Vertellen voor dovemansoren PZC Tom Poes en de Vuursalamander Toonder Studio's varia at Digitaal archief over Nederlands Indië trekt nog maar weinig bezoekers Verzekeraars bezorgd over groeiend aantal opgebrande artsen recept Gefrituurde visballetjes puzzel het weer vrijdag 9 april 1999 Vooruitzichten zaterdag zondag maandag weer jfiu Üfc dÉk max. 13c 11° 11° min. 8° 7° 7° wind ZW 4 NW 5 W 5 Nautisch bericht Er staét een matige zuidwestenwind, 4 Beaufort. Het zich is eerst nog goed, maar neemt geleidelijk af. De temperatuur van het kustwater is 8 a 9 graden. In de loop van de dag zal er boven zee mist ontstaan. Waterstanden VRIJDAG Hoog water Laag water 9 APRIL LK uur cm uur cm uur cm uur cm Vlissingen 08.05 149 20.46 132 01.45 160 14.19 140 Terneuzen 08.25 17421.11 156 02.09 172 14.46 150 Bath 09.16 21321.51 193 03.12 203 15.41 181 Roompot Buiten 08.30 11021.05 098 02.05 130 14.45 112 Z'zee/Colijnsplaat 09.30 122 21.55 108 03.05 137 15.40 120 Stellendam Buiten 08.04 112 20.56 091 02.14 089 15.04 074 Wemeldinge 09.35 137 22.00 122 03.05 149 15.45 131 Krammersl West 09.45 130 22.15 117 03.05 14615.35 128 ZATERDAG Hoog water Laag water 10 APRIL uur cm uur cm uur cm uur cm Vlissingen 09.40 132 22.09 121 02.54 143 16.10 126 Terneuzen 10.01 155 22.30 144 03.16 154 16.05 132 Bath 10.36 186 23.16 174 04.08 186 16.46 160 Roompot Buiten 09.55 101 22.20 089 04.10 121 16.45 107 Z'zee/Colijnsplaat 10.40 112 23.10 097 04.20 130 17.05 115 Stellendam Buiten 10.11 097 22.36 086 05.21 085 17.15 071 Wemeldinge 10.50 123 23.20 109 04.20 138 17.05 123 Krammersl. West 10.55 123 23.15 108 04.00 136 17.00 117 L ugednfcgebed kchte sneeuw matige sneeuw H Hogednugebied O zomg m A A Koufront licht bewolkt zware sneeuw lichte regen Warmtefront matige regen hagel zwaarbewolkt Samengesteld from zware regen Isobaar Europa: Wolken en zon Zon vrijdag onder 20.30 zaterdag op 7.01 Maan vrijdag onder 12.18 zaterdag op 4.20 Boven Europa spelen wolken en zon om de eerste plaats. Een ho- gedrukgebied boven centraal Europa zorgt daar voor overwegend droog weer. Een lagedrukgebied ten westen van Scandinavië ver oorzaakt veelal regen. Ook in het zuiden krijgen enkele landen te maken met een flinke hoeveelheid neerslag. De Britse eilanden la ten een tweedeling in het weer zien. In Ierland en Schotland regent het, maar in het zuiden van Engeland komen zonnige perioden voor. Het kwik weet daar dan ook op te lopen tot 19 graden. In Noorwegen valt behoorlijk veel regen bij een maximumtempe ratuur van 8 graden. In de rest van Scandinavië blijft het droog en is zelfs de zon af en toe te zien. In Duitsland worden wolkenvelden afgewisseld doorzon. In het Rijndal stijgt het kwik tot 15 graden. In Frankrijk is het overwegend bewolkt en loopt de temperatuur uiteen van 12 graden in het noorden tot 18 in het zuiden. Op het Iberisch Schiereiland schijnt de zon volop, alleen in het uiterste zuid-oosten valt een regenbui. In het binnenland kan de temperatuur oplopen tot boven de 25 graden. In Italië en het noor den van Griekenland vallen regenbuien, die zelfs vergezeld gaan van onweer. Ook in de Balkan valt regen en daar kan het noorden een enkele onweersklap verwachten. door Ferdi Schrooten Nog een paar jaar en nie mand kan het koloniale verleden van Nederland in Indië meer navertellen. In levende lij ve althans. In Leiden verhalen al honderden stemmen op digi tale mini-discs over de nadagen