Serviërs maken je af om niets Frankrijk is enfant terrible maar lovaal Test voor ruggengraat Kamer Verdriet is universeel Slachtoffers van etnische zuivering feiten en meningen Overlevenden spreken van terreurbrand en executies 31 maart 1949 woensdag 31 maart 1999 door Harald Doornbos Akims dorp in Kosovo staat in brand, zijn vier koeien in brand gestoken, vrouw, kinde ren en ouders bevinden zich nog ergens in de Kosovaarse hel, ter wijl hij dagenlang door de bos sen heeft gelopen om de Noord- Albanese stad Kukes te berei ken. Daarom is het moeilijk om de gemoedstoestand te beschrij ven van Akim, een 30-jarige et nische Albanees uit het Koso vaarse dorpje Velika Krusa. Wanhopig? Razend? Bang? Ka pot? Het is meer een mix van dit alles. „Dit is het enige wat ik nog heb in mijn leven", vertelt Akim, daarbij wijzend op zijn vuile spijkerbroek en een jas. Hij laat zijn handen zien, rood en be bloed van het rennen door de bossen en het verstoppen voor de Servische politie. De Albane se mannen uit Velika Krusa vluchtten afgelopen vrijdag. De politie zette toen tanks en pant serwagens in tegen de bevolking van het dorpje, dat twaalf kilo meter verwijderd ligt van Priz- ren. „We moesten vluchten want ze zouden ons vermoorden", aldus Akim. In de chaos die er ont stond, raakte hij zijn vrouw en kinderen kwijt. „Ik verstopte me in een gat in de grond. De Serviërs staken alles in brand, ons hele dorp stond in lichter laaie. Ik zag hoe ze mijn vier koeien in brand staken. Vluchtend door de bossen werd hij een dag later rondom Velika Krusa toch gegrepen door de politie. „Ik dacht dat ze me zou den vermoorden", vervolgt hij, „maar de Serviërs maakten een grote colonne bestaande uit duizenden mensen uit onze re gio. Ik zag hoe twee mannen werden doodgeschoten." Doofstom De eerste, die doofstom was, werd door zijn hoofd geschoten door de politie omdat hij niet 'Servië, Servië' kon uitroepen, zoals alle Albanezen in de stoet moesten doen. Een ander werd geëxecuteerd omdat hij de letter 'L' niet goed uit kon spreken. „Het was afzichtelijk, ze maken je af voor niets", zegt Akim. „Het is afschuwelijk, een hel, die mensen die dat doen zijn beesten." Akim en duizenden anderen werden op zondag Kosovo uit gedreven en arriveerden in Ku kes. „Hier wacht ik nu op mijn familie, als ze tenminste nog in leven zijn", huilt hij. Zo goed als alle vluchtelingen die hier in het zeer arme noor den van Albanië aankomen ver tellen over de hel van Kosovo. Een man, ook afkomstig uit Ve lika Krusa, vertelt dat er ten minste vijftien mensen in het plaatsje zijn verbrand, toen Serviërs een hooiberg in brand staken waar Albanezen zich in hadden verstopt. Kelder Een 38-jarige man uit Bresto- vac, die zo bang is dat hij nog al tijd zijn naam niet durft te ver tellen, zag hoe ook zijn dorp in brand werd gestoken door de Serviërs en hoe de politie een handgranaat gooide in een kel der, waar burgers zich schuil hielden. „Drie vrouwen, twee kinderen en twee mannen zijn daarbij gedood", aldus de man. „Ik zal ooit getuigen in Den Haag, ze maken alles kapot, heel Kosovo brandt", vervolgt hij. Het is onmogelijk om alle verha len van de vluchtelingen te con troleren aangezien journalisten door de Serviërs uit Kosovo worden geweerd. „Maar", zoals een westerse militair het op merkt, „zoveel mensen kunnen niet liegen." Veel vluchtelingen zagen op weg uit Kosovo dorpen en steden in brand staan. Djakovica en Priz- ren, twee steden in het zuidwes ten van Kosovo, zijn geplunderd en in brand gestoken. De meeste dorpen in het midden en zuiden bestaan simpelweg niet meer. In de buurt