Larry Clark shockeert
maar vertelt de waarheid
E
Lennon terug
in het Hilton
Gespierde kuiten, diepe decolletés
1
Jeugd in
Amerika
D7P kufst
i MjK cultuur
Geen pornografie
Helmut Newton
King of Kink
Rommel noemde het Gronin
ger GPV-raadslid David de
Jong de foto's van Larry Clark,
de Amerikaan van wie afgelo
pen zaterdag een expositie in
het Gronmger Museum ge
opend wuidt. De Jong nam
aanstoot aan twee portretten
die op de uitnodiging voor de
expositie zijn afgedrukt, met
name aan een opname met
frontaal gefotografeerde ge
slachtsdelen van een meisje.
De fotograaf zelf is niet onder
de indruk van de kritiek.
Clark: „Het is een heel pure fo
to, heel expressief en heel on
schuldig. Het is een snapshot
van een vriendin die 's och
tends haar yogaoefeningen
doet. Ik heb de foto in een flits
gemaakt. Wie zulke foto's vies
vindt, heeft zelf een 'dirty
mind'."
Suggesties dat de foto een po
ging van het museum is om via
een rel wat extra aandacht te
trekken worden door Clark
van de hand gewezen. „De fo
to's op de uitnodiging zijn ge
kozen in onderling overleg,
maar die bewuste foto was een
keuze van mijzelf. Niet be
doeld als provocatie, maar
omdat het een mooie krachtige
foto is die staat voor wat ik
doe. Iedereen die goed kijkt zal
zien dat deze foto niets
met pornografie te maken
heeft."
p de toegangsdeuren naar de eerste zaal van de
expositie van de Amerikaanse fotograaf en
filmmaker Larry Clark in het Groninger Museum
staat een waarschuwing: 'niet of nauwelijks geschikt voor
kinderen'. De benedenruimtes van het oostelijk gelegen
Mendinipaviljoen zien er spierwit uit - „Witter dan we ooit
hebben gehad", verzekert museumdirecteur Eddie de Jonge
- een ideale achtergrond voor de zwart-wit foto's van Clark
die, naast, boven en tegen elkaar aangeplakt, de wanden
bedekken. Het zijn foto's van Amerikaanse pubers, jongens
en meisjes, naakt of halfnaakt poserend, al dan niet met
geslachtsorganen in beeld, vrijend of luierend, uitdagend of
landerig. Uit de losse hand geschoten kiekjes lijken het,
toevallige beelden, 'vintage prints', waarbij niet gekeken is
naar kader, compositie of scherpte.
Larry Clark (1943) komt zelf
uit de scene van zijn
onderwerpen en modellen. Hij
maakt er deel van uit, is
verslaggever van zijn eigen
geschiedenis en situatie, dat
verklaart ook zijn fascinatie
voor onderwerpen als seks,
drugs en geweld uit zijn eigen
verleden. Voor wie zo'n verleden
niet heeft, lijkt het er op het
eerste gezicht op dat Clark kickt
op al die forse geslachtsorganen
van zijn tieners - al dan niet in
erectie - of van het ensceneren
van decadente, kinky foto's
zoals van jongens die zichzelf
willen verhangen of van iemand
die zogenaamd zijn polsen
doorsnijdt, terwijl zijn piemel
door een broekspijp zichtbaar
is. Als zo'n foto er los tussen had
gehangen, zouden we ons echt
bezorgd hebben gemaakt. Maar
door de herhaling ervan krijgen
de foto's hun betekenis.
De foto's van een expliciete
pijpscène, waarin een jongen
wordt 'ontmaagd' door een
prostituee die braaf haar
'blowjob' verricht, is een serie
waar je snel langs moet lopen -
niet om het beeld van zo'n
betrekkelijk onschuldig
tijdverdrijf te ontlopen, maar
om het filmische effect van deze
fotoserie te ontdekken. Want de
fotograaf Clark, die
aanvankelijk de 'fotografisch'
geschoten, documentair ogende
film 'Kids' maakte (vanaf
volgende week donderdag
draait zijn nieuwe speelfilm
'Another Day In Paradise' in de
bioscoop) richt nu als een
cineast zijn fototentoonstelling
in. Esthetisch gezien zijn al die
fotoblokken op de wanden niet
altijd even fraai, maar als je ze
als filmpjes 'herkent' krijgen ze
ineens betekenis en diepte.
