Bach tussen
de shampoo en
het bleekwater
North Sea Jazz mixt puur met experiment
Bont gezelschap in
Elisabeth Concours
Spontane barokmuziek
Mendelsohn vol emotie
Mozart volgens Lazic
Klassieke cd's
bij superdrogist
DIP kunst
Ir ZjV cultuur
Grote namen
en veelbelovende
nieuwelingen
14
n Deventer hebben ze
de Doopsgezinde Kerk
goed verborgen weten
te houden. Het sobere
godshuis verschuilt zich
achter een prachtige eind-
16de-eeuwse gevel aan de
Brink. Even verderop
bevindt zich een vestiging
van de megadrogist
Kruidvat. Die geeft
duidelijker blijk van zijn
aanwezigheid. Deze maand
hebben die twee, kerk en
Kruidvat, iets met elkaar te
maken.
Pal onder de doopsgezinde
preekstoel staat een grote
zwarte concertvleugel. Er
achter zit pianist Hakon
Austbo, er schuin boven hangen
twee microfoons. Austbo, een
Noorse maar al vele jaren in
Nederland wonende musicus,
neemt pianowerken van Satie
op. De 'Gnossiennes',
'Gymnopédies' en andere parels
uit diens oeuvre liggen over een
paar maanden tussen de
shampoo en het bleekwater.
Want het is de firma Kruidvat,
die zich binnenkort ontfermt
over deze productie van Joan
Records. Die superdrogist haalt
de muziekliefhebbers zeker niet
het vel over de oren. De twee
Satie-cd's zullen waarschijnlijk
fl. 6,95 kosten. Reken maar dat
ze de deur uit vliegen in
Nederland en België, waar zich
respectievelijk 474 en 77
Krui dvat-vestigingen
bevinden.
De cd-producer van het in
Leeuwarden gevestigde Joan
Records kent het klappen van de
zweep. Hij studeerde piano aan
het Utrechts Conservatorium,
waar Austbo zijn leraar was.
Maar hij voelde zich sterk
aangetrokken tot de cd-
branche. Hij kwam al vroeg in
het budget-circuit terecht.,,Bij
de grote cd-labels kunnen ze
mijn bloed wel drinken", zegt
Pieter van Winkel.
„Marktbederf vinden ze het.
Wat ik niet voor denigrerende
opmerkingen over me heen heb
gekregen."
In een eetcafé naast de
Doopsgezinde Kerk legt Van
Winkel uit hoe het in zijn
business toegaat. „Kruidvat is
als distributeur voor cd's
werkelijk ideaal. Elke stad en
elk dorp in Nederland heeft één
of meer Kruid vat-winkels. Het
idee achter die cd's is:
beperking. Iets wordt in het
krantje aangeboden en dan is
het vrijwel altijd na een paar
dagen uitverkocht. Je hoeft niet
te kiezen, je hoeft niet na te
denken. Je koopt het of je koopt
het niet.".
Wie een dergelijke benadering
van Mozart en Beethoven wat
triviaal vindt kan op een
gepeperde reactie van Pieter
van Winkel rekenen. „Wij
richten ons op die grote
meerderheid, die best naar
klassieke muziek wil luisteren,
maar die er volstrekt niets over
weet. Veel mensen durven in een
cd-winkel niet naar klassiek te
vragen. Want dan komt er zo'n
meneer of mevrouw, die zegt:
Wat zoekt u?'. De meesten
weten niet wat ze zoeken, die
voelen zich ongemakkelijk. Als
ze nu de ervaring hebben, dat ze
bij Kruidvat vaak iets moois
vinden, dan heb je hun
vertrouwen gewonnen. Dat is
waar het om gaat: vertrouwen."
Van Winkel werkt nu een paar
jaar met Kruidvat samen. „We
begonnen bescheiden. Maar
inmiddels hebben we
omvangrijke dozen
geproduceerd. Beethoven op
veertig cd's was een enorm
succes. En Barenboim in de
pianoconcerten van Mozart op
tien cd's. De Matthauspassion is
ook niet aan te slepen. Elk jaar
brengen we een andere opname
van dat werk.. Veel mensen
verzamelen die. Een oplage van
twintig- a dertigduizend stuks
is heel normaal. Daardoor kan
het voor die prijs. Het is
dubbeltjeswerk. Maar het zijn
wel heel veel dubbeltjes."