van Velika Krusa zagen vluchtelingen een half verbran de Albanese man op de weg lig gen die om water en melk smeekte. Hij kon niet geholpen worden. Vluchtelingen worden geslagen, vernederd en beroofd. „Ze hebben 3.200 Duitse mar ken van me afgenomen", aldus een Albanese vluchteling in Ku kes. Hij laat zijn pols zien. „Ook mijn horloge is gestolen." Vluchtelingen vertellen onaf hankelijk van elkaar dat ze wer den gedwongen om nationalis tische Servische liederen te zingen. Ook dienden velen drie vingers op te steken, het teken van Servisch extremisme. Een oudere Albanese man met een verband om zijn hoofd loopt half huilend, half schreeuwend voor de moskee van Kukes. „Ik heb niets, ben alleen maar ge slagen met een geweer", roept hij, „schrijf over de duizenden doden, mijn God, duizenden zijn er gedood." Anja Niedringhaus, een Duitse fotografe, stond de hele dag aan de grens met Kosovo en zag door haar telelens hoe Albanezen werden vernederd en naar Al banië werden verdreven. „Alle paspoorten, autopapieren en persoonsbewijzen worden aan de grens afgenomen en ver brand", vertelt zij, „zodat de vluchtelingen niet eens kunnen bewijzen wie ze zijn als ze in Al banië aankomen." Gisteren zag ze hoe de meeste vluchtelingen die de grens passeerden op hun sokken liepen. „De Serviërs hadden duizenden schoenen in beslag genomen. Zoiets heb ik nog nooit gezien", aldus Nie dringhaus. GPD Uzice, Servië. Kukes, Albanië. foto Armando Babani/EPA Blace, Macedonië. foto Yannis Behrakis/RTR Of het nou een oude Servische is die bij een protest in Belgrado huilt Uzice lijkt een treurmars voor het voormalige Joegoslavië en de vanwege de bombardementen op haar vaderland of een oude Alba- enorme vluchtelingenstroom te spelen, maar brengt in werkelijk- nese die kapot van uitputting en rouw op een paardje in Macedonië heid een lied ten gehore waarin de Amerikaanse president Clinton aankomt: verdriet is universeel. Een Servisch orkestje in de stad dood wordt gewenst. door Cees van der Laan Tienduizenden Kosovaren zijn op de vlucht geslagen voor een 'georganiseerd pro gramma van etnische zuive ring'. Servische politieagen ten, militairen en bendes jagen in Kosovo families uit hun huis de grens over naar Albanië, Macedonië en Mon tenegro. Drie vluchtelingen vertellen hun verhaal. Raïyn Reka (56) vluchtte met zijn vrouw en zes kinderen vanuit een dorpje vlakbij de stad Kacanik naar Macedo nië, een voettocht van twaalf uur door onherbergzaam ge bied. Reka is boer, evenals zijn oudste zoon van 26 jaar, en heeft alleen lagere school. „De paramilitairen sloegen op de deur en schreeuwden dat we onmiddellijk de boer derij moesten verlaten. We hebben alles achtergelaten, terwijl we al arm zijn: vier koeien, vier kalfjes, de kip pen en onze huisraad; alles zijn we kwijt. Mijn paard werd afgepakt, onze identi teitspapieren werden ver scheurd. Ik besta niet meer, terwijl mijn familie nooit er gens anders heeft gewoond dan in Kosovo. Ik heb niets tegen de Serviërs. Ze hebben iets tegen ons, omdat we moslim zijn. Zes jaar geleden werd mijn zoon door de poli tie in elkaar geslagen, omdat hij geen Servisch kon spre ken. Dat vergeet je natuur lijk nooit meer. Toch kan ik vergeven, als ik maar weer terug naar huis kan." Vrouw (22), lerares Engels, vluchtte met haar kind (2) en haar broer van Pristina naar Skopje. Maakt zich ernstig zorgen over haar man die van de Servische autoriteiten niet weg mocht. Wil om die reden niet met haar naam in de krant. „Ik heb al een tijd niets van hem gehoord. Hij is brand weerman en die hebben ze hard nodig in de stad vanwe ge de