Ernst irriteert brandweer
Zeeuws slachtoffer vestigt hoop
op gericht medisch onderzoek
PZC
Israël tevreden
met conclusies
van commissie
Lering uit de ramp
Ditjes en
datjes uit
de enquête
Van den Doel
niet eens met
één conclusie
binnenland
OR in vuur en vlam na lauwe reactie commandant
DEN HAAG - 'Een Bela
den Vlucht', luidt de voor
meerdere uitleg vatbare
titel van het eindrapport
van de parlementaire en
quêtecommissie. Aan die
vondst ging een avondje
brainstormen tussen com
missieleden en staf voor
af. Dat leverde veertien
suggesties op.
Onder de afvallers waren
namen als 'De Nood-
vlucht'. 'AXG' (de code
van de vlucht) en 'LY
1862' (het nummer van de
vlucht). „Een Beladen
Vlucht dekt eigenlijk al
les", meent commissie
voorzitter Meijer. „De
lading, de vlucht en de
emoties."
- De commissie heeft in to
taal 89 theorieën geïnven
tariseerd, die via gewone
post, e-mail of gesprek
ken onder haar aandacht
werden gebracht. Daar
onder waren hele bizarre.
Wat te denken van Theo
rie nummer 89: 'Het lozen
van de kerosine heeft ex
treme groei van tulpen in
de omgeving van Diemen
veroorzaakt".
Of nummer 76: 'De man
nen in witte pakken zijn
de Here Jezus en zijn dis
cipelen'.
- De commissie heeft 99
voorgesprekken gevoerd
met 106 getuigen. Daar
van zijn er uiteindelijk 89
opgeroepen voor een pu
bliek verhoor onder ede.
De dossiers over de Bijl
merramp waren verspreid
over tien ministeries.
- Mensen die onder ede
niet de waarheid vertel
len, kunnen worden ver
volgd 'wegens meineed.
Meijer: „Maarten van
Traa heeft na afloop van
de IRT-enquête wel.direct
getuigen laten vervolgen
voor meineed. Wij hebben
het erover gehad, maar we
laten dat besluit over aan
de Tweede Kamer."
Ook een eventuele vervol
ging van bewindslieden
die gelogen hebben kan
alleen na een verzoek
daartoe van de Kamer.
GPD
door Hans de Bruijn
en Dineke van der Burg
vrijdag 23 april 1999
doorCarine Neefjes
AMSTERDAM - Het brand
weerkorps in Amsterdam heeft
de vliegramp in de Bijlmer be
handeld als een 'gewone grote
brand'. Extra beschermings
maatregelen, zoals bijvoorbeeld
beademingsapparatuur voor
brandweerlieden, waren daar
om niet nodig, aldus brand
weercommandant Ernst, hoofd
operationele leiding tijdens de
ramp.
Ook heeft Ernst zich nooit ge
realiseerd dat tijdens de vuur
zee in de flats gevaarlijke stof
fen vrij konden komen. „Het
was voor ons een standaard gro
te brand zoals we die een paar
keer per jaar hebben", aldus
Ernst.
De brandweercommandant
reageert hiermee op de kritiek
van de parlementaire enquête
commissie Bijlmerramp die
oordeelt dat Ernst het vrijko
men van gevaarlijke stoffen tij
dens de brand heeft onderschat.
Omwonenden, brandweerlie
den en hulpverleners hebben
daardoor onnodige risico's gelo
pen, concludeert de commissie.
Ernst bestrijdt dit: „De brand
kon bovenwinds worden
geblust. Dan lopen de hulpver
leners weinig risico's." De on
dernemingsraad van het Am
sterdamse brandweerkorps is
woedend over de 'gemakzuchti
ge' reactie van de commandant.
Veertig brandweerlieden kam
pen met gezondheidsklachten.
„Ernst bagatelliseert de hele
vliegramp. Hij zou op z'n minst
excuses moeten aanbieden aan
zijn mannen", aldus OR-woord-
voerder C. Ronner.
Uithaal
De parlementaire enquêtecom
missie haalt ook flink uit naar
voonnalig burgemeester Ed van
Thijn van Amsterdam die des
tijds opperbevelhebber van de
rampenbestrijding was. Ook
Van Thijn heeft zich onvoldoen
de afgevraagd of er bij een
brand van dergelijke omvang
gevaarlijke stoffen konden vrij
komen. Burgemeester Patijn
verdedigt zijn voorganger met
de woorden: „Zijn primaire ver
antwoordelijkheid was mensen
te redden."