van de kolonisatie. Het loopt twee jaar ria de start nog geen storm bij de Stichting Mondelinge Geschiedenis Indo nesië (SMGI) in Leiden. Van het gastenboek in het universiteits gebouw aan de Reuvensplaats zijn nog maar twee pagina's be schreven. Een schril contrast met de circa vijfhonderd inter views. Eind volgend jaar moe ten er bijna twee keer zoveel ge sprekken over Nederlands Indië op mim-discs zijn opgeslagen. Janny Boetes-Doeksen en haar jongere zus Ankie behoren tot de weinigen die het archief tot nu toe wisten te vinden. De zus sen proberen al jaren het leven van hun overleden ouders in Ne- derlands-Indië te reconstrue ren. De ouders hebben er in een kamp gevangengezeten. „Na de oorlog werd er weinig .over ge praat Met hun dood namen moeder ('51) en vader ('75) de verhalen over Indië mee het graf in. Levende bronnen .We hebben al heel wat schrifte lijke archieven gelicht en film materiaal bekeken. Maar het is toch heel anders als je er een stem bij hoort", zegt de oudste van de twee. Daarom gingen zij en haar jongere zus, die in 1943 in een kamp is geboren, op zoek naar nog levende bronnen uit toenmalig Indië „Maar degenen die je verder hadden kunnen helpen, blijken al te zijn overle den Hun verhaal is weg." „We hebben geluisterd naar ie mand die ziekenbroeder was in kamp Baros in Tjimahi, Java. Daar heeft ook onze vader als krijgsgevangene gezeten," ver telt Janny Doeksen-Boetes. Dat maakte veel los.We moesten de band zelfs af en toe stil zetten. De manier waarop die man ver telde zei ons iets over de sfeer toen, hoe mensen zich staande probeerden te houden. Dat maakt het makkelijker om in de huid van onze ouders te krui pen." De meeste archiefsprekers wa- Paul Tichelaar heeft zijn Indische herinneringen op mini-disc vastgelegd. ren heel gewone mensen. Die keuze is ook met opzet gemaakt, zegt Fridus Steijlen, coördina tor van het project. „Over de ho temetoten is al veel bekend. Die zijn terug te vinden in allerlei documenten en bedrijfsarchie ven. Maar dat zegt natuurlijk lang niet alles over de periode 1940-1962, die wij hier in stem men proberen te vangen." Gummetje Vaak weten de geïnterviewden niet eens dat hun herinneringen waardevol kunnen zijn. zegt Steijlen. Hij noemt de anekdote van een man die de oorlog in In dië meemaakte Als land ging hij naar school met een pan in de hand en een touwtje om zijn nek met een gummetje eraan. Steij len: „Mensen dachten dat hun gebit bij explosies door de luchtdruk kapot kon klapperen. Een gummetje moest dat voor komen. Stel je voor: mensen die bij een luchtaanval urenlang in schuilkelders zitten met een pan op hun hoofd en een gum tussen hun tanden Dat zegt wat over hoe mensen leefden." Alex Claver is een van de eerste onderzoekers die gebruik maakt van het archief. Hij doet in Indonesië een promotie-on derzoek naar de geschiedenis van Westerse en Chinese han delsondernemingen rond de Ja va Zee. Een paar jaar geleden zou hij louter zijn aangewezen op jaarverslagen, correspon dentie en andere documenten. „Door dit archief kan ik afdalen naar de belevingswereld van bijvoorbeeld de vertegenwoor diger." De anekdotes gaven hem een aardig beeld van de menta liteit die in de Nederlands-Indi sche handelswereld heerste. Zo als het interview met een oud werknemer van de Borneo Sum atra handelsmaatschappij over diens eerste werkdag. „Oude jongens mentaliteit. Als je iets fout had gedaan, kreeg