Doek valt voor pretpark Alpen PZC Souburgers skiën ontspannen aan goede kant van berg Begrip van de bergen redt ervaren alpinist buitenland Pijnlijke spot met jodelaars van radio gehaald Lawinedrama's dwingen tot bezinning over omgaan met wintersportgebieden Fritz Kessler (77) uit het Oos tenrijkse Klösterle spreidt zijn handen in de lucht en slaat zijn ogen op naar de grijze ber gen. „Als de sneeuw eenmaal gaat rollen, is het net vloeibaar beton in massa's van soms een kilometer breed. Niet te stop pen. Daar is niets tegen opge wassen." Wandelaars overleven in iglo Drama schokt Groenlo en Lichtenvoorde vrijdag 26 februari 1999 van onze redactie binnenland STUTTGART - Telecombcdrijf Debitel heeft het radiospotje met als strekking 'ga je naar de sneeuw, neem vooral je mobiele mee' uit de ether gehaald. Het lawineleed in Oostenrijk maakt de reclame met in de hoofdrol jodelaars 'te pijnlijk' en 'te zuur', aldus de directie van Debitel. Ook heeft het Hoofddorpse concern om die reden honderden posters uit zijn 1200 verkooppunten laten verwijderen. Op die plakkaten staan twee mannetjes afgebeeld die zijn ingesneeuwd. Slechts een paar ski's en een mobiele tele foon steken boven de sneeuw uit. Anderhalve week geleden startte Debitel de sneeuwcam- pagne. Een ongelukkiger mo ment had het telefoonbedrijf niet kunnenkiezen, beaamt di recteur R. du Croix na afloop van de toelichting op de beurs gang van het Duitse moederbe drijf in Stuttgart. „Zoiets ver zin je niet." Financieel-directeur J. Jansen vindt het nog steeds een goed 'idee om een mobiele telefoon mee te nemen op vakantie, maar dat kan het telecombe- drijf nu even beter niet van de daken roepen. „De situatie in Oostenrijk is zuur, dus daar moet een bedrijf heel voorzich tig mee omgaan." Aanvankelijk zou de radio campagne nog enkele weken door hebben gelopen, maar Debitel houdt zich op reclame- gebied even koest. Du Croix: „Voorlopig doen we een tijdje niks meer." ANP Hulpverleners stappen in een sneeuwbui uit een helikopter. Tientallen doden, een veelvoud aan gewon den, tienduizenden inwo ners en vakayitiegangers ingesneeuivd, massale evacuatiesHet sneeuw- paradijs in het hart van Europa blijkt plotseling geen amusementspark waar voor de prijs van een skipas eindeloos kan wor den gedold. De natuur slaat toe. Domme pech? Voorbode van een klimaatsverandering? Of betalen we nu de tol voor de jarenlange ongebrei delde uitbreiding van ski gebieden? door Monique en Peter de Knegt Reusachtige poederwolken die met snelheden van twee-, drie honderd kilometer per uur de berg afstuiven. Bijna geruisloos naderend. Op het moment dat het gerommel van onweer hoor baar is, is de lawine al zo dicht bij dat er geen ontkomen meer aan is. Bomen knappen als luci ferhoutjes, huizen storten in en mensen worden hulpeloos mee gesleurd en bedolven. De witte dood is angstaanja gend. Onmiddellijke hulp is van levensbelang. Binnen een uur zijn twee van de drie slachtof fers gestikt in een volstrekt machteloze situatie. Bewegen lukt niet, roepen is zinloos want niet hoorbaar. Slachtoffers kun nen enkel hopen dat ze op tijd door speurhonden of reddings werkers worden gevonden. Wetenschappers hebben in een lawinegebied een huis gebouwd en volledig uitgerust met came ra's. De beelden van de vernieti gende kracht van de lawine worden op de Oostenrijkse tele visie bij herhaling uitgezonden. Het is een overrompelende regi stratie. Kessler is eens ter nauwer nood ontsnapt aan een lawine. Als ei genaar van een taxibedrijf reed hij vele jaren koningin Juliana en prins Bernhard met de prin sesjes van hun onderkomen naar de skigebieden. Altijd