Liever twintigste dan
de eerste uitvoering
Een mooie dame
bij mooie muziek
Charlotte Church, een La Deutekom van dertien
Schönbergs
muziek op
rondreis
Zangwonder
op weg naar
sterstatus
15
iltviolist HenkGuittart: „Schönbergs muziek is het slachtoffer geworden van slechte uitvoeringen."
foto Harry Verkuijlen
[Tet is amper vi jf minuten
1 fietsen van zijn huis naar
iet Haags Gemeentemuseum,
èlkens wanneer Henk Guittart
iet gebouw van Berlage
asseert denkt hij: hier had het
tinnen gebeuren. Was het
ebeurd. dan had de altviolist
an het Schonberg Kwartet
iaar achter een fors bureau
ezeten, met een secretaresse in
ie buurt en een lease-auto voor
s leingang. Hij was dan directeur
eworden van het Arnold
chönberg Instituut te Den
laag. Maar het instituut moest,
o beslisten de kinderen van de
omponist, niet naar Den Haag
iaar naar Wenen.
)e altviolist, wiens werkkamer
p zichzelf al een klein
ichönberg-archief is, zegt: „In
ind het jammer en ook moeilij k
•begrijpen, maar ik respecteer
hun beslissing. Mijn
i vriendschappelijke relatie met
I defamilie Schönberg heeft er
j niet onder geleden. Kort
«geleden was ik met het kwartet
I in Los Angeles. Toen hebben we
weer bij één van de twee zonen
gelogeerd."
Nu het erfgoed van Schönberg
in Wenen is, volgt Henk Guittart
de ontwikkelingen met
argusogen. ,,Ik heb nu het
Weense seizoenprogramma van
het instituut bekeken; een paar
ecitals en
amermuziekconcerten, een
fel programma's met
ledendaagse Oostenrijkse
nmponisten. Dat vind ik nogal
chamel. Ik houd vol, dat wij
neer te bieden hadden. Ook
financieel, met de steun van het
ninisterie van OCW waarvan
we ons hadden verzekerd."
«iet vanachter een bureau,
naar met een lessenaar voor
djn neus, als lid van het
ïchönberg Kwartet en als
locent aan het Rotterdams
Conservatorium, spant Henk
juittart zich in om de 'vader
ran de moderne muziek' te
(even wat hem toekomt. Diens
og altijd rekenen betrekkelijk weinig groeit, ook hier, mede dankzij de inspanningen van een
muziekliefhebbers Schönberg tot hun aantal Nederlandse musici. Eén van hen is Henk Guittart,
lievelingscomponisten. Maar de belangstelling altviolist van het Schönberg Kwartet.
werk mag dan nog steeds als
moeilijk te boek staan,
vergeleken met enkele
tientallen jaren geleden is de
belangstelling enorm gestegen.
Dat geldt natuurlijk vooral voor
de vroege, makkelijkst
toegankelijke composities.
Christian Meyer, leider van het
Weense Schönberg Centrum, zei
onlangs, dat in de Oostenrijkse
hoofdstad tegenwoordig
'Verklarte Nacht' vaker wordt
gespeeld dan de Vijfde van
Beethoven. En wat de moeilijke
twaalftoonwerken stukken
betreft, „die zijn", zegt Henk
Guittart, „het slachtoffer
geworden van slechte
uitvoeringen in de jaren vijftig,
zestig en zeventig, toen de
objectivering in het spelen van
die muziek te ver was
doorgeschoten.
De hele Schönberg, van het
strijkkwartet in D grote terts
(1897) tot en met de 'Ode to
Napoleon Bonaparte' (1942),
wordt nu belicht in een
concertcyclus. Het Schönberg
Kwartet speelt de complete
werken voor strijkers in Den
Haag, Amsterdam en Utrecht.
Die steden krijgen daarmee elk
vier concerten. Daarnaast zijn
er nog losse concerten in enkele
andere steden. Tot eind mee
hebben de vier strijkers - plus
enkele andere musici voor
'Verklarte Nacht' en de 'Ode to
Napoleon' - er de handen vol
aan. Want ze hebben dat
repertoire weliswaar al vaak
gespeeld, makkelijk wordt het
nooit.
Het Schönberg Kwartet kwam
in 1976 voort uit het Schönberg
Ensemble, de groep musici, die
Reinbert de Leeuw en Henk
Guittart formeerden toen
laatstgenoemde nog leerling
van het Koninklijk
Conservatorium was. De
Haagse altviolist sleepte veel
onbekende stukken en
arrangementen van Schönberg
in de wacht, mede dankzij goede
betrekkingen met de zonen
Ronald en Lawrence Schönberg
in Los Angeles. Die gaven hem
stapels fotokopieën mee.
