van optimisme ging
door de Europese parlementaire
bankjes. Eindelijk, het Parle
ment had gedreigd, zijn tanden
laten zien, en de Commissie had
eieren voor haar geld gekozen.
En nog wel in de strijd tegen
misbruik van geld. Eén van de
hardnekkigste en zwaarste
klachten tegen de Unie. Daar
moesten de kiezers hun Euro
parlementariërs bij de vei-kie-
zingen in juni wel voor belonen.
Dat is in ieder geval in Neder
land anders uitgepakt. Wat is
blijven hangen, is het woord
'fraude', het idee dat de diena
ren van Europa vooral goed
voor zichzelf zorgen. Dan helpt
het niet mee als boven een inter
ene w met de CDA-lijsttrekster
Hanja Maij-Weggen de kop
staat: ,,Een auto met chauffeur
is voor ons geen luxe." Ook het
geharrewar over een gedragsco
de voor Europarlementariërs,
die uiteindelijk stuk liep omdat
onder meer de chiisten-demo-
cratische fractie in het EP te
genstemde, maakt geen sterke
indruk.
Tot overmaat van ramp kwam
vlak voor de verkiezingen nog
het bericht dat ook Nederland,
dat zich toch graag voordoet als
braafste jongetje van de Idas,
gesjoemeld heeft met Europees
geld voor werkgelegenheids
projecten. De fi'audeziekte is
zelfs doorgedrongen tot in Ne
derland!
Misstanden
Dat maakte het campagne voe
ren niet eenvoudig. De Europar
lementariërs moesten zich keer
op keer verantwoorden voor de
misstanden in de Unie en het
beeld wegnemen dat zij idealis
tische zakkenvullers zijn.
Aan de andere kant was er tij
dens de radio- en televisiede
batten ook weer niet zoveel te
debatteren. De verschillen tus
sen de verkiezingsprogramma's
van de Nederlandse partijen
zijn miniem. De grote paidijen
zijn er allemaal voor dat het Eu
ropees Parlement meer macht
krijgt, de fraude bestreden moet
worden en dat er één Europees
asielbeleid komt.
En dus was het 'grote nieuws'
uit het lijsttrekkersdebat van
vorige week dat iedereen, be
halve uiteraard WD'er Wie-
benga, er tegen is dat oud-WD-
leider Bolkestein de nieuwe Ne
derlandse Eurocommissaris
wordt. Maar ja, daar gaan zij
niet over, dat is nou weer net een
zaak van het kabinet.
De Europarlementariërs had
den bovendien de pech dat hun
campagne geheel overscha
duwd werd door het Nederland
se politieke gekrakeel. Paars
balanceerde de afgelopen we
ken voortdurend op de ï-and van
de afgrond. De Nacht van
Wiegel, de enquête over de Bijl
merramp, de gifkippen, het af
treden van minister van Land
bouw Apotheker, aan de affaires
lijkt geen eind te komen. Dan
verdwijnt Europa wel erg bui
ten beeld.
Fraude, vriendjespolitiek, een
kabinet dat van crisis naar crisis
wankelt, het maakt allemaal
geen sterke indruk. Geen won
der dat een grote meerderheid
van de kiezers geen idee had
waar zij nou eigenlijk op moest
stemmen. Wat was er nou pre
cies te kiezen? Of misschien wil
den zij met de hele politieke
kliek van zakkenvullers en zit-
tenblijvers wel niets te maken
hebben. De thuisblijvers heb
ben geen stem, dus het blijft
gokken. Zij hebben in ieder ge
val geen boodschap aan dit Eu
ropa.
Degenen die wel de moeite na
men te gaan stemmen, hebben
wel een duidelijk signaal afge
geven. Alleen GroenLinks en de
SP boekten winst, zij wonnen
ieder twee zetels. En dat zijn
uitgerekend de twee partij en die
het felst geageerd hebben tegen
de misstanden in Europa en het
gedraai van het paarse kabinet.