zon der problemen. Maar met een andere gast, de prins van Bei eren, kwam hij jaren geleden in een lawine terecht. „We reden met een bus en twee auto's vol toeristen richting Lech. Plotse ling hoorde ik een zoevend ge luid. Zowel voor als achter mijn auto lag vanuit het niets een me tersdikke laag sneeuw op de weg. Toen ik eroverheen kon klimmen zag ik de ramp: de la wine had de bus aan de boven kant geraakt en als een speelbal het dal ingeworpen. Tientallen doden en zwaargewonden." Avonturiers Lawines waarbij doden vallen, worden doorgaans veroorzaakt door skiërs of snowboarders. Alle waarschuwingen nege rend, verlaten steeds meer waaghalzen de pistes voor de sensatie van maagdelijke sneeuw. Niet geprepareerde sneeuw kan echter gevaarlijk zijn, In ongunstige situaties is het gewicht van een enkele skiër voldoende om een lawine te ver oorzaken. Maar deze winter is alles an ders. Het zijn geen avonturiers die de vernietigende muren van sneeuw in Zwitserland en Oos tenrijk hebben laten rollen. „Het zijn spontane lawines, ontstaan in extreme omstandig heden. In zeven dagen tijd is bo ven de 1400 meter drie meter sneeuw gevallen. Plaatselijk zelfs vier meter. Door de relatief hoge temperaturen heeft de sneeuw zich niet kunnen hech ten. Extra probleem is de sterke noordwestelijke wind die op de vier, vijf meter hoge sneeuw- wallen beukt. Dat geeft enorme spanning. En nu wordt het plot seling veel warmer, waardoor de toplaag van het sneeuwdek gaat smelten en grote delen kunnen gaan schuiven. Deze natte lawi nes doen in kracht niet onder voor die van losse sneeuw", zegt lawine-waarnemer Grabber van het Lawine-instituut in het Oostenrijkse Bregenz. In het befaamde Sneeuw- en Lawine-instituut in het Zwit serse Davos wordt de sneeuw vlok al bijna zeventig jaar in al zijn vormen en dynamiek bestu deerd. Sinds de 'lawine-winter' van 1951/1952, waarbij 98 men sen de dood vonden, gaat de aandacht vooral uit naar betere bescherming en een effectiever waarschuwingssysteem. Sneeuwnetten en grote beton nen en stalen constructies moe ten wegen en huizen in lawine gevaarlijke gebieden bescher men. In het laboratorium van het in stituut, 2662 meter hoog op de top van de Weissfluhjoch, wor den sneeuwkristallen nage maakt. Op de driedimensionale reconstructies worden vervol gens computerprogramma's losgelaten die de lawineprogno ses moeten verbeteren. Als waarschuwingssysteem is een netwerk van meetstations opgezet. Om het uur worden ge gevens als sneeuwhoogte, tem peratuur, windrichting en windsnelheid opgeslagen en doorgegeven ter beoordeling van lawine-experts. Maar ondanks alle investerin gen en expertise vallen er lawi nes naar beneden op plekken waar niemand ze had verwacht. „Er is een oude boerenspreuk die zegt dat je nooit kunt weten wanneer en op welke plaats een lawine naar beneden komt. Zo is het nu eenmaal", zegt burge meester Hubert Sprenger van het Oostenrijkse dorpje St. An ton, dat in 1988 werd getroffen door een 'onbeschrijfelijke' ramp en deze dagen gespannen afwacht of de sneeuw opnieuw ongeluk zal brengen. Zeven doden en vele gewonden waren er destijds in St. Anton te betreuren. „Er kwamen tonnen sneeuw naar beneden. Dat moet je met eigen ogen gezien hebben, anders geloof je het niet", zegt Walter Stolz van de lawinecom missie, die zijn eigen moeder bij de ramp verloor. ..Niemand had toen voorzien dat juist van die kant de sneeuwmassa een deel van het dorp begroef", aldus Stolz. „Er zijn inmiddels zes miljard Oostenrijkse schilling (960 miljoen gulden) geïnves teerd, maar toch zullen we het moeten nemen zoals het is, als het fout gaat." De eerste bewo