Malariamug houdt
van tenenkaas
PZC
Big brother in de koelkast
oaffiEan
Financiële planner
voor gevorderden
wetenschap en techniek
41
postzegels
Onderzoek
reukcellen
muskieten
Ijskoude
webcam
BAYERN
puzzel
zaterdag 1 mei 1999
Een gevaarlijke vrouwelijke malariamug heeft net haar watercocon verlaten en zal direct op zoek gaan naar bloed.
Biologen van de
Rijksuniversiteit
Groningen (RuG) hebben van
drie soorten malariamuggen
de gevoeligheid voor
vluchtige stoffen gemeten en
daarbij opmerkelijke
verschillen ontdekt. Mogelijk
dragen de meetresultaten bij
aan doeltreffender
bestrijdingsmethoden van de
malariaziekte, die jaarlijks
250 miljoen slachtoffers
maakt, van wie
honderdduizenden
overlijden.
De onderzoekers richtten zich
speciaal op de reukcellen van
drie soorten malariamuggen van
het geslacht Anopheles (A). Van
deze drie soorten is de soort A
gambiae het gevaarlijkst, omdat
de vrouwtjes daarvan een voor
keur hebben om mensen te steken.
De soort A quadriannulatus
steekt alleen vee, en de vrouwtjes
van de derde soort, A arabiensis,
'lusten' bloed van zowel mens als
dier.
De zintuigcellen, in dit geval geur-
cellen, waarmee deze malaria
muggen hun prooi lokaliseren
staan in verbinding met een zoge
heten reukhaar die wordt aange
duid met 'sensilla trichodea'. De
reukharen bevinden zich op de an
tennen van de mug. Hoe klein ook,
de onderzoekers slaagden erin om
op die antennen micro-elektroden
zodanig aan te brengen dat deze in
direct contact stonden met de
geurcellen zelf.
„De elektroden die we hiervoor
gebruikten zijn flinterdunne
naaldjes van wolfraam", zegt bio
loge Ingrid van den Broek van de
RuG. „Door middel van elektroly
se kunnen die als het ware che
misch geslepen worden tot puntj es
dunner dan één duizendste van
een millimeter. Onder een micro
scoop, die tot 800 maal vergroot,
werden de antennen van een mug
volledig gefixeerd voor het nodige
contact met de elektroden. De me
tingen konden natuurlijk niet tij
dens de vlucht van de mug plaats
vinden."
Signaal
Door middel van zenuwpulsj es ge
ven de reukcellen een bepaald sig
naal met een regelmatige frequen
tie (golflengte); de gevoeligheid
voor een bepaalde geur blijkt uit
een verandering van die frequen
tie en dat werd gemeten.
Het bleek dat de geurcellen van A
gambiae, de gevaarlijkste soort
dus, het sterkst op vluchtige vet
zuren reageren en het minst op oc-
tenol (een alcoholsoort). Octenol
komt voor in rottende plantenres
ten en dus in de adem van vee. De
vluchtige vetzuren bezitten speci
fieke menselijke geuren; deze zu
ren ontstaan bij de afbraak van de
stoffen waaruit de door talgklie-
ren geproduceerde, beschermende
vetlaag op onze huid bestaat. Die
afbraak is het werk van bacteriën.
De vettige laag beschermt de men
senhuid tegen uitdrogen; dieren
doen dat op een andere manier.
A quadriannulatus, die bij voor
keur vee steekt, is juist weer meer
gevoelig voor octenol en nauwe
lijks voor de vetzuren, terwijl A
arabiensis voor beide ongeveer
even gevoelig is.
„Eerder onderzoek aan de Land
bouwuniversiteit Wageningen,"
gaat Van den Broek verder, „toon
de aan dat malariamuggen, met
name de Afrikaanse malariamug,
vooral in voeten en enkels steken
en niet, zoals sommige andere
soorten, in het hoofd. Bij het hoofd
worden ze aangetrokken door
kooldioxide in de adem."
,Het blij kt dat de typische voeten-
geur ontstaat doordat bepaalde
bacteriën daar juist goed gedijen
en vettige huidstoffen omzetten in
kleinere, vluchtige vetzuren. Om
na te gaan of het inderdaad die
specifieke zweetvoetenlucht is die
de muggen aantrekt, heeft men
ook Limburgse kaas getest. De
vetzuren in de zweetvoetenlucht
zijn namelijk vergelijkbaar met
die in die stinkkaas. Niet toeval
lig, want in die kaas zitten soort
gelijke bacteriën als die welke op
onze voeten voorkomen."
Mensenbloed
En inderdaad bleken de muggen,
tijdens de kaasproef van de Wage-
ningse onderzoekers, ook op die
Limburgse kaas af te komen, hoe
wel daarin natuurlijk niet het
door die beesten zo verheerlijkte
mensenbloed te beprikken viel.