Dat laatste wordt vanuit het
Kruidvat-hoofdkantoor in
Renswoude bevestigd door Paul
Broersen, commercieel
directeur van Kruidvat. „Wij
verkopen niets waaraan wij niet
verdienen. Maar het gaat hier
niet om een gigantische marge."
Broersen meent, dat die cd's 'een
stukje verrassing' in zijn
winkels brengen. Uitgangspunt
is in elk geval 'mooie muziek en
een uitstekende opname'. „We
rommelen niet", zegt hij.
De Beethoven-box zette
Broersen en Van Winkel aan het
denken. Volgend jaar is Bach-
jaar. De componist overleed 250
jaar geleden. Waarom geen
omvangrijke Bach-editie? „De
tijd van 'the best ofis
voorbij", zegt Van Winkel. „Ik
merk, dat veel mensen dol zijn
op complete uitgaven. Ook al
beluisteren ze niet alles meteen
en zelfs al vinden ze niet alles
mooi, toch geeft zo'n flinke doos
een prettig gevoel. Je hebt het
toch maar allemaal. Je hoeft
niet verder te zoeken."
De concurrenten Teldec en
Hanssier, die ook allebei aan een
omvangrijke Bach-editie zijn
begonnen, zijn er niet blij mee:
Kruidvat brengt voor bij elkaar
430 gulden een vrijwel complete
Bach op 155 cd's, verdeeld over
twintig boxen, die verspreid
over anderhalf jaar verschijnen.
De eerste doos wordt in
september a.s. in de winkels
verwacht.
Nederlandse musici doen in
groten getale mee. De bekende
clavecinist Bob van Asperen is
er bij De circa tweehonderd
geestelijke cantates worden
uitgevoerd door het Holland
Boys Choir in Elburg. Op
ongeveer de helft van de cd's
staan eigen opnamen van Joan
Records. De andere bevatten
producties in licentie.
Dat laatste gebeurt trouwens
wel vaker. In opdracht van
Kruidvat wordt wel veel
kamermuziek vastgelegd, maar
orkestopnamen zijn te duur. Die
worden overgenomen van
andere labels, die er niets meer
mee doen. Daartoe heeft Joan
Records een omvangrijk
netwerk opgebouwd.
Joan Records en Kruidvat
richten zich (uiteraard) op een
doorsnee-smaak. Maar, zo is de
gedachte, als de mensen je
vertrouwen kan je ze ook een
beetje opvoeden. Van Winkel
foto Martin Hollering
denkt bij voorbeeld aan de
pianowerken van Debussy. Niet
een paar, maar de hele stapel.
„Ik ben vaak verbaasd over wat
je kunt verkopen als je de juiste
aanpak weet te vinden.
Religieuze koormuziek bij
voorbeeld. We hadden er stapels
van. Ik zou ze niet graag
allemaal achter elkaar
beluisteren. Maar ze vlogen
weg."
Niet alleen aan de koper wordt
gedacht, ook aan de vertolker.
Een opmerkelijk initiatief was
de doos met dertien cd's, gewijd
aan Chopin. Een groot aantal
Nederlandse pianisten werkte
er aan mee, onder wie Folke
Nauta, Frank van de Laar, Fred
Oldenburg, Bart van Oort,
Martijn van den Hoek en ook
Pieter van Winkel zelf.
Austbo, die opnamen maakte
voor diverse labels, heeft wel
bedongen, dat Joan Records zijn
Satie-cd's ook in de vakhandel
zal verspreiden. En
internationaal. Dat wordt
trouwens vaak gedaan met
producties, nadat die het
Kruidvat-traject achter de rug
hebben. De Noorse pianist
werkt aan een veelgeprezen,
omvangrijke Messiaen-cyclus
voor het over de hele wereld
bekende budget-label Naxos.
„Inhet begin", zegt hij, „werder
nogal neergekeken op Naxos.
Daar kon je als fatsoenlijk
musicus niet mee samenwerken.