je onge nadig op je lazer. Deed je iets goed, dan werd dat omgekeerd uitbundig naar voren gebracht. Je kon slechts weinig fouten maken". Claver: „Dergelijke sfeertekeningen kunnen nieuwe feiten naar boven brengen." Feiten die verloren gaan als ze niet snel op band worden vast gelegd, zo is de rotsvaste over tuiging van Paul Tichelaar uit Leidschendam, die zijn jeugd in Indië doorbracht. Door zijn her inneringen toe te vertrouwen aan mini-discs wil hij op be scheiden schaal bijdragen aan de invulling van de geschiede nis. Ogenschijnlijk onbeteke nende details komen opeens aan de oppervlakte en blijken van historisch belang te zijn. „Tij dens de Japanse bezetting wer- foto Roland de Bruin/GPD den de witte spatborden op onze fietsen met een rond, rood re- flectortje verboden. De Japan ners zagen daarin hun vlag en het was toch een belediging van hun keizer als jij daar bijna op zat. Dat geeft hun merkwaardi ge denkwijze weer. Net als het verbod op uitoefening van onze godsdienst in het tweede jaar van mijn internering. Volgens de kampcommandant hadden we geen vaderland meer. Dus hadden we ook geen eigen gods dienst meer." Voor de 75-jarige Tichelaar, oud-bibliothecaris bij de Ko ninklijke Bibliotheek, is het ar chief ook van wetenschappelijk belang. „Je kunt nu bijvoor beeld onderzoeken of geruchten over een mogelijke bevrijding hoop gaven of uiteindelijk juist t negatief werkten." De geruch ten waren soms absurd. „Zo ging opeens het verhaal rond dat iemand boven Bandoeng een geallieerd vliegtuig had ge zien. waaruit het Wilhelmus schalde."Nog gekker was de droom van iemand over de be vrijding, die in de vorm van een vertelling een eigen leven ging leiden. „De koningin zou landen op Batavia. Terwijl iedereen met vlaggetjes stond te wachten op Wilhelmina, kwam daar op eens een grijze koningin Beatri x uit het vliegtuig. Het doorver tellen van die droom duidt erop dat er mensen waren die vrees den dat de oorlog misschien nog wel vele jaren kon gaan duren Voor het Bredase echtpaar Louise (73) en Frits Geurink (78), beiden geboren in Indië, is het archief vooral van thera peutische betekenis. Hun ver huizing naar Nederland was in dertijd was behoorlijk zwaar. „We werden en worden nog steeds koloniale onderdrukkers genoemd", zegt de zoon van een theeplanter. Als soldaat in dienst van Nederland moest hij het slagveld op om uiteindelijk als krijgsgevangene in een kamp te belanden. „Ik streed om mijn land vrij te krijgen van de Jappen, niet om het te onder drukken. Maar eenmaal in Ne derland kreeg ik het stempel 'fout' Er was niemand die mijn verhaal wilde horen. 'Wij heb ben hier ook suikerbieten gege ten, hoor' kreeg je dan te horen Voor de Geurinks zijn de inter views de gelegenheid om het een en ander recht te zetten. „Het is geruststellend om te weten dat mijn verhaal nu verteld is en dat iedereen het, ook na mijn dood, kan horen", zegt Frits. Geen zin Hij bijt op zijn tanden als hij hoort dat het gastenboek nog nauwelijks beschreven is. Toch blijft hij in de zaak geloven. „Vrienden van mij denken ook dat het geen zin heeft om hun verhaal te vertellen. Maar de tijd dringt. Het wordt steeds moeilijker om je de details te herinneren. Mensen die het nog kunnen navertellen, zijn oud en vaak ziek. In hun verhalen zijn nu dan misschien weinigen ge- interesseerd. Maar wie weet hoe dat over een paar j aar is.GPD De Stichting Mondelinge Geschie denis