ners van huizen in St. Anton zijn inmiddels geëvacueerd. Kleiner Ook de dodelijke lawine in Gal- tür die over een breedte van achthonderd meter losbarstte, was niet te voorzien. Geoloog Karl Kleeymayr: „In 1919 kwam vanaf die berg voor het laatst een lawine en die was bo vendien veel kleiner. Verhinde- ren kan men het nooit, maar we zullen door moeten gaan met de vernieuwingen en verbeterin gen van de beveiliging. Lawines zijn niet te voorkomen, slachtoffers evenmin. Wel pleit Kleeymayr voor een verbete ring van de prognoses door een betere coördinatie van de ver schillende 'lawinecommissies'. Moeilijker is het om (jonge) ski ers en snowboarders ervan te doordringen dat ze op de pistes moeten blijven. De waaghalzen hebben doorgaans geen enkele notie van gevaar. Ze dragen geen reflectoren of lawinepie pers die een eventuele zoekactie vergemakkelijken. Daarbij we ten ze niet wat te doen als vrien den onder de sneeuw bedolven raken. De meeste snowboarders gaan hulp halen, terwijl in de wedloop tegen de tijd zoeken het allerbelangrijkste is. Het Lawine-instituut in Davos heeft een airbag ontwikkeld die als een rugzakje wordt omge bonden. In aanraking met een lawine blaast het kussen zich vanzelf op. Slachtoffers hebben hierdoor meer ruimte en dus langer zuurstof in afwachting van redding. Gezien de prijs van 2400 is de levensverlengende airbag slechts voor weinigen weggelegd. Bos Slimme waarschuwingssyste men, airbags, de gevarenzones die bij nieuwbouw het lawine risico aangeven in de kleuren groen (veilig), geel (niet zonder risico) en rood (gevaarlijk) kun nen hooguit cle schade van lawi nes beperken. Voorkomen niet. Lawines zijn de natuur eigen. Maar wie ingrijpt in de natuur kan ook het verloop van lawines beïnvloeden. Wetenschappers zetten grote vraagtekens bij de boskap ten faveure van skige bieden. Voor elke boom wordt weliswaar een andere geplant (het aantal hectare bos in West- Oostenrijk is de laatste twintig jaar zelfs toegenomen), maar om wat voor bossen gaat het dan? Productiebossen of zoge- Reddingswerkers worstelen zich noemde 'banwalder', die speci fiek bedoeld zijn om dorpen te beschermen tegen lawines. Vooral de hoogte waarop de bo men staan is van belang. Juist hoog op de hellingen kan een la wine nog worden gebroken. La ger, als de sneeuwmassa een maal snelheid heeft gemaakt, is er geen houden meer aan. Toerisme En hoe gezond zijn de bossen nog? Volgens Marnix Viëtor, se cretaris en projectleider van het Nederlands Alpenplatform, waarbij zowel toeristische als milieuorganisaties zijn aange sloten, is de vitaliteit van de bossen in de Alpen de afgelopen jaren afgenomen door toedoen van het toerisme. Langs belang rijke verkeersaders als de Got- thardtunnel en de Brennerpas zijn de bossen er slecht aan toe. Afgelopen weekeinde is het dorpje Bristen nabij de Got- thardtunnel deels geëvacueerd, omdat het bos geen bescher ming meer biedt tegen lawines. De meeste Oostenrijkers en Zwitsers wuiven het toerisme als boosdoener weg. Er is ge woon uitzonderlijk veel sneeuw gevallen. Puur toeval. Of niet? Voor de stichting Natuur en Mi lieu past de extreme neerslag precies in het beeld van een ver anderend klimaat. Beleidsmedewerkster Marleen Bootsma: „Een klimaatsveran dering geeft meer extremen in temperatuur, neerslag en storm. De afgelopen jaren hebben we het ene na het andere record ge had. Gemiddeld hoge tempera turen, overvloedige regen, veel storm en nu dit weer. De extre men stapelen zich dusdanig op dat toeval steeds onwaarschijn lijker lijkt. We zijn aan het spe len met de aarde. De aarde warmt op, het klimaatsysteem raakt in de war. Het