NAVO-bombardemen- ten. Gek eigenlijk dat ze ons nodig hebben om branden te blussen. Ons huis is ook in brand gestoken, alle spullen zijn gestolen. Op onze vlucht werd mijn vader door de Ser viërs in elkaar geslagen, net zoals mijn oom. Die moest 650 mark betalen. Mijn va ders auto werd afgepakt. Winkels van Albanezen wa ren geplunderd of de ruiten ingegooid. Waarom doen ze dat? Wat hebben wij mis daan? Maar zij vinden dat we anders zijn. Dat merkte ik al op school. We moesten ver plicht Servisch leren. In onze familie spreken wij Turks, omdat onze overgrootouders Turks waren, maar ik kan ook Servisch, Engels en Al banees spreken. Voor mij maakte het niet veel uit. Wij gaan nu naar Turkije. Wat je mee neemt is je haat, haat te gen de Serviërs, omdat ze je leven hebben vernietigd." Elektricien (52), Albanees met Macedonischenationali- teit, werkte 29 jaar in de energiecentrale van Pristina. Werd bij zijn vlucht naar Ma cedonië door paramilitairen uit zijn auto gesleurd en met een knuppel tot bloedens toe op zijn hoofd geslagen. Brak één van zijn vingers bij de on dervraging. Wil niet bij naam genoemd worden. „Ik heb veel Servische vrien den, bijna alle collega's in de fabriek zijn Serviër. Dan kun je deze etnische zuivering maar moeilijk begrijpen. Het zijn ook niet de Serviërs van Kosovo die alle misdaden be gaan, denk ik. Zo werd ik door Servische politieagen ten gewaarschuwd dat ik moest vluchten. Ze konden me niet meer beschermen. Ik denk dat het vooral crimine len uit Belgrado zijn die alle misdaden plegen. Zolang ik al in Pristina werk, weet je dat er verschillen zijn tussen Serviërs en Albanezen. Op de fabriek was slechts één op de tien arbeiders een Albanees. Dit gold ook voor de ambte naren. Als je dan vroeg: hoe kan dat, zeiden ze altijd dat het orders uit Belgrado wa ren. Dat het niets te maken had met je religie of taal. Dat zij er niks aan konden doen. Maarofdat werkeli j k zo was begin je op een gegeven mo ment wel aan te twijfelen. In de tijd dat president Tito nog leefde, ging alles goed. Er waren geen verschillen, tot dat hij dood ging." GPD door Cees van Zweeden De Amerikaanse president Bill Clinton zal met stijgen de onrust de oorlog op de Bal kan volgen, maar over één ding mag hij deze keer niet klagen: de Franse bijdrage daaraan. Bij de laatste campagne tegen Irak haakten de Fransen af, om dat zij de wettelijke basis daar voor te smal achtten. Maar voor de oorlog tegen Joegoslavië, waaraan de Verenigde Naties zelfs niet de schijn van legaliteit hebben gegeven, heeft Parijs meer vliegtuigen gefourneerd dan enige andere bondgenoot. Dat is des te opmerkelijker, om dat Frankrijk niet hetzelfde ka liber bondgenoot is als bijvoor beeld Groot-Brittannië of Nederland. Frankrijk is weliswaar lid van de NAVO, maar het maakt sinds 1966 geen deel meer uit van de militaire structuur van de Noord-Atlantische Verdragsor ganisatie. Frankrijk heeft voor de lucht aanvallen op Joegoslavië een groot aantal toestellen in Italië gestationeerd: acht Mirage 2000-C gevechtsvliegtuigen, vier Mirage 2000-D bommen werpers, twee Jaguars voor grondaanvallen, één Mirage IV- P voor verkenningsvluchten, twee C-135 transportvliegtui gen, een Awacs-radarvliegtuig, een Gabriel-toestel voor elek tronische oorlogvoeringen twee helikopters voor de redding van neergeschoten piloten. Daarnaast staan op de Foch, het enige vliegdekschip in de Adri- atische Zee, nog veertien aanvals- en vier verkennings vliegtuigen van het type Super- Etendard. Daarmee komen de Fransen aan 37 oorlogsvliegtui gen, veel meer dan de Britten, die tot gisteren slechts acht