Ik ben een kleine waarnemer
Elke Nederlander komt in duizend bestanden voor
Voetballer
en columnist
Jan Mulder
Niets
blijft
geheim
reportage zaterdag 27 februari 1999 27
Hij is voetballer, columnist en
bijzit in het programma 'Barend
en Van Dorp'. Een publieksspeler die
gezien, gehoord en gelezen wil
worden. Ongevoelig voor wat het
publiek van hem vindt. Jan Mulder:
„Niets raakt mij, alleen iets met
Johanna of de kinderen."
Roken, zuipen, nachten lang doorhalen
en vreemd gaan. „Weet ik veel hoe
mensen aan dat beeld komen. Het kan me
niet schelen. Ik ga er een beetje in mee.
Omdat ik er zo uit zie, denk ik. Dat hoofd
van me. Maar ik drink niet. Ja soms, een
rode wijn bij de spaghetti. Ik ga ook nooit
naar een discotheek. Ben twee keer met
m 'n jongste zoon tot zes uur 's ochtends uit
geweest in Groningen. Maar dan heb je
het ook over een stad. Amsterdam is een
dorp. Alles gaat er 's nachts om een uur
dicht."
„Ik hou niet van het woord vreemd gaan.
Het klinkt zo negatief, dubieus. Als je het
niet doet, dat vind ik pas dubieus. Ik ben
iemand van de klassieke trouw; veertig
jaar bij dezelfde vrouw. Seksuele trouw is
heel wat anders. Dat is, dat is... net zoiets
als appelgebak. Als een huwelijk goed is,
kun je seksueel ontrouw zijn. Natuurlijk
ken ik ook gevoelens van jaloezie. Maar
erger is het om verlaten te worden. Dat
zou ik verschrikkelijk vinden". De idee
dat zijn Johanna een appelgebakje zou
hebben genoten met Kees van Kooten,
vindt hij wel „opwindend". „Kees is wel
oké. Ik vind het wel leuk, raar. Het is toch
mooi als mensen je vrouw leuk vinden?
Die gereformeerde trouw is onzin. Zeg
maar Urk. Het gaat om de grote trouw:
verantwoordelijkheidsgevoel, van je
vrouw houden en van je kinderen.
Voorkomen
Jan Mulder praat in de bedaagde omge
ving van gearriveerde mannen. Zijn auto
valt niet op tussen de andere, zijn voorko
men wel. Het haar te lang, het overhemd
en zwierige pak te vlot. Hij drinkt cap
puccino en rookt „als een vrouw in de ja
ren vijftig". „Kijk dan, hoe ik rook! Dat is
toch belachelijk. Dat is geen roken. Ik kan
niet inhaleren. Het is meer een handeling.
Ik heb nooit gerookt, het is gekomen door
het schrijven."
Hij heeft niet het verlopen hoofd van een
drinkebroer en nachtbraker. .Zijn gezicht
zit eenvoudigweg te ruim in het vel. Drie
envijftig jaar en geen grammetje vet om
de hangende huid te stutten. Zijn vader
moet er ook zo hebben uitgezien. Kwestie
van genen. „Ik zou niet dertig kilo zwaar
der door het leven willen, maar ik ga er
niet voor hardlopen of naar een fitness
centrum of zoiets. Terwijl ik heel lichame
lijk ben. Ik kan van mezelf genieten. Dat
het allemaal functioneert. Jezelf licht
voelen."
Mulder is een gezinsman. Zijn zoons bel
len hem elke dag. „Niet lang hoor. Geen
half uur of zo. Ik vind het eigenlijk een
beetje tuttig, maar ook erg fijn. Weet je
hoe dat komt? Zo gauw Youri in de auto
stapt, drukt-ie op een knop en gaat bellen.
De techniek werkt het ook in de hand hè".
Geret (schilder, caféhouder en snow-
boardkampioen in Andorra) belt ook da
gelijks. „ik zou ze het liefst in huis heb
ben. De hele dag om me heen. Lekker
tegen elkaar aan kletsen." De ene zoon
voetballer, de ander schilder Mulders ta
lenten gelijkelijk verdeeld. Mooier nog.
„Youri heeft een intrigerende manier van
schrijven. Youri is sterk. Hij heeft een ge
weldige logica en kan heel helder redene
ren."
