Schotland heeft schoon
genoeg van Engeland
Hollandse boer vlucht voor bureaucratie
PZC reportage zaterdag 1 mei 1999 29
Verkiezingen
voor eigen
parlement
James Bond
legt het
af tegen
New Labour
*v' -
Volgende week donderdag (6 mei)
worden in Wales en Schotland
verkiezingen gehouden voor een eigen
parlement. In Wales verlopen die bijzonder
rustig. Het parlement aldaar krijgt zeer
beperkte bevoegdheden, en zelfs de meest
nationalistische partij, Plaid Cymru
streeft niet naar afscheiding van
Engeland. In Schotland is meer aan de
hand. Hoewel ook het Schotse parlement
aan de leiband van Londen blijft lopen,
krijg het op verschillende terreinen wel de
vrijheid om zelf te beslissen waar ze haar
jaarlijks van Londen te ontvangen budget
van zo'n veertig miljard gulden aan
besteedt. Ook mogen ze - binnen beperkte
marges - de inkomstenbelasting verhogen
of verlagen.
Een eigen rechts- en onderwijssysteem
hebben de Schotten al eeuwen. Nu
worden ze ook eigen baas over ander an
dere hun huisvesting en gezondheidszorg.
Zaken als defensie, buitenlandse zaken,
en sociale zekerheid blijven onder de ver
antwoordelijkheid van het landsparle-
ment in Londen, waar overigens ook
Schotten in vertegenwoordigd blijven.
Volgens de Schotse Nationale Partij, gaat
de 'devolutie', zoals de door Labour in
gang gezette overheveling van bevoegd
heden en de invoering van het eigen parle
ment heet, niet ver genoeg. De SNP - met
een behoorlijke aanhang - heeft zo'n ta
bak van de Engelsen dat zij uit het Ver
enigd Koninkrijk wil stappen en als zelf
standige Schotse staat verder wil gaan.
Wat bezielt deze Schotten? En komt het
ook zo ver?
Zoals het goede buren destijds betaamde,
vochten Engelsen en de Schotten in de
Middeleeuwen heel wat oorlogen met el
kaar uit. Hoogtepunt in de Schotse ge
schiedenis was de Battle of Bannuckburn
in 1314Onder aanvoering van Robert the
Bruce versloegen zo'n achtduizend
Schotten het meer dan drie keer zo grote
Engelse leger van koning Edward de
Tweede. Schotland werd zodoende een
onafhankelijk land. Hoewel een enkele
paalwerpende Schotse hooglander mis
schien anders doet vermoeden, is een der
gelijk indrukwekkend vertoon van
krijgsmanschap en heldhaftigheid sinds
dien niet meer vertoond. Vandaag de dag
zijn de Schotten vooral beroemd om de
glorieuze wijze waarop zij hun nederla
gen vieren. Wanneer het Schotse voetbal
team er weer eens in de eerste ronde van
een Europees of wereldkampioenschap is
uitgeknikkerd, valt het desondanks stee
vast een dankbare ovatie van de omvang
rijke supportersschare ten deel. In de hef
tige dronkenschap waaraan de Tartan
Army zich vervolgens overgeeft, over
heerst hetzij blijmoedigheid, hetzij me
lancholie, maar in ieder geval valt er vrij
wel nooit een onvertogen woord.
Van heroïek was al in de zeventiende eeuw
niet veel meer te bemerken. De wat sullige
manier waarop de Schotse koning James
de Zesde in 1606 Engeland erbij kreeg, ge
tuigt daarvan. Hij erfde het gewoon.
In 1707 gaven de Schotten hun onafhan
De leider van de Schotse Nationale Partij, Alex Salmond.
kelijkheid zelfs vrijwillig prijs. Op econo
mische gronden en dankzij omvangrijke
steekpenningen van Engelsen aan de
Schotse parlementariërs - we zijn ge
kocht en verkocht voor Engels goud,
schreef de Schotse bard Robert Burns -
vormden Engeland en Schotland een
Unie, met een gezamenlijk parlement in
Westminster.
Machtiger
Nou ja, gezamenlijk... Engeland was een
stuk machtiger en er woonden veel meer
(en beter geschoolde) mensen dan in
Schotland. Tegenover één Schot in het
Lagerhuis stonden dan ook twaalf Engel
sen. Toch klaagden de Schotten niet echt.
De Unie was namelijk zo'n beetje het ver
haal van de muis en de olifant. Zegt de
muis tegen de olifant: „Wat stampen we
lekker".
Eeuwenlang profiteerden de Schotten
dankbaar van hun unie met de Engelsen.
Het machtige Britse wereldrijk, The Bri
tish Empire, was immers eveneens hun
Empire en de opbrengsten ervan daalden
ook in Edingburgh en Glasgow neer.
