Bacteriën zuiveren KoSa-water
Toets van oude meesters klinkt
door in stillevens van Kuiper
PZC
Conservenmakers champignons samen
Actievoerders gefopt
en uiteen gedreven
Kan de liefde winnen van de achterdocht?
^FAM
FAMILIE-ALBUM
Lekker griezelen
is het leukst
zeeland
18
Vlissings chemiebedrijf eerste met biologische afvalwaterinstallatie
in detail
ondernemend zeeland
1900-2000
kunst cultuur
woensdag 17 maart 1999
door Claudia Sondervan
VLISS1NGEN-OOST - KoSa.
producent van grondstof voor
kunststoffen als pur-sehuim en
polyester in Vlissingen-Oost.
presenteerde dinsdag de nieu
we afvalwaterzuiveringsin
stallatie. De installatie is uniek
in de chemische industrie in
Europa:KoSa wordt als eerste
chemiebedrijf afhankelijk van
organische schoning van het
afvalwater door bacteriën.
Veel chemische industrieën
destilleren en verbranden de
afvalstoffen in het water. Ook
een ander aspect van de KoSa-
zuivering is uniek- de combi
natie van een zuurstofarme- en
zuurstofrijke zuiveringsme
thode.
De reiniging op zuurstofarme
wijze vindt plaats op het ter
rein van Industrial Park Vlis-
singen. Dat bedrijf beheert ook
de installatie. Bacteriën zuive
ren het water voor 95 procent
in een gesloten systeem. Het af
valwater gaat vervolgens naai
de zuiveringsinstallatie van
Delta Nutsbedrijven op Vlis
singen-Oost, waar het in de
wordt het water geloosd op de
Westerschelde.
Bij de zuivering produceren de
bacteriën methaan, biogas.
KoSa gebruikt dat, in plaats
bekende open bassins nagezui-
verd wordt volgens de zuur
stofrijke methode. Daax-na
van aardgas, voor de opwek
king van stoom.
De bouw van de installatie
vergde vier miljoen gulden. In
het najaar van 1998 kwam de
installatie gereed, maar nu pas
is de installatie op volle capaci
teit te gebruiken. De bacterie
stammen in de zuurstofarme
zuiveringsinstallatie op het be
drijfsterrein moesten geleide
lijk wennen. De kostbare
bacteriestam is kwetsbaar:
veranderingen in het produc
tieproces die de samenstelling
van het afvalwater beïnvloe-
Cosmo Hairstvling werft
nieuwe medewerkers met een
campagne die deze week van
start is gegaan. Personeel voor
de kappersbranche raakt
schaars en de Cosmo-keten wil
daar voor de eigen, uitbreiden
de salons wat aan doen door
werknemers een bonussysteem
met snipperdagen aan te bie
den. Campagneadres is Cosmo
Hairstyling Roland de Wit aan
de Zusterstraat in Middelburg.
't Molenhof in Kruiningen
heeft de serre veranderd in een
tuincadeau-afdeling. Er zijn
tuinmeubelen. ornamenten,
verlichting en tuinserviezen
uitgestald, 't Molenhof is dea
ler geworden voor de fabrikan
ten Hartmann, Mesch en Her
mitage. Dat wordt zaterdag 20
maart gevierd in Engelse tuin-
stijl tussen 10.00 en 17.00 uur.
Autobedrijf De Jonge te Vlis-
singen en Goes viert het dertig
jarig bestaan. De Toyota-dea
ler geeft het feest het thema In
de ossewei mee omdat het be
drijf nog steeds zelfstandig is.