De gemeente Amsterdam zelf
krijgt ook een veeg uit de pan
van de enquêtecommissie. Het
Een brandweerman toont in buurtcentrum De Bonte Kraai in Amsterdam zijn emoties tijdens de tv-uitzendingover de presentatie van het
eindrapport van de enquêtecommissie. foto Hans Steinmeier/ANP
.Jr
eindrapport 'Beladen vlucht'
concludeert dat ook 'de lokale
overheid traag heeft gereageerd
op de aanhoudende kwalen van
hulpverleners en omwonenden
waardoor uiteindelijk de ge
zondheidsklachten in aard en
omvang zijn toegenomen'.
'Ook vindt de commissie dat de
gemeente 'in psychische nazorg
te kort is geschoten waardoor er
nog veel mensen zijn met psy
chische problemen'. De ge
meente en de GG GD hebben
hun wettelijke taak om inzicht
te geven in de gezondheidssitu
atie van bewoners onvoldoende
uitgevoerd, aldus de conclusie
over het overheidsoptreden in
Amsterdam.
Patijn erkent de passieve hou
ding: „Ik heb lang met lege han
den gestaan. Ik wist gewoon niet
wat de mensen precies man
keerden, ik ben geen medicus.
Er was geen duidelijk klachten
patroon voor een medisch on
derzoek." Onder druk van de
parlementaire enquêtecommis
sie komt er nu alsnog een ge
zondheidsonderzoek dat in het
najaar van start gaat.
Opgelucht
De meeste bewoners in de Bijl
mer hebben gisteren opgelucht
gereageerd op het eindrapport.
De conclusie van de enquête
commissie dat er een directe re
latie bestaat tussen de gezond
heidsklachten en de vliegramp,
werd gisteren met gejuich ont
vangen.
In het crisiscentrum van het Le
ger des Heils in Amsterdam-
Zuidoost hadden zich enkele
omwonenden verzameld om ge
zamenlijk de persconferentie
van de commissie te volgen.
Henny Prijt, die net als haar
echtgenoot Henk sinds de ramp
last heeft van chronische ver
moeidheid en gewrichtspijnen:
„Eindelijk wordt duidelijk dat
we geen aanstellers zijn. Dat is
voor mij een hele opluchting."
Het echtpaar Prijt ervaart het
eindrapport als een erkenning
voor hun jarenlange strijd
slachtoffers van de vliegramp
serieus te nemen.
Met de presentatie van 'Beladen
vlucht' is het hoofdstuk Bijl
mervliegramp voor het echt
paar nog niet afgesloten. Ze
focussen zich nu op het gezond
heidsonderzoek dat de commis
sie heeft aanbevolen in haar
eindrapport. Als dat niets ople
vert, gaat het paar hogeropdes
noods naar artsen in het buiten
land. Het tweetal behoort tot de
groep mensen in de Bijlmer die
volgens burgemeester Patijn
'helaas nooit meer gerust te stel
len is'. GPD
DEN HAAG - Met een voetnoot
van slechts twee regeltjes lang
heeft het VVD-Kamerlid Van
den Doel in het eindrapport van
de parlementaire enquêtecom
missie afstand genomen van een
van de hoofdconclusies. Van den
Doel is het niet eens met de stel
ling dat het overheidsoptreden
rond de Bijlmerramp 'gefrag
menteerd' en 'verkokerd' is ge
weest.
Van den Doel, die het met de
overige conclusies wel eens is,
vindt niet dat nu - zeseneenhalf
jaarna de ramp - het verwijt kan
worden gemaakt dat de diverse
overheidsdiensten langs elkaar
heen hebben gewerkt.
Veel van de gegevens waarop die
conclusie is gebaseerd, zijn vol
gens hem immers pas in de loop
van de tijd bekend geworden.
Het WD-commissielid vindt
dat in het eindrapport 'een te
eenzijdig beeld' van het over
heidsapparaat wordt geschetst.
De vragen over de al dan niet ge
vaarlijke lading, de gezond
heidsklachten en de vrachtdo
cumenten zijn pas de afgelopen
jaren gerezen.
Daar mag het beleid van de
overheid ten tijde van de Bijl
merramp niet op worden afge
rekend.
„Terugkijkend kun je natuur
lijk altijd zeggen dat de aanpak
niet integraal is geweest", zei
Van den Doel gisteren. „Maar
het is te eenzijdig om dat beeld
op de hele overheidsorganisatie
te plakken. Ik onderschrijf
daarom het beeld van een ge
fragmenteerde overheid niet."
