Tuberculose bedreigt wild Afrika
PZC
Alertheid gevraagd
bij groeiend aantal
medische zelftests
Tom Poes en de Vuursalamander
Bel nü ANWB Rechtshulp
varia vrijdag 19 maart 1999
Overslaan epidemie op mens is mogelijk
Het Kruger Park
puzzel
recept
Pad in het hol
het weer
GRATIS JURIDISCH ADVIES
070-3147788 ANWB.
door Ruud de Wit
Aan de leeuwen zelf in het
Kruger Park is weinig te
zien. Loom en arrogant liggen
ze langs de weg. Het enige wat
erop wijst dat er met hen wat
mis is, is hun aanhoudend ge
kuch en 'geblaf'. Bij een mens
betekent dat een bezoek aan de
dokter. En eigenlijk zou dat ook
moeten gebeuren met deze leeu
wen.
Alleen zal een bezoek aan een
dierenarts niets uithalen. Want
tegen de mndertuberculose
waaraan ze lijden, is geen medi
cijn voorradig. De leeuwen van
heel Zuidelijk Afrika worden
bedreigd door een dodelijke
vorm van tuberculose. Dat geldt
ook voor de buffel. En, zo menen
experts, het gevaar is reëel dat
de besmetting zal overslaan op
vee en mogelijk ook op de mens.
Maar vooralsnog zijn het vooral
de 2500 leeuwen die het Zuid-
Afrikaanse Kruger Park bevol
ken, die gevaar lopen. Ze wor
den besmet door het eten van
het vlees van Kaapse buffels,
hun favoriete prooi
De buffels, waarvan er 30.000 in
het wildpark rondstappen, heb
ben de tbc al in de jaren vijftig
opgelopen door contact met ge-
iniecteerde dieren aan de zuide
lijke rend van het Kruger Park,
dat t,oen nog niet geheel afgeslo
ten was. Ook in andere delen
van Afrika - Tanzania. Malawi
en Kenia - is deze tbc gesigna
leerd. Het afgelopen jaar heeft
de ziekte epidemische vormen
aangenomen. Nu is al zestig
procent van de totale buffelbe
volking besmet, met name in
zuiden van het langgerekte
park, dat de omvang heeft van
België.
Uit onderzoek is gebleken dat
ook 95 procent van de leeuwen
in dit zuidelijke deel van het
park deze tbc heeft. Ook bij vier
andere diersoorten - luipaard,
koedoe, cheeta en bi] de Kaapse
bavianen - is de infectie aange
troffen, hoewel op kleinere
schaal dan bij de leeuwen en
buffels. De buffels doen de tbc
op via de lucht, waardoor bij
hen de longen het eerst worden
aangetast. Een buffel kan welis
waar oud worden met de ziekte,
maar hij bezwijkt er uiteinde
lijk toch aan.
Paniek
Leeuwen worden besmet via de
maag. Bij hen verloopt de ziekte
sneller en fataler. Daar komt
nog bij dat veel leeuwen FIV-
positief zijn - zeg maar de kat-
tenversie van HIV. Dat tast hun
immuniteitssysteem aan en
maakt hen vatbaarder voor
longontsteking en tbc. Dat ook
andere herbivoren besmet gera
ken, komt door het drinken van
besmet water of fysiek contact.
Bij de leiding van het Kruger
Park is sprake van enige paniek,
met name omdat de eigenaars
van de privé-wildparken die
grenzen aan Kruger, concrete
maatregelen eisen. Omdat die
ren zich niets van grenzen en
hekken aantrekken, dreigt ook
het wild in de exclusieve, op rij
ke buitenlandse toeristen inge-
Ontstaan uit het door de toenmalige Zuid-Afrikaanse presi
dent Paul Kruger geïnitieerde Sabiewildreservaat op 26
maan 1898.
Oppervlakte: om en nabij de 20.000 vierkante kilometer. To-
taie lengte: 350 kilometer, gemiddelde breedte: 60 kilometer.