Liefdesverklaring
In Familie-album, het boekenweekessay
van dit jaar, brengt Mulder een ode aan
zijn zoons, Het is een liefdesverklaring
zonder enige reserves. „Ik ben niet zo voor
het uitspreken van gevoelens. Dat moet je
niet doen. Het leidt er wel toe dat je nooit
eens zegt: ik hou van je. Daarom vond ik
het zo leuk dat ze me hiervoor vroegen.
Anders had ik er nooit over geschreven.
Nu word ik gedekt door de opdracht. An
ders is het zo aanstellerig.
De geboorte van Youri herinnert hij zich
als een „onbeschrijflijk vol gevoel".
„Maar ik weiger te zeggen dat het leven
om kinderen gaat. Als je geen kinderen
hebt, dan mis je niets." De geboorte van
zijn zoons rekent hij tot de gelukkigste
momenten van zijn leven. „Mooier dan
het moment van scoren? Nee zeg, nu ga je
wel erg ver Zo'n bevalling is wel leuk,
maar wat heb je daar te doen als man. Ga
maar in de kamer ernaast zitten, wachten
tot er iemand komt die zegt; meneer Mul
der, u bent vader geworden van een zoon.
Al dat moderne gedoe. Filmen voor de kut
van je vrouw. Ja, ik was wel bij de beval
ling. Maar niet filmend!
's Avonds is hij thuis bij zijn Johanna en
geliefde tekstverwerker. Mooie dingen
doen met woorden. Zijn hoogtepunt van
de dag. „Ik ben een schrijver, een colum
nist. Ik heb er gevoel voor. Alles wat met
taal te maken heeft, vind ik mooi. Uit
drukkingen die mensen gebruiken, de
vulpen met dopIk hou van de schoonheid
van het woord."
Poppenkast
Om de dag prijkt zijn column op de voor
pagina van de Volkskrant. De andere da
gen zijn voor Remco Campert. „Om zes
uur ga ik zitten en ga schrijven. Een uur
later is het af. Het gebeurt me nooit dat ik
niet weet waarover ik zal schrijven. De
wereld is een poppenkast. Materiaal ge
noeg."
Mulder is gaan schrijven toen zijn carri
ère als voetballer stuk liep op zijn knieën.
„In het begin schreef ik belabberd. Nee,
echt. Het was niks. Als ik dat terug lees...
ManPijnlijkHij ziet nog altijd vooruit
gang, maar beschouwt zichzelf meer
voetballer dan schrijver. „Het is niet te
vergelijken, maar ik denk dat ik beter ben
in voetballen dan in schrijven. Ik vind
voetbal meer bij me passen. Als 6-jarig
jongetje droomde ik ervan voetbalster te
zijn. Omdat nu weer te verloochenen..."
Hij heeft nog bitter weinig met voetbal.
„Ja, Youri, Voetbal wordt beheerst door
een waanzinnige commercie. En dat is
geen weemoedig gepeins. Er is gewoon
steeds minder aan. Elke avond een wed
strijd op televisie, verminkt door televi
sieregisseurs. Eén in plaats van zeventien
camera's. De close-ups, de vijftien herha
lingen van een doelpunt. Ik zie bijna geen
wedstrijd meer uit.
Schrijven is zijn passie. Geen roman. Of
heel misschien, maar niet als ideaal.
„Daarvoor zie ik mijn plaats in de litera
tuur te scherp. Als columnist word je mis
vormd. Wat je schrijft, moet kort en leuk
zijn. Ik ben op m'n plaats als kleine waar
nemer. Een roman schrijven vind ik ook
niet per se hoger dan fragmentarisch
schrijven. Nee, ik ben tevreden met het ta
lent dat ik heb."
Domweg gelukkig in de Dapperstraat.
„Ik stond altijd bekend als chagrijn en
mopperkont. Dat ben ik niet. Als voetbal
ler wel. Dan was ik kritisch enzo. Klaagde
ik over de te kleine kousen, waarvan de
hakken onder je voet gaan zitten. Vonden
de mensen niet leuk. Nu vinden ze me wel
leuk. Er zijn mensen die vanuit de auto op
de snelweg naar me lachen!
Nog even en Neerlands 'angry young man'
is ingekapseld. Sinds deze week is hij da
gelijks te zien in het praatprogramma van
Barend en Van Dorp. Een rechtstreekse
talkshow over sport, politiek, cultuur,
wat dan ook. Met Mulder als 'deskundige
in alles'. Altijd goed voor een dwarse toon,
scherpe sneer, grappig gezwets of nors
zwijgen.