Dat moet de dames en heren po
litici te denken geven. GPD
DEN HAAG - De politie in Den Haag heeft gisteren elf mensen gear
resteerd tijdens een demonstratie van de anti-Europese actiegroep
Eurodusnie. De optocht begon rustig, maar liep wat later uit de
hand. De problemen begonnen op de Korte Vijverberg waar het
voorlichtingsbureau van de Europese Unie is gehuisvest. De de
monstranten wilden daar een met Europese folders gevulde krui
wagen in brand steken. De politie voorkwam dat. Bij het ministerie
van Defensie ontstonden opnieuw problemen, waarna de betogers
hun afgesproken wandeling niet mochten afmaken en terug moes
ten naar het Malieveld. Sommige activisten trokken daarop door de
Korte Houtstraat waar ze plantenbakken omver trokken. Op het
Plein moest een aantal terrasstoeltjes eraan geloven. De politie rea
geerde vervolgens met de korte wapenstok en politiehonden. Ze
verrichtte elf arrestaties. foto Raymond Rutting/ANP
BREDERWIEDE - Inwoners van de Overijsselse gemeente
Brederwiede hebben zich in een raadplegend referendum in
grote meerderheid tegen een gemeentelijke herindeling ge
keerd. Dat de verkiezingen voor het Europees Parlement met
het referendum samenvielen, heeft de opkomst flink bevor
derd. Tweederde van de kiesgerechtigden ging stemmen.
Van de stemmers keerde 87 procent zich tegen het voorstel om
Brederwiede op te laten gaan in de fusiegemeente SteenWijk-
Brederwiede-IJsselham. Elf procent zag wel brood in het ge
meentelijk herindelingsvoorstel voor Noordwest-Overijssel.
Een woordvoerder van de gemeente Brederwiede sprak van
'een duidelijk signaal', omdat in geen enkele kern van de ge
meente een meerderheid voor de gemeentelijke herindeling
had gestemd, ANP
LEUSDEN - Burgemeester De Vet van Leusden denkt de op
komst bij verkiezingen flink te kunnen verhogen door oproe-
pingskaarten af te schaffen en die te vervangen door kiezers-
passen. Met een oproepingskaart kan de kiezer alleen een
stem uitbrengen in zijn eigen kiesdistrict. Wil hij ergens an
ders stemmen, dan moet hij de oproepingskaart ruim voor de
verkiezingsdatum inruilen voor een kiezerspas, die in het hele
land kan worden gebruikt. Door alleen nog met kiezerspassen
te werken, wordt de drempel om te stemmen volgens de bur
gemeester flink verlaagd. De Vet heeft zijn voorstel voorge
legd aan minister Peper van Binnenlandse Zaken. ANP
ZOUTKAMP - Op vier stembureaus in de Groningse gemeen
te De Maine vielen gistermorgen de stemcomputers uit. Tus
sen acht uur en half tien kon in de dorpen Wehe-Den Hoorn,
Zoutkamp. Kloosterburen en Eenrum geen stem worden uit
gebracht. De stemcomputers konden als gevolg van een tech
nische storing niet worden opgestart, aldus een woordvoerder
van de gemeente De Marne. Zo 'n twintig mensen wilden in die
tijd hun stem komen uitbrengen. ANP
DEN HAAG - Van alle mensen die vorig jaar bij de verkiezin
gen voor de Tweede Kamer op de WD stemden, heeft slechts
32 procent dit keer de gang naar de stembus gemaakt bij de
Europese verkiezingen. Dit blijkt uit een peiling van het bu
reau Inter/View.
Van de mensen die toen op de kleine christelijke partijen
stemden, kwam nu 5 6 procent opTweede op deopkomstlij st'
is het CDA met 44 procent, gevolgd door GroenLinks (40 pro
cent), SP (37), D66 (35) en PvdA (34).
Het waren vooral de 65-plussers die kwamen stemmen. Van
hen ging 51 procent naar de stembus. Het laagst was de op
komst in de leeftijd van 25 tot 35 jaar: 18 procent. Bij de jong
ste kiezers (18 tot 25 jaar) was de opkomst 22 procent. ANP
DEN HAAG -Staatssecretaris Benschop van Buitenlandse
Zaken noemt de lage opkomst bij de Europese verkiezingen
van woensdag een probleem waar iets aan moet worden ge
daan. „We moeten een omslag bereiken", zei hij gisteravond
in een eerste reactie.