Het Kruger Park telt de grootste variëteit aan vogels, plan
ten, bomen, insecten en andere dieren ter wereld. Naar schat
ting bevinden zich in het park ondermeer: 2.500 leeuwen, 900
luipaarden, 250 cheeta's. 250 wilde honden, 9.000 olifanten,
12.000 koedoes, 30.000 buffels. 30.000 zebra's, 130.000 impa
la's, 5.000 giraffen, 2.000 neushorens en 3.000 nijlpaarden.
Aantal bedden: het Krugerpark telt twaalf officiële kam
pen, met in totaal ruim 3.000 bedden. Daarnaast zijn er nog
speciale faciliteiten in privé- en bush-kampen. Elk kamp be
schikt over kampeermogelijkheden, een restaurant en een
winkel.
stelde privé-parken besmet te
worden. Met als mogelijk gevolg
dat zij binnenkort de Big Five (o
lifant, leeuw, buffel, luipaard en
neushoorn) niet meer gegaran
deerd in de aanbieding hebben.
De eigenaars van deze parken
eisen daarom 'elephant-proof'
hekwerken. Daar wordt nu aan
gewerkt. Maar volgens dr. De-
wald Keet, hoofd van de veteri
naire dienst van het Kruger
Park, is het waarschijnlijk dat
de tbc al naar aangrenzende ge
bieden is overgeslagen.
Om een antwoord te krijgen op
de vraag hoe ver de besmetting
van leeuwen en buffels is gevor
derd, zijn de afgelopen maan
den onderzoeken uitgevoerd.
Met verontrustende resultaten.
De grens tussen tbc-vrije buffels
en besmette kuddes loopt onge
veer op de helft van het park, op
de hoogte van het mijnstadje
Phalaborwa tot het Kruger-
kamp Letaba. Maar ook bij een
in quarantaine gehouden kudde
uit het noordelijke Punda Ma-
ria-gebied bleek de tbc aanwe
zig te zijn.
De autoriteiten van het Kruger
Park buigen zich in nauwe sa
menwerking met de Nationale
Parken Raad en wetenschap
pers in Pretoria over de vraag
wat te doen. Volgens Leo Bra-
ack, hoofd van de afdeling we
tenschappelijk onderzoek van
het Kruger Park, is er een aantal
opties. De eerste is alle buffels
onderzoeken en elk besmet dier
doden. Het gaat dan zeker om
meer dan 15.000 stuks. Een an
der mogelijkheid is alle buffels
die migreren van het zuiden
naar het noorden van het park
dood te schieten zodra ze de lijn
Letaba/Phalaborwa overste
ken.
Zo'n operatie houdt in dat de
buffelstand ernstig wordt aan
getast. Fokprogramma's zijn
duur. Een tbc-vrije buffel
brengt op de wildveilingen in
Zuid-Afrika nu al 100.000 rand
(30.000 gulden) op. Bovendien
zal het massaal afschieten van
buffels desastreuze gevolgen
hebben voor de leeuwenpopula
tie, die voor haar voedselvoor
ziening immers voor een aan
zienlijk deel van deze runderen
afhankelijk is.
Een andere optie is - geheel in de
traditie van het Kruger Park -
om de natuur gewoon haar gang
te laten gaan. En dan maar ho
pen dat de tbc verdwijnt en dat
de dierenpopulatie zich her
stelt. Vooralsnog wordt daar
door Braack c.s. aan vastgehou
den. Ook hoopt men nog dat in
ternationale laboratoria er op
korte termijn in slagen een vac
cin te ontwikkelen tegen run-
dertuberculose.
Verdelen
Een laatste optie is om het Kru
ger Park in secties te verdelen,
die van elkaar gescheiden wor
den door enorme hekwerken die
ook bestand zijn tegen olifan
ten. Maar die hekken zullen een
probleem zijn bij de natuurlijke
trek van veel dieren. Bovendien
impliceert het afgrendelen van
delen van het park dat er hoe
dan ook olifanten moeten wor
den gedood. Na een moratorium
van vier jaar wordt nog deze
maand door het Kruger Park
door Carlo Nagel
Waakzaamheid is geboden
bij het groeiend aantal
medische zelftests dat op de Ne
derlandse markt komt. Dat stelt
IJ), de Beaufort, lid van de Raad
voor de Volksgezondheid en
Zorg (RVZ) in Zoetermeer. De
Raad ziet nog geen aanleiding
het gebruik van zelftests aan
banden te leggen. Alleen wan
neer zich nadelige gevolgen van
zelfdiagnostiek voordoen, moet
minister Borst ingrijpen.
