Zo'n Pathétique is een
huiskamerontploffing
Davidson leert pianisten
hoe je Mozart speelt
Brautigam
in de slag met
Beethoven
D*7P kunst
rlAj cultuur
Festival Vlaanderen
veelzijdig muzikaal
Barok in Amsterdam
Ai
1:
Brautigam: „Ik hou er niet
van om tussen Beethoven en
het publiek in te zitten. Ik speel
dus gewoon wat er staatIk voeg
daar zelf niet bewust een eigen
visie aan toe. Zijn muziek goed
spelen is al meer dan voldoende.
En zelfs dan kan je spel nog alle
kanten op. En nu ik al zijn
sonates ga spelen val ik bij het
voorbereiden van de ene
verbazing in de ander. En
hopelijk breng ik dat gevoel ook
op het publiek over.
Pianist Ronald Brautigam is
weer thuis, in Amsterdam. Hij
heeft een Amerikaanse tournee
met het Koninklijk
Concertgebouworkest door
Amerika en nog wat recitals
voor een al even dankbaar
publiek in onder meer
Singapore en Indonesië achter
de rug. En nu loopt hij zich
warm voor zijn 32 sonates
omvattende Beethoven-cyclus.
Nadat hij al eerder alle sonates
van Mozart speelde, volgen nu
die van Ludwig van Beethoven.
Zaterdag speelt hij de eerste
drie concerten en volgend
voorjaar de volgende helft.
„Alle zes in één seizoen, dat zou
te veel zijn."
Het eerste programma bevat
onder meer de befaamde sonate
'Pathétique' uit 1798. „Een van
zijn belangrijkste stukken uit
die tijd." Op 24 april klinken
onder meer de 'Pastorale' en de
'Mondschein' en op 29 mei
speelt hij een programma met de
'Sturm' en de 'Apassionata'.
„Meestal hoor je de 'Waldstein',
'Les Adieux' en die paar andere
bekende sonates, maar in zo'n
serie kun je eindelijk ook eens
die onbekende stukken aan bod
laten komen."
Sinds mensenheugenis kijkt
Beethovens bekende
borstbeeld, met even strenge als
getergde trekken, de
beginnende pianist aan. Dat
werkt eerder ontmoedigend dan
stimulerend.
Je hoort vaak dat zijn werk als
gevolg van zijn doofheid
visionair zou zijn. Lulkoek.
Ondanks dat hij later niet meer
kon horen wat schreef, moet hij
hebben geweten wat hij
noteerde. Maar een makkelijk
leven had hij zeker niet. Met die
alcoholistische vader had hij
ook beslist geen prettige jeugd.
Maar die borstbeelden.... de
Romantiek heeft misbruik van
hem gemaakt."
„Door dat lijden alleen is hij
echt niet die onaardse muziek
gaan schrijven. Voor mij was het
een logische ontwikkeling.
Aanvankelijk houdt hij zich nog
aan de regels van zijn tijd, tot je
in zijn werk de romantiek op
kousenvoeten naderbij hoort
komen. Dan wordt het onaards,
gewaagder en is hij zijn tijd
jaren vooruit. Eerlijk gezegd
geef ik de voorkeur aan de
vroege Beethoven, met dat
Sturm und Drang-gevoel. Zo'n
'Pathétique' is een pure
huiskamerontploffing."
„De 'tragische Beethoven' is
dan ook een wat overdreven
beeld, want denk erom dat hij
een gewiekst zakenman was.
Hij schreef zijn werk om het te
verkopen aan mensen die het
thuis zouden spelen. Niet voor
zichzelf, want het recital
bestond toen nog niet."
„Mozart deed dat ook. Die
reisde nog rond met een map vol
sonates als een soort catalogus.
Beethoven bleef thuis, in
Wenen. Een echte handelaar die
brieven schreef met zo'n toon
van 'Mag het een onsje meer
zijn?' Hij schreef dan ook zowel
voor klavecimbel, als voor de
piano forte, die toen als
voorloper van de vleugel, nog
volop in ontwikkeling was.