Bij restaurant/partycentrum
Landlust in Nieuwdorp wordt
woensdag 24 tot en met vrijdag
26 maart een voorjaarsfeest ge
houden met ossenkenmerken
en een show van nieuwe Toyo-
ta-modellen, waaronder de
World Rally Championship
Toyota Corolla. Een kok van
Landlust geeft woensdag, don
derdag en zaterdag van 14.00
tot 16.00 uur demonstraties
van ossengerechten. Het eve
nement van De Jpnge duurt da
gelijks van 10.00 tot 21.00 uur.
door Claudia Sondervan
YERSEKE - Champignonconservenbe-
drijï Holco in Horst heeft zich via een ma
nagement buy-in verbonden met Take 5,
een champignonconservengroep waartoe
ook Champi-Mer in Yerseke behoort.
Tegelijk heeft Holco het eigendom verwor
ven over Hill-Co, onderdeel van het Engel
se Hillsdown Holdings. Holco bv heeft
productielocaties in Horst (170 werkne
mers) en het Poolse Poznan (200 werkne
mers). Holco zette in 1998 circa 250 mil
joen gulden om. Tot Take 5 behoren de
bedrijven Champifri en Champi-Mer, ac
tief in productie en afzet van diep
vrieschampignons en halfconserven en
verkoop- en marketingorganisatie voor
afzet buiten de EG Scelta. De nieuwe com
binatie hoort met een productievolume
van circa 90 miljoen kilo, een omzet van
ruim 400 miljoen gulden en een verkoop-
markt van ruim zestig landen tot de top
drie van de wereld. De Yersekse productie
afdeling van Champi-Mer sluit eind juni,
waarbij tien werknemers hun baan verlie
zen. Champi-Mer in Yerseke vormt nu een
in- en verkoopkantoor met vijf werkne
mers. Reden voor sluiting is de verminder
de afzet in Rusland. Take 5 concentreert de
productie in Kesteren. De Yersekse vesti
ging ging in 1995 als Champifri Holland
over naar Champi-Mer en Take 5.
den, kunnen de cultuur doden.
Een voorzuivering van het wa
ter. waarbij twee schadelijke
aromaten worden hei-wonnen
uit het afvalwater, vormt een
buffer. Die aromaten worden
als grondstof voor de productie
hergebruikt.
Het eerste jaar blijft de oude
verbrandingsinstallatie die het
nieuwe zuiveringssysteem ver
vangt als reserve op het terrein
aan de Europaweg-Zuid staan,
mocht de bacteriële zuivering
uitvallen.
Pabo neemt
verzendbedrijf
in België over
WALSOORDEN - Het Wals-
oordse postorderbedrijf Pabo
heeft onlangs verzendbedrijf
Highlights uit het Belgische
Stekene overgenomen. High
lights was actief op de Neder
landse en Vlaamse markt en,
net als Pabo, gespecialiseerd in
de catalogusverkoop van eroti
sche artikelen.
Alleen de activiteiten van
Highlights worden overgeno
men. Het logistieke centrum en
de medewerkers verhuizen niet
mee. Bij Pabo zijn momenteel
zo'n honderd personeelsleden
in dienst, van wie 85 in Wals-
oorden.Welk bedrag met de
overname van Highlights is ge
moeid, wilde de directie niet
kwijt. Sinds '92 houdt Pabo
zich alleen nog met de verkoop
per post bezig Vorig jaar groei
de de totale omzet met twintig
procent tot bijna vijftig mil
joen gulden. Pabo was al langer
in Nederland, België en Frank
rijk actief. Ruim een jaar gele
den begaf de onderneming zich
op de Oostenrijkse markt en
vorige zomer werd het Engelse
postorderbedrijf Yago overge
nomen.
De rubriek Ondernemend
Zeeland staat onder redactie
van Claudia Sondervan.
Vragen, tips en mededelin
gen kunnen schriftelijk wor
den aangeboden aan de re
dactie van de PZC, postbus
18, 4380 AA Vlissingen, 'of
via fax 0118-470102.
In het laatste jaar van
de twintigste eeuw
- blikt de PZC van dag tot I
dag terug op nieuws
feiten uit Zeeland.