Maar dat is nu wel anders. En bij
de cd's van Kruidvat zie je
hetzelfde gebeuren."
Commercieel directeur Paul
'Broersen: „Vaak krijg je de
discussie: moeten dit soort
zaken nu door een drogisterij
worden verkocht? Ik denk: het is
een kwestie van gewenning.
Nog niet zo lang geleden werden
luiers hoofdzakelijk in de
supermarkt verkocht, niet bij de
drogist. Toen kwamen wij er
mee. En nu verkopen wij de
meeste luiers. Het is maar hoe je
er tegenaan kijkt."
Aad van derVen
Publieksfavoriet Jakob Katz-
nelson is er bij, evenals rou
tinier Vitaly Samoshko. Het af
gelopen weekeinde werd
bekendgemaakt, wie tot de fi
nale van het Koningin Elisabeth
Concours in Brussel zijn door
gedrongen. Twaalf pianisten
treden volgende week in het Pa
leis voor Schone Kunsten op
met het Nationaal Orkest van
België onder leiding van Mare
Soustrot, van 24 tot en met 29
mei. Elke avond spelen twee fi
nalisten. Verplicht is daarbij
een nu nog onbekend, onuitge
geven werk, dat de pianisten de
ze week in volstrekte afzonde
ring instuderen. Opmerkelijk is,
dat niet minder dan vier finalis
ten een concert van Chopin heb
ben gekozen. En er staat zelfs
een concert van Mozart (KV 450
op het programma. De Israëli
sche Shai Wosner (22) durft het
aan deze muziek te spelen, die
over het algemeen voor con
coursen minder geschikt wordt
geacht. Maar op de slotavond
kan het toch nog even wild toe
gaan. Dan wordt twee keer
Rachmaninov gespeeld.
Er is deze keer geen nationali
teit, die overheerst. Vier Russen
en vier Aziaten zijn er bij, ter
wijl verder Duitsland, Italië,
Oostenrijk en Israël in de finale
vertegenwoordigd zijn. Opmer
kelijk is wel, dat zich onder de
twaalf finalisten slechts twee
vrouwen bevinden. Vooral van
de Rus Samoshko (25) wordt
veel verwacht. Hij bereikte al in
heel wat concoursen de finale.
Maar ook de Italiaan Roberto
Cominati heeft veel ervaring.
Zo won hij enkele jaren geleden
in zijn geboorteland het zware
Busoni-concours. En Esther
Budjardjo maakte vorig jaar
haar collega's jaloers door het
William Kapell Concours in de
Verenigde Staten te winnen.
Maar het is best mogelijk, dat de
jongste finalisten aan de top
eindigen. Het publiek heeft Ja
cob Katznelson (23, Rusland) en
Gottlieb Wallisch (20, Oosten
rijk) al in de armen gesloten. In
de nacht van 29 op 30 mei, wan
neer de internationale jury haar
oordeel velt, weten we meer.
GPD
Een opvallend Nederlandse
naam op een Hongaars la
bel: Léon Berben. Hij blijkt af
komstig uit Heerlen, studeerde
in Amsterdam en Den Haag (bij
onder anderen Gustav Leonardt
en Ton Koopman) en heeft daar
de Hongaarse fluitist Benedek
Csalog ontmoet. Inmiddels vor
men beide musici een duo dat -
te oordelen naar de uitvoerin
gen op deze cd - op spontane en
authentieke wijze barokmuziek
uitvoert.
De enorme virtuoze kwaliteiten
van de fluitist komen optimaal
tot hun recht in de snelle delen
van deze oorspronkelijk voor
viool geschreven composities,
die lichtvoetig en gracieus wor
den uitgevoerd. In het rubato-
spel van de rijkversierde lang
zame delen - de musicus
cd
gebruikt de uitgeschreven ver
sieringen uit de eerste Amster
damse uitgave - heeft zijn aan
pak soms iets pronkzieks en
gekunstelds, alsof Csalog wil
beklemtonen: hoor mij eens vrij
fluit spelen. Léon Berben is een
volgzaam begeleider die zijn
ondergeschikte rol dienstbaar
invult en af en toe, als de muziek
dat toestaat, laat horen over
grote virtuoze vaardigheden te
beschikken. Ik vind alleen zijn
instrument - een Hongaarse ko
pie van een zeventiende-eeuwse
Giusti - nogal metaalachtig
klinken. Dat laat zeker in de ar
peggio-akkoordbegeleidingen
een schrale indruk achter.