Het weer invoeren van de stemplicht is voor de PvdA-be-
windsmangeen mogelijkheid. Het combineren van verkiezin
gen zou dat wel kunnen zijn. „Maar dat redden we nooit. We
kunnen in Nederland niet bepalen wanneer de Europese ver
kiezingen zijn.Volgens Benschop is het het belangrij kste dat
het imago van de Europese politiek verandert. „De geur van
vriendjespolitiek moet weg. We moeten de Europese issues en
tegenstellingen beter op de agenda krijgen." ANP
door Richard Hoving
en Harmen van der Werf
MIDDELBURG - Teleurstelling
over de dramatisch lage op
komst tijdens de Europese ver
kiezingen overheerst onder
Zeeuwse politici. Met uitzonde
ring van de fractievoorzitter
van de SP in de gemeenteraad
van Vlissingen is niemand echt
gelukkig met het stemgedrag
van de Nederlandse kiezers.
F. H. van Kollem, fractievoor
zitter van GroenT .inks/Delta
Anders in Provinciale Staten,
meldt kort nadat om tien uur de
prognose bekend wordt, dat hij
een 'ontzettend slechte avond
heeft gehad'. „Ik heb met men
sen ï'ond de tafel gezeten die al
lemaal niet hebben gestemd.
Daar heb ik mij behoorlijk
kwaad over gemaakt." De voor
spelde winst van GroenLinks -
van één naar drie zetels - noemt
hij 'hoopgevend'. „Het is af
wachten hoe de Groene partijen
elders in Europa het doen."
De fractievoorzitter van de SP
in de gemeenteraad van Vlissin
gen, P. de Jonge, is 'dik tevre
den'. „De SP ging uit van één
waakhond in Brussel. Het wor
den er twee." Het geheim van
het succes noemt De Jonge de
fanatieke campagne die de SP
in de afgelopen weken heeft ge
voerd.
Geen verrassing
De Zeeuwse gedeputeerde L.
Coppoolse (CDA, Europese aan
gelegenheden) zegt 'zeei- teleur
gesteld' te zijn over de opkomst.
„Dat veel mensen thuis zijn ge
bleven is geen verrassing. Maar
dertig procent is gewoon
slecht." Coppoolse vermoedt
dat de desinteresse de Neder
landse Europarlementaiïërs
parten kan gaan spelen. „Hun
stem en opgeheven vingertje
boet aan la-acht in als de demo
cratische legitimiteit op zo'n
smalle basis steunt."
Vólgens voorzitter P. van Veeh-
de Rechter van D66 in Zeeland
is er op grond van het opkomst
percentage maar één conclusie
mogelijk: „De mensen zijn niet
geïnteresseerd in Europa." Over
de kansen van haarpartijgenoot
J. Boogei-d-Quaakuit Zaamslag
is ze optimistisch. „Dat moet
lukken gezien de campagne die
de afgelopen weken is gevoerd."
Boogerd-Quaak heeft ongeveer
13 nnn wnnrkpnrsfommoii nrvrlin
om terug te keren in het Euro
pees Parlement.
L. Vermeulen-Geschiere, frac
tievoorzitter van de PvdA in
Provinciale Staten, noemt de la
ge opkomst 'heel jammer'. De
Nederlandse kiezers onder
schatten volgens haar de in
vloed van Brussel. Vermeulen-
Geschiere wijst op de hoeveel
heid wetgeving die op Europees
niveau wordt gemaakt. „Het
gaat ons allemaal aan. Te weinig
mensen beseffen dat."
Onherkenbaar
„Nedeilandse kiezers zien wei
nig in één Europa". Het Middel
burgse RPF-Kamerlid L. C. van
Dijke concludeert dat uit de
dramatisch lage opkomst. „De
laatste tijd is er veel gesproken
over een referendum. Het op
komstpercentage bij deze ver
kiezingen toont aan dat de
mensen niet willen dat Brussel
alsmaar meer te zeggen krijgt.
