Solana op
bres voor
de Unie
Auping Auronde
Waarnemers Indonesië
controleren verkiezing
Tsjernomyrdin dient vrede en zichzelf
Nederland draait
belastingvrije
verkoop nek om
buitenland zaterdag 5 juni 1999
Nieuwe superminister
Executies op Caribische eilanden
Banengroei VS valt tegen
Congres voor opscheppers
China belooft Noord-Korea eten
Kubis secretaris-generaal OVSE
door Hans Hoogendijk
MOSKOU - Het ruim vijf jaar
functioneren als premier in de
Moskouse politieke leeuwen
kuil is Viktor Tsjernomyrdin
goed van pas gekomen bij zijn
bemiddelingspoging op de
Balkan, die immers ook boor
devol valkuilen zit. De Russi
sche president Boris Jeltsin
haalde in april zijn in ongena
de gevallen oud-premier uit
diens politieke isolement door
hem tot zijn persoonlijke Bal
kan-afgezant te benoemen.
De man in het Kremlin deed
dit om pragmatische redenen.
Rusland stond in het Bal
kandrama aan de zijlijn en
Tsjernomyrdin, die in de loop
van de jaren prima contacten
had opgebouwd met westerse
leiders, leek hem de aangewe
zen man om Ruslands stem te
laten weerklinken.
Risico's liep Jeltsin met deze
benoeming niet. Faalde Tsjer
nomyrdin, dan was het afgelo
pen met diens politieke ambi
ties. Slaagde hij, dan straalde
dit ook op Jeltsin af.
In het begin genoot Tsjerno
myrdin van zijn nieuwe rol.
Bommen of niet, hij verscheen
steeds inhet gezelschap van de
machtigen der aarde op de tv-
schermen en was daarbij voor
zijn doen uiterst spraakzaam.
Maar naarmate het conflict es
caleerde en de politieke fron
ten verhardden, versomberde
ook hij.
Zijn aanvankelijke mengeling
van zachte diplomatie en drei
gementen de bemiddeling stop
te zetten, kreeg steeds agres
sievere trekjes. Dat was niet
alleen bedoeld voor de NAVO,
maar vooral voor het thuis
front dat zich al als het volgen
de slachtoffer van een onbe
kookte Amerikaanse actie zag
Machteloosheid
Nationalisten, communisten
en zelfs traditioneel pro-wes
terse liberalen vervloekten de
NAVO-bombardementen. Het
klonk dramatisch, maar het
waren vooral gebaren die de
machteloosheid illustreerden
van de eens zo fiere super
macht. Brullen kon de Russi
sche beer nog, tanden heeft hij
nauwelijks meer of het zouden
nucleaire moeten zijn. Maar
geen zinnig politicus die er
over dacht daarmee te dreigen
De missie van Tsjernomyrdin
leek gedoemd te mislukken.
Maar de redding kwam uit het
Westen. Een aantal Europese
leiders kwam er eindelijk ach
ter dat die bombardementen
misschien toch niet het beste
idee waren geweest van de po
litieke en militaire strategen.
Milosevic gaf geen krimp, de
vluchtelingenstroom bleef
groeien en een grondoorlog
kwam naderbij. Maar het zen
den van grondtroepen zou Eu
ropa pas echt in een crisis
storten. Dus moest er weer be
middeld worden en Tsjerno
myrdin kreeg de Finse presi
dent Ahtisaari als Europese
bemiddelaar aan zijn zijde.
De doorbraak kwam donder
dag. Of het ook een doorbraak
voor Tsjernomyrdin in eigen
land wordt, valt nog te bezien.
Jeltsin en zijn omgeving zijn
niet vergeten dat ze Tsjerno
myrdin ruim een jaar geleden
de politieke woestijn instuur
den, omdat hij te veel presi
dentiële. allures kreeg. Te veel
eer nu, zal zijn kansen om in
december bij de parlements
verkiezingen en volgend jaar
juli bij de slag om het Kremlin
flink vergroten.