„In feite is de term tenenkaas dus
wel een goede benaming," aldus
Van den Broek. „Wat ik nu naar
aanleiding van de onderzoeksre
sultaten heb kunnen vaststellen is
dat de geurzintuigen van de mala
riamug inderdaad specifiek ge
voeliger zijn voor menselijke vet
zuren dan haar zustersoort die
geen mensen steekt."
Het Groningse onderzoek ge
schiedde in het kader van een pro
ject van het Gebied Aard- en Le
venswetenschappen van de
Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek
(NWO).
Ingrid van den Broek hoopt het
komende najaar op het onderzoek
te promoveren.
Ben Apeldoorn
Je hebt misschien wel dertig tv-
zenders, waar doorlopend de
prachtigste films en documentaires te
zien zijn en wat doet de moderne mens?
Hij gaat achter zijn computer zitten en
kijkt gulzig naar stilstaande plaatjes,
die hij moeizaam heeft moeten
opzoeken. De webcam is een
merkwaardig verschijnsel, maar wat
zo'n ding voor heeft op de tv is het
gluurderige. En daar houden we nu
eenmaal van.
TT Titgoedf abrikant
VV heeft de webcam
Electrolux
2 webcam - de inter-
netcamera - ontdekt als buitenge
woon reclamemedium. Het bedrijf
heeft sinds enige tijd op zijn site
met algemene gegevens over nieu
we producten ook de 'Real Fridge
Cam'. Dat wil zeggen een camera
in een doodgewone koelkast bij
een doodgewoon gezin. Omdat
Electrolux een Zweeds bedrijf is,
werd het een Zweeds gezin uit
Vasterhaninge.
Iedere keer als een van de gezins
leden de koelkastdeur opent om te
'grazen', klikt de webcam. En al
dat moois mogen wij als internet
ters aanschouwen. Met de ope
ningstijden van de koelkast erbij,
zien we bijvoorbeeld vader Tom -
nog wat kreukelig op een vroeg
uur of juist olijk op een zondag
middag - kijken wat er zoal ter
verorbering gereed ligt. Of moeder
Pirkko als zij een pak melk nodig
heeft.
En dan zijn er de kinderen Maria,
Thomas, Marcus en Annika, die
Telkens als de koelkast wordt geopend klikt de webcam.
ook van tijd tot tijd hongerig naar
binnen turen. De koelkast is anno
1999 van iedereen. Op de ope
ningspagina (http://www.electro-
lux.com/show.asp?id=168) wordt
gewag gemaakt van het uitgangs
punt. Dat het voor het eerst in de
geschiedenis is dat een live camera
in een koelkast zit.
De nieuwsgierige koelkastvriend
kan vervolgens doorklikken naar
de meest recente of de meest bij
zondere openingen. Waaruit heel
precies is na te gaan hoe het dag-
en-nachtschema van de familie er
uitziet.
Uitdossing
Uit de reacties van 'all over the
world' blijkt dat menige internet
ter volop geniet van zo veel ont-
hullends. En wie wil, e-mailt zelf
naar Vasterhaninge. Hoogtepunt
blijven echter de openingen. En de
uitdossing van de gezinsleden,
want het spreekt voor zich dat nie
mand van de familie Essén zich
nog in zijn blote kont in de keuken
durft te vertonen.
Loeren in andermans koelkast en
keuken blijft gênant.
André Keikes
Voor wie het liefst zo min moge
lijk bijdraagt aan de kosten
van de bv. Nederland is de belas
tingalmanak van Elsevier al jaren
een heuse bijbel. Op de Financiële
Planner van de uitgever is de al
manak slechts één van de onder
delen. De cd-rom maakt het moge
lijk - zo belooft Elsevier - om de
totale financiële situatie te be
heersen.
Wie kan zo'n cd-rom beter uitpro
beren dan een redacteur die amper
in staat is om bankafschriftjes in
een mapje te stoppen?
Elsevier Financiële Planner is een
programma waarmee de persoon
lijke financiële toekomst gepland
en berekend kan worden. Voordat
er zaken gedaan kunnen worden,
moet je je als het ware aan het pro
gramma voorstellen. Vanzelfspre
kende data als naam, adres
vormen geen probleem. Het pro
gramma wil weten hoe duur mijn
vakanties zijn. Geen idee, mis
schien zit er dit jaar wel helemaal
geen vakantie in. De vragen wor
den steeds lastiger.
De cd wil weten hoeveel 'Tante
Agaath' er dit jaar in zal zitten.
Tante Agaath? Minister Zalm door
de bocht. De term komt vaag be
kend voor. Op dergelijke momen
ten is het ideaal dat de belasting
almanak op de cd is opgenomen.