Want niet iedereen kocht zo
maar zo'n nieuwe piano forte."
onald Brautigam wordt de laatste ook nogal wat om binnen een jaar tijd al zijn 32 componist ze schreef. Morgen (zaterdag) geeft hij
weken af en toe 's nachts wakker met pianosonates te willen uitvoeren. En dan ook nog in de Waalse kerk, hartje Amsterdam, zijn eerste
'een hoofd vol Beethoven'. Het is dan op instrumenten uit de dagen waarin de concert.
Ronald Brautigam: „Eerlijk gezegd geef ik de voorkeuraan de vroege Beethoven, met datSturm und Drang-gevoel."
Als je die muziek van hem gaat
spelen, hoef je dus niet roomser
te willen zijn dan de paus. Maar
aan de andere kant deed hij in
zijn composities artistiek geen
concessies. Hij leefde voor
honderd procent voor zijn
kunst. Zijn Schotse liederen bij
voorbeeld raakte hij aan
niemand kwijt. Te moeilijk."
Brautigam gelooft niet dat een
pianist voor het spelen van een
dergelijke serie, zo'n muzikaal
portret, een grote persoonlijke
rijpheid moet hebben bereikt.
„Maar je moet Beethoven wel
door en door kennen. De late
sonates hebben toch iets
problematisch. Je moet ze bijna
gaan interpreteren. Wat dat
betreft kun je niet vroeg genoeg
met Beethoven beginnen. Het is
alsof je een nieuwe taal leert
spreken. Je begint ermee op het
conservatorium, maar je gaat
het pas echt te leren als je van
school komt."
Brautigam voert de sonates uit
op drie verschillende forte
piano's, instrumenten uit de
diverse perioden waarin
Beethoven zijn sonates schreef,
zodat ook de ontwikkeling van
de pianoklank hoorbaar wordt.
Mozartsonates, die had meteen
een heel andere lading. Het
begint er al mee dat het bespelen
van een piano forte een heel
andere, lichtere techniek van
aan die forte piano's. Hij had ze
daarom alleen maar in
bruikleen. Slechts één keer
heeft hij zijn leverancier
aangebonden een piano van
„Dat gebeurt zelden, zodat zo'n
serie daardoor extra interessant
wordt. Want de Pathétique
klinkt op zo'n oud instrument
heel anders.
„Dat bleek ook al in de serie
spelen vraagt. Gek genoeg blijf
je dan zitten met een heleboel
energie die je wel nodig hebt als
je op zo'n grote moderne vleugel
speelt."
„Zelf had Beethoven een hekel
hem te kopen, maar dan hooguit
voor de helft van de prijs. Hij
vind het rot piano's.
Uiteindelijk besloot hij dan ook
niet meer voor piano te
schrijven en zich te beperken tot
Meer dan 300 manifestaties
in ruim 60 gemeenten, va
riërend van Brussel tot Korten-
bos. Vanaf midden april ont
vouwt zich het Festival van
Vlaanderen 1999 in al zijn muzi
kale veelzijdigheid.
Brussel biedt belangrijke bui
tenlandse orkesten, Kortrijk
stelt de vocale muziek centraal,
Antwerpen en Brugge concen
treren zich als vanouds vooral
op de oude muziek, Gent heeft
veel symfonische pracht (B
ruckner in de Sint Baafskathe-
draal).
Het jaarlijkse Vlaamse muziek
festijn is een bundeling van acht
plaatselijke festivals. Ze wer
ken organisatorisch met elkaar
samen, maarwordeningrotelij-
nen zelfstandig geprogram
meerd. Daarbij wordt indien
mogelijk aansluiting gezocht
met uiteenlopende kunstmani
festaties. Zo wordt er in Ant
werpen muziek uitgevoerd uit
de tijd van Antoon van Dyck,
een schilder aan wie de Schelde-
stad een grote tentoonstelling
wijdt. Toen Van Dyck werd ge
boren, in 1599, overleed Luica
Marenzio. Aan deze Italiaanse
componist wordt in Antwerpen
bijzondere aandacht geschon
ken.
Gent herdenkt keizer Karei V,
die daar in 1500 geboren werd.