De communisten riepen al dat
Tsjernomyrdin alleen maar de
belangen van de 'barbaarse'
NAVO-staten heeft gediend in
plaats van die van moedertje
Rusland. En de haviken bij de
fensie zien als het vrede wordt,
htm kansen om meergeld voor
militaire zaken te krijgen, ver
vliegen. Maar voor de meeste
gewone Russen telt dat Viktor
Tsjernomyrdin zalf smeerde
op de gekrenkte nationale
trots: Rusland staat niet meer
machteloos aan de zijlijn.
GPD
door Henk van de Poll
BRUSSEL - Javier Solana, de
huidige secretaris-generaal van
de NAVO, wordt de eerste EU-
vertegenwoordiger voor het
buitenlands- en veiligheidsbe
leid, een soort superminister
van Buitenlandse Zaken.
De man die erin slaagde de
NAVO-bondgenoten bij elkaar
te houden tijdens de oorlog van
de alliantie in Kosovo, krijgt nu
de moeilijke taak de vijftien lid
staten van de Europese Unie,
waaronder vier neutrale lan
den, op één lijn te krijgen voor
een gemeenschappelijk, Euro
pees veiligheidsbeleid.
De toenmalige Spaanse minis
ter van Buitenlandse Zaken
trad in het einde van 1995 aan
als NAVO-secretaris-generaal.
Hij was de compromiskandi
daat, nadat oud-premier Lub
bers en vervolgens de Deense
minister van Buitenlandse Za
ken Ellemann-Jensen het veld
hadden moeten ruimen.
Solana staat bekend als een
bruggenbouwer, een vriendelij
ke man die koelbloedig en tege
lijkertijd voorzichtig kan ope
reren. Voor de bondgenoten was
het evenwel minstens zo be
langrijk dat hij niet werd ach
tervolgd door schandalen. De
NAVO had zijn buik vol van de
problemen die werden veroor
zaakt door het Agusta-omkoop-
schandaal rond zijn Belgische
voorganger Willy Claes.
Uitbreiding
In de bijna vijf jaar dat Solana
het Atlantisch bondgenoot
schap nu vanuit Brussel be
stuurt, heeft hij zijn bazen niet
teleurgesteld. In zijn periode
vond de eerste uitbreiding
plaats sinds 1982 en sloot de
NAVO vertrouwenwekkende
akkoorden met Rusland en Oe
kraïne.
Bij de viering van het vijftigja
rig bestaan van de alliantie wer
den in Washington de lijnen
voor de toekomst uitgezet; het
nieuwe strategische concept,
dat van de NAVO naast een col
lectieve verdedigingsorganisa
tie ook een regionale vrede
stichter moet maken.
Vuurdoop
Zijn zwaarste vuurdoop kwam
echter pas dit jaar, toen de
NAVO-secretaris-generaal po
litiek leiding moest geven aan
de grootste militaire operatie
uit de geschiedenis van het
bondgenootschap: de luchtoor
log tegen Joegoslavië. Het
mocht geen oorlog heten, het
moest een 'schone' strafexpedi
tie tegen het Servische regime
worden om een einde te maken
aan de etnische schoonmaak
van de Zuid-Servische provin
cie Kosovo.
Het ziet er nu naar uit dat de
Madrileen dit hoof dstuk nog tij -
dens zijn termijn - die tot het
eind van dit j aar loopt - met suc
ces kan afsluiten.
De ervaringen van Solana met
de nieuwe taak van het bondge
nootschap als crisismanager en
zijn kennis van het functioneren
ervan zullen hem goed van pas
komen bij het coördineren van
het veiligheidsbeleid van de Eu
ropese Unie.