De idee voor een dagelijkse talkshow
werd geboren tijdens de WK-voetbal toen
de drie mannen vanuit Frankrijk vier we
ken lang dagelijks Villa BVD presenteer
den. Na zijn Franse vakantie (Johanna
was ook mee) kreeg Mulder een contract
aangeboden voor twee jaar.
„Ik heb ja gezegd om financiële redenen.
Ik word ongelofelijk goed betaald. Het is
misplaatst dat ik voor zo 'n televisieoptre
den een veelvoud krijg van hetgeen ik
voor een column verdien, maar het is wel
zo."
Discussiëren
Mulder is toch al een rijk man? De villa in
Bussum („Verkijkje niet opBussum. Dit is
geen Laren. Bussum is behoorlijk ordi
nair. Het lelijke eendje van 't Gooi), de co
lumns, de theatertournees met Remco
Campert, de vele schnabbels op congres
sen („Het is niet goed om altijd in je eigen
keuken te staan. Je moet ook eens ergens
anders kijken. Ook vanwege de taal. Zo
ben ik vorige week naar een congres voor
halsslagaderspecialisten geweest").
„Rijk? Nee. Ik kan geen privé-jet kopen.
Ik kan me geen Ferrari permitteren. Een
auto van tweehonderdduizend gulden
lukt ook niet. Maar ik doe het niet alleen
vanwege .het geld. Henk en Frits zijn
vrienden. En ik hou van discussiëren".
Villa BVD roept geen herinneringen op
van een discussieprogramma. Het was
meer de vijf-uur-show voor mannen.
„Veel erger soms! Maar ik vond het leuk
om te doen. Dat gekwek in een live-uit
zending. Ik heb een aantal uitzendingen
teruggezien en het viel me mee. De sfeer
was goed."
Villa BVD, Barend en Van Dorp. Het zijn
misschien wel de enige marmenprogram-
ma's op televisie. Door en voor mannen
gemaakt. Als vrouw voel je je toeschou
wer van mannen onder elkaar. Drie oude
re, soms zeurende mannen, die, waren zij
vrouw, alleen al vanwege hun leeftijd van
het scherm waren gehaald. „De sfeer van
jongens onder elkaar? Ik weet niet waar je
het over hebt. Wat is dat?"
Hij heeft geen zussen, geen dochters en
ziet geen verschil tussen mannen en vrou
wen. „Afgezien van lichamelijke, zijn er
geen verschillen tussen mannen en vrou
wen. Het ligt aan de maatschappij, maar
dan ook alleen maar. Het komt door on
derdrukking en domheid. Allemaal soci
aal-cultureel bepaald. Mannen en vrou
wen zijn hetzelfde. Wat is nou mannen
onder elkaar? Zeker net zoiets als vrou
welijke intuïtie? Bestaat ook niet. Ik word
kriegel van dat soort gesprekken. Straks
ga je nog zeggen dat vrouwen niet kunnen
schaken. Allemaal conventies, vooringe
nomenheid, interessant gebabbel." De
trainers die verhalen dat de coaching van
een mannen- en vrouwenteam verschilt,
zijn niet wijs. „Ja, vrouwen worden onge
steld, maar voor de rest is het precies het
zelfde. Als je daar verschil in ziet, ben je
niet goed snik, ja zelfs dubieus."
,Het aantrekkelijke van televisie is dat de
wereld erom draait. De aandacht is gefo
cust op televisie. Ik houd wel van publiek.
Ik was vroeger ook een publieksspeler.
Voor honderdduizend mensen in Madrid
spelen. Fantastisch. Zo is het voor televi
sie leuk om iets te zeggen wat in de aan
dacht staat. Ik verkondig wel een mening,
maar wel met enige zelfspot. Het gaat mij
alleen maar om een grappige manier van
tijdverdrijf. Als je zoiets doet, vind ik,
moet je de mensen onderhouden".
Rommelig
Hij hoopt op „een beetje rommelig pro
gramma", waar niet alles tevoren wordt
doorgesproken. „Teveel staat vast. Tele
visie geeft nauwelijks speelruimte. Politi
ci worden niet hard genoeg geïnterviewd.