Zijn voetnoot is de enige in het
hele rapport, dat verder una
niem is vastgesteld. GPD
Commissielid Van den Doel
door Maurits Sep
KAMPERLAND - Al jaren
probeert Peter van Maurik uit
Kamperland de waarheid over
de Bijlmerramp voor de volle
honderd procent boven tafel te
krijgen. Hij heeft gewerkt in de
beruchte hangar 8 op Schiphol
en kampt sindsdien met ernsti
ge lichamelijke klachten. De
parlementaire enquêtecom
missie Bijlmerramp is een heel
eind gekomen in het vinden
van de waarheid, zegt Van
Maurik. Een heel eind, maar
nog niet alles is opgehelderd.
„Er blijven vragen onbeant
woord."
Want infecties, veroorzaakt
door genetisch gemanipuleerd
mycoplasma, zijn niet toe te
schrijven aan de Bijlmerramp,
concludeert de commissie-
Meijer. „Waaraan dan wel?Dat
wil ik dan wel eens weten",
reageert Van Maurik gepi
keerd.
Eigenlijk kent hij het ant
woord al. Na een bezoek aan de
Amerikaanse biochemicus G.
Nicolson in januari, staat voor
hem vast dat er een verband is
tussen de Bijlmerramp en li
chamelijke klachten. Oorzaak:
genetisch gemanipuleerd my
coplasma. Volgens Nicolson
zijn de klachten van Van Mau
rik en een groot aantal anderen
vergelijkbaar met die van
Amerikaanse soldaten die in
de Golfoorlog hebben gevoch
ten. Zij zijn ook in aanraking
gekomen met genetisch gema
nipuleerd mycoplasma.
Uranium
Van Maurik is er daarom van
geschrokken dat de enquête
commissie de relatie afwijst.
„Daar laat ik het niet bij zit
ten." Dat geldt ook voor de on
duidelijkheid over het ver
armd uranium dat in de El Al-
Boeing zat. De commissie stelt
dat dat niet heeft geleid tot
uraniumvergiftiging bij grote
groepen mensen, maar sluit
ook niet uit dat 'enkele indivi
duen' zo veel inadembare deel
tjes hebben binnengekregen
dat zij besmet zijn. „Het blijft
dus onduidelijk. Ik wil weten
hoe het in elkaar zit."
In de conclusies van de parle
mentaire enquêtecommissie
mist Van Maurik informatie
over de inmiddels beruchte
hangar 8 op Schiphol. Daar
Peter van Maurik: „De zaak blijft onduidelijk. Ik v
dl weten hoe het in elkaar zit."
foto Willem Mieras
zijn zijn fysieke problemen be
gonnen, beweert hij. „Een ken
nis van me knapt oude vlieg
tuigen op. Hij vroeg of ik eens
wilde helpen. Zo ben ik daar
terechtgekomen." Die kennis
is Dirk van Os, één van de an
dere slachtoffers die al jaren
vecht voor erkenning van zijn
klachten - dezelfde als die van
Van Maurik - en van de oor
zaak ervan.
In die hangar lagen ook de
brokstukken van het ramp
vliegtuig. Van Maurik: „Het
stofte daar ontzettend, zeker
Hangar 8 op Schiphol, de plaats waar de brokstukken van het
ramptoestel werden opgeslagen. foto Ed Oudenaarden/ANP
als voor de hangar vliegtuigen
proefdraaiden met de deuren
open. In 1994 kreeg ik de eerste
klachten, gewrichtspijnen.
Artsen dachten dat het reuma
tisch was, en dat dacht ik ook.
Ik sta hier op de camping vaak
te graven in water en koud
weer."
Lange tijd legde hij geen link
met het werk in de hangar en
met de Bijlmerramp. Tot hij
ruim een jaar geleden ook last
kreeg van hartkloppingen en
pijnlijke spieren ('als ik opsta
lijkt het soms of ik 150 kilome
ter heb gefietst'), en er met Van
Os over sprak. „We zijn naar
een internist in Amsterdam ge
gaan. Uit bloedonderzoeken
bleek dat we precies dezelfde
afwijking hebben."
Omdat hun vermoedens over
een verband met de ramp niet
serieus werden genomen, trok
ken zij naar de Verenigde
Staten. Dokter Nicolson be
vestigde wat zij al dachten.
„Bovendien", voegt Van Mau
rik daaraan toe, „de mensen
die in de hangar hebben ge
werkt hebben dezelfde klach
ten als bewoners van de Bijl
mer. Dat is me net iets te
toevallig."