Ambtenaar
In eigen huis zal de Spaanse so
cialist het niet gemakkelijk
hebben. Hij moet zich een eigen
plaats veroveren tussen de mi
nisters van Buitenlandse Za
ken. Die zijn niet gewend hun
macht met een ambtenaar te
moeten delen. Verder zal de Ma
drileen moeten laveren tussen
landen die niet vies zijn van een
krachtdadig optreden, zoals het
Verenigd Koninkrijk, en neu
trale lidstaten (Ierland, Oosten
rijk, Finland en Zweden) die
van nature huiverig zijn voor
militair optreden. ANP
PORT OF SPAIN - Op Trinidad en Tobago is gisteren voor het
eerst in vijfjaar de doodstraf ten uitvoer gebracht. Een drugs
baron en twee bendeleden werden door ophanging om het le
ven gebracht. Nog zes andere veroordeelden zullen dit week
einde worden opgehangen.
De laatste hoop van de negen was de Londense Privy Council,
de Geheime Raad die de Britse koningin van advies dient.
Maar die wees gisteren het beroep af. De Britse premier Blah-
en de Zuid-Afrikaanse aartsbisschop Tutu riepen Trinidad op
terughoudendheid te betrachten bij de doodstraf. Zij vrezen
dat de ophangingen tot een executiegolf zullen leiden. De re
geringen van de Britse ex-kolonies zien de doodstraf als een
manier om him onafhankelijkheid te benadrukken. AP
WASHINGTON - De banengroei in de Verenigde Staten is in
mei mager geweest. Het aantal nieuwe banen nam toe met
11.000, veel minder dan de 225.000 waarop was gerekend. Be
leggers hoeven daarom minder bang te zijn dat binnenkort de
Amerikaanse rente omhoog gaat.
Het is de kleinste stijging van het aantal banen sinds januari
1986. Ondanks de magere banengroei nam de Amerikaanse
werkloosheid wel af, van 4,3 naar 4,2 procent. In april kwa
men er volgens nieuwe cijfers van het Amerikaanse ministerie
van Arbeid nog 343.000 banen bij. KRF/ANP
BERLIJN - Berlijn maakt zich op voor het eerste internatio
nale congres van opscheppers. De bijeenkomst morgen is be
doeld als een satire op wetenschappelijke congressen.
Tot de sprekers behoort onder anderen de president van de
duistere Bezteksische Republiek. Een van de thema's is de re
ligieuze betekenis van de kaasschaaf in de voor-Keltische
cultuur op het West-Iberische schiereiland. Verder staat de
verkiezing van de grootste pocher op het programma.
Initiatiefnemer Robert Mingau, vice-rector van de Berlijnse
Snoeversacademie, benadrukt het serieuze aspect van het
congres. In elk mens schuilt in het geheim een opschepper,
stelt hij. „Bij een sollicitatie, bijvoorbeeld, kun je het tegen
woordig vergeten zonder overdrijvingen." ANP
PEKING - China heeft Noord-Korea gisteren 150.000 ton
graan en 40.000 ton kolen toegezegd.
De Chinese premier Zhu Rongji deed zijn aanbod tijdens een
bespreking met Kim Yong nam, de nummer twee van de
Noord-Koreaanse regerende Arbeiderspartij.
De hernieuwing van de betrekkingen, die werden bevroren
toen Peking een diplomatieke relatie aanknoopte met Zuid-
Korea, is van belang voor zowel Noord-Korea als China. Chi
na wil meer invloed op Noord-Korea, dat zijn banden met
Zuid-Korea en de Verenigde Staten ook aantrekt. Noord-Ko
rea heeft Chinese hulp nodig om de economie te herstellen die
geruïneerd is door slecht management en het wegvallen van
de voormalige sovjetpartners. AP
WENEN - De Slowaak Jan Kubis is gisteren benoemd tot se
cretaris-generaal van de Organisatie voor Veiligheid en Sa
menwerking in Europa (OVSE). Hij volgt de Italiaan Gian-
carlo Aragona op, zo is op het hoofdkwartier van de OVSE in
Wenen bekendgemaakt. Aragona's driejarige ambtstermijn
eindigt op 15 juni.