Die herdenking zal ook in de
muzikale keuze tot uiting ko
men. Dat geldt niet alleen voor
Gent, maar ook voor Brussel en
Mechelen. In Mechelen wordt
bovendien joodse muziek ten
gehore gebracht ter gelegenheid
van de daar georganiseerde ex
positie 'Joodse kunst in
na de Tweede Wereldoorlog', ffij
provincie Limburg haakt daar- ifld'
bij aan.
De jaarlijkse 'festivalster', eto
Vlaamse musicus die een be-
langrijke inbreng heeft binnen
het programma als totaal, isde-
ze keer koordirigent Erik Van
Nevel. Hij is leider van het door
hem in 1974 opgerichte vocaa!
ensemble Currende. Het specia
liseerde zich in de 16de-
17de-eeuwse muziek, maar
breidde zijn repertoire geleide-
lijk uit tot en met de regilieuze
muziek van Mozart. Het ensem
ble heeft tegenwoordig een ei
gen barokorkest.
Erik Van Nevel - hij wordt vaak
verward met zijn oom en ci
Paul Van Nevel - maakte niet
zijn ensemble talrijke cd's, Cur
rende zal onder zijn leiding om
der meer op 11 mei in Kortrijk
een groot tienstemmig Stabat
Mater van Domenico Scarlatti
uitvoeren. „Een prachtige out-
dekking, juist omdat anderen-
ligieuze werken van deze com-
ponist vrij middelmatige zijn',
aldus Van Nevel.
Vanouds trekt het Festival van
Vlaanderen een groot aantal
Nederlandse muziekliefheb-
bers. Daarbij zijn vooral decon-
certen en het concours Musici
Antiqua in Brugge en het pro
ject Laus Polyphoniae (ouk
meerstemmige muziek uit skc
zuidelijke Nederlanden) in Ant
werpen populair. GPD
foto Roland de Bruin
strijkkwartetten en
symfonieën."
„Hoe meer ik me in Beethoven
verdiep, hoe fascinerender hij
wordt. Anders dan Mozart had
ik hem graag eens horen spelen.
Zijn improvisaties moeten
adembenemend zijn geweest.
De variaties die hij schreef
waren echt gewaagd. De
vroegste daarvan hebben dan
ook veel gemeen met zijn latere
sonates."
De serie wordt gespeeld in de
Amsterdamse Waalse kerk,
waar de akoestiek zich
uitstekend leent voor dergelijke
concerten. „Een grote
concertvleugel hoort in een
concertzaal thuis. Maar een
piano forte komt daar niet tot
zijn recht. Die behoudt juist in
zo'n kerk zijn intimiteit.
Bovendien is het spelen voor
publiek daar vaak minder
afstandelijk."
„En weet je wat zo mooi is van
de Waalse kerk? Voor de mensen
is het een mooi rustpunt. En
voor mij is het er heerlijk om op
te treden. Vooral op een mooie
lenteavond, als het buiten
langzaam donker wordt. Die
sfeer, daar gaat het om."
Hans Visser
Ronald Brautigam speelt Beetho
ven: Waalse Kerk, Amsterdam - 27
maart, 24 april, 29 mei, 20 15 uur.
Kaartentel. 020-6432043. Vervolg
in 2000:11 maart, 8 april en 13 mei.
Nederland is een festival
voor oude muziek rijker.
Het heet International Baroque
Festival Amsterdam en het
wordt voor de eerste keer ge
houden van 1 tot en met 9 mei.
Organisator is de Stichting Ba
rokmuziek Nederland. Daar
achter verschuilt zich de con
certorganisator Fred Luiten, die
al enkele jaren in Amsterdam
een barokserie op zijn program
ma heeft. De concerten worden
hoofdzakelijk in het Concertge
bouw, de Beurs van Berlage en
de Westerkerk gegeven. Op de
programma's nemen Handel en
de Franse barokmuziek belang
rijke plaatsen in.
Bekende musici treden in het
festival op, onder wie de voca
listen Emma Kirkby, Michael
Chance en Catherine Bott en de
clavecinist/organist Gustav
Leonhardt, naast ensembles als
de Nederlandse Bachvereni-
ging, La Petite Bande en The
Academy of Ancient Music.