Echter, een duidelijke uitleg van
het begrip Tante Agaath ont
breekt.
Elseviers cd-rom lijkt meer be
doeld voor mensen die al vaker
hun financiële zee hebben beva
ren. Juist zij die van verschillende
regelingen en trucs op de hoogte
zijn, zijn het meest met Elseviers
Financiële Planner geholpen. In
de bijgeleverde belastingalmanak
staat duidelijk wat er op het fisca
le front voor nieuws is.
Wie nooit zo goed was in economie
op school en wie niet de meest ge
ordende boekhouding hezit zou
beter eerst orde op zaken brengen
en dan pas met Elseviers Financi
ële Planner aan de slag gaan. Wie
namelijk volkomen bleu met het
schijfje aan de slag gaat, kan veel
zaken niet invullen. Zaken die wel
nodig blijken te zijn wanneer het
programma uiteindelijk een blik
gunt in de financiële toekomst van
deze redacteur over tien jaar:
50.000 gulden schuld.
Guido van der Heijden
Minimale systeemeisen
Een 486 pc met windows 95, 98 of NT
4.0,12 Mb RAM, 40 Mb vrije ruimte op
de harde schijf en een cd-romspeler.
Elsevier Financiële Planner kost tot 1
juni 1999 f99,50, daarna zal de prijs
f125,-zijn
PTT post presenteert 6 mei twee
onvervalste doorlopers. Twee
zegels van 80 cent waarmee res
pectievelijk het 150-jarig bestaan
van de Koninklijke Schippersver
eniging Schuttevaer en het 175-
jarig bestaan van de Koninklijke
Nederlandse Redding Maat
schappij (KNRM) worden geme
moreerd.
Van beide zegels zijn 5,5 miljoen
stuks aangemaakt. Niet al te veel.
Het oplage-gemiddelde lag de
laatste tijd op 8 miljoen. Waar
schijnlijk drukt de Post de oplage
enigszins met het oog op de komst
van de euro. De zegels zijn te koop
- zover de voorraad strekt - tot 1
juni 2000; de geldigheid voor fran
kering eindigt op 30 juni 2002.
De ontwerpen zijn van De Design -
politie in Amsterdam. De ontwer
pers: We hebben getracht de prak
tijk van beide beroepsgroepen op
grafische wijze in beeld te bren
gen. In het geval van de Schutte-
vaer-zegel varen er door grafische
kanalen silhouetten van schepen.
De boten varen van de ene zegel
door op de andere. Wanneer je dus
enkele zegels naast elkaar ziet,
vaart er een hele optocht van bo
ten. Bij de KNRM-zegel trotseert
het reddingsbootje de woeste gol
ven en het dreigende noodweer.
Als je ook hier enkele zegels naast
elkaar ziet, ontstaat een optocht
van bootjes.
voer in het Zwolsche Diep om tol
heffing tegen te gaan.
De KNRM beschikt over vijftig
reddingsboten, verspreid over 37
stations. De maatschappij stelt
zichzelf als doel deze reddingssta
tions langs de Noordzeekust, het
IJsselmeer en de Zeeuwse wateren
te voorzien van de modernste red
dingsmiddelen. De boten worden
bemand door 700 vrijwilligers en
twaalf beroepsredders. De be
manningen staan 24 uur per dag,
365 dagen per jaarparaat. Gemid
deld varen de boten 1300 keer per
jaar uit, waarbij 2000 mensen die
in nood verkeren worden gered.
KSV Schuttevaer is een overkoe
pelende belangenvereniging die
gevraagd en ongevraagd adviseert
aan vaarweg- en havenbeheerders
over aanleg, inrichting, verlich
ting en bebakening. Grondlegger
van de vereniging is Willem Jan
Schuttevaer, die 150 jaar geleden
met zijn schip door de tolketting
Het is 150 jaar geleden (1 novem
ber 1849) dat in het koninkrijk
Beieren en in het koninkrijk Sak
sen de eerste Duitse postzegels
werden uitgegeven: de legendari
sche '1 Kreutzer' en de Sachsen
Dreier. Beide zegels staan op een
300 110 pf.-zegel in een velletje
dat Duitsland op 27 april heeft
uitgegeven ter gelegenheid van de
wereldpostzegeltentoonstelling
IBRA '99, die van 27 april tot 4 mei
in Neurenberg wordt gehouden.
Op de velrand een beeld van Neu
renberg.
Behalve met dit velletje kwam
Duitsland verder met nog vier ze
gels:
Uitbreiding van de reeks 'Lan-
desparlemente in Deutschland
(110 pf., Haus der Burgerschaft in
Bremen);
EXPO 2000 in Hannover (110
pf., symbolische voorstelling
'Mens-Natuur-Techniek');
100 jaar Automobilclub von
Deutschland, AvD (110 pf., oldti
mer en logo van AvD);
125 jaar Duitse kankerbestrij-
ding/Krebshilfe (110 pf., logo).