Als we precies willen weten
waar Clarks foto's over gaan,
moeten we eigenlijk eerst de
film 'Kids' in het auditorium
van het museum gaan bekijken.
Met die prachtige, schokkende,
grappige, ontroerende film in
ons achterhoofd, ziet de
tentoonstelling er ineens totaal
anders uit. Clarks
pornografisch ogende
universum is in wezen het
verslag van een keiharde
realiteit, en vooral een
onverhulde aanklacht tegen het
leven dat Clark zelf heeft
geleden en dat hij nog steeds om
zich heen waarneemt.
Zo keihard is Clark overigens
De Amerikaanse fotograaf Larry Clark. foto Han de Graaf
Eric Bos
Expositie: Larry Clark, The Perfect
Childhood - Foto sen vertoning van
de film 'Kids' Groninger Museum,
Museumeiland 1, Groningen, t/m 6
juni. Open: di t/m zo en feestdag. 10-
17 uur
Teenage Lust
niet eens in zijn foto's, de
werkelijkheid is heel wat
schokkender, vuiler en banaler.
Iets daarvan is te zien in een kort
shot in zijn film 'Another Day In
Paradise' waarin de jonge
hoofdpersoon in de spiegel kijkt
en zich een moment herinnert
uit zijn vroege jeugd, hoe hij
door zijn verloederde, om drugs
schreeuwende vader tegen de
kamermuur gesmeten werd. Het
is een scène die al snel
overspoeld wordt door de
heftige actuele gebeurtenissen
in de film, waarin een teenager
een criminele wereld
binnengetrokken wordt waar
de kogels hem om de oren fluiten
en de drugs hem tot slaafje van
de misdaad (in de persoon van
James Woods) maken. Het is een
beduidend schokkender scène
dan al die foto's in het
Groninger Museum bij elkaar.
Op de foto's van Clark proberen
de jongens en meisjes van
verloederde vaders en
verwaarlozende moeders -
drugsgebruik is
vanzelfsprekender dan een
Still uit de videofilm waarin teenagers uitleggen hoe ze hun vader hebben
vermoord.
ontbijt - de moed er in te
houden. Dat doen ze door zich
overmatig met seks bezig te
houden of, als ze de moed
verliezen, voor zelfmoord te
kiezen. 'Seks is het enige wat we
hebben, pak je dat af, dan is er
niets meer', zegt de
seropositieve Telly in 'Kids'.
„Zelfmoord door kids is een
dagelijks verschijnsel in delen
van de VS", legde Clark bij de
opening van zijn expositie uit.
En over zijn tentoonstelling:
„Het is hetzelfde verhaal op
verschillende manieren."
Wie, overvoerd door beelden
van seks, drugs en geweld in de
bioscoop en op de dagelijkse tv,
deze show van Larry Clark
maar heel gewoontjes vindt,
moet op de expositie maar eens
'luisteren' naar de videobeelden
van het gerechtelijk
vooronderzoek van enkele
Amerikaanse teenagers die hun
ouders om het leven hebben
gebracht. Jongens met amper
baardgroei op hun kaken
bekennen gedetailleerd het hoe
en vooral waarom van hun
daad. 'Monsters', kopten de
kranten. Als je vervolgens hoort
wat deze wanhopige kinderen
dreef, word je wel even stil. En
dan denk je stiekem: 'Had het
maar eerder gedaan, joh'.
Deze beelden en woorden van
een bestaande werkelijkheid
worden vertoond door een naar
de muur gerichte monitor. Wie
het niet wil, hoeft er niet naar te
luisteren. Wie het wel doet,
vindt de foto's van Larry Clark
daarna op geen enkele manier
meer schokkend of
confronterend.
De waarschuwing bij de
toegang tot de expositie heeft
bij nadere beschouwing dan ook
net zo goed betrekking op het
moment dat wij geboren worden
en de wereld binnenstappen.
Sexy likkebaarden liefhebbers van Hel
mut Newtons voyeuristische foto's van
vrouwen met gespierde kuiten, diepe decol
letés en stilettohakken. 'Seksistisch', 'fas
cistisch zelfs', gruwelen tegenstanders. De
fotograaf, die in lijn met zijn sterrenstatus
in Monte Carlo resideert, begluurt zichzelf
echter ook met een genadeloze blik. Op de
tentoonstelling Us and Them in de Kunsthal
Rotterdam portretten en zelfportretten van
hem en zijn vrouw Alice Springs, ook foto
grafe. Hoe ziet zij hem, de King of Kink, na
vijftig jaar huwelijk?