is de hoog ste tijd dat we het klimaatpro bleem serieus nemen. De op- wanning kan niet worden teruggedraaid. Als we nu pas op de plaats maken duurt het nog zo'n honderd jaar voordat de si tuatie zich stabiliseert". Het KNMI erkent dat extremen Kappeler/RTR passen in het beeld van een ver anderend klimaat, maar vindt het nog te vroeg om een verband te leggen. Feit is dat de extreme weersge steldheden steeds meer levens eisen omdat de mens op plekken huist, waar vroeger niemand woonde. Geen mens die zijn huis vroeger bouwde in de uiter- waarde van de MaasNu welEn waar vroeger muren van sneeuw naar beneden denderden in het niets, staan nu soms vakan tiechalets of skiërs. Huisvesten De Alpen trekken jaarlijks twintigmiljoen toeristen, waar van twee miljoen uit Nederland. Om al die mensen te kunnen huisvesten, is ook gebouwd in minder veilige gebieden. Vooral Italië en Frankrijk gaan volgens het Nederlands Alpenplatform soepel met veiligheidsvoor schriften om. „Vanuit het toe risme gaat een enorme druk uit. Niet altijd wordt voldoende re kening gehouden met de veilig heidsvoorschriften", zegt Al penplatform-zegsman Viëtor. En soms lijkt het alsof de veilig heid welbewust ondergeschikt wordt gemaakt aan de enorme commerciële belangen van het toerisme. De dag na de lawine ramp in Galtür verklaarde een meteoroloog van de Oostenrijk se televisie dat een college en hij al dagen tevoren hadden ge waarschuwd voor de enorme sneeuwmassa's die zich op de bergen boven het dorp hadden verzameld. De autoriteiten hadden strenge voorzorgsmaat regelen moeten nemen. De be zorgdheid van de meteorologen werd niet op prijs gesteld. Hun waarschuwingen zouden alleen maar paniek veroorzaken onder de toeristen. Tien dagen geleden ging de weg die de luxe skioorden Lech en Zurs met de buitenwereld ver bindt, voor een aantal uren open ter onderbreking van het isole ment van de bon ton. De lawine commissie had grote bedenkin gen, maar zwichtte voor de druk van huizenbezitters en hote liers. Viëtor: „De Alpen zijn een con sumptiebestemming geworden. Iedereen moet overal kunnen komen en alles kunnen doen. We moeten accepteren dat de Alpen een natuurgebied vonnen en dat niet alles functioneert volgens de menselijke maat. In onze over-georganiseerde samenle ving denkt de westerse stede ling alles te kunnen regelen. Ik hoop dat deze mensen nu met de neus op de feiten zijn gedrukt. Dat hun ogen geopend worden voor de schoonheid, kwetsbaar heid en het gevaar van het Al pengebergte. Mensen moeten beseffen dat ze er te gast zijn en een aantal dingen voor lief moe ten nemen." GPD door Maurits Sep VLISSINGEN - Een prachtige dag. Lekker zonnetje, goede ba nen - prima weer om te skiën. En dal hebben ze gisteren dan ook gedaan, vertelt Peter Masius uit Oost-Souburg. Hij zit sinds za terdag met familie en vrienden in het Oostenrijkse Serfaus, ten oosten van Galtür. Maar dan aan de goede kant van de berg, waar niet voortdurend het ge vaar van lawines op de loer ligt. „Ik heb vandaag echt genoten." De Nederlandse media staan bol van de berichten over inge sneeuwde dorpen, lawines die wintersporters verrassen en evacuaties van bergdorpen. Vanzelfsprekend is de Oosten rijkse televisie de belangrijkste bron van informatie voor de mensen ter plaatse. „Daar kun nen we zien welke skipistes en liften nog open zijn. Maar ver der worden we niet zo goed ge ïnformeerd", vindt Masius. „Je moet er zelf om vragen, bij de skileraren. Ik ga dus maar af op hun deskundigheid." Maandagochtend ontstond wat paniek toen juist op het moment dat iedereen de berg op wilde om skiënd naar beneden te gaan, een lift werd