Het zijn namen, die Nederland
se muziekliefhebbers onder
meer kennen van het Festival
Oude Muziek Utrecht (jaarlijks
eind augustus, begin septem
ber). Maar de directie van de
Utrechtse instelling laat desge
vraagd weten de Amsterdamse
manifestatie niet als concurre
rend te beschouwen. Tineke van
der Wal: „Wij wensen de organi
satoren van harte een mooi fes
tival toe. Het Amsterdamse pro
gramma laat iets anders zien
dan wat wij voor ogen hebben.
Wat daar gebeurt is allemaal
heel bekend. Wij zoeken liever
rotti
Ja,h
Pianist Michael Davidson is ontevreden
over de manier waarop zijn collega's
Mozart spelen. Hij schreef een boek over hoe
het wel moet. Is hij niet bang pedant te wor
den gevonden? „Integendeel. Ik heb veel en
thousiaste reacties gekregen".
Over weinig componisten is zoveel geschre
ven als over Mozart. Planken vol heeft de
pianist Michael Davidson. De neerslag van
eeuwen research, exegese en interpretatie
bevindt zich achter de glimmende zwarte
vleugel, die midden in de voorkamer staat
van zijn etage aan een van de Amsterdamse
grachten.
Davidson, een in Canada geboren, sinds
halverwege de jaren zeventig in Nederland
wonende musicus, heeft er onlangs een boek
bijgezet. Het is het door hem zelf geschreven
Mozart and the Pianist. Reacties wijzen er
op, dat veel pianisten het als een geschenk
uit de hemel beschouwen.
Is er bij Mozart nog iets te vinden, waarover
nog niet geschreven is? Michael Davidson
(1943) zegt dat het boek inderdaad in een
behoefte voorziet. Niet alleen als speler, ook
als docent aan het Rotterdams Conservato
rium ervaart hij vrijwel dagelijks de proble
men, die Mozarts pianomuziek stelt.
Zijn boek is aan de solowerken gewijd, niet
aan de concerten voor piano en orkest. Da
vidson: „Je speelt anders met een orkest. De
Michael Davidson: „Er zijn pianisten die nooit een sonate van Mozart op hun programma zetten. Te
gevaarlijk, zeggen ze." foto Harry Verkuylen
solostukken zijn intiemer en gevaarlijker.
Er zijn pianisten, die wel de concerten uit
voeren, maar nooit een sonate van Mozart
op een programma zetten. Te gevaarlijk,
zeggen ze. Die spelen we liever thuis.
Wie zich op dit gladde ijs wil voortbewegen
vindt in het boek van Davidson in elk geval
legio adviezen en aanwijzingen. De auteur
behandelt ze een voor een: de sonates, de be
langrijkste variatiewerken en de fantasie-
en. Nadat het werk in zijn historische con
text is geplaatst wordt de muziek grondig
doorgenomen, van begin tot eind. Articula
tie, pedaalgebruik, balans tussen rechter-
en linkerhand en veel meer zaken die direct
met de speelwijze te maken hebben worden
systematisch behandeld.
Aanwijzingen over het spelen van de noten
staan echter niet los van de gevoelsmatige
karakterisering van de muziek. Onder de
kop 'Meesterwerk en mijnenveld' behandelt
hij de Sonate in a KV 310, een werk met een
'duistere kracht', waarin toch 'een zekere
mate van aanvaarding de negatieve krach
ten in bedwang lijkt te houden'.
„Er wordt op conservatoria vrijwel nooit
over karakter en emotie in muziek gespro
ken. Alsof ze niet durven. Dan vraag ik: wat
voor karakter heeft dit stuk? Zeggen ze bij
voorbeeld 'langzaam'. Maar, zeg ik, dat be
doel ik niet. Zeggen zij 'droevig'. Ik dan
weer: op welke manier droevig, bedoel je
nostalgisch of melancholisch, diep tragisch
of alleen met een lichte weemoed? Als je
daarover nadenkt, denk je ook over het spe
len na. En er wordt over zulke zaken in mu
ziek te weinig nagedacht."