Harriers in het gebied hadden. Commando Nog opmerkelijker dan de om vang van die armada, is het commando daarvan. Want hoe wel Frankrijk geen deel meer uitmaakt van de militaire struc tuur van de NAVO, heeft het zijn vliegtuigen zonder scrupules onder Amerikaans commando geplaatst. Het opperbevel be rust bij de Amerikaanse gene raal Wesley Clark, maar in de praktijk ontvangen de Franse piloten hun commando's van admiraal James Ellis in Napels. Deze admiraal, eveneens een Amerikaan, is binnen de NAVO de commandant voor Zuid-Eu ropa. Dat admiraal Ellis rechtstreeks bevel voert over de Franse pilo ten, is des te pikanter, omdat hij de post bekleed die Jacques Chi rac twee geleden wilde 'europe aniseren'. De Franse president bood toen aan in de militaire schoot van de NAVO terug te ke ren, op voorwaarde dat in Na pels een Europeaan (lees: Frans man) op de hoogste troon kwam. Daarmee liep hij toen een blauwtje bij de Amerikanen, maar dat kan hem er nu niet van weerhouden het spel loyaal mee te spelen. Lakei Chirac lijkt overtuigd van de noodzaak 'de stoomwals van de wreedheid' tot stilstand te bren gen, zoals hij gisteravond zei. Communisten ter linkerzijde en ultranationalisten op de rech terflank van het spectrum heb ben gepoogd hem als een lakei van de Verenigde Staten af te schilderen, maar zonder veel succes. Zelfs minister Chévene- ment van Binnenlandse Zaken, die tij dens de Golfoorlog nog af trad uit protest tegen Franse deelname daaraan, bleef deze keer - morrend weliswaar - op zijn post. Kielzog Voor zover er kritiek isheeft die vooral betrekking op de weige ring grondtroepen te sturen. Generaal Jean Cot, die in 1993 bevel voerde over de VN-troe- pen in Bosnië-Herzegowina, was één van de experts die maandag de aanval openden. „De regering laat zich meesle pen in het kielzog van de Ameri kanen, die er de vreemde theorie van 'nul doden' op nahouden", zei hij. Of Frankrijk die volgende stap licht zal zetten, is onzeker. Voor alsnog hebben Chirac en zijn premier Jospin een interventie door grondtroepen uitgesloten. Maar voor politici die zijn opge groeid met militaire avonturen in Indochina, Algerije en Afri ka, lijkt niets voor de eeuwig heid uitgesloten. GPD Blace, Macedonië. foto Yannis Behrakis/RTR Belgrado. foto Srdjan Suki/EPA door Jaco van Lambalgen en Maurice Wilbrink Het is het schrikbeeld voor beleidsma kers en politici: terwijl de NAVO met instemming van de leden haar luchtacties uitvoert op Servische eenheden, keert de publieke opinie in het Westen zich lang zaam tegen het NAVO-geweld. Politici die eerst met volle overtuiging de NAVO op dracht gaven aan te vallen, krijgen het steeds moeilijker met de verdediging van die keuze, en de politieke steun voor het ka binet wordt ondergraven. Het aantal Nederlandse Kamerleden dat de inzet van de NAVO steunt, bleek gisteren met twee geslonken tot 143. Vorige week was alleen de SP tegen, maar gisteren moest GroenLinks-leider Rosenmöller verklaren dat twee van zijn fractieleden niet langer achter de NAVO-acties staan. Na zes dagen bombarderen en de gelijktijdige berichten over genocide en etnische zuiveringen in Kosovo, konden de GroenLinksers Karimi en Van Gent zich niet langer verenigen met het officiële fractiestandpunt. Verschillende Kamerleden en ook premier Kok wezen gisteren tijdens een debat over Kosovo op het risico dat er een oorzakelijk verband wordt gelegd tussen het NAVO-in- grijpen en de humanitaire tragedie. Kok: „De drama's op humanitair vlak worden niet veroorzaakt door het luchtwapen. Maar de wereldopinie en de Nederlandse publieke opinie worden