bedolven door een kleine lawine. „Er stonden zo'n zeven mensen on der. Omdat de skileraren alle maal in de buurt waren, konden die mensen snel worden gered. Niemand raakte gewond." door Wim Vonk DEN HAAG - Hij behoort tot de weinigen die een lawine kan na vertellen. Alpinist Bart Vos heeft er zelfs verschillende overleefd. De zwaarste had plaats tijdens zijn solobeklim ming van de Dhaulagiri in het Himalaya-gebergte. „Het was voorjaar 1994," ver telt Vos. „Ik had net een steil sneeuwveld overgestoken en stond onderaan de gletsjer. Ik dacht een veilige plek te hebben uitgezocht. Het rommelde steeds al wat, maar opeens hoorde ik een geweldig harde knal. Het hele sneeuwveld be gon te golven, een fascinerend gezicht. Plotseling zag ik dat ik direct in de lijn van de lawine stond." Instinctmatig De ervaren bergbeklimmer deed instinctmatig wat hij moest doen. „Ik legde mijn pikkel, ski- stokken en ijsbijl aan de kant en maakte mezelf zo klein moge lijk: de ene arm om mijn hoofd en de andere om de knieën." Vos werd door een golf van sneeuw, modder en ijsblokken meegezogen naar beneden. „Ik weet niet hoe lang het heeft ge duurd, maar toen ik mijn ogen opsloeg, lag ik aan de rand van een dertig meter diep ravijn. Ik kon me bevrijden en heb op die plek een foto van mezelf ge maakt. Overal op mijn lichaam zaten stukken ijs, tot in m'n on derbroek toe. Ik had het geluk dat ik even later ook mijn spul len terug vond. Toen ik het ver nietigende spoor van de lawine zag, maakte dat een diepe in druk op me." Hij maakte ook enkele kleinere lawines mee, zowel in de Hima laya als in de Alpen.,Ik wist bo ven te blijven door zwembewe gingen te maken en door me goed vast te houden aan een touw." Maar Vos benadrukt dat deze gebeurtenissen niet te ver van onze redactie binnenland GROENLO - De inwoners van Groenlo en Lichtenvoor de hebben met grote versla genheid gereageerd op het drama in het Oostenrijkse skioord Galtür. Daarbij kwamen twee vaders en drie kinderen uit deze Achter- hoekse plaatsen door een la wine om het leven. Naar het vierde kind wordt nog ge zocht. „Een ongekend drama dat de hele gemeenschap schokt", is de eerste reactie van de Lichtenvoordse bur gemeester R. van Rijckevor- sel. Gisteren werden de lichamen geborgen van het Lichten- voorder René te Brake (44), zijn 6-jarig zoontje Jesper en 9-jarige dochter Marthe. Ge lijktijdig werden ook de li chamen van Tonnie jaar werk (44) en zijn zoon Freek (8) uit Groenlo gevonden. Er wordt nog gezocht naar de tweede zoon, de 6-jarige Job. De twee echtgenotes willen Galtür pas verlaten als ook hij gevonden is. In de twee Achterhoekse Woensdagochtend moesten ze hun appartementen even verla ten omdat gecontroleerd een la wine werd veroorzaakt, vertelt Masius. „Maar verder hebben we de afgelopen dagen heerlijk kunnen skiën. De andere kant van de berg, bij Fiss, is wel afge sloten. Omdat ook hier een aan tal pistes en liften dicht zijn, is het op de overige banen veel drukker." Niet bang De sfeer is, ondanks alle alar merende berichten, nog steeds goed. „Als de piste vrij is, gaan we skiën. Nee, we zijn niet bang. Ook de kinderen niet." Om de familieleden in Neder land gerust te stellen, probeerde Masius woensdagavond naar huis te bellen. Dat viel niet mee. „We moesten het vijftien keer proberen voordat we erdoor kwamen. Thuis hebben ze een telefoonketen. We hoeven dus maar één keer te bellen, de in formatie wordt onderling door gegeven." Masius blijft nog tot en met za terdag. „Ik zal vrijdag wel eens informeren bij de ANWB wat de beste route is om terug te rijden. We zijn met de auto. We zijn van plan zaterdagochtend te