Kubis is een diplomaat en heeft onder meer voor de Verenigde
Naties en de OSVE gewerkt. Bij de laatste organisatie is Kubis
al sinds 1992 werkzaam. Eerder was hij een hoge ambtenaar
op het ministerie van Buitenlandse Zaken. AFP
foto Misja Japaridze/AP
Viktor Tsjernomyrdin bezoekt na zijn terugkeer uit Belgrado een weeshuis buiten Moskou.
door Mare Peeperkorn
en Paul Koopman
KEULEN - Nederland en
Denemarken hebben het lot
van de belastingvrije ver
koop in de Europese Unie
definitief bezegeld. Een al
lerlaatste poging van Duits
land, Groot-Brittannië en
Frankrijk om het belasting
voordeel nog een paar jaar te
rekken stuitte op een onver
biddelijk 'njet' van Den Haag
en Kopenhagen. Per 1 juli is
hierdoor de belastingvrije
verkoop op vliegvelden, in
vliegtuigen en op zeeschepen
voor reizigers binnen de Eu
ropese Unie verboden.
Het besluit om de taxfree
verkoop dit jaar te beëindi
gen dateert al uit 1991, maar
werd naarmate de fatale da
tum dichterbij kwam steeds
feller bestreden. Een uiterst
professionele lobby onder
aanvoering van veerboot- en
luchtvaartmaatschappijen
en de betrokken vakbonden
slaagde er keer op keer in de
kwestie opnieuw ter discus
sie te stellen. Verscheidene
lidstaten toonden zich ge
voelig voor een mogelijk ba
nenverlies, dat volgens de
lobbyisten de honderddui
zend te boven gaat. Ook de
nakende Europese verkie
zingen volgende week maak
ten dat de EU-regeringslei-
ders zich er gisteren opnieuw
over bogen.
De Duitse bondskanselier
Schroder zei als tijdelijk
voorzitter van de Europese
Unie voor de belastingvrije
verkoop te hebben gevoch
ten. ,,We zijn ervoor in de
touwen gegaan, maar kon
den de Nederlandse en Deen
se weerstand niet overwin
nen. Niet dat ze ons in de
hoek hebben gedreven, de
zaak viel gewoon in het wa
ter", aldus Schroder. Een
wijziging van de. eerdere af
spraak kon alleen met unani
miteit worden genomen en
door het verzet van Neder
land en Denemarken ont*
brak die.
Volgens premier Kok is er
geen enkele reden om aan het
oude besluit te tornen. Als
gevolg van de belastingvrije
verkoop loopt de schatkist
jaarlijks miljoenen inkom
sten mis. Minister Zalm van
Financiën - die tijdens vlieg
reizen de stewardess met het
karretje goedkope waren
steevast met een 'I hate duty
free' wegstuurt - wil zelfs nog
een stapje verder gaan. Hij
stelt voor om na de gewone
burger ook de BTW-vrije
aankopen van Europese
commissarissen en diploma
ten af te schaffen.
Het afschaffen per 1 juli van
belastingvrije verkopen voor
reizigers binnen de EU zal
niet zonder gevolgen blijven
voor de werkgelegenheid in
de taxfree-sector.
De taxfree-winkels op
Schiphol zijn in totaal (in
clusief magazijn- en kan
toorpersoneel) goed voor on
geveer 1.200 banen. Vorig
jaar boekten deze winkels op
de nationale luchthaven te
zamen een omzet van 725
miljoen gulden. Die cijfers
omvatten ook de taxfree-BV
van de KLM. Deze BV be
heert de belastingvrije
drank- en tabaksverkoop op
de luchthaven en in de vlieg
tuigen.
Gevolgen
Woordvoerster M. de Bie van
de luchthaven Schiphol kon
gistermiddag nog niet zeg
gen wat de gevolgen van het
besluit van Europese rege
ringsleiders zullen zijn.