Stressstoornis
Hij weigert dan ook te geloven
dat hij lijdt aan een posttrau
matische stressstoornis. „Ik
ben niet zieker geworden om
dat er niets aan mijn proble
men werd gedaan. En ook niet
vanwege die brokstukken in de
hangar. Anders ligt dat mis
schien voor de bewoners van
de Bijlmer die de ramp hebben
meegemaakt. Die zouden wel
aan die stoornis kunnen lij
den."
Van Maurik heeft zijn hoop nu
gevestigd op het doelgericht
medisch onderzoek dat op
aanbeveling van de enquête
commissie wordt uitgevoerd.
„Dat is de grote winst van deze
enquête. Misschien vinden we
nu toch iets van een oorzaak. Ik
twijfel absoluut niet aan de
diagnose van Nicolson, maar
meten is weten. Hoe meer in
stellingen zich ermee bemoei
en, hoe beter."
Winst vindt Van Maurik verder
dat de patiënten sinds het be
gin van het parlementair on
derzoek eindelijk wél serieus
zijn genomen. „De aanpak van
Meijer en de zijnen gaf me een
heel goed gevoel." Echt tevre
den is hij echter pas als de poli
tiek verantwoordelijken daad
werkelijk hun verantwoording
nemen.
„Jaar na jaar is fout op fout
gestapeld. Dan word je ontzet
tend kwaad. Vooral op minis
ter Borst van Volksgezond
heid, hoewel een deel van de
schuld bij haar ambtenaren
ligt. Eerst mag ze zich in de
Tweede Kamer verdedigen,
dat recht heeft ze. Maar ik
hoop dat ze lering trekt uit wat
is gebeurd, en mijn vertrouwen
in de politiek weer herstelt."
Zijn eigen toekomst ziet Van
Maurik nog steeds positief in.
Dokter Nicolson kan zijn
klachten genezen met antibio
tica. „Alleen is die kuur zo hef
tig, dat die in Nederland niet
wordt toegestaan. De medicij
nen die ik nu slik, helpen niet.
Het probleem is dat hoe langer
we wachten met de juiste be
handeling, hoe moeilijker de
genezing wordt. Maar als ik
Nicolsons voorschriften zou
volgen, kan ik na een jaar weer
doen en laten wat ik wil."
door Ad Bloemendaal
TEL AVIV - Israël is ingenomen
met de bevindingen van de par
lementaire enquêtecommissie
Bijlmerramp. Minister Yahalom
van Transport meent dat nu dui
delijk is dat er 'nooit sprake is
geweest van enige misleiding
door welk Israëlisch lichaam
ook voor wat betreft de lading'
en dat alle vrachtbrieven in orde
„We zijn blij dat ons standpunt,
zoals dat is weergegeven tegen
over de Nederlandse onder
zoekscommissie, is aanvaard en
dat de waarheid aan het licht is
gekomen."
In een verklaring die hij gister
avond uitgaf, zet hij de feiten
overigens enigszins naar zijn
hand. Israël heeft zich enorm in
gespannen om de Nederlandse
overheid te helpen 'bij het on
derzoek en het achterhalen van
de waarheid', zegt Yahalom. al
erkent hij dat het enquêterap-
port 'een zweem van kritiek' be
vat over de mate waarin Israël
heeft samengewerkt.
In werkelijkheid stellen de on
derzoekers vast dat Israël en El
Al nooit behoorlijk hebben
meegewerkt met de Nederland
se overheid. Ze kwamen pas in
actie 'na de druk van de com
missie en de daarmee samen
hangende publiciteit'.
In het rapport staat ook dat de
Israëlische ambassadeur in Den
Haag de commissieleden heeft
verteld dat El Al van Schiphol
zou vertrekken als de ongunsti
ge berichtgeving zou aanhou
den. Hij uitte dat dreigement op
7 december 1998 na een gesprek
met de onderzoekers, waarbij
hij overigens alle medewerking
toezegde.
Vrachtbrieven
In zijn verklaring van gister
avond zegt minister Yahalom
dat de Nederlandse onder
zoekscommissie tot de conclusie
is gekomen dat de twintig ton
lading 'geen gevaarlijke ele
menten bevatte en dat alle spe
culaties op dit gebied moeten
worden uitgesloten'. In feite
zeggen de onderzoekers hier
geen uitspraak over te kunnen
doen omdat vrijwel de hele la
ding is verbrand. Wel hebben ze i
de vracht-administratie in orde
bevonden, nadat op het laatste
moment een aantal vermiste
vrachtbrieven boven water was
gekomen.