wel geconfronteerd met het beeld dat het menselijk drama zich voltrekt tijdens de NAVO-acties." CD A-leider De Hoop Scheffer zei het scher per: „Ik verzet mij tegen een oorzakelijk verband tussen de luchtaanvallen en de et nische zuiveringen." Volgens hem is het ook niet aan de NAVO om te bewijzen dat het bondgenootschap die ramp niet op z'n ge weten heeft. Maar de politiek, die veel ervaring heeft met psychologie en beeldvorming, is er beducht voor dat de beelden uit de Kosovo-regio de NAVO toch in de verdediging drukken. De Servische autoriteiten die feitelijk bepalen wat wij uit Servië en Kosovo te zien krijgen, benadrukken dagelijks in hun propaganda dat de NAVO-acties de vluchtelingen stroom op gang hebben gebracht. Deze uit leg lijkt in ieder geval al volstrekt geaccep teerd door iedere Servische minderheid, waar ook woonachtig in Europa. Onduide lijk is hoeveel effect dit heeft op westerse burgers, maar de destabilisatie die het NAVO-ingrijpen op de hele Balkan teweeg kan brengen, is voor politici ook heel moei lijk te verkopen aan de eigen bevolking. De vraag die dan steeds harder zal worden ge steld is: beantwoorden de NAVO-acties nog wel aan hun doel? Verschillende politici toonden zich ook ge ïrriteerd door eenzijdig triomfantalisme vanuit NAVO-kringen. Zo vond PvdA-lei- der Melkert dat NAVO-woordvoerders niet over hun 'militaire successen' konden spre ken zonder een woord te wijden aan de hu manitaire ramp in Kosovo. En D66-leider De Graaf noemde het 'wrang' dat een Ne derlandse F-16 bemanning een triomfteken op haar gevechtstoestel liet schilderen na dat ze een Servische MiG had uitgescha keld. Het mag dan wel een militaire traditie zijn, maar het draagt allemaal niet bij tot meer draagvlak onder de bevolking voor de bombardementen. Tegenzin Van verschillende kanten werd er dan ook sterk op aangedrongen draagvlak te blijven zoeken voor de NAVO-inzet. Helaas voor sommigen in de Tweede Kamer laat premier Kok zich daar niet echt voor lenen. Kok heeft zichtbare tegenzin om zich 'tot het volk' te wenden op dramatische momenten. Gisteravond zette hij zijn weerzin tegen de politiek van de Servische president Milose vic - daartoe uitgedaagd door de Kamer - wat harder aan, maar een poging de burger te overtuigen van de juistheid van het kabi netsbeleid kon dat nauwelijks genoemd worden. Tegelijkertijd is het kabinet wel akkoord gegaan met een verheviging van de NAVO- aanvallen op de Serviërs. De premier vroeg dan ook het vertrouwen van de Kamer, want hij realiseert zich dat het kabinet op elk mo ment haar NAVO-beleid moet kunnen ver antwoorden. Hoe ingewikkeld dat politieke proces is, verwoordde WD-leider Dijkstal: „We hebben te maken met een sterk vlot tend beeld." De situatie in en rond Kosovo 'is van uur tot uur aan verandering onder hevig'. Dijkstal vond dan ook dat elke Ka merfractie en elk Kamerlid steeds opnieuw het eigen standpunt moet bezien. Weinig greep Enige zorg daarbij is dat de politiek te weinig greep houdt op de militaire werke lijkheid. „De politici moeten de eindverant woordelijkheid behouden", zei PvdA-frac- tievoorzitter Melkert. En GroenLinks-leider Rosenmöll er dreigde zijn steun aan het kabinet in te trekken 'als GroenLinks de indruk krijgt dat de NAVO politieke onderhandelingen frustreert'. Maar volgens minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken kan 'dit proces van NAVO-acties niet zonder politieke consul taties'. Voorlopig weet het kabinet zich breed gesteund, ook al begint de aanvanke lijke bijval van GroenLinks af te brokkelen. Maar de westerse militaire betrokkenheid op de