17 maart 1980
door Arjen Nijmeijer
De eerste zonnestralen stre
len achtergebleven reepjes
spandoek aan de hekken rond
de kerncentrale Borssele. Hier
en daar flonkert een doorge
knipte schakel van een keten in
het kortgeknipte gras. De blok
kade is niet meer. Eerst gefopt,
daarna gebroken. Dertig actie
voerders in de cel, de andere ne
gentig afgedropen.
Het begin van de jaren tachtig.
De wereld is maakbaar en actie
voeren het middel. Krakers, ban
de bom, save the whale. En: geen
kernenergie. Dicht moet-ie. die
centrale in Borssele. In maart
1980 praten de Staten van Zee
land daarover, naar aanleiding
van een rapport over het ernsti
ge ongeval in de kerncentrale in
het Engelse Hamsburg een jaar
eerder De Staten wikken en be
schikken: 'Borssele' blijft draai
en.
De formaties Breek Atoomke
ten Nederland (BAN) en Ener
gie Komitee Zeeland (EKZ)
denken er anders over. Een
blokkade is het middel, het doel
is eenvoudig: de centrale moet
dicht. Meer dan honderd actie
voerders nestelen zich op zon
dagochtend 16 maart 1980 voor
de toegangspoort van de kern
centrale. Ze decoreren de boel
met spandoeken, ketenen zich
aan het hekwerk, zingen, scan
deren en weigeren het personeel
van de PZEM de toegang.
Op het verzoek het personeel in
de centrale te laten aflossen,
reageren de actievoerders af
wijzend. Om even later wat
beteuterd toe te kijken als de af
lossing een eindje verderop ge
woon met ladders over het hek
klimt. Maar het is de bestuur
ders niet genoeg. Die actievoer
ders moeten weg.
In de nacht van 16 op 17 maai
slaat de Mobiele Eenheid tot
Met harde hand, naar late
blijkt. De actievoerders plege
alleen lijdzaam verzet, maari
stoottroepen van de politie z&
ten hun honden tegen de
monstranten in en slaan eropij
met de wapenstok. Burgemes
ter Van den Heuvel van Borsö
eist eerst een onderzoek na*
het ME-optreden, maar da
toch weer niet. Er volgen Ki
mer- en Statenvragen. Peis.
neel van de PZEM getuigt dat j
ME inderdaad fors heeft g aan
Alle*
het t
schr;
nanc
mept, maar de regering besfg
uiteindelijk dat de agentenni
buiten hun boekje zijn gegaan
Het is slechts een van de
protesten tegen de opwekkirlburg
van kernenergie en de opsla het
van radioactief afval in Borss
le. Een maand na de uiteenge
slagen blokkade wandelt e?
stoet van tienduizend betogg
door Middelburg, hun bezwt
ren tegen de centrale in tekstt
muziek vervat.
Werk
In december 1994 krijgen dett
genstanders van de kerncentra
le uiteindelijk hun zin. Et
meerderheid in de Tweede Ka
mer besluit dat in 'Borssele'i 0ZB
2003 het licht uitgaat. Nu dit extn
nen zich nieuwe protesten aa ning
de werkgelegenheid is in hetg nen
ding. En met de Statenverkn scho
zingen voor de deur roept trun:
provinciale politiek opeens o(
dat er nog maar eens goed ovt |et
moet worden nagedacht. Ma; een t
de nieuwe protesten klinken ei zegg
kalmpjes in vergelijking metnt wilt
gentien jaar geleden. Het va mee'
niet te vernachten dat een pelc
ton ME'ers binnenkort <pix'
Abdij binnenstampt om vastgf-hetv
ketende Statenleden te ver|zev<
spreiden.
fiOE
geld
burg
lijkt
«ers
kans
belai
gent
roert
Dert
gev°
debt
vesti
Voor
tren.'
gen
jerw
besci
snij'
senli
aan*
616.1
ontb
giste
en\\
J)al
kele
van
wild
zuin
invei
dere
zieni
Be<
D66
door Ernst Jan Rozendaal
WISSENKERKE - Aan de schilderij
en op zijn expositie Meesterlijk heeft
Berry Kuiper in totaal bijna vijf jaar
gewerkt. De kunstschilder uit Zwaag
doet ongeveer twee maanden over een
stilleven, vanwege de precieze en tijd
rovende techniek die daarvoor is ver
eist. De expositie is onlangs geopend
ingalerie De Praktijk in YVissenkerke.