El Al heeft gisteren toegegeven
dat het weinig haast heeft ge
maakt met het verzamelen van
de vrachtgegevens. De maat
schappij zou in de jaren na de
ramp nooit de indruk hebben
gekregen dat het de Nederland
se overheid ernst was. In een in
terview vanuit Nederland met
de Israëlische radio zei woord
voerder Nachman Kleiman.
„Pas toen de voorzitter van de
commissie ons duidelijk maakte
dat ze het rapport nooit zouden
kunnen afsluiten zonder volle
dige documentatie, zijn we be
gonnen serieuze druk uit te
oefenen op de Amerikaanse
maatschappij." Volgens hem
zou dat al veel eerder zijn ge
beurd als El Al de indruk had
gehad dat er haast bij was.
De maatschappij waarover
Kleiman sprak, is Satin Air
Freight, een in de Amerikaanse
staat New Jersey gevestigde
driekwart dochter van de Israë
lische ZIM-scheepvaartmaat-
schappij. De enquêtecommissie
stelt vast dat ZIM voor 48,6 pro
cent eigendom is van het Israëli
sche ministerie van Financiën.
De implicatie daarvan is dat de
Israëlische overheid zich niet
uitzonderlijk heeft hoeven in te
spannen om de gewaagde docu
menten boven water te brengen.
Anti-semitisme
Toen de parlementaire enquête
commissie werd gevormd, con
stateerde minister Yahalom dat
in sommige kringen in Neder
land een sfeer van anti-semitis
me heerste met betrekking tot
de Bijlmerramp. Later stuurden
de Israëliërs een delegatie naar
Nederland om het klimaat wat
op te frissen. Gevraagd hoe de
sfeer was op de persconferentie
die El Al en de Israëlische lucht
vaartdienst gisteren in Neder
land belegden, zei Kleiman: „Er
heerste minder spanning dan ik
had voorzien. Ik denk dat dat
komt doordat de aandacht
vooral uitgaat naar de binnen
lands-politieke aspecten van de
zaak." GPD
door Dineke van der Burg
en Hans de Bruijn
DEN HAAG - De parlementaire
enquêtecommissie doet in haar
eindrapport een aantal aanbe
velingen, die herhaling van de
vaak chaotische gebeurtenissen
in de nasleep van de Bijlmer
ramp bij toekomstige rampen
moeten voorkomen.
De belangrijkste van deze 'les
sen voor de toekomst' zijn:
- er moet een draaiboek komen
voor het optreden tijdens en het
onderzoek naar grote lucht
vaartongevallen. Nederland is
te klein om zelfstandig onder
zoek naar zo'n grootschalige
ramp te kunnen uitvoeren. Sa
menwerking in Europees
verband is nodig. Er zou een Eu
ropese Raad voor Transporton
gevallen moeten komen. Ook
zouden internationale afspra
ken gemaakt moeten worden
over de informatievoorziening
over het vervoer van gevaarlijke
stoffen door de lucht.
- een ramp eindigt niet als de
ramp is bestreden. Er moet lan
ger sprake blijven van coördi
natie en evaluatie van alle
maatregelen. De minister-pre
sident moet direct na een grote
ramp een coördinerend be
windspersoon aanwijzen. Ook
de Tweede Kamer dient bij dit
soort onderwerpen haar optre
den beter te coördineren.
- in rampenplannen van lokale
en regionale overheden moet
meer plaats worden ingeruimd
voor beleidsscenario's, waarin
precies staat welke gevolgen di
verse rampsituaties hebben
voor bestuurders en hulpverle
ners. Er moet meer toezicht ko
men op het oefenen van ram
penplannen. Alle informatie
over rampen moet tot tien jaar
na de ramp bewaard blijven.
- de voorlichting na een grote
ramp moet 'open eerlijk en tij
dig' zijn. Het achterwege laten
daarvan is een teken van 'een
gebrek aan maatschappelijk in
levingsvermogen
- bij het begrip gevaarlijke la
ding' moet niet alleen gekeken
worden naar de gevaren voor de
vluchtuitvoering, maar ook
voor de veiligheid op de grond
en de volksgezondheid. Vracht
documenten moeten veel nauw
keuriger de inhoud van de
lading weergeven. In interna
tionaal verband is het noodzaak
een betere regeling voor de
wachtdocumentatie worden af
gesproken.
- bij rampen als deze moet
voortaan altijd een epidemiolo
gisch onderzoek worden gestart
naar mogelijke gezondheids
klachten. GPD
Er zijn betere rampenplannen nodig. foto Albert Overbeek/AP