Schotse ergernissen waren er natuurlijk
wel. De Engelse arrogantie, die vanzelf
sprekendheid waarmee zij zichzelf
beschouwen als olifant en de Schotten in
derdaad afdeden als de muis, was natuur
lijk hemeltergend.
Zo kon en kan menige Schot niet de hu
mor inzien van een - in Engeland - be
roemd geworden cartoon, ongeveer een
eeuw geleden in het weekblad Punch. De
cartoon toonde een voldaan glimlachende
en weldoorvoede Schot in een kilt die
zegt: „Without the Act of Union I would
have been a sullen Highlander, sitting on a
sodden rock". Vertaald: „Zonder de Unie
was ik een norse Hooglander geweest, zit
tend op een doornatte rots".
Schotten stellen er hun eigen moppen te
genover. Zoals deze: Een Schot met een
verantwoordelijke baan in Londen viert
de kerstdagen thuis in Schotland, en
wordt gevraagd: hoe is het nou om daar in
Londen met allemaal Engelsen te moeten
samenwerken? Waarop zijn antwoord
luidt: Welke Engelsen?
Voor wie de clou is ontgaan: bedoeld
wordt dat alle verantwoordelijke banen
worden vervuld door Schotten. Sterker
nog: in feite wordt het hele Verenigd Ko
ninkrijk gerund door Schotten. Hoewel
een grap, zit er wel degelijk een verbeten
ondertoon in. Behept als de Schotten zijn
met het minderwaardigheidscomplex dat
nu eenmaal eigen is aan de vertegenwoor
digers van een onderliggende cultuur, ei
sen zij honderd procent respect voor alle
eminente prestaties die Schotten door de
eeuwen heen geleverd hebben.
Reageer dus gepast geïmponeerd als een
Schot meldt dat James Watt, de uitvinder
van de stoommachine, een Schot was,
evenals Andrew Logie Baird aan wie de
mensheid de televisie heeft te danken. En
zeg tsjonge jonge, als wordt verteld dat in
het huidige kabinet van Tony Blair sleu
telposities worden ingenomen door
Schotten, te weten Gordon Brown, (mi
nister van Financiën), Robin Cook (Bui
tenlandse zaken) en Geoffrey Robertson
(Defensie).
Waaruit overigens inderdaad blijkt dat
menig Schot probleemloos meedraait in
de Unie met de Engelsen (en de Welsh
men). En ach, zoals bijvoorbeeld de Frie
zen probleemloos Nederlander zijn. maar
zich beslist geen Hollander voelen, zo be
schouwt menig Schot zich ook moeiteloos
als Brit, maar bepaald niet als een Engels
man.
Toch is de Britse schoen na de Tweede We
reldoorlog steeds meer gaan wringen, en
het Schots-nationalisme is toegenomen.
Dat blijkt ook uit recent onderzoek. Op de
vraag 'welke nationaliteit heeft u' ant
woordt 69 procent van de Schotten met
'Schots', terwijl slechts 36 procent zegt de
Britse nationaliteit te hebben.
Een belangrijke oorzaak voor de afne
mende verbondenheid met het Britse rijk
na de Tweede Wereldoorlog is materieel.
Het British Empire had aanzienlijk aan
economische en politieke macht ingeboet.
Ofwel: de Engelse olifant verschrompelde
waardoor het voor de Schotse muis min
der interessant werd om samen op te trek
ken.
Eigenheid
Volgens sociologen leidt bovendien de
globalisering alom tot een toenemende
behoefte aan eigenheid. De kilt, lange tijd
door menigeen beschouwd als nostalgi
sche folklore van ouderwetse plattelan
ders, ook in Schotland zelf, doet het te
genwoordig in combinatie met t-shirt en
stoere Dr.-Martensschoenen of Timber-
lands ook goed bij eigentijdse jongeren.
Pas na de Tweede Wereldoorlog en vooral
de laatste jaren, kon de Schotse Nationale
Partij (SNP) een politieke factor van bete
kenis worden. De SNP heeft opvallend
veel aanhang onder jongeren. Oudere
Schotten, bijvoorbeeld degenen die in het
Afrikaanse woestijnzand bij El Alamein
nog zij aan zij met de Engelsen tegen de
Duitse maarschalk Rommel hebben ge
vochten, voelen zich doorgaans te Blits
voor de SNP.
Een sterke bijdrage aan de groei van het
opgekomen nationalisme is ongewild ge
geven door voormalig premier Margareth
Thatcher. Als vertegenwoordigster van de
Engelse middenklasse, had zij geen
enkele affiniteit met Schotland en de
Schotten, en de Schotten niet met haar.
E lectoraal was Schotland ook al niet inte
ressant, met slecht vijf miljoen inwoners
tegenover meer dan vijftig miljoen in En
geland.