De Beaufort, die ook hoogleraar
medische ethiek is: „Op Internet
wordt in de bijsluiter een test
naar het gebruik van softdrugs
aangeraden in het kader van het
ouderlijk drugsbeleid. Dan zou
je als ouder stiekem wat bloed of
urine van je eigen kinderen
moeten afnemen. Ik ken er geen
voorbeelden van, maar het is
denkbaar."
Ook zouden werkgevers werk
nemers kunnen verplichten
eens in de zoveel ti j d mee te wer
ken aan een testje. De Beaufort:
,,In de Verenigde Staten gebeurt
dat al. In Europa kennen wij do
pingcontrole bij wielrenners.
Een stapje verder en zulke con
troles worden ook voor piloten
verplicht gesteld
Maar de moeilijkste afwegings-
problematiek waar het de ethi
sche kant van zelftests betreft,
ligt volgens haar op het gebied
van de genetica. „Neem cystic
fibrosis (taaislijmziekte, een
aangeboren stofwisselings
stoornis). Als je drager bent van
dat gen en je partner ook, is de
kans groot dat je kinderen er
mee geboren worden. Wel of
geen kinderen nemen, is dat een
beslissing die je na een zelftest
kunt nemen, of moet je er een
arts bij betrekken?" Toch is het
advies dat de Raad voor de
Volksgezondheid en Zorg over
het gebruik van zelftests aan de
minister heeft uitgebracht, op
timistisch van toon. Voor zover
op dit moment te overzien is. zal
het niet zo'n vaart lopen met de
ontwikkeling van zelftests.
De eerste succesvolle zelftest in
Nederland was in de jaren ze
ventig de zwangerschapstest.
,,Ook toen hadden velen reser
ves," zegt P. Fontein, leidster
van het project dat de minister
van advies moest dienen. „Van
uit de medische sector werd de
vraag gesteld of je een vrouw in
haar eentje kon laten vaststel
len of ze zwanger was, of ze dat
wel zou kunnen verwerken."
Intussen zijn er veel meer tests
op de markt. Met bloedproeven
kunnen mensen testen of zij het
virus dragen dat aids veroor
zaakt, hoe hoog hun choleste
rolgehalte is, of zij de ziekte van
Pfeiffer dan wel hepatitis B heb
ben. De grootste ontwikkeling
zit in de zogenaamde monito-
ring-tests, op bloedsuiker voor
diabetici en op bloedstolling
voor trombosepatiënten. Fon
tein vindt dat een goede ontwik
keling, omdat de diagnose al is
gesteld en de patiënten zelf kun
nen vaststellen of zij op het mo
ment van zelfdiagnose een pro
bleem hebben of niet. Maar ook
voor griep en keelonsteking zijn
zelftests in aantocht.
Dat de gezondheidszorg in ons
land laagdrempelig is, vindt
Fontein een geruststellende ge
dachte. „In de Verenigde Staten
is de huisarts vele malen duur
der dan in Nederland, daarom
hebben de zelftests daar zo'n
vlucht genomen." GPD
De agent Dompers stond voor de kamerdeur op wacht om in te kun
nen grijpen wanneer heer Bommel zijn geduld zou verliezen. Maar
de rustige stemmen die uit het vertrek tot hem doordrongen, wezen
erop dat de onderhandelingen ordelijk verliepen en hij verveelde
zich dan ook danig. Toch werd hij niet geheel vergeten.
Uit een andere deur stapte Agilius de gang op met een verversing in
de hand. Hij keek om zich heen, ontkurkte toen een klein flesje dat
hij uit zijn tas haalde en liet snel enige druppels in de drank vallen.