Stempelnieuws - PTT Post is op de
IBRA/Neurenberg met een stand
aanwezig. In de stand zal een bij
zonder poststempel worden ge
bruikt, dat ook al voor andere ten
toonstellingen is gebruikt (met
o.a. een molen en tulpen). Corres
pondentie kan tot 30 mei worden
gestuurd naar: PTT Post Verza-
melservice, Postbus 30051, 9700
RN Groningen. Op de omslag ver
melden: IBRA 1999.
Het is volop muziek op een velletje
met zestien zegels van elk 800 lire
(oplage 160.000 stuks) dat San
Marino op 12 februari in roulatie
bracht. Iets bijzonders voor the
matische verzamelaars 'muziek-
/componisten'. Op de zegels o.a.
beelden van: De Barbier van Se-
villa (Rossini), Norma (Bellini).
Faust (Gounod), Aïda (Verdi),
Carmen (Bizet), Tosca (Puccini) en
West Side Story (Bernstein). Op
elke zegel ook steeds het portret
van de componist.
Met de uitgave van dit velletje was
ook voor San Marino het
euro-tijdperk aangebroken, want
op elke zegel staat niet alleen 800
lire, maar ook 0,41 euro.
Op 21 februari werden tevens twee
zegels gewijd aan het
wk-deltavliegen: 800 L/0,41 e.,
een veertje dat een tekst in de lucht
schrijft en 18001./0.93 e.. een pop
petje op een papieren vliegtuigje.
Hero Wit
SAN MARINO 1800
«0.93
Doorloper
HorizontaalsWoestijnkonvooi, soort visnet; 2. versieringsmotief, bloeiwijze, Griekse letter; 3. Tibetaanse buffel,
meubelstuk, hetzelfde; 4. bouwland, toespraak, Engelse jenever, bladgroente; 5. fris, lijst, lofdicht, kookgerei; 6.
soort hond, vuurmond, Engels telwoord; 7. koorhemd, tijdrekening, palmmeel, voetbalpool; 8. vrucht, vogelver-
blijf, drank, deel v.h. hoofd; 9. ontroering, herfstmaand; 10. afkeuren, overleg, tijding; 11opnieuw, slaapziekte, mu-
ziekteken; 12. onheilsgodin, zwemvogel, vluchtige stof, inhoudsmaat; 13. bijb. naam, overhellen, rekening, muziek
noot; 14. insecteneter, ontkenning, voorzetsel, moesplant; 15. bontsoort, naam, gil.
Verticaals. Eskimovaartuig, voertuig; 2. rijstbrandewijn, mohammedaanse schriftgeleerde, verdieping; 3. belha
mel, stuk, gelofte, bijwoord; 4. zilverpopulier, overblijven, luitenant; 5. telwoord, zijrivier v.d. Donau, eenmaal; 6.
spil, bosgang, lof, gevulkaniseerde rubber; 7. bewijsstuk, overdadig eten en drinken, gewicht, vogelproduct; 8.
voeg, vogel, politieman; 9. meubelstuk, oude vochtmaat, stap, wandpilaster; 10. staat v.d. USA, nummer, vlug; 11
speelgoed, afgod, nobel, zwaardwalvis; 12. illuster, lengtemaat, oproermaker; 13. slaapplaats, geest, slaghout,
plakband; 14. wilde rozelaar, vroeger, per expresse; 15. schaapkameel, edelgas, opstootje, nauwe opening.
10 11 12 13 14 15
Stuur uw oplossing - bij voorkeur op een briefkaart - naar onze puzzelredactie.
Uw briefkaart moet uiterlijk woensdagmorgen in ons bezit zijn op het volgende adres:
Puzzelredactie PZC
Postbus 18
4380 AA VLISSINGEN
Vermeldt uw naam, adres en woonplaats.
De PZC stelt de volgende prijzen beschikbaar: eerste prijs een VW-bon van 50,-. Tweede, derde en vierde prijs een
VW-bon van ƒ25,-.
De oplossing en de namen van de prijswinnaars vindt u in de PZC-bijlage 'Vrije Tijd' van volgende week.
Oplossing zaterdag:
Het sleutelwoord van de woordzoeker van vorige week is: t
OORHANGER.
De VVV-bon van 50,- gaat naar: I. de Wolf, Mariekerke 7 te Meliskerke.
De VVV-bonnen van 25,- gaan naar I.L. Sonnevijlle, Nieuwstraat 5 te Breskens; R. Kruitbosch-Somers, Oostsingel
68 te Goes en A.A.S. Smissaert-Houwing, Noordsingel 26 te Middelburg.
De prijzen zullen binnenkort worden toegezonden.