Jos Frusch
Zes soriates opus 5 nr.'s 1-6 van Co-
relli; Benedek Csalog, traverso en
Léon Berben, klavecimbel; Hunga-
roton classic HCD 31807.
Het zijn onstuimige composi
ties, de twee strijkkwartet
ten die Felix Mendelssohn op
18- respectievelijk 20-jarige
leeftijd geschreven heeft.
Jeugdwerken van een vroegrij
pe componist die zijn grote
voorbeeld Beethoven op het ge
bied van motiefbehandeling,
melodische inventiviteit en dra
matische kracht opvallend
dicht benadert.
De zorgvuldige, doordringende
en bewogen manier waarop het
Juilliard Quartet de beide wer
ken uitvoert, maakt duidelijk
dat de Amerikaanse musici zich
bewust zijn van de diepgang van
deze zeer persoonlijke en opval
lend volwassene muziek. Hier is
niet alleen sprake van f ij nzinnig
uitgevoerde lyrische ontboeze
mingen, hier spelen ook verdie
ping, emotionaliteit en drama
tiek een belangrijke rol.
Lichtheid en doorzichtigheid
naast intensivering, klank
schoonheid naast expressivi
teit.
Het geheel maakt een ontspan
nen indruk door de onbezorgde
musiceertrant van het ensemble
die echter nooit in oppervlak
kigheid uitmondt.
Er zit balans in deze uitvoerin
gen op velerlei gebied en het en-
semblespel van het kwartet is
onberispelijk. Dat alles levert
ontroerend mooie momenten op
die lang in het geheugen blijven
hangen.
Jos Frusch
Strijkkwartet nr. 1 in Es en Strijk
kwartet nr. 2 in a - Felix Mendels
sohn; Juilliard String Quartet; Sony
Classical SK 60579.
De jonge Dejan Lazic doet op
zijn jongste cd 'Mozart, Re
trospection' een greep uit het
rijke pianorepertoire van Mo-
zart. Niet bijster origineel mis
schien en wellicht ook niet ver
standig, want er liggen al zoveel
opnamen van dat werk, ge
speeld door collega's met een in
drukwekkende reputatie. Maar
Channel Records gaf hem de
kans, met een gevarieerde opzet
die hem van de meeste pianisten
onderscheidt.
Lazic werd geboren in 1977 te
Zagreb waar hij al jong klarinet
en piano ging studeren en aller
lei prijzen won. Beide talenten
combineerde hij op zijn cd-de-
buut met de Solisten van Zagreb
in 1991, toen hij soleerde in zo
wel Mozarts klarinetconcert als
in het pianoconcert KV 449.
Lazic blijkt op deze nieuwe cd
vol Mozart al redelijk te zijn ge
rijpt, maar mist in de sonates
KV 330en283nog net dat beetj e
diepgang en raffinement om de
luisteraar echt op het puntje van
de stoel te krijgen. Aan de ande
re kant klinken die stukken wel
jong en zonder te veel mis
plaatste opsmuk. Het lukt hem
bovendien de piano in die stuk
ken te laten zingen.
Een stijlechte aanpak, waarmee
hij aan de hand van deze keuze
uit Mozarts diverse perioden,
heel goed de ontwikkeling van
het klavier in diens tijd laat
horen en de daarmee verande
rende manier van spelen. De
Fantasia en Fugue KV 394 zijn
daarom wat aan de droge kant,
maar het is mooi dat die weer
eens zijn opgenomen. De Fata-
sia en KV 379, de variaties KV
573 en de menuetten KV 355 en
KV 1 hebben in die klare aanpak
daarentegen iets aangenaam
authentieks.
Flans Visser
'Mozart, Retrospection'. Pianower
ken van Mozart. Dejan Lazic, Chan
nel Classics, CCS 13398.