Het is allemaal inside-ironie." Hij zou
graag met mevrouw Jorritsma willen
spreken. Over de Bijlmerramp. Maar
nooit alleen een praatprogramma. „Dan
moet je ook presenteren en zo. Ik zou niet
graag de leiding van een programma heb
ben." Liever is hij de verrassende spits,
die af en toe opduikt en een punt maakt.
En als-ie mist, dan zal het hem een zorg
zijn. Vernietigende recensies laten hem
koud. „Van lofprijzingen word ik ook niet
andersNiets raakt mijalleen iets met Jo
hanna of de kinderen."
In Familie-album vraagt hij zich af hoe
door zijn zoons herinnerd willen worden.
„Ik? Ik ben helemaal niet uit op invloed of
herinneringen. Dood is dood. De volgende
dag doet je vrouw het al met een ander.
Geen herinneringen. Ook geen begraf enis
graag. Geen sprekers. Kun je dat nu even
regelen?"
Monique de Knegt
Hoezo privacy? We worden in ons land van
alle kanten in de gaten gehouden.
Bedrijven en instanties weten de meest intieme
dingen over ons. Van sofinummer tot
lingeriemaat, van inkomen tot huisdier. Van
mobiele telefoontjes tot favoriete automerken.
En vorige week werd duidelijk dat onze
persoonsgegevens bij sommige gemeenten ook
al niet veilig zijn. Ons hebben en houden komt
zonder dat we daar bij stilstaan steeds meer
bloot te liggen. Daar bovenop lijken we een
inperking van onze privacy op straat
klakkeloos te accepteren als het buiten de deur
maar veiliger wordt. Meer camera's, fouilleren,
afluisteren, infiltratie.
Hoezo privacy? De Nederlander staat
geregistreerd in achthonderd tot dui
zend elektronische bestanden. Zo weet de
PTT waarheen ik bel en hoe laat. Het post-
orderbedrijf weet dat ik maatje 38 draag.
Als ik benzine tank, word ik bekeken door
de camera. Via mijn Air Milesspaarkaart
is het een fluitje van een cent om te achter
halen welke producten ik bij V&D koop
en hoe vaak ik daar met mijn spaarkaart
afreken.
Hoezo privacy? Laat ik nou altijd hebben
geloofd dat mijn persoonsgegevens bij
een veste van betrouwbaarheid als de
gemeente in goede handen zijn. Niets is
minder waar, zo blijkt uit een vorige week
gepubliceerd rapport van de Registratie
kamer. Ambtenaren springen verontrus
tend slordig om met bestanden waarin die
komen er niet onder uit om zich te regi
streren bij de gba's. Daarom mogen ze
verwachten dat er zorgvuldig met de ge
gevens wordt omgesprongen, aldus Bor-
king. „Dat inzicht mist men eigenlijk."
Onderzoek
Borking doet onder meer de aanbeveling
om periodieke onderzoeken te doen naar
de beveiliging van gegevens. Ook zou pri
vacy gevoelige informatie versleuteld
moeten worden en alleen toegankelijk
moeten zijn voor bevoegde ambtenaren.
Eerder slaagden journalisten van het Ra
dio 1 Journaal erin persoonsgegegevens
los te krijgen over slachtoffers van 'stal
kers'.
Bart Crouwes van diezelfde Registratie
kamer komt „gelukkig ook heel veel be
drijven tegen die zorgvuldig omgaan met
persoonsgegevens. „Zebeseffen dat nega
tieve publiciteit hierover hen alleen maar
kwaad doet. De gemeente Ede is een goed
voorbeeld. Daar hebben ze ruim een jaar
gediscussieerd voordat de camera's in het
uitgaansgebied worden opgehangen. Ze
wilden zeker weten dat ze de zaak goed
aanpakten."
Helderheid over wie welke informatie be
zit en met welk doel deze wordt gebruikt
is van groot belang, meent advocaat pri
vacyrecht en universitair docent in Lei
den G.J. Zwenne. „Veel informatie wordt
onzichtbaar en op de achtergrond verza
meld. Sluipenderwijs kunnen rare situa
ties ontstaan. Zo zou de fiscus bijzondere
interesse kunnen tonen in gegevens van
rekeningrijders en de sociale dienst zou
'informatie kunnen kopen van houders
van een AH-bonus card.