Balkan brengt zulke enorme onzeker heden met zich mee, dat verschillende woord voerders zich geroepen voelden tegen het kabinet te zeggen dat het geen aarzelin gen mag vertonen. „Onze politieke ruggen graat wordt hier beproefd", zei GPV-Ka- merlid Van Middelkoop terecht. GPD Nog geen veergeld Dit jaar zal er nog geen veer geld worden geheven op de Westerschelde. De Eerste Ka mer heeft een motie van de PvdA'er Cramer aangenomen waarin wordt voorgesteld de invoering van veergeld door te schuiven naar 1950. Smokkelaars Met een gepantserde auto zijn smokkelaars er weer in ge slaagd een grenspost te passe ren. Bij Baarle-Nassau slaag de een vliegende brigade van de douanedienst er niet in de smokkelaars tot staan te bren gen. Na een hevig vuurgevecht wisten de criminelen te ont snappen. Eerste tv Als eerste in Zeeland heeft J. van den Broek uit Kloetinge een televisie-ontvangstappa raat. Bijgestaan door H. van Strien heeft de Goesenaar in een maand tijd het omvangrij ke apparaat gebouwd. Daarbij heeft hij niet minder dan 22 ra diolampen gebruikt. Putsch in Syrië De opperbevelhebber van het Syrische leger heeft de rege ring verdreven en zichzelf tot dictator uitgeroepen. Kolonel Hoesni Zaim heeft in het hele land de staat van beleg afge kondigd. Zaim is een felle na tionalist en tegenstander van besprekingen met Israël. Uitgever: W F de Pagter Hoofdredactie: A. L. Oosthoek A. L. Kroon (adjunct) Centrale redactie: OostsouburgseweglO Postbus 18 4380 AA Vlissmgen Tel. (0118) 484000 Redactiefax: (0118) 470102 Vlissingen: Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel. (0118) 484000 Fax. (0118) 472404 Goes: Voorstad 22 Postbus 31 4460 AA Goes Tel. (0113) 273000 Fax. (0113) 273010 Terneuzen: Axelsestraat 16 Postbus 15 4530 AB Terneuzen Tel. (0115) 694457 Fax. (0115) 620951 Axel: Nassaustraat 15 4571 BK Axel Tel. (0115) 568000 Fax. (0115) 561415 Hulst: 's Gravenhofplein 4 4561 AJ Hulst Tel. (0114) 373839 Fax. (0114)373840 Zierikzee: Grachtweg 23a Postbus 80 4300 AB Zierikzee Tel. (0111)454647 Fax. (0111)454659 Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 800 tot 17.00 uur Zierikzee en Hulst: 8.30-17.00 uur Zaterdags in Vlissingen van 8.00 tot 10.30 uur Auteursrechten voorbehouden Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener Arcade NV City OnLine Internet Postbus 18 4380 AA Vlissingen http://www.pzc.nl e-mail: pzcredcity1@pzc.nl Bezorgklachten: 0800 - 0231231 of maandag t/m vrijdag- op de kantoren gedurende de openingstijden, zaterdags tot 14 00 uur: op de kantoren door de klacht in te spreken op de band of de verwijzing op te volgen Overlijdensadvertenties: tijdens kantooruren en uitsluitend maandag- t/m vrijdagavond van 20.30 tot 22 00 uur en zondagavond van 20.00 tot 22.00 uur. Tel. (0118) 484000 Fax(0118)470100 Abonnementsprijzen: per kwartaal 98,00; franco per post 128,50: per maand 35,75; per jaar 372,50; franco per post 491,00; bij automatische afschrijving per termijn 1,50 korting, losse nummers maandag t/m vrijdag 1,80, zaterdag 2,60 p.st.; (alle bedragen inclusief 6 pet. btw); Postrek.nr,; 3754316 t.n.v. PZC ab.rek Vlissingen Advertentietarieven: 191 cent per mm; minimumprijs per advertentie 28,65, ingezonden mededelingen 2,5 x tarief; speciale posities: tarief op aanvraag; voor brieven bureau van dit blad 6,50 meer (excl. 17,5 pet btw); volledige tarieven met contractprijzen op aanvraag; (alle advertentieprijzen exclusief 17,5 pet. btw) Giro: 35 93 00, Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant B.V. Vlissingen

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1999 | | pagina 2