„Ik kan niet exact aangeven hoe lang
ik over een schilderij doe", vertelt
Kuiper. „Ik werk altijd aan drie of vier
schilderijen tegelijk, vanwege de lan
ge droogtijden. Als het ene paneel
staat te drogen, werk ik verder aan een
ander.''
Gezien de technische vaardigheid die
nodig is om het werk van Kuiper te
schilderen, is het opmerkelijk dat hij
geheel autodidact is. Hij maakt stille
vens op een manier die het werk van
oude zeventiende-eeuwse meesters in
herinnering roept. Zijn geschilderde
glazen en potjes zijn zo levensecht dat
het lijkt alsof ze van de plank gepakt
kunnen worden, zijn peren en druiven
zijn om in te bijten.
„Ik ben op mijn achttiende begonnen.
Óver mijn eerste schilderijtjes was ik
heel tevreden, maar toen ik ging kij
ken hoe de oude meesters het deden,
zag ik dat zij veel meer diepte in hun
schilderijen wisten te leggen, dat zij
voorwerpen veel voller konden af
beelden. Ik ben erover gaan nadenken
en gaan lezen. Ik heb de schildersbij
bel van Doerner drie of vier keer door
genomen. Ik lees er nog steeds in.
Eerst snapte ik er helemaal niks van.
maar later raakte ik aan dat boek ver
slaafd. Ik ben gaan uitproberen wat
daarin stond beschreven en langza
merhand kwam ik erachter hoe je als
schilder bepaalde effecten kunt berei
ken."
Mislukkingen
Het leren ging met vallen en opstaan
gepaard. Er waren heel wat misluk
kingen nodig om een stapje verder te
komen. „Ik heb een hele stapel schil
derijen staan die half af zijn. Waarvan
Een stilleven met kookboek van Berry Kuiper.
ik dacht: 'Zo kom ik er niet.' Ze staan
klaar om weer afgeschuurd te wor
den."
Geschuurdwant Kuiper werkt op pa
nelen van masoniet - een hardboard
die met olie watervast is gemaakt. „De
structuur van linnen bevalt me niet",
verklaart Kuiper. „Die blijf je altijd
door de verf heen zien. Daarbij komt
dat doek blijft krimpen en uitzetten,
waardoor de verf gaat barsten en
scheuren. En oorspronkelijk schilder
den kunstenaars ook op een paneel,
alleen zijn ze daarvan afgestapt toen
hun werken steeds groter werden.
Toen werden ze niet meer te tillen."
Kuiper ziet zichzelf niet als een ou
derwetse kunstenaar. Hij probeert
niet alle werkwijzen van oude mees
ters over te nemen. „Ik maak mijn verf
niet zelf. Dat heb ik een tijdje gedaan
en dat was heel leerzaam, maar verf
uit tubes is net zo goed. Mijn stillevens
zijn ook niet oudeiwets in hun kleur
gebruik. Veel stillevenschilders ge
bruiken van die oude bruintinten,
maar ik heb bijvoorbeeld een voor
keur voor gekleurde achtergronden."
.Het genre zelf is ook bepaald niet uit
de tijd. Meer en meer begint realisme
weer in de mode te raken. Op zo'n
Heyboer die met twaalf penselen te
gelijk grote vlakken invult waarvoor
duizenden guldens moeten worden
neergeteld, knapt men blijkbaar op
een gegeven moment toch af. Een jaar
of twintig geleden mocht je eigenlijk
geen stillevens meer maken en tot
voor kort hoorde ik van mijn kunst
handel in Hoorn dat landschappen
veel beter verkochten. Maar die ver
houding is omgedraaid. Hij verkoopt
inmiddels negen stillevens op één
landschap."