Indonesië in Leiden is te berei ken via 071-5272639 door Hans de Bruijn Het ziekteverzuim onder huisartsen en specialisten is de afgelopen vijf jaar in een verontrustend tempo gestegen, vooral onder artsen tussen 40 en 50 jaar. Psychische klachten, en dan vooral het gevoel 'opge brand' te zijn, komen steeds meer voor, zo blijkt uit een arti kel in het vakblad Medisch Con tact. Daarin wordt geschat dat eenderde tot de helft van alle artsen hierdoor ooit arbeidson geschikt zal raken. Gevolg daarvan is dat de verze keraars begin dit jaar hun pre mies voor arbeidongeschikt heid voor deze beroepsgroep met 20 tot 30 procent hebben verhoogd. Overigens raken niet alleen artsen in toenemende mate opgebrand, ook andere be oefenaren van vrije beroepen hebben er steeds vaker last van. En omdat het ziekteverzuim door psychische klachten meestal veel langer duurt dan door lichamelijke klachten, ne men ook de lasten voor de verze keraars toe. Opvallend is volgens de in Me disch Contact geciteerde des kundigen dat de artsen zelf vaak hun klachten niet door hebben. „Artsen kunnen het verschil tussen opgebrand zijn, over spannenheid en depressie niet goed diagnosticeren, niet bij zichzelf, maar ook niet bij hun patiënten Oorzaken zijn veel al 'gebrek aan respect, financië le onzekerheid, toenemende werkdruk, angst voor fouten en conflicten en vergrijzing'. Ou dere artsen kunnen de werk druk niet aan, jongeren hebben daar veel minder last van. „Huisartsen ontdekken nu dat zij niet meer het aanzien hebben van de dokter die alles weet", zegt Irene van Ham, medisch adviseur van verzekeraar AO. „Zij worden uitgescholden en hebben maarte komen. Sommi ge artsen raken hierdoor gefrus treerd m hun beroepsideaal. Bovendien worden er te weinig huisartsen opgeleid, wat minis ter Borst ook zegt, stelt dr. Han Streefkerk van verzekeraar Mo- vir..In Den Haag zijn vacatures nauwelijks te vervullen. Als een huisarts ziek wordt, is er geen waarnemer te vinden." Ook specialisten raken steeds sneller opgebrand, vooral als gevolg van de gedwongen fusies en samenwerkingsverbanden tussen ziekenhuizen en praktij ken. „Hen bekruipt een gevoel van machteloosheid, omdat zij zich nog slechts te schikken hebben naar wat de overheid, de directie en de staf willen", zegt Streefkerk in Medisch Contact. Huisartsen kunnen zich niet redden m hun eentje en specia listen kunnen moeilijk samen werken. Daar komen financiële problemen bij door de bezuini gingen in de gezondheidszorg. Loslopend wild Volgens de verzekeraars zullen ook beoefenaren van andere vrije beroepen te kampen krij gen met dergelijke problemen. „Apothekers zijn momenteel loslopend wildNotarissen ver liezen hun jarenlang bescherm de positie. Advocaten verliezen hun procesmonopolie", aldus Movir-directeur mr. W. de Brauw. „Alle vrije beroepers worden in toenem ende mate on der druk gezet, door ingrijpende veranderingen in de samenle ving en door overheidsmaatre gelen. Niet iedereen is daarte gen even goed bestand." GPD (Advertentie) Heer Bommel liet de markies in een gemakkelijke stoel plaats ne men en wendde zich toen tot de bediende Joost, die juist het hoofd om de deur stak. „Breng even het elektrische fornuis, Joost", sprak hij. „En een grote pot met water, graag. De vuursalamander moet opgeroepen wor den." „Alweer?" vroeg de knecht verblekend. „Maar heer Olivier, het eten staat net op! Het zal geheel verpieteren, met uw