Ensemble en kwartet werken
jarenlang innig samen. Om een
aantal redenen, persoonlijke en
artistieke, gingen zij in de jaren
tachtig uit elkaar. Reinbert de
Leeuw ging wat betreft de keuze
van het repertoire een kant uit,
die Henk Guittart niet zinde. De
Haagse altviolist behoort niet
tot de bewonderaars van
simpele Amerikanen en
zweverige Russen. „Voor beide
groepen is de scheiding goed
geweest", zegt hij nu. Eerste
violiste Janneke van der Meer
en altviolist Henk Guittart zijn
zus en broer. In combinatie met
tweede violist Wim de Jong
werken zij vanaf het begin
samen. Celliste Viola de Hoog
kwam er later bij.
Schönberg Kwartet en
Schönberg Ensemble: veel
mensen halen de twee groepen
nog altijd door elkaar. Soms
vallen erbij Henk Guittart
brieven voor het ensemble op de
deurmat.
Het Schönberg Kwartet staat
bekend als een ernstige, hard
werkende groep. Wanneer het
succes van het Kronos Kwartet
ter sprake komt zegt Henk
Guittart: „Leren broeken staan
ons niet. Maar ik heb er veel
respect voor. Wat ze willen, dat
kunnen ze goed. Ik ken ze
trouwens al heel lang. En hun
celliste, Joan Jeanrenaud, is bij
ons wel eens ingevallen toen we
op tournee in Amerika waren."
Wat Henk Guittart in het
Kronos Kwartet onder meer
bewondert is de
vasthoudendheid van die vier
Amerikanen. „Geloven ze in een
bepaalde componist, dan
blijven ze die volgen. Dan
herhalen ze zijn stukken ook.
Dat is ook onze instelling. Het
Arditti Kwartet denkt er heel
anders over. Fantastische
spelers natuurlijk, daar niet
van. Maar ik heb de indruk, dat
ze van de meeste nieuwe
stukken alleen maar de
première geven en het daarbij
laten. Ik ben meer
geïnteresseerd in de twintigste
uitvoering van een werk dan in
de eerste."
Aad van derVen
Complete werken voor strijkers van
Schönberg, programma nr. 1: 26/2
Delft, 27/2 Den Haag (Nieuwe Kerk)
en 28/2 Amsterdam (Concertgeb
ouw).
Muziekliefhebbers in de ja
ren vijftig konden niet om
Ann Pickford heen. Op sfeervol
le wijze poseerde zij voor 52 pla
tenhoezen, waarmee Philips een
nieuw publiek trachtte te win
nen. Sommigen waren geschokt
door de foto's van Paul Huf.
Werd de muziek 'veruiterlijkt'?
De langspeelplaat ligt langza
merhand ver genoeg achter ons
om nostalgie te kunnen losma
ken. En dat geldt zeker voor de
lp-hoes. Die had een allure
waaraan het bij het cd-boekje
ontbreekt. Een mooie hoes ont
werpen in de begintijd van de
langspeelplaat, de jaren vijftig,
was een kunst. Daaraan kwa
men (soms) mensen met ideeën
te pas. Het was toen nog niet
normaal, dat iedere artiest zich
zelf wilde laten afbeelden op de
verpakking van zijn product.
Opzienbarend was het idee van
Philips in de tweede helft van de
jaren vijftig: de serie hoezen
waarop het Britse fotomodel
Ann Pickford staat, in de meest
uiteenlopende uitmonstering en
omgeving gefotografeerd door
Paul Huf. En meestal zodanig,
dat daarmee iets van de sfeer
van de muziek wordt weergege
ven. Ann met blote buik in een
harem-achtige omgeving voor
'Sheherazade' van Rimski-Kor-
sakov, Ann omringd door bloe
men voor Schumanns 'Lente
symfonie', Ann loerend in een
kom met een goudvis voor De-
bussy's 'Poissons d'or', Ann met
gesloten ogen leunend op een
klassieke zuil voor Brahms' eer
ste symfonie.
Ze zijn nu begerenswaardige
verzamelobjecten, die 52 hoe
zen. In het Groninger Museum
worden ze ter gelegenheid van
Paul Hufs 75ste verjaardag tot
18 april tentoongesteld- En
waarachtig, in verkleinde vorm
- op vier cd-boekjes voor een net
verschenen uitgave in de Phi-
lips-serie Dutch Masters - zien
ze er nog steeds mooi uit.