Trijntje Oosterhuis maakte tijdens het North Sea Jazz Festival haar debuut in de jazzscene.
foto Kees Groenenboom
Ook de vierentwintigste editie van het
North Sea Jazz Festival (9,10 en 11 juli,
Congresgebouw Den Haag) kent weer veel
grote jazznamen, veelbelovende nieuwelin
gen en populaire muzikanten die tegen de
jazz aanhangen. Die laatste groep artiesten
is nodig om de pure jazz op het festival te
kunnen bekostigen. De organisatie van
North Sea doet daar niet geheimzinnig over:
als grote publiekstrekkers worden nu al de
namen genoemd van Elvis Costello, Bryan
Ferry, Incognito, Al Jarreau, B B King, Wil
son Pickett, Youssou N'Dour, Oleta Adams
en Ladysmith Black Mambazo.
Nieuwe en min of meer experimentele jazz
is mede daardoor mogelijk: de nieuwste
Franse impromuziek, de jonge jazz van het
Californië van nu, de verbindingen naar de
klezmer en een overzicht van de jazz-ont-
wikkeling in Zuid-Afrika. Jonge muzikan
ten die het gemaakt hebben krijgen extra
aandacht: op de vrijdagavond spelen in de
zelfde zaal achtereenvolgens Joshua Red
man, Roy Hargrove, Eric Vloeimans, Bran-
ford Marsalis en Nicholas Payton. Een
thema-avond is er ook in een zaal met ach
tereenvolgende optredens van vier oude
slagwerkgroten: Max Roach, Louie Bellson,
El vin Jones en Al Foster. Daar tegenover
staat weer een fiks aantal optredens van bij
een breed publiek populaire fusion-muzi-
kanten: Pat Metheny, Dave Weckle, Tuck
&Patti, John Scofield en Steps Ahead.
North Sea Jazz breidt uit van vijftien naar
zestien podia. Tijdens de drie dagen treden
Al Jarreau is een van de grote publiektrekkers
van het North Sea Jazz Festival, foto Phil Nijhuis
170 groepen op. Ongeveer eenderde daar
van is Nederlands. Bijzonder is dat de Ne
derlanders Eric Vloeimans (trompet) en Jo
ris Teepe (bas) ieder als leider optreden van
bands die voor het grootste deel uit Ameri
kaanse topmuzikanten bestaan. Een deel
van de concerten is via radio en tv te volgen.
North Sea Jazz liet het nieuwe festivalpro
gramma gisteren tijdens een bijzonder rom
melige bijeenkomst in Den Haag bekend
maken door Jules Deelder. Diens humor was
na tien minuten uitgewerkt, maar hij nam
ruim een half uur voor zijn presentatie. Zijn
uiterst persoonlijke en eenzijdige voorkeu
ren (eigenlijk kan alleen de saxofoon er mee
door en Nederlandse jazz kan volgens hem
eenvoudig niet bestaan) joeg veel muzikan
ten de zaal uit. Het solotoneelstuk 'Angel
Eyes' over Chet Baker, op tekst van Deelder
en gespeeld door John Buijsman, heeft ove
rigens ook een plaatsje gekregen in het festi
val.
Enkele Nederlandse Edison-genomineer-
den kwamen mede door Deelders
provocaties niet meer aan spelen toe, toen
aan het eind van de ruim twee uur durende
bijeenkomst de aandacht toch al danig naar
de bar verschoven was. Eric Vloeimans en
Benjamin Herman deden nog een korte po
ging, maar Yuri Honing en Henk Meutgeert
lieten zich niet horen.
De bijzondere Amerikaanse j azzvioliste Re-
gina Carter was er nog wel in geslaagd de al
half leeggestroomde zaal te boeien met haar
geheel nieuwe, virtuoze en zeer muzikale
spel.
De internationale Edison-jazzgenomineer-
den zijn Miles Davis, Dave Douglas, Tuck
Patti en Kenny Wheeler. De Edison Jazz
Oeuvreprijs '99 is voor pianist Herbie Han
cock, die dertig jaar in het vak zit. Op North
Sea zal hij ter gelegenheid daarvan optre
den met de Nederlandse zangeres Trijntje
Oosterhuis, die daarmee serieus haar de
buut maakt in de jazz.
Peter van Eijkelenburg
vrijdag 21 mei 1999