Ambacht
„Ik weet niet waaraan dat ligt. Mis
schien dat mensen weer geboeid wor
den door de kunst van het maken, het
ambacht. Het is niet iets wat je zo
maar doet. Overigens is het geen puur
realisme. Ik probeer geen foto na te
schilderen. Ik heb wel eens een foto
gemaakt van de compositie die ik
schilderde. Toen ik die naast het uit
eindelijke schilderij hield, zag je
enorme verschillen. Een schilderij
heeft door zijn structuur meer diepte
dan een foto. En je kunt er iets van je
zelf in leggen."
De expositie duurt lot en met 1 mei, open
vrijdag en zaterdag van 13-17 uur.
BOEKENWEEK 10-20 MAART 1999
MIDDELBURG, Stadsschouw
burg
'Twee op de wip', van William
Gibson, met Rick Engelkes en
Vera Mann. Kostuums en decor
van John Otto, regie van Dick
Hauser.
door Willem Nijsseri
In het kielzog van Arthur Mil
ler en Eugene O'Neill werden
in de jaren vijftig in Amerika
veel stukken geschreven met
psychologisch-realistische the
ma's. Relaties, meer in het bij
zonder de onmogelijkheid om
elkaar te bereiken, daar draaide
het om. En het maakte diepe in
druk, dat menselijke onvermo
gen. Het was in die tijd, dat ook
het stuk 'Two for the Seesaw' (u
it 1958) van William Gibson fu-
rore maakte. Nadien werd wei
nig meer van Gibson gehoord,
maar dat éne stuk werd onver
getelijk.
In Nederland is het tenminste
drie keer eerder gespeeld, met
Guus Hermus en Andrea Dom
burg in 1959, met Jeroen Krab
bé en Willeke Alberti (haar de
buut) in 1971, later nog eens met
Hugo Metsers en Pleuni Touw.
Allemaal karakterspelers, die
zich graag wilden beproeven in
zo'n direct stuk, met slechts
twee uitgesproken rollen, een
confrontatie tussen twee zoe
kende zielen. Daar kun je je in
inleven en op uitleven.
Ook Rick Engelkes en Vera
Mann willen dat heel graag. Dat
merkje. Het is er een ideaal stuk
voor. En het lukt ze ook vrij
goed. Dat de kortstondige liefde
tussen die twee personages hen
allebei - ondanks de pijn - een
stukje verder brengt, dat weten
ze goed over te brengen. Rick
Engelkes speelt zijn machteloze
hunkering zeer geloofwaardig,
in een personage dat veel wil,
maar weinig durft. Met onhan
dige gebaren, met een manier
van spreken waar je steeds in
blijft horen dat hij (Michiel) 'op
de handrem' staat.
De rol die Vera Mann speelt (R
enée) is moeilijker. Ik vind er
minder nuancering in. Wel kan
ze heel mooi, met een ongewoon
ijl hoog stemmetje het 'immer
weibliche' spelen op de momen
ten dat haar personage het niet
meer weet en zich gewoon wil
overgeven aan het stereotiepe in
het spel tussen man en vrouw.
Mooie momenten die jammer
genoeg een beetje blijven liggen
in het spel, want het gaat niet
om de overgave maar om de con
frontatie.
'Twee op de wip' is op één be
paalde manier bekeken zonder
twijfel een tijdgebonden stuk.
Latere opvoeringen werden dan
ook nogal eens 'stoffig' gevon
den. Maar dat het toch steeds
weer op het repertoire komt, be
wijst dat er ook een eeuwig
heidswaarde in het stuk moet
zitten. In een fris en speels decor,
maar vooral in een nieuwe ver
taling (van Coot van Does-
burgh) is geprobeerd om die
waarde te vinden, in scherpe ei
gentijdse dialogen. Het lukt om
daarmee het verhaal nieuw le
ven in te blazen: twee mensen,
die allebei al een teleurstel] ende
relatie achter de rug hebben,
proberen nog één. keer uit, of de
liefde het écht kan winnen van
de achterdocht en de twijfel.