welnemen." „Dat geeft niet", hernam heer Bommel opgeruimd. „Er is nu be langrijk werk aan de winkel en voor een maaltijd is het nog geen tijd. Deze heer hier heeft trouwens kruiden bij zich, je hoeft dus geen moeite te doen." Joost trok zich zuchtend terug om zijn opdracht uit te voeren en heer Ollie nam zijn toverstok ter hand. „Nu eens kijken", prevelde hij. „Ik moet eerst een drakestaart aan de kook brengen. En daarna stinkende gouwe. Zit dat in uwmand?" „Ja zeker", zei Hieper. „Héél mooie. En niet duur voor het geld." „Tiens," sprak nu de edelman „ik wil u niet hinderen in het bereiden van een diner. Bommel. En zoals ik reeds zei: ik kan uw geld niet aannemen. Daarom lijkt het me beter..." „Een ogenblikje!' riep heer Ollie uit. „Een ogenblikje, heer mar kies! Ik ben bezig mijn verborgen krachten vrij te maken. En dan zult u zien hoe de ene heer de andere helpen kan! U zult verbaasd staan!" Na deze woorden ging hij met verdubbelde ijver aan het werk op het fornuisje, dat Joost hijgend naar binnen had gebracht. Met de staf van Merlijn roerde hij klotsend in het borrelende water, waarin hij nu eens een sliert en dan weer een klont of een praksel uit de mand van Hieper wierp. Al spoedig vulde het schemerige vertrek zich dan ook met een verstikkende damp, die bruin om de aanwezigen wolk- te. „Parbleu," prevelde de markies met beklemde adem „wat hier ge beurt, weet ik niet. Maar ik sta inderdaad verbaasd!" Hans Beiterman Batakh-machchi ki tikki: Indiase visballetjes die gemaakt worden met bummelo of bombil, een kleine vissoort die bij ons bekend is onder de Engelse naam Bombay duck. Voor het gerecht van vandaag heeft u Bombay duck op olie uit een blik nodig. Wanneer u dat niet kunt be machtigen neem dan een of meer blikjes sardientjes op (soja- of arachi deolie. Smaakverschillen met Bombay duck op olie zijn er nauwelijks. Voor 4 personen (12 stuks): 300 gram Bombay duck op olie, uitgelekt gewogen; 300 gram gekookte aardappelen; 2 bosuitjes, ragfijn gesnip perd; 1 groene Spaanse peper, vruchtvlees ragfijn gesneden (draadjes); 1 theel garam masala; 1 ei, losgeroerd; zout; ca. 7 dl (arachide) olie voor het frituren. Voorts: 2 eieren, losgeroerd en 250 gram bloem, gezeefd. Prak met een vork de visjes zo fijn mogelijk. Wrijf de aardappelen door een niet al te fijne zeef. Voeg er bosuitjes, groene Spaanse peper, garam masala, ei en wat zout aan toe. Roer alles krachtig door elkaar en voeg daarna de fijngeprakte visjes toe. Kneed alles met de vingers snel door elkaar. Maak er een bal van en verpak hem in plastic folie. Laat de bal tenminste 20 minuten in de koelkast rusten. Verdeel daarna het vis- en aardappelenmengsel in 12 porties. Vorm er ballen van. Maak van losgeroerde eieren en bloem een volkomen glad beslag. Haal de ballen een voor een met een vork door het beslag en laat ze in de hete olie glijden. Bak de visballen boven een niet al te hoog vuur in ca. 5 minuten goudbruin. Bak nooit meer dan 4 - 5 ballen tegelijk am- dat anders de temperatuur van de olie te sterk zal dalen. Tip: bij de gefrituurde visballen wordt meestal een rode saus van toma ten en paprika's gegeven. Neem voor ca. 3 deciliter saus 8 grote rijpe to maten en 2 grote rode paprika's. Snijd tomaten en paprika's in stukken. Voeg er 1 grote gesnipperde ui, 2 fijngehakte knoflookteentjes en 1 eetle pel geraspte verse gemberwortel aan toe. Verhit in een pan met dikke bodem 2 