Langs een rug en twee perfecte billen, glijdt
het oog naar een manshoge passpiegel.
Links, in reflectie twee hooggehakte benen.
Daarnaast, het naakte model met het ronde
achterwerk ten voeten uit. Daar iets rechts
van, de maker van de foto. Net buiten het
weerspiegelde beeld, een geklede vrouw
met bril, op een regisseursstoel. Zij is June
Browne (1923), of Alice Springs, de naam
die ze als fotografe gebruikt. De man in de
regenjas, sterfotograaf Helmut Newton
(1920), haar echtgenoot.
'Zelfportret met vrouw en model' uit 1981
maakt deel uit van dertentoonstelling Us
and Themdie in de Rotterdamse Kunsthal
te zien is. 'Us' staat niet alleen voor een serie
zelfportretten die beide fotografen maak
ten, maar ook voor de foto's die zij van hem
schoot en hij van haar. 'Them' verwijst naar
de portretten die het echtpaar van de crème
de la crème van de internationale jetset
maakte: prinses Caroline van Monaco, ac
trice Catherine Deneuve, kunstenaar David
Hockney, wijlen modekoning Gianne Versa
ce.
Het zelfportret uit 1981 vormt het sleutel
stuk van de expositie, die ter gelegenheid
van het vijftigjarig huwelijk van Newton en
Springs werd samengesteld. De zorgvuldig
gekozen driehoekscompositie leidt de blik
automatisch naar het middelpunt van het
Helmut Newtons zelfportret met vrouw en mo
del, 1981.
beeld, de fotograaf in regenjas. Daarna in
beeld, zijn vrouw, geheel rechts. Haar kin
steunt op haar hand. Geen emotie op haar
gezicht. 'Sortie' staat er boven de deurope
ning achterhaar. Ze blijft. Wat denkt zij, fo
tograaf in de schaduw van de sterfotograaf?
De tentoonstellingscatalogus met slechts
een kort voorwoord van haar man, geeft
geen antwoord op de vraag, die na het zien
van de foto's blijft doorzeuren.
In het naslagwerk 'Contemporary Photo
graphers' wordt Alice Springs niet ge
noemd. Het 'fotowoordenboek' Larousse
Kersverse echtparen kun
nen in het Amsterdamse
Hilton Hotel terecht in de on
langs in authentieke sfeer ge
renoveerde bruidssuite waar
John Lennon en Yoko Ono
vanaf 26 maart 1969 een
week in bed bleven voor de
vrede. Het hotel haalde voor
de dertigjarige herdenking
van hun legendarische 'bed-
in for peace' een tentoonstel
ling met ruim 130 tekeningen
van Lennon in huis. Kamer
702, inclusief reusachtig
tweepersoons-bad, had zich
geen mooiere reclame kun
nen wensen.
De nalatenschap van de in
1980 vermoorde Beatle
wordt beheerd door de 'Esta
te of John Lennon/Bag One
Arts', onder nauwlettend
toezicht van Ono. Zes jaar na
zijn dood besloot Ono ook
Lennons 'artistieke genie'
met het publiek te delen en
startte de uitgave van series
afdrukken. Als weduwe is
het haar vergeven dat ze Len
nons tekeningen zo hoog de
hemel inprijst, maar op de
keper beschouwt oogt zijn
werk niet geniaal maar voor
al grappig, ontroerend en ge
dreven.
Voor zijn carrière als Beatle
de wereld aan zijn voeten
bracht, bezocht Lennon tus
sen 1957 en 1960 het Liver
pool Art Institute. Daaruit
alleen al blijkt dat hij zeker
over een meer dan doorsnee
talent beschikte. Zijn kracht
lag in losse schetsen met pen
en inkt, waarbij hij er in
slaagde met vaak maar een
beperkt aantal lijnen tot rake
typeringen te komen. Zijn fa
voriete thema's waren de
weergave van zijn huiselijk
leven met Ono en zoon Sean
en zijn diepe weerzin tegen
geweld. Of belangrijke inter
nationale musea Lennons
werk ook hadden aange
kocht als hij geen wereldbe
roemde muzikant was ge
weest, zal nooit zeker zijn.