Toen Thatcher in de jaren tachtig de alom
gehate poll-tax, een nieuw soort onroe-
rend-goedbelasting, uitprobeerde in
Schotland, hadden de Schótten het defi
nitief met haar bekeken.
De Tories plukken er nu nog steeds de
wrange vruchen van. Haalden ze bij de
verkiezingen in 1955 in Schotland nog de
absolute meerderheid bij Schotse kiezers,
vandaag de dag hebben de Schotse Con
servatieven geen enkele vertegenwoordi
ger meer in het Britse parlement.
Thatchers capriolen voedden de idee dat
Schotse belangen in Londen verkwanseld
werden, en versterkten de roep om 'home
rule', een eigen parlement. Toen Labour
haar voor de verkiezingen van 1997 geda
ne belofte nakwam om daar een referen
dum over te houden, bleken in 1997 dan
ook twee op de drie Schotten voor 'devo
lution', zoals de overheveling van be
voegdheden naar een nieuw parlement
inmiddels werd genoemd.
Harm Harkema
Schotlands beroemdste levende zoon,
de filmacteur Sean Connery, ook be
kend als James Bond, vloog ruim een
week geleden van Hollywood naar Edin
burgh. Connery, een nationalist die
maandelijks zo'n vijftienduizend gulden
stort in de kas van de Schotse Nationale
Partij, kwam even thuis om stemmen te
trekken voor de SNP.
Desondanks ligt New Labour onder lei
ding van de huidige minister voor Schot
land Donald Dewar in de opiniepeilingen
verscheidene straatlengtes voor op haar
naaste rivaalNew Labour lijkt zelfs kans
te maken op een onverwachte absolute
meerderheid van de stemmen.
Daar zag het een half jaar geleden nog
niet naar uit. Toen werd een nek-aan-
nek-race om de macht voorspeld tussen
New Labour en de SNP. Nu staat de SNP
op bijna dertig procent van de stemmen
zo'n twintig procent achter Labour. Libe
raal-Democraten en Conservatieven spe
len in Schotland een ondergeschikte rol.
Wat is er de laatste tijd fout gegaan met de
SNP? Allereerst was er de belofte van
SNP-lijsttrekker Alex Salmond om de
belastingen met 1 procent te verhogen. De
opbrengst daarvan (een kleine twee mil
jard gulden) komt, aldus Salmond, ten
goede aan huisvesting, gezondheidszorg
en onderwijs, want de SNP vist tegen
woordig in het vijvertje van Labour en
presenteert zich als een sociaal-democra
tische partij.
Uit peilingen is echter gebleken dat menig
kiezer niets van belastingverhoging moet
hebben en zijn geld liever in eigen zak
houdt.
Blunder
Een grote blunder van Salmond was zijn
al te wilde veroordeling van de Navo-aan-
vallen op Servië, enkele weken geleden.
Hij noemde de Navo-strategie 'een onver
geeflijke dwaasheid'. Zijn populariteit
daalde meteen enkele procenten. Binnen
de SNP luidt de kritiek op hun eerste man
dat hij het in de campagne teveel heeft
over verbetering van onderwijs, huisves
ting en gezondheidszorg en te weinig over
het enige onderwerp waarmee de SNP
zich daadwerkelijk van alle anderen on
derscheidt: de beoogde onafhankelijke
Schotse staat.
Salmond weet echter dat de Schotten
daar (nog?) niet aan toe zijn. Onderzoek
geeft hem gelijk. Dat wijst uit dat slechts
een op de vier Schotten zo snel mogelijk
de Schotse onafhankelijkheid wil uitroe
pen. De meerderheid wil het nu geplande
Schotse parlement met zijn beperkte be
voegdheden een kans geven.
New Labour hamert er ondertussen
voortdurend op dat onafhankelijkheid
economisch zeer onaanti-ekkelik is. De
belastingen zouden verder omhoog moe
ten om het huidige voorzieningenniveau
te kunnen handhaven. Schotland immers,
ontvangt binnen het koninkrijk meer
vanuit Londen dan het er aan afdraagt.
De Unie, aldus Labour, is dus nog steeds
goed voor Schotland. Hoewel de SNP de
becijfering verwerpt (met een beroep op
de oliewinning in de Noordzee waarvan
de revenuen aan Schotland ten goede
zouden moeten komen) lij kt menige Schot
gevoelig voor de boodschap van Labour.
hoek zitten waar de klappen niet alleen
zijn gevallen, maar ook keihard zijn aan
gekomen: de varkenssector. Het wordt
Wim en Lieda in de loop van de week dui
delijk, dat financiers voor deze sector
nog niet warm lopen. In elk geval willen
ze de waarde van hun bezit in het Gro
ninger Lageland laten uitrekenen om te
bekijken of er een kans is. Want wie naar
Canada gaat, heeft minstens een miljoen
gulden aan eigen geld nodig. „Als we
emigratie doorgaat, dan is het niet alleen
voor de landbouw, maar ook voor de toe
komst van onze kinderen", zegt Lieda.