Michael Davidson ergert zich vaak aan de
naar zijn mening gebrekkige manier waar
op met de stilistische aspecten van Mozarts
muziek wordt omgegaan. Met articulatie,
pedaal, versieringen enzovoort. „Dat wijt ik
vooral aan de Russen. Die spelen alles op de
zelfde manier. En de Russische docenten do
mineren overal, tot in New York."
Toch zegt hij, dat hij liever luistert naar een
boeiende pianist met een slechte smaak -
'Pogorelich bijvoorbeeld' - dan naar een
saaie, die wel smaakvol speelt. Van de oude
re pianisten bewondert hij vooral Schnabel,
Haskil en Lili Kraus, van wie hij nog les
heeft gehad. Glenn Gould als Mozart-ver-
tolker vindt hij ronduit belachelijk.
Over de hedendaagse Mozart-coryfeeën is
hij nogal zwijgzaam. Philips-ster Mitsuko
Uchida? „Niet mee eens, maar een interes
sant pianiste." En Maria Joao Pires, lieve
ling van Deutsche Grammophon en het
Concertgebouworkest? „Mmm, speelt mooi
Chopin. In Mozart is zij heel extreem. Of
heel academisch, of hyperromantisch.
Vreemd."
Een overtuigende Mozart-uitvoering is niet
afhankelijk van het instrument, meent Mi
chael Davidson. De fortepiano bespeelt hij
niet, maar die heeft hem wel op ideeën ge
bracht. „Vooral door de opnamen van Mal
colm Bilson, die ik verreweg de beste vind."
Loopt Michael Davidson niet het gevaars!
pedant te worden beschouwd? Zijn aan«i;
zingen in het Mozart-boek zijn nogal expli
ciet. Welke andere pianist heeft zo in detail
vastgelegd hoe zijn collega's een paar al
koorden, een begeleidingsfiguur, een tri
moeten spelen? Hij glimlacht fijntjes. J *aak'
de reacties heb ik begrepen, dat dat niet® pr
aangenaam wordt gevonden. Integendei jeur
Vaak heb ik gehoord: het kan ons niet? «eor;
noegzijn." Jaa8
Mozart, Beethoven en Schubert, daa>' ^nh
voelt Michael Davidson zich thuis. Zoheé gent
hij in Amsterdam, Den Haag en LondenaS jerdt
sonates van Schubert gespeeld. „De liefi Haar
voor Mozart had ik al als klein jonge? ^hal
Moest ik op pianoles een romantisch stuit «an:
spelen, dan vond ik dat maar niks. Een® José
nuet van Mozart, dat was iets voor mij.
Acht jaar heeft hij aan zijn boek gewei °Pte
De laatste tijd speelt hij weinig Mozart.fi jpej
is even te veel geworden.Eigenlijk speö 'an 2
momenteel liever Beethoven. Mozart is® tes v
voor mij nog altijd moeilijker. Ik ben cesvc
2eerp
godzi
Aad van derVi set te
set 1
Michael Davidson: Mozart and the Pianist-Ö
geverij Go-Bos Press, Leiderdorp, f 60,-.
en de
maar eens mens.
vrijdag 26 maart 1999
egei
naar nieuwe dingen." Utred
denkt ook dat de Amsterdams Kto
concerten voor een ander pi
bliek zijn, te oordelen naar a
toegangsprijzen. Die voor is 3et
Amsterdamse festival lopen vs M
37,50 tot ƒ75,-, terwijl "jh1
Utrecht het gemiddelde op o«ïer^
geveer 20,-ligt. i"la:
Het Amsterdamse festiva 'en'
wordt op 1 mei in de Westerkei P^1
geopend met twee zangspel?:eer
van Georg Benda. Opvallend kolei
werken, die in de daaropvolgen d
de dagen op het programmi^
staan zijn Handels 'Messiah's ^ee
het Requiem van Jean Gilles,een
Er komen ook 'high tea con® n,et
ten' in de Engelse Kerk, ik
voorstellingen en exposite P"0
terwijl de sopraan LynneDaï-
son een tweetal masterclassei
aan Handel zal wij denGPD Dat
plez
Georg Friedrich Handel
ik nu