Woordvoerder P. Wellhüner
van de KLM liet weten dat de
maatregel bij de luchtvaart
maatschappij 45 volledige
arbeidsplaatsen kost. In to
taal zijn bij de KLM zo'n 200
arbeidsplaatsen met de be
lastingvrije verkoop ge
moeid. Omdat men het Euro-
besluit wel verwachtte, is de
laatste tijd veel gewerkt met
tijdelijke krachten, van wie
de contracten nu niet zullen
worden verlengd. „Gedwon
gen ontslagen zulien onder
het KLM-personeel in elk ge
val niet vallen", aldus Well
hüner.
Hij benadrukte dat de passa
giers aan boord van de KLM-
vliegtuigen op Europese be
stemmingen nog wel degelijk
tegen gereduceerde prijzen
producten kunnen blijven
kopen. „Het enige verschil is
dat de KLM daarop dan min
der winst maakt omdat we
belasting aan de overheid
moeten afdragen." GPD
Indonesië gaat maandag naar de stembus voor de meest vrije
verkiezingen in 44 jaar. Zo'n vijfhonderd buitenlandse
ivaarnemers zien toe of de bevolking werkelijk eerlijk en vrij
haar stem. kan uitbrengen. Marco Hasselaar (49) uit Heeren
veen is een van hen. Hij is sinds 18 mei in Semarang, hoofdstad
van Midden-Java, om de komst van zogenoemde korte-ter-
mijnwaarnemers te regelen en de voorbereiding van de ver
kiezingen te volgen.
doorTheo Haerkens
JAKARTA - Met roffelende
trommels en wapperende vlag
gen rijdt een groep campagne
voerders op een vrachtwagen
tussen de rijstvelden. Schreeu
wend en zwaaiend begroeten de
passagiers boeren in de sawa's.
Met veel groen uitgedoste par
tijgenoten op bromfietsen bege
leiden de wagen die over een
tweebaansweggetje richting
Semarang sukkelt.
„Blijf er maar even achter rij
den", zegt Marco Hasselaar (49)
als zijn chauffeur een poging om
de karavaan voorbij te rijden,
ziet stranden. „Even kijken wat
er gebeurt, dat is ook waarne
men", vindt hij. Een passerende
groep campagnevoerders wordt
geen strobreed in de weggelegd.
Even worden armen, benen en
vlaggen binnenboord gehaald
en in een oogwenk is de rood
witte wagen voorbij
Hasselaar is op inspectie in de
omgeving van Semarang. Hij
bezoekt het subdistrict Mijen,
dat de verkiezingen op dorpsni
veau organiseert. De seci'etaris
van het verkiezingscomité is er
nog niet, maar zijn plaatsver
vanger ontvangt hem en zijn
tolk Nabiel Hayaza allervrien
delijkst. De voormalig directeur
van een multicultureel centrum
in Heerenveen, is een door de
wol geverfd waarnemer. De Eu
ropese Unie zond hem eerder uit
naar Nigeria, Zuid-Afrika, Bos-
nië-Herzegowina en Cambodja.
Hij is onder de indruk van het
werk dat is verzet en noemt ook
de mensen in verafgelegen dor
pen 'erg enthousiast'.
Zodra de verantwoordelijke
man arriveert, wordt de stand
van zaken opgemaakt. De kies
hokjes kan hij nog niet laten
zien want de schotten die de kie
zer privacy bieden, zijn nog niet
aangekomen. Ook de stembil
jetten zijn er nog niet, evenmin
als de spijker waarmee de kiezer
het vignet van zijn favoriete
partij moet doorboren en de on
uitwasbare inkt waarin die zijn
Waarnemer Marco Hasselaar met zijn tolk Nabiel Hayaza tussen de rijstvelden in Midden-Java.
foto Theo Haerkens/GPD
rechterwijsvinger moet dopen
om dubbelstemmen tegen te
gaan. „Uit veiligheidsoverwe
gingen worden die pas op het
laatste moment uitgedeeld",
(Advertentie)
's Werelds befaamdste en meest comfortabele lits-jumeaux. Met 2 compleet verstelbare
Au ping-spiralen en 2 eersteklas matrassen, inclusief stretchhoes. Afmetingen: 180 x 200 cm.