Zeker is wel dat zijn tekenin
gen een zeggingskracht uit
stralen die ze belangrijker
maakt dan de privé-ge-
moedsuitstortingen van een
gelukkige huisvader met po-
litiek-correcte opvattingen.
Lennon en Yoko trouwden op
20 maart 1969 op Gibraltar.
Eenmaal te bed getogen in
het Hüton begon Lennon met
de uitbeelding van de huwe
lijksceremonie. de huwe
lijksreis en de 'Bed-In' in de
serie die bekend staat als de
'Bag One Portfolio'. Deze
werd al in 1970 uitgegeven en
tentoongesteld in de London
Art Gallery. Onderdeel daar
van waren afbeeldingen van
een masturberende Ono. Wie
deze liefdevolle en decente
tekeningen aan de wanden
van het Hilton ziet, zal zich
nu nauwelijks kunnen voor
stellen dat Scotland Yard al
de tweede dag bij de galerie
op de stoep stond om de ex
positie te sluiten.
De andere series dragen titels
als 'This is My Story Both
Humble and True', Bag One
Continued...','Dakota Days'
en 'Karuizawa'. Blijkens de
catalogus zijn de drukken
van deze edities voor het
grootste deel uitverkocht,
Wie een echte Lennon in huis
wil halen, kan nog wel zijn
slag slaanonder het werk dat
hij voor Sean maakte.
Inmiddels (smaakvol) inge
kleurd door Ono tekende
Lennon voor zijn zoontje on
der meer een grappig la
chend paard, een marcheren
de kikker en een aap die in
een boom zit te telefoneren.
Ook nog beschikbaar zijn li
tho's met handgeschreven
songteksten van klassiekers
als 'Lucy in the sky with dia
monds', 'Revolution' en 'Ju
lia'. De opbrengst komt ten
goede aan fondsen die crimi
naliteit onder jongeren be
strijden. Voor dat doel is ook
een metalen beeldje van Len
non te koop, gegoten uit om
gesmolten vuurwapens die
ooit in de Verenigde Staten in
beslag werden genomen of
vrijwillig bij de politie wer-
den ingeleverd door jonge-
renclubs.
Frangoise Ledeboer
De John Lennon-expositie in het
Hilton Hotel (Apollolaan 138,
Amsterdam) duurt tot en met
Tweede Paasdag. De openings
tijden zijn dagelijks van 11 lot
18.30 uur.
De suite in het Amsterdamse Hiltonhotel waar John Lennon en Yoko
Ono dertig jaar geleden vanuit bed de wereldvrede predikten
foto Phil N ij huis
Chateau Mormont, 1991.
vermeldt dat ze, net als haar man, voor be
roemde modemagazines werkt als Elle, Ma
rie Claire en Vogue en voor societybladen
als Vanity Fair, Interview en Stern. Ze ont
moette Helmut Newton, toen ze nog actrice
was in Australië. Na hun verhuizing naar
het modemekka Parijs, ruilde Springs door
een toevallige loop van omstandigheden
haar vak in 1970 in voor het zijne. In dat jaar
kreeg Newton een hartaanval. Springs voel
de zich geroepen een deel van zijn opdrach
ten over te nemen. Op de video 'Frames from
the Edge', die Adrian Maben in 1988 over
haar echtgenoot maakte, komt ze een enkele
maal in beeld. Terwijl ze zich met haar man,
op weg naar een fotosessie, naar een heli
kopter spoedt. Als ze uitlegt, dat de jeugdja
ren van haar man van 'grote, zeer grote in
vloed' zijn geweest op zijn oeuvre. Wie zij is,
wat haar drijft, komt niet aan de orde.
De video gaat over hem, de echtgenoot die
minstens de status heeft van de beroemdhe
den die hij op gevoelige plaats vastlegt. Zo'n
marktwaarde heeft de Duits, Engels en
Frans sprekende fotograaf, dat zijn naam
bij een recente modeproductie voor Paris
Match in koeienletters vermeld staat. Gaat
dit zien! Een reportage van de enige, echte!
„Op Hollywoodparty's zien ze hem liever
dan Steven Spielberg", gniffelt filmprodu
cer Robert Evans in de video.