Het gezelschap hangt aan de lippen van
Willy Weys, die zijn Gelderse veeteeltbe
drijf twee jaar geleden inruilde voor een
eigenhandig opgezet akkerbouw en kip-
penfokbedrijf in Zuid-Ontario. „Hier
koop je makkelijker twintig, dertig hec
tare grond, dan in Nederland twee of
drie", zegt hij. „Als je in Nederland aan
bedrijfsopvolging voor je kinderen
denkt, kan ik maar één ding zeggen: weg
wezen. In Nederland is het een race tegen
de klok, hier heb je geen belemmerin
gen.'' Weys heeft voor een goed inkomen
voldoende aan 30.000 kuikens.
Allerbeste grond
Makelaar Wim Glazenbuig stelt dat je
voor 21.000 gulden per hectare de aller
beste grond koopt, waarop van alles is te
verbouwen. „Op het Groninger Hoge-
land bijvoorbeeld gaat het al snel om 70
tot 80.000 gulden. Dan is dat laatste toch
niet interessant meer?"
Volgens de AgriPon-directeur is er een
tendensMat na de veeteeltsector (inclu
sief varkens en kippen) ook vanuit de ak-
kerbouwhoek de belangstelling voor
emigratie naar onder meer Canada be
gint toe te nemen. „De Europese steun
valt steeds meer weg", zegt hij. „Alleen
de aardappelboei-en houden het vol."
De jongste cijfers zijn niet bekend, vast
staat dat de interesse voor emigratie toe
neemt. Enkele jaren geleden dacht een
op de vijf boeren serieus aan emigi-atie.
Dat moet de afgelopen tijd alleen maar
zijn toegenomen, mede gezien de discus
sie rond Agenda 2000, waarin een grote-
re liberalisering woi'dt bepleit in de
landbouwsector.
Het aantal boeren.' dat uiteindelijk be
sluit te emigreren, ligt de laatste jaren
tussen de tien en vijftien.
Win Jassies
De Canadese vlag wappert vier naast de
Nederlandse.
Door de raampjes van de KLM-
Boeing is het zuidpuntje van Groen
land te zien. Lieda Boonzayer (37) uit het
Lageland heeft er weinig oog voor. Lie
ver neemt ze met directeur Wim Glazen-
burg van AgriPon Makelaars bv uit
Garnwerd de Canadese landbouwprij
zen nog eens door. De Groninger 'var
kensboerin' is niet op vakantie. Samen
met haar man Wim (37) maakt ze deel uit
van een groep overwegend jonge boeren,
die emigratie naar Canada overweegt.
Ze zijn de Nederlandse en Europese re
gelgeving zat.
Het zijn drukke tijden voor agrarische
makelaars als AgriPon. Info-avonden
over emigratie trekken volle zalen. Agri
Pon heeft onder meer haar pijlen gericht
op twee aantrekkelijke gebieden in Ca
nada, Ontario en Alberta. De groep be
zoekt de oud-Uti'echtenaar Henk Groo-
tendorst. Hij is een van de boeren die in
Ontario begon en in de loop der jaren sa
men met zijn broer een ultramodern
melkveebediijf met 580 koeien opbouw
de. „Hier in Canada is respect voor de
boer", zegt hij tegen de nieuwe lichting
Nederlanders. „In Nederland werden we
steeds meer als misdadiger beschouwd."
De Groninger veehouder Geurt Buiter
Roelof Hoving uit Bedem - tegenwoordig melkveehouder in Mount Elgin - heeft geen spijt van zijn emigratie.
(38) aarzelt nog. Hij oriënteert zich al ge-
ruime tijd en was al eerder in Canada.
„In Nederland", legt hij uit, „wordt te
weinig rekening gehouden met de boe
ren. Het is veel te bureaucratisch. Voor
één zaak moet je soms papieren invullen
voor drie verschillende instanties.Toch
kan Buiter zijn bedrijf moeilijk loslaten.
„Als ik op het land ben, dan ben ik geluk
kig. Niet als ik elke avond foiTnulieren zit
in te vullen." De emigratieplannen van
Wim en Lieda Boonzayer zijn 'heel seri
eus'. „Als je boer wilt blijven, ligt je toe
komst buiten Europa" is hun overtui
ging. „Canada heeft de ruimte en het is
een groeimarkt. De regelgeving zal er
nooit zo ambtelijk worden aangepakt als
in Nederland. Ons wordt om-echt aange
daan."
Het probleem van het stel is, dat ze in de
-
'"4
jt*
v
4 - v.
ÉSMty-,
'Vy ijim -
t-.,t%'
:•*-