Europa is onhei-kenbaai-, staat
te ver van de kiezers af, en on
derwijl raken wij er wel veel be
voegdheden aan kwijt."
CD A-Kamerlid S. Buijs uit
Goes betreurt in tegenstelling
tot Van Dijke het gebrek aan be
langstelling onder de kiezers.
„Dit doet Europa onvoldoende
recht, gezien het belang van de
Europese Unie." Dat de op
komst zo laag was, ligt volgens
Buijs niet alleen aan de onher-
kenbaai'heid van Europa. „Ne-
deiiand is zich aan het opsplit
sen in een groep politiek
geïnteresseerden en mensen die
politiek ongeïnteresseerd zijn."
Dat het CDA vooral zou profite
ren van een lage opkomst, is ge
logenstraft, aldus Buijs. „Tijden
zijn veranderd. Kijk maar naar
de uitslag voor GroenLinks, die
fors wint." De WD heeft het
van de grote partijen het best
gedaan. De liberalen winnen
volgens de prognoses, terwijl
PvdA en CD A verliezen. WD-
Kamerlid A J. te Veldhuis vindt
vooral het verlies van het CDA
opmerkelijk. „Die partij ver
keert in een oppositiepai-adijs
en profiteert nergens van."
Te Veldhuis' tevredenheid
houdt op bij de voorspelde uit
slag voor de WD. Hij spreekt
van de 3 d's: droevig democra
tisch dieptepunt. „De waag is of
de Europarlementsleden nog
wel representatief zijn, terwijl
zij steeds meer voor ons gaan re
gelen. Dat is een vreemde, te-
Opkomstpercentages in Nederland juni J
z— Tweede Kamer «Q*« Provinciale Staten
=3= Gemeenteraad Europees Parlement
90 S—156 85.5
Tussen twee slokken door even uitproberen: tijd zat, de computer in het Vlissingse stemlokaal wordt toch nauwelijks gebruikt.
foto Dirk-Jan Gieltfima
Advertentie
Hollandse nieuwe haring
Eersce kwaliteit. Spartelvers uit het zilte n
Vers op onze visafdeling.
Per 4 stuks J /s.
KonMar
makkelijkste weg als je niet gaat
stemmen."
Janse denkt dat de mensen op
den duur meer interesse zullen
tonen voor Europa. „Het is nu
nog een beetje een ver-van-
mijn-bed-show. Het Europees
Parlement moet nog zijn plaats
krijgen. Als het allemaal wat ge
setteld is, gaan mensen volgens
mij meer het belang van hun
stem inzien. Maar dat is een pro
ces van jaren."
Het is even voor vier uur. In een
klein uur hebben 23 voorname
lijk oudere mensen hun stem
uitgebracht. „Het zijn meer ou
deren dan jongeren", consta
teert Spruijt. „Ik denk dat we
niet veel meer dan drie mensen
onder de dertig hebben gezien."
Op het schoolplein, pal onder
het bord dat de mensen verwijst
naar het stembureau, staat een
groepje jongeren. Op de vraag of
ze gaat stemmen, antwoordt de
achttienjarige Jessica Marijs
ontkennend. „Het trekt me eer
lijk gezegd niet zo. Ik heb geen
benul van wat de politieke par
tijen precies doen. Als ik op het
Journaal hoor hoe er met geld
wordt gesjoemeld in het Euro
pees Parlement, heb ik er niet
zo'n vertrouwen in. Ook mijn
geld gaat daar naartoe." „Daar
om zou ik juist wel gaan stem
men", zegt Lisette Maljaars, die
pas over twee jaar haar stem
mag uitbrengen. „Misschien dat
je met je stem iets kunt verande-
ren."
tweehondei-d mensen hun stem
ingevoerd. „En dat op een totaal
van 2100 kiesgerechtigden uit
de wijken Paauwenburg en Ro-
senburg", geeft Meijer aan hoe
rustig het is geweest.
Het drietal bemenst het stem
bureau al zeven uur en hebben
er nog vijf te gaan. „De kranten
hadden het over een opkomst
van dertig procent", zegt Laros.