Voor veel oudere muzieklief
hebbers betekent deze 'Paul
Huf Jubileumeditie' een weer
zien met mooie herinneringen.
Niet alleen door naar Ann Pick
ford te kijken, ook door te luis
teren naar wat op die cd's staat.
Naar de pianist Cor de Groot in
werken van Liszt. Naar diens
collega Hans Henkemans als in
ternationaal befaamd Debussy-
vertolker. Naar de jubeltoon
van Tibor de Machula in drie
celloconcerten. En naar Willem
van Otterloo en het Residentie
Orkest in werken van César
Franck, wellicht de grootste
ontdekking van deze aflevering
in de serie 'Dutch Masters'.
De eerste langspeelplaten, be
ginjaren vijftig, waren gestoken
in fantasieloze, grauwe hoezen.
Ze waren niet veel fraaier dan
de omhulsels van bruin pakpa
pier, die om de meeste 78-toe-
renplaten zaten. Maar onder
invloed van de Amerikaanse
platenindustrie in de categorie-
en jazz en populaire muziek
groeide ook in West-Europa al
snel de behoefte aan mooie en
ook stevige hoezen, die het pro
duct een aureool van luxe en
duurzaamheid gaven.
Philips opperde het plan met
een serie lp's te komen, die er op
vallend diende uit te zien en een
jong publiek zouden aanspre
ken. Het waren bepaald geen
winkeldochters, die Philips in
deze serie wilde stoppen. Al snel
had de muziekliefhebber een
ruime keus uit recente opnamen
van onder meer het Philadel
phia Orchestra, de Wiener
Symphoniker, Het New York
Philharmonic Orchestra, het
Residentie Orkest, dirigenten
als Willem van Otterloo, George
Szell, Erich Leinsdorf, de pia
nisten Cor de Groot en Hans
Henkemans etc. Ja, zelfs de nog
jonge, onbekende Canadees
Glenn Gould was met Bachs
Goldberg-variaties vertegen
woordigd. Maar bij Philips ont
kenden ze het niet: het succes
moest van de hoezen komen.
De platenmakers vervoegden
zich bij Paul Huf. Die kwam op
het idee het Britse model Ann
Pickford in te schakelen. Hij liet
een foto van haar zien met het
oog op een lp met het Vioolcon
cert van Brahms. Dat was wat ze
bij Philips wilden. Huf kreeg het
verzoek voor de hele serie de
hoesfoto's te maken. Die reeks
zou oorspronkelijk uit twaalf
stuks bestaan. Maar het succes
was zo groot, dat dat aantal
meer dan verviervoudigd werd.
Succes, maar ook protest. Leo
Boudewijns, die toen tot het
Philips-team behoorde dat de
vormgeving begeleidde, kreeg
boze brieven op zijn bureau. Of
er geen punt kon worden gezet
achter dergelijke 'smakeloze
Amerikanismen'. En er waren
winkeliers, die de serie niet
wensten te verkopen en die het
reclamemateriaal geïrriteerd
terugstuurden. „Voornamelijk
in de provincie en met name
langs het IJsselmeer", zegt
Boudewijns. Ook de media be
moeiden zich er mee. Een
bloemlezing uit dagbladen en
tijdschriften bevat omschrij
vingen als 'banale prenten',
'toppunten van dilettantisme'
en 'veruiterlijking van de mu
ziek'.
Tegenwoordig wordt gevochten
om die hoezen met. Ann Pick
ford. Op ruilmarkten proberen
verzamelaars koortsachtig hun
collectie uit te breiden. Tot de
weinigen die ze allemaal heb
ben behoort Leo Boudewijns.
Hij is er zeer verknocht aan,
vindt ze 'zo gemaal vormgege
ven, dat kunst en verkoop beide
volledig aan hun trekken zijn
gekomen'. Zijn meeste exem
plaren zijn nog zo gaaf, dat het
Groninger Museum graag op
zijn aanbod inging om ze te ex
poseren.
Aad van derVen
Expositie 'Hufs Favourites' in het
Groninger Museum t/m 13 april.