De ingewikkelde informatiesamenleving
maakt het volgens hem steeds lastiger om
de privacy van burgers sluitend te rege
len. „We betalen met z'n allen een prijs
voor onze comfortabele samenleving."
Anne Marie van der Kolk
gegevens zijn opgeslagen. Bij onderzoek
in Langedijk, Breda en Almelo kwam
nogal wat vuil boven water. Ambtenaren
die passwords uitwisselen, zodat er be
standen opengingen, die voor pottenkij
kers gesloten hadden moeten blijven.
Geknabbeld
Er wordt voortdurend geknabbeld aan de
bescherming van onze privé-sfeer. De
Consumentenbond maakt zich in dat ver
band zorgen over het rekeningrijden. Ge
gevens kunnen te makkelijk worden ge
bruikt voor commercieel gewin, is de
vrees. Registratie zou alleen mogelijk
moeten zijn als de automobilist niet heeft
betaald bij het passeren van een elektro
nische poort. Anders komen er gegevens
over teveel individuen vrij die bijvoor
beeld door openbaarvervoerbedrijven
kunnen worden gebruikt om automobi
listen in bus en trein te praten. De artsen
organisatie KNMG is boos op verzeke
ringsmaatschappij Reaal omdat deze bij
arbodiensten vertrouwelijke informatie
lospeutert over zieke werknemers.Per 1
mei komt er een nieuwe wet die de privacy
van de burger regelt: de wet bescherming
persoonsgegevens vervangt de wet per
soonsregistraties. De huidige wet houdt
zich bezig met de registratie van per
soonsgegevens, de nieuwe richt zich op de
verwerking ervan. De nieuwe wet moet de
burger meer bescherming bieden tegen
het verspreiden van allerlei gegevens. Dat
kan door gegevens te coderen want dan
worden ze losgekoppeld van personen. De
Consumentenbond vindt dat patiënten
allemaal een klantnummer moeten krij
gen. Alleen bedrijven die de code kennen,
weten de informatie te ontcijferen.
De nieuwe wet regelt ook dat een organi
satie vooraf moet aangeven dat ze gege
vens van personen gaat verwerken en wat
ze met de resultaten gaat doen. Als ie
mand niet wil dat zijn gegevens voor een
Veel mensen hebben geen idee dat hun gegevens her en der liggen opgeslagen.
foto Hans van den Hoedt
commercieel doel worden gebruikt zal hij
dat - tenminste in theorie - makkelijker
kunnen tegenhouden.
Ook in de nieuwe wet staat dat een besluit
over een individu niet alleen mag worden
genomen op basis van gegevens op een
computerlijst. Iedereen heeft het recht te
vernemen waarom een beslissing over
hem is genomen. Of een inboedelverzeke
raar die zijn premie op postcodegebied
aanpast, zijn beleid zal veranderen omdat
een individu dat wil, staat volgens de
Consumentenbond lang niet vast.
Toezicht
Het toezicht op de naleving van de wet
over de persoonsgegevens is in handen
van de Registratiekamer. De nieuwe wet
zit goed in elkaar, vindt de Kamer, maar
organisaties moeten zelf meer initiatief
tonen om interne gedragscodes op te stel
len die meer specifieke zaken regelen.
Woordvoerder Bart Crouwers: ,,\(poral de
privatisering van de sociale zekerheid is
een bron van zorg. Arbodiensten, sociale
verzekeraars en verzekeringsmaatschap
pijen gaan heel nauw samenwerken
waardoor verschrikkelijk veel gegevens
over mensen beschikbaar komen. De
ABN AMRO en verzekeraars hebben al
laten weten dat zij die gegevens ook wil
len gebruiken voor commerciële doelein
den. Wij vinden dat de bescherming van
persoonsgegevens op dit punt niet goed is
geregeld."
Maar ook gemeenten laten steken vallen.
De Registratiekamer maakte vorige week
bekend dat de persoonsgegevens in de ge
meentelijke basisadministraties (gba)
niet goed zijn beschermd. Medewerkers
zijn slecht op de hoogte van de regels. Ook
worden persoonlijke gegevens veel te
makkelijk aan derden verstrekt. Lid van
de Registratiekamer, Borking, vond dit
gebrek aan kennis en de onvoldoende be
veiliging „onaanvaardbaar" en pleitte
voor „drastische" maatregelen. Burgers