eetlepels (arachide) olie en laat alles er onder voortdurend om scheppen 3 minuten in fruiten. Voeg 1 dl water en mespunten garam masala, rode peperpoeder en zout toe en leg het deksel op de pan. Laat alles 20 minuten zachtjes smoren. Stort alles op een fijne zeef en wrijf zo veel mogelijk vaste bestanddelen er door. Roer er eventueel 1 volle thee lepel allesbinder door. Proef de nu verkregen saus en voeg naar eigen smaak wat suiker, zout en/of peper toe. Roer daarna 3 - 4 eetlepels (Bulg aarse) yoghurt door de saus. Laat de saus koud worden. Doorloper Horizontaal:1. Wandelplaats, deel v.h. hoofd; 2. in elkaar, zwaard- walvis; 3. naar, verlaagde toon; 4. half (Latijn), aardkluit; 5. fietsraam, vulkaan in Italië; 6. uitgezette lijn, Romeinse godin; 7. nauwe door gang, kenteken; 8. niet dezelfde, donkere kamer; 9 rustig, betaal- plaats, 10. Japanse parelduikster, vloerkleed; 11. schrijfkosten, deel v.e. trap; 12. via, melkzeef; 13. rivier in Frankrijk, sluwheid. VerticaaLI. Clown, fanatiekeling, overal; 2. wijnmaat, deel van Viet nam, schortje; 3. herkauwer, sterrenbeeld, biersoort; 4. tapijtweef sel, programma- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 punt, middelpunt; 5. trekschuit, wild zwijn, afgesloten 2 stand; 6. zwaarlijvig, grondsoort, speels; 3 7. dieventaal, nieuw, sierdek op 4 een bed; 8. stad in Duitsland, grompot, 5 rivier in Duitsland; 9. Italiaanse deeg- 6 waar, Duits kaart- spel, Europeaan. Oplossing citaat: Sabel, viool, pastor, kabel, kwaad, snuit, poster, kraai, sloop, bruid, stapel, dwaas, schat, start. Het citaat is van J. Kelly: „Trouw niet voor geld, u kunt het goedkoper le nen." De komende dagen heeft de lente ei- Door: Coen Verrijn Stuar genlijk weinig in te brengen. De zon krijgt nauwelijks ruimte en in de loop van het weekeinde neemt oot de kans op regen toe. Omdat de wind de westhoek opzoekt hebber we bovendien te maken met aanvoer over zee. Dat betekent met een zeewatertemperatuur van ongeveer 8 graden relatief lage tem peraturen, ook vergeleken met de rest van het land. Als lucht zich langere tijd boven een wateroppervlak bevindt, neemt de onderste; laag de temperatuur aan van dit wateroppervlak. Pas na een lange re weg over land kan deze geleidelijk weer worden opgewarmd, maar bij een doorstaande wind is daar in onze regio niet veel van te merken. Er staat bij ons vandaag een matige zuidwestenwind en de temperatuur loopt op tot ongeveer 12 graden. In het midden en oosten van het land, waarde invloed van hetzeewater niet of min der merkbaar is, kan het 14tot 17 graden worden. Dat komt ook ge deeltelijk door de zon, want deze schijnt in het binnenland het langst en kan de lucht ook opwarmen. Vanochtend is de zon nog van de partij, maar vanuit het westen neemt de bewolking toe. Vanmiddag zou er plaatselijk zelfs een spat regen kunnen vallen. Vannacht en ook morgen blij ven we te maken houden met veel bewolking, maar het blijft overwegend droog. Het koelt daarbij vannacht af tot 8 graden, morgen wordt het 13 graden. Zondag kan er een enkele bui vallen, vanaf maandag neemt de kans op regen verder toe. De tempe ratuur schommelt dan rond 11 graden en met een toene mende wind voelt het be- Ïrüdaqm'do»g°°«pril hoorlijkfris aan. Eerst zon Zeeland: Zeewater Uitzendingen van maandag t/m vrijdag rond 13.00 uur en in het weekend rond 17.00 uur.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1999 | | pagina 4