Geboren in Berlijn als zoon van een welge
stelde joodse zakenman, ging Newton op
zijn zestiende in de leer bij de bekende mo
defotografe Yva. Aan de vooravond van de
Tweede Wereldoorlog vertrok hij, achttien
jaar nog maar, in zijn eentje naar Australië.
Na zijn jaren in de Franse hoofdstad woont
hij inmiddels in Monte Carlo, geheel in lijn
met zijn sterrenstatus.
Nadat hij in de jaren zeventig al bekendheid
verwierf met zijn modereportages, brak hij
in 1984 door als kunstenaar. De 'Newtonian
style' kreeg vanaf de publicatie van zijn sa-
lontafelboek 'World without Men' vaste
vorm. Gespierde kuiten, diepe decolletés,
hooggehakte benen, avondlicht, mysterieu
ze hotellobby's, vrouwen naast paarden,
vrouwen naast opspringende honden, vrou
wen naast gelanceerde raketten en nog zo'n
rijtje fallische symbolen. Elke foto zeer ge
regisseerd, meer film dan snapshot. Geen
beeld bijna, zonder voyeurisme, zonder
sterke erotische lading.
Sexy, volgens fans. Seksistisch, volgens
Newtonhaters, feministen vooral. 'Fascis
tisch' zelfs, vond hoofdredactrice Alice
Schwarzer van het Duitse vrouwenblad
Emma. In een artikel in 1993 sprak zij haar
walging uit, vooral over Newtons foto van
Grace Jones, naakt, met ijzeren kettingen
rond haar enkels. De King of Kink, zoals hij
inmiddels gedoopt was, lachte alle kritiek
van zich af. Wie het weten wilde, vertelde hij
dat hij slechts twee vieze woorden kende.
Eén: kunst. Twee: goede smaak.
Misschien biedt het Schwarzer en de haren
troost dat Newtons voyeurisme zich niet be
perkt tot zijn stal halfnaakte en naakte mo
dellen met ideale maten. De zelfportretten
op de expositie Us and Them tonen dat de
fotograaf zichzelf ook op genadeloze wijze
begluurt. In 'Lenox Hill Hospital' uit 1973
staat hij naakt voor de spiegel, van hoofd tot
penis, op zijn torso de pleisters met elektro
den waarmee de dokters zijn hartklachten
onderzochten. De autobiografische werfa
laten zien dat hij met zijn eigen perversit
de draak steekt. In 'In my room' uit 1$
heeft de blote fotograaf zich in zwarte p£-
tykousen gehesen.
Extreem geregisseerd zijn Newtons zeli
tretten, net als zijn andere werk. In dat.
peet heeft hij het oeuvre van zijn v
sterk beïnvloed. Hoewel hij haar foto'sj
het catalogusvoorwoord typeert als simp
en eerlijk, ogen ze minstens zo bedacht i
de zijne. In 'Chateau Mormont' uit 1?
portretteert ze zichzelf in een badkar
spiegel, de camera in haar linkerhand.'
Newtoniaans, ontbloten haar gelakte B
gels één van haar borsten.
Hun foto's van 'them' laten zich 't bestva
gelijken. Als Alice Springs Donatella Vers
ce, dochtertje en geliefde neerzet, kiest a
niet voor een originele opstelling, maarvotf
een klassiek portret. Zijn uitsnede van ei
speedboot, met drie lome gebronsde lijveni
niet alleen gewaagd, maar ook direct vee
meer dan een portret. Zijn werk vertelt!*
ultieme verhaal van the rich and bored. 2
is fotograaf, hij rasverteller.
Zo is zijn zelfportret uit 1981 hétepistelvl
vijftig jaar huwelijk. Hij staat centraal.?
aan de kant. Hij is bezig. Zij wacht. Hijs
sceneert. Zij kijkt toe. Dat jeukt. Nietes
dat zij haar man zo slaafs volgt in stijl, mö
dat ze niet één keer haar eigen verhaal I'S
telt. Wat moet dat, met die regenjas?
moet dat, met dat geoliede modellenlij
Eén keer slechts, zegt ze meer dan ze
plan was. In 'Chateau Mormont' uit 19*
heeft ze zijn profiel mooi uitgelicht. Ha
gezicht verbergt ze achter haar camera.
Eefje Oomf
Expositie: Helmut Newton/Alice Springs
and Them, t/m 9 mei. Kunsthal, Rotterdam. W
logus f 49,50.
Lonii
Verki
vrijdag 26 maart 1999