In 1957 lanceerde Philips een serie lp's met spraakmakende hoesfoto's van
het beroemde Engelse model Ann Pickford. De serie en een deel van de'
hoezen zijn nu verkleind terug via de cd.
en volwassen sopraan schuilt in het ten-
Li gere lijfje van een dertienjarig puber-
meisje. De bankrekening van dit achtste
wereldwonder uit Wales stroomt vol nu
Charlotte Church hard op weg is een mega
ster te worden. Wonderkinderen en hun
kunstj eshet doet de wenkbrauwen fronsen,
de critici argwanen en - in het land van Jan
tje Smit - de arbeidsinspectie gegarandeerd
mgrijpen. CC is echter overrompelend. Ko
mende week klapt ook Nederland de han
den stuk voor dit zangwonder van vier tur
ven hoog. La Deutekom in het klein.
Little Stevie Wonder was twaalf toen hij de
harten van een wereldwijd publiek stal met
Uptight. Yehudi Menuhin debuteerde op
zijn elfde bij het New York Symphony Or
chestra in Carnegie Hall. Wolfgang Ama-
deus Mozart schreef zijn eerste composities
op zijn vierde. Baas boven baas is Sammy
Davis Jr. Amper drie toen hij tappend de
kost verdiende in rondreizende revues. Als
Charlotte Church (1.3) zingt, en je je oogle
den sluit, hoor je een jonge volwassene.
Maar de muziek is nog niet opgehouden of
Charlotte gedraagt zich als iedere andere
beginnende tiener: hier in Parijs wil ze met
haar boezemvriendin Mandy giechelen,
lekker shoppen en vooral veel toetjes veror
beren.
„Ik ben me helemaal niet bewust van mijn
stem. Je bent niet de enige die zegt dat hij
naar iemand anders luistert dan het meisje
dat nu voor je zit. Misschien komt dat omdat
Zangwonder Charlotte Church (13): „Al wat ik nu
meemaak is een mooi sprookje."
foto Ray Burmiston
ik mijn stem iedere dag hoor. En thuis doen
ze allemaal alsof het mijn stem is. Alleen
mensen die me minder goed kennen, reage
ren een beetje verbaasd als ik mijn mond
opendoe. Ik accepteer het gewoon. Toen ik
acht was, had ik al net zo'n grote blèr als
Shirley Bassey.
Mijn tante Caroline, die zelf in nachtclubs
had opgetreden, zag me voor een spiegel
staan zingen en riep: 'Ik denk dat we hier
een stem hebben'. Vanaf dat moment werd
het allemaal serieusZe zei namelij k ook dat
ik mijn keel aan het verklooien was. En les
moest nemen. Bij tante zelf. En dat beteken
de weer het einde van alle Whitney Hous
ton-covers die ik zong."
Op haar debuutalbum Voice of an Angel
zingt Charlotte Church licht-ldassiek re
pertoire, zoals Pie Jesu van Andrew Lloyd
Webber en In Trutina uit Karl Orf fs Carmi-
na Burana, maar ook de Welshe slaapliedje
Suo-Gan en Amazing Grace. Met begelei
ding van - hoe kan het ook anders- koor en
orkest van de Welsh National Opera.
Het repertoire werd ingestudeerd door
Louise Ryan, een zangpedagoge 'uit de
buurt', uit Cardiff.
Charlotte: „Louise zorgt ervoor dat nie
mand er in slaagt om me gek te maken. Zo
waren er nogal wat journalisten en zangle
raren, vooral 'klassieke' mensen, die in de
Britse pers schreven dat de platenmaat
schappij teveel van me wil. Als jong meisje
zou ik eerst mijn stembanden moeten laten
groeien, voordat ik als professional zou mo
gen optreden. Mijn strottenhoofd en stem
banden zouden niet tegen de druk bestand
zijn. Louise vindt dat onzin, zolang ik maar
nu en dan optreed, en op een juiste manier
behandeld wordt."
Voortekenen of niet, rond Charlotte Church
heeft zich een zelfde legendevorming al in
gang gezet. Hoe ze haar eerste zanglerares,
tante Caroline Cooper, te sterk af was in een
talentenjacht. Hoe ze een tv-programma
belde en de producers overdonderde met
een krachtige uitvoering van Lloyd Web
bers Pie Jesu. Hoe ze werd voorgesteld aan
Sony-topman Paul Burger en binnen vijf
minuten een wereldwijd contract kreeg
aangeboden. Hoe ze op haar slaapka-
mersloffen het album 'inzong'. Hoe ze vorig
jaar met veel succes optrad op het feestje
van Prince Charles, alle Britse tv-quizzen
en talkshows deed, concerten gaf in The
Royal Albert Hall en The London Palladi
um. Hoe ze eigenlijk gek is op popartiesten
als Puff Daddy, Will