„Dat halen wij bij lange na
niet." Meijer: „We hadden ver
wacht dat de opkomst laag zou
zijn, maar zo laag niet. We ho
pen dat het vanavond wat druk
ker wordt."
Laros heeft wel een verklaring
door Lukas Fransen
VLISSINGEN - Sjoemelen met
declaraties. Familieleden in
dienst nemen. Verschijnings-
lijsten enkel om het daarvoor
staande bedrag op te strijken,
iji Snoepreisjes. Van fraude ver-
dachte commissarissen die ge-
woon op hun post blijven zitten.
Ze hebben het Europees Parle
ment een slechte naam bezorgd
J en het vertrouwen van de kie
zers tot een dieptepunt doen da-
J. len'
.jj De klok slaat drie uur. Het is
angstaanjagend rustig in het
stembureau in het ROC Zee-
land, vestiging MDGO in Vlis-
r singen. Klaasje Laros, Wim
Meijer en Hans Spruijt wachten
op mensen die hun stem komen
uitbrengen. Naast hen staat de
stemcomputer. Voor oververhit
ting van het apparaat hoeft niet
te worden gevreesd. Sinds acht
uur 's morgens hebben slechts
MIDDELBURG - De opkomstpercentages voor de Europese
verkiezingen in Zeeland lopen erg uiteen. Een kleine mcer-
I derheid van de stembureaus had rond vier uur 's middags on-
I geveer twintig procent van de stemgerechtigden binnen ge
had. Maar veel stembureaus zaten rond dat tijdstip nog maar
rond de tien procent.
Woordvoerders van de stembureaus zeggen vooral oudere
kiezers binnen te krijgen. Bij een Vlissings stembureau be
hoorde volgens een woordvoerder van de tien procent stemge
rechtigden die zijn komen opdagen, zeker tachtig procent tot
deouderen. „Die zeggen vaak bij het weggaan: Zo, we hebben
onze plicht weer gedaan." Het stembureau in de wijk Goese
Polder telde rond vier uur nog geen negen procent van de kie
zers. „Dit stembureau staat bekend om zijn lage opkomstcij-
fers", berust de zegsman daar. „Bij de laatste Statenverkie
zingen zaten we ook al onder de dertig procent."ANP
waarom veel mensen hun stem
niet uitbrengen. „De mensen
zijn de laatste jaren niet gemoti
veerd om te stemmen. Het is
voor de eerste keer dat ik zelf
ook niet stem. Als je ziet wat er
allemaal gebeurt met het Paarse
kabinet, de Bijlmerenquête en
het Europees Parlement. Ik vind
het één grote rotzooi en ik heb er
geen zin meer in."
Malversaties
Spruijt denkt dat veel mensen
geen vertrouwen meer hebben
in het Europees Parlement door
alle negatieve publiciteit van de
laatste maanden. Laros deelt
die mening. „We lezen en horen
continu over malversaties met
geld. Parlementsleden die inte
kenen en weer vertrekken en zo
onterecht geld opstrijken."
Meijer wijt de lage opkomst aan
het feit dat er weinig campagne
is gevoerd. „Er is weinig aan
dacht in de media geweest voor
deze verkiezingen. Het enige
wat steeds naar voren kwam, is
dat er geen belangstelling voor
zou zijn."
Om kwart voor drie komt kiezer
201 het stembureau binnenlo
pen. Opgelucht woi'dt hij gehol
pen. N. Rosenboom brengt ge
woontegetrouw haar stem uit.
„Als je geen stem geeft, kun je
niet meepraten en ook niet kla
gen. Al die malversaties in het
Europees Parlement zijn juist
een reden om te stemmen. Als je
iets wilt veranderen, moet je
stemmen." Ze vindt het 'een
foute boel' dat veel Nederlan
ders de gang naar het stembu
reau niet maken.
„Je hebt stemrecht gekregen en
dat moet je ook gebruiken", is
het echtpaar Janse-Sturm van
mening. Janse: „Als niemand
gaat stemmen, komt er van de
hele verkiezingen niets terecht.
Je doet jezelf tekort en neemt de