Die elementen van het stuk ko
men helder op de speelvloer te
liggen. Lange tijd kun je meele
ven in de worsteling, maar
waarom het uiteindelijk toch
niet lukt blijft onbegrepen. We
kunnen niet zo diep in de karak
ters kijken, dat bijvoorbeeld
duidelijk wordt waarom Mi
chiel moet terugkeren naar
Amerika. Hij heeft nu pas din
gen geleerd, zegt hij. Maar het
blijven woorden, je ziet niet
goed hoe hij meeverandert met
zijn nieuwe inzichten. Is dat het,
wat wringt? Of hoort dat ook
nog bij het stuk, en past het bij
die rake typering van Renée: „ik
betaal me blauw, en ik krijg al
leen de verpakking!
'Twee op de wip' is op 1 april nog te
zien in schouwburg 'De Maagd' in
Bergen op Zoom.
door Bianca Abrahamse
GOï
verei
serie
de gc
ging
cieel
prat«
wooi
aang
kom
voor
blijk
1991
In h<
enig
zijzi
bezi,
veili
heid
spee
poej
Noo
Ten
wik
met
best
om
mee
voor
Reg.
avoi
hou.
Nora van Bambost
Als het Terneuzense gezin Van
Bambost nog eens gaat verhui
zen, mag er wel een extra auto
voor de boekenverzameling ko
men voorrijden. Moeder Nora
van Bambost (38) koopt maan
delijks een boek.
Voor Nora kan een boek niet dik
genoeg zijn 's Avonds en tijdens
de vakanties ontpopt ze zich tot
een ware boekenwurm. „Span
nend boek. glaasje wijn en een
zonnetje, een prima combina
tie", lacht ze. Haar laatstgele-
zen boek, Papilion van Henri
Charrière, sprak haar enorm
aan. Papillon gaat over een
Fransman die tot levenslang is
veroordeeld in Brits Guyana.
Hij probeert telkens te ontsnap
pen uit de gevangenis. Hoewel
hij wordt gemarteld, houdt hij
zijn eigenwaarde.
„Het verhaal is zeer realistisch
geschreven. Ik zag het echt voor
me en dat vind ik belangrijk.
Een boek moet meeslepend
zijn", vindt Nora. Schrijver
John Grisham is ruim vertegen
woordigd op haar boekenplank.
Het leencircuit tussen bekenden
zorgt voor afwisseling.
Tjerro van Bambost
Net als zijn vader (die van Lm
lum en Forbes houdt) en moed
leest Tjerro van Bambost (1
het liefst spannende verhak
In een rap tempo noemt hij ei
rijtje boeken naar zijn hart:
Griezelbus 1 tot en met 4, Not
de buren bijten en Griezelbet
den, allemaal geschreven do
Paul van Loon.
Tjerro's boekenplank staat v
met het werk van de populai
griezelschrijver. „Ik heb b
grootste deel van de rij zelf g
kocht en lees ze allemaal hf
vaak", vertelt hij trots.
Inmiddels zijn Tjerro's klasg
noten ook getuige van zijn e
thousiame voor jeugdaute:
Van Loon. Tijdens de boekfl
beurten - een korte bespreku
van een jeugdboek voor de kla
werd al heel wat 'afgegriezeld
Om de twee weken loopt Tjei
de Terneuzense bibliotheek bi!
nen. Voor hem is een boek p
goed als het spannend is. H
heeft, ook geen bezwaar als
een lekker dik boek is.
foto Ruben Oreel
Managers van het chemiebedrijf tonen trots hun nieuwe zuiveringsinstallatie, die vier miljoen gulden kostte.