ver trekken, maar als dat verstandi ger is, gaan we 's middags, na de grote drukte." Masius moet maandag weer werken. „Maar ik ga geen gekke dingen doen om op tijd thuis te zijn. Over macht is overmacht." gelijken zijn met de huidige la wines in Oostenrijk en Zwitser land. „Dit soort risico's hoort erbij, dat weet je als alpinist- In Oostenrijk en Zwitserland is ge woon veel sneeuw gevallen en dat moet op een gegeven mo ment naar beneden." Collega Edmond Öfner herin nert zich een kleine lawine, waar hij enkele jaren geleden in verzeild raakte. Opmerkelijk genoeg niet tijdens zijn beklim ming van de Mount Everest (8848 meter) in 1992, maar ge durende een tochtje met een vriend nabij de Simplonpas in Zwitserland- Guido Gezelle „Het was een prachtig sneeuw- veldje. Dan denk ik vaak aan de woorden van Guido Gezelle: 'O, hoe lustig, hoe leutig is het om door ongebaande sneeuw te gaan'. Het is altijd weer prach tig, zo'n ongerept stuk natuur. Er was geen lawinegevaar, dat hadden we van te voren geïnfor meerd, en dan gebeurt het toch. We staken het veld heel hoog over. En toen begon de sneeuw twee meter boven ons te bewe gen. Wé konden er gelukkig nog net op eigen kracht uitkomen. Als je vervolgens ziet, hoe snel zo'n lawine zich ontwikkelt, dan denk je: 'Shit, dit is goed af gelopen'." Ongeveer in dezelfde tijd kwam een andere vriend van Öfner om het leven in Oostenrijk. „Ook dat was een lullig lawinetje. Maar hij was op z'n ski's en kon niet meer op tijd wegkomen." Tijdens zijn tochten in het hoog gebergte ziet de alpinist gere geld lawines van dichtbij. „Dat is angstaanjagend. Het gaat om immense krachten. Als ik dan een bericht in de krant lees dat sommige vakantiegangers on danks herhaalde waarschuwin gen buiten de piste skiën, vind ik dat verschrikkelijk. Ze hebben een hautaine houding en begrij pen de bergen niet." GPD plaatsen heerst grote droefe nis. Op de scholen hebben de kinderen en ouders troost bij elkaar gezocht. Vandaag zul len de lessen een aangepast karakter hebben. Beide vaders waren vereni gingsmensen. Tonnie Vaar- werk zette zich in voor SV Grol. Ook zijn zoons speel den bij de club. „We zijn enorm geschokt en voelen ons machteloos", vertelt voorzitter Th. Huijskes. Alle wedstrijden voor dit week einde zijn geschrapt. Ook een trainingsclinic met Co Adri- aanse van Willem II gaat niet door. René te Brake was zeer actief bij de Lichtenvoordse volley balvereniging Longa '59. Hij was er jarenlang trainer en coach. „Een enorme klap voor de vereniging. Onze le den komen dit weekeinde niet in actie", vertelt vice- voorzitter W. Geerdink. Ook loco-burgemeester L. Huumeman van Groenlo is zeer ontdaan: „We zullen de nabestaanden proberen op alle mogelijke manier te on dersteunen bij het verwerken van dit verlies." ANP GRENOBLE - Drie Franse bergsporters, die tien dagen in een zelfgebouwde sneeuwhut hebben geschuild nadat zij op de Arcelin-gletsjer in de Alpen waren overvallen door een sneeuwstorm, zijn gisteren gered. De drie ervaren bergwandelaars werden met een helikopter geëvacueerd en overgebracht naar een ziekenhuis in Mou- tiers. „Ze zijn verzwakt, maar gezond en wel", zei Julien Boy- er van de gendarmerie in Albertville. De drie mannen hadden met een mobiele telefoon hun positie weten door te geven voordat de batterijen het vorige week be gaven en de verbinding wegviel. Ze groeven een iglo om in te schuilen, maar door het slechte weef konden reddingsploegen hen niet eerder bereiken. AP door de diepe sneeuw bij hun tocht van Galtür naar Waldeck. foto Hans Klaus Techt/EPA

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1999 | | pagina 7