Daarop trad hij met een aangename glimlach op de politiebeambte
toe.'Dit zal wel smaken', sprak hij. 'Maar al te dikwijls wordt verge
ten, dat een agent ook een levend wezen is!'
'Kijk eens aan!' zei de aangesprokene verrast. 'Dit mag eigenlijk
niet in diensttijd. Maar aan de andere kant...'
'Het blijft onder ons', beloofde de ander. 'Ik ben een zwak voertuig
(Advertentie)
Doorloper
Horizontaal: 1. Grafsteen, kleine kerkelijke groep; 2. muggenlarve, Engelse titel; 3. niet vat
baar voor een bepaalde ziekte, halslapje; 4. half (Latijn), grof weefsel voor mantels; 5. kleinig
heidje, koorhemd; 6. vervoermiddel, kaartenboek; 7. stromend water, bolgewas; 8. Ameri
kaanse goudmunt, stad in Italië; 9. deel v.e. bureau, lage rustbank; 10. een zekere, kleine
eend; 11. soort visnet, sierplant; 12. insecteneter, naar beneden gaan; 13. suikergoed op een
stokje, dunne stengel.
8
Verticaal: 1. Maaiwerktuig, per
ceel, lastdier; 2. hengselvat, lan
sier, ik (Latijn); 3. belemmering,
sober, deel v.e. drukpers; 4.
brok aarde, gekheid, Zwitserse
held; 5. steunpaal, vleesgerecht
a.e. stokje, modegek; 6. lid
woord, elektrische eenheid, ko
lom; 7. dikke staaldraad, vadsig,
landhuis; 8. deel v.e. trap, lichte
houtsoort, middag; 9. rangtel
woord, sierlijke gesp, bouw
land.
Oplossing donderdag
Spion, toren, spons, trans,
kwark, statig, koord, kales,
schaap, kraag, klank, tafel, ta
blet, slaaf.
Het citaat is van Joseph Jou-
bert: "Het is altijd onze on
macht, die onze toorn opwekt".
Zeeland: Wisselvallig
De leeuwen van het Kruger Park dreigen het slachtoffer te worden van runder-tbc, maar ook buffels en andere diersoorten lopen gevaar.
foto GPD
beslist om in ieder geval enige
honderden olifanten te 'cullen'.
Het overbrengen van deze
'overtollige' kolossen naar die
rentuinen en andere parken,
waartoe in 1995 werd besloten,
blijkt geen oplossing. Alle zoo's
en privé-parken in zuidelijk
Afrika zitten inmiddels prop
vol Ook het toedienen van de pil
heeft tot nu toe weinig effect ge
had.
Volgens professor Nick Kriek
van de Pretoria Universiteit
dreigt er nog een veel groter ge
vaar. „Tbc springt makkelijk
over op andere soorten. Ik sluit
niet uit dat ook gewoon vee, be
stemd voor menselijke con
sumptie, ermee besmet raakt
Met name bij het drinken van
melk die niet is gepasteuriseerd,
kan tbc overgedragen worden
op de mens. En aangezien in de
meer traditionele gebieden
langs het Kruger Park en bij de
natuurparken in Natal veel
melk zo van de koe wordt ge
dronken, is een tbc-uitbraak
onder mensen niet uitgesloten."
GPD
Vooruitzichten
zaterdag
zondag
maandag
dinsdag
vrijdag
onder 18.55
weer
fik
fik
zaterdag
op 6.48
u
max.
8
8
9°
9C
Maan
vrijdag
min.
4°
5
5°
3°
onder 21.07
zaterdag
op 8.21
wind
NW 4
W 4
W 4
NW 4
Zon
Nautisch bericht
De noordwestenwind is vooral vanochtend vrij krachtig,
5 Beaufort. Vanmiddag neemt de wind langzaam af. Het zicht is
goed. De temperatuur van het kustwater is 7 a 8 graden.
Waterstanden
Toonder Studio's
VRIJDAG Hoog water
19 MAART
uur cm uur cm
Vlissingen 02.55 255 15.13 271
Terneuzen 03.15 281 15.35 298
Bath 04.17 326 16.35 349
Roompot Buiten 02.50 188 15.10 207
Z'zee/Colijnsplaat 04.50 164 17.15 178
Stellendam Buiten 03.08 181 15.27 207
Wemeldinge 04.40 192 17.05 205
Krammersl. West 05.20 17317.45 189
ZATERDAG Hoog water
20 MAART
Vlissingen
Terneuzen
Bath
Roompot Buiten
Z'zee/Colijnsplaat
Stellendam Buiten
Wemeldinge
Krammersl. West
uur cm
03.35 260
03.56 286
04.57 331
03.30 192
05.30 165
03.49 185
05.20 194
06.00 173
uur cm
15.55 267
16.16 293
17.17 343
15.50 202
18.00 174
16.10 203
17.50 201
18.30 184
Laag water
uur cm uur cm
09.30 242 21.43 21!
09.58 252 22.13 222
11.06 277 23.19 24?
09.15 178 21.30 14?
10.40 169 22.55 138
08.59 116 21.15 082
10.45 185 23.05 1S5
10.45 1 79 23.00 148
Laag water
10.13 24522.26 21C
10.41 256 22.55 222
11.47 280 -
09.55 180 22.10 14c
11.25 171 23.35 14!
09.42 117 21.56 082
11.30 187 23.45 15c
11.25 181 23.45 15C
uit de astrale wereld en ik weet uit ervaring hoe zwaar de andere
kant kan wegen. Laat het u goed smaken.'
De beambte aarzelde niet langer. Hij nam een diepe teug, zuchtte
verkwikt en ledigde toen het glas, terwijl hij over de rand naar de
kamer gluurde. Maar daar had niemand iets in de gaten, ook niet
toen er enig gestommel op de gang klonk.
'Hier is het geld', zei heer Bommel juist op dat moment. 'Ik hoop dat
alles nu in orde is, met die vergunningen en zo. Ik ben daar niet zo
mee op de hoogte.'
'Natuurlijk niet', gaf de heer Dorknoper toe. 'Dat is ook onmogelijk.
Maar wij ambtenaren zijn er om de burgerij te helpen. Zo zie ik het.
Als u de wet gehoorzaamt, zijn wij de kwaadsten niet. Maar wan
neer men dwars is, zwaait er wat. Dat zal meneer De Canteclaer
merken wanneer ik hem morgen aan de tand voel.'
L Lagedrukgebied
H Hogedrukgebied
O
lichte sneeuw
mallge sneeuw
zware sneeuw
Kchte regen
matige regen
zware regen
Europa: Wisselvallig
Hans Belterman
Toad-in-the-hole: rechtstreeks uit de middeleeu
wen. Aan het typisch Engelse recept is, zoals
dat bij ons juist wel het geval zou zijn, vrijwel niets
veranderd. De enige toevoegingen van veel latere
datum zijn de tuinkruiden. Toad-in-the-hole wordt
vrijwel uitsluitend thuis gegeten. Op de kaarten in
de restaurants komt het gerecht nauwelijks meer
voor.
Voor 4 personen:
8 (kalfs)saucijzen, elk ca. 50 gram; zout; 100 gram
bloem, gezeefd; 1 ei, losgeroerd; 2 eetl. gesmolten
boter; witte peper uit de molen; 2.5 dl ale of andere
lichte biersoort; 2 eetl. fijngehakte (platte) peter
selie; 1 theel. verse tijmblaadjes.
Leg de saucijzen in een pannetje en schenk er zo
veel kokend water bij tot ze royaal onder liggen.
Voeg wat zout toe. Houd alles 10 minuten tegen de
kook aan. Laat de saucijzen daarna in een vergiet
uitlekken, opdrogen en koud worden. Neem daar
na de vellen van de saucijzen af en snijd ze in twee-
en.
Maak een glad beslag van bloem, ei, 1 eetlepel bo
ter en het bier. Voeg de tuinkruiden en wat zout en
peper toe. Bestrijk met een kwastje bodem en
wand van een ovenvaste schaal met de rest van de
boter. Leg de gehalveerde saucijzen in het midden
op de bodem van de schaal. Schenk het beslag er
rondom. Plaats de schaal in het midden van een tot
220 °C. voorverwarmde oven. Reken op een oven
tijd van 30 - 35 minuten. Dien het gerecht in de
ovenschaal op.
Tip: in veel Engelse families zal men er apart een
sauskom met braadjus (van vorige dag) bij geven.
U kunt er, bij gebrek aan een dergelijke jus, ge
smolten boter, een lichte botersaus of een Franse
Beurre Blanc bij opdienen. Een salade van toma
ten met bosuitjes past er eveneens heel goed bij.
Het Russische hogedrukgebied boet verder aan kracht in.
Het brengt alleen in Polen, Rusland en op de Baltische staten nog
droog weer met flinke zonnige perioden. Maar het is er wel koud
met temperaturen rond het vriespunt in de omgeving van Moskou
en 8 graden in het westen van Polen. In het zuidoosten van Europa
is het door de aanwezigheid van een depressie en een koude bo
venlucht erg wisselvallig. Op de zuidelijke Balkan, in Griekenland
en Turkije vallen flinke buien. In de hoger gelegen delen van de
Balkan gaat dat gepaard met sneeuw boven de 500 tot 1000 meter.
In het laagland ligt de temperatuur rond 5 graden. Elders wordt
het 10 tot 15 graden en gaan de buien soms vergezeld van onweer
Ook in het zuiden van Italië valt nog een bui. Prachtig weer is het
op het Iberisch schiereiland. Het is er zonnig met temperaturen
's middags tussen 20 en 25 graden. Alleen aan de noordkust hang!
ook bewolking, is het met 14 graden fris en kan zelfs een bui val
len. Het westen van Scandinavië, Duitsland en de Benelux krijgen
Maartse buien en enige afkoeling te verwerken vanwege de passa
ge van een koufront. De temperatuur haalt amper 8 graden. Opde
Britse eilanden is het overwegend droog met zonnige perioden en
temperaturen rond 10 graden.
Het is de komende dagen wisselval- Door: Klaas Dros
lig weer en daarmee komt een einde
aan het rustige weer van de afgelopen week. Met een noordweste
lijke stroming wordt koude poollucht aangevoerd, waarin de tem
peraturen met moeite de 8 graden halen. Deze stroming wordtin
stand gehouden tussen een hogedrukgebied west van Ierland en
een uitdiepend lagedrukgebied gelegen langs de Noorse Fjorden.
Behalve koude lucht worden in deze stroming ook storingen mee
genomen met van tijd tot tijd regen of een aantal buien en soms
vrij veel wind. In het noordoosten van het land kunnen de buien
soms een maarts karakter hebben. Daar bevindt zich ook de meest
koude lucht, althans op enige hoogte. Vandaag vallen er enkele
buien, maar onze regio blijft waarschijnlijk buiten schot en dus
droog. Het is bij ons een afwisseling van opbollende stapelwolken
en perioden met zon. Ondanks de zon wordt het echter niet veel
warmer dan een graad of 8. Vooral vanochtend waait daarbij een
vrij krachtige noordwesten
wind, windkracht 5. Vanmid
dag is de wind meest matig.
In het weekeinde krijgen
storingen meer greep op het
weerbeeld. Zaterdag is er
vooral veel bewolking en met
een beetje geluk valt de neer
slag in de nacht daarop.
De temperaturen overdag
liggen rond 8 graden bij een
meest matige noordwestelij
ke wind. Zondag kan er over
de hele dag wat regen vallen 8 I
of een paar buien. Veel zon 14 4C xf
wordt daarbij niet verwacht
en het wordt opnieuw circa fife„NW5j
8 graden. In de nieuwe week
verandert er maar weinig. Minimumtemperatuur
Kortom; voorlopig is wissel- X"o*ouïöoif?'ï?ï
valligheid troef.
Enkele
O 24
VERWACHTING VOOR VRIJDAGMIDDAG 19 MAART 1®
Problemen tijdens uw vakantie? De ANWB helpt
haar leden met gratis juridisch advies.