Speciale actieprijs compleet verstelbaar: 2.395,- Compleet vast: f2.095,-
alle textielproducten
ran Ideens tijdelijk
25% korting!
Pot Stoutenbeek, Nieuwendijk 89, Axel, Zeeuws-Vlaanderen. StOlltdlbCCK
Elke zondag geopend van 13.00 tot 18.00 uur. Telefoon (0115) 56 20 10. SieMatic keukenstudio 1e verdieping. wij komen graag bij u thuis
legt secretaris Yudo Hardiyanto
uit. Er gaan verhalen dat er val
se biljetten in omloop zijn, maar
ze worden ter plekke gewaar
merkt met drie handtekeningen
en een sticker met hologram, zo
dat de kans op fraude beperkt
lijkt.
„Van degenen die de stembu
reaus leiden, heeft negentig pro
cent instructies gehad. We ho
pen dat de andere tien nog komt
voor de training", rapporteert
de secretaris. De rest van het
personeel heeft de schrijfma
chines opzijgeschoven en volgt
met gespitste oren het gesprek.
Samen met twee ambtenaren
bezoekt Hasselaar de plaatsen
waar stemlokalen' worden inge
richt. „Ze zijn groot genoeg",
knikt hij goedkeurend, maar het
baart hem zorgen dat er enkele
worden ingericht bij plaatselij
ke partijbonzen thuis. Dat zou
de aanhang van andere partijen
kunnen afschrikken. Het blijkt
echter niet zo gemakkelijk ge
schikte locaties te vinden.
Mensen zijn bang dat het stem
bureau wordt aangevallen als
de uitslag tegenvalt", legt een
ambtenaar uit. „Kerken en
moskeeën zijn taboe en over
heidsgebouwen niet neutraal."
Stemlokalen
Hasselaar is samen met een
Spaanse collega al dagen bezig
om tolken, auto's, telefoons en
wat al niet te regelen voor de
EU-waarnemers, die op de ver
kiezingsdag zoveel mogelijk
stemlokalen afgaan om de vin
ger aan de pols te houden. „De
politie is zich zeer bewust van
haar taak", zegt hij vergenoegd.
De commandant zei tegen zijn
mensen 'dat het niet goed ge
noeg is als wijzelf tevreden zijn'
„Als de waarnemers vinden van
niet, denkt straks de hele wereld
dat het niet goed is verlopen."
's Middags krijgen de tolken, be
deesde studenten, instructies
over omgang met de directe en
in hun ogen botte Europeanen,
's Avonds praat Hasselaar in
een urenlange sessie met stu
denten die als lokale waarne
mers in elk stemlokaal aanwe
zig zijn. Ze zijn onzeker en een
beetje achterdochtig. Beleefd
zeggen ze dat de informatieuit
wisseling wel een beetje een
richtingsverkeer is. „Waarom
zegt de EU-waarnemer niet ge
woon hoe het allemaal nog beter
kan worden geregeld?"
Uitnodigingen van autoriteiten
om met hen alle verkiezingsbu
reaus te bezoeken, slaat Hasse
laar vriendelijk af. „Wij moeten
te allen tijde onze onafhanke
lijkheid behouden", zal hij later
het dozijn waarnemers voor
houden. „We mogen niet ingrij
pen. We hebben een mandaat
om te kijken en te rapporteren.
De teams van twee, aangevuld
met een vertaler, krijgen ieder
een eigen regio toegewezen
waar ze dit weekeinde kennis
kunnen maken met de autoritei
ten, zodat ze maandag ook met
het oog op de veiligheid zeker
zijn van ieders medewerking.
De meest ervaren kracht, een
Waalse jurist, gaat naar de regio
waar twee moslimpartijen el
kaar geregeld in de haren vlie
gen.
Goedmoedig moppert hij wat
over zijn lot. Hasselaar grijnst
tevreden doorzijnbrilletje. „Als
er waarnemers naar dat gebied
gaan, dan zorgen de autoritei
ten wel dat de verkiezingsdag er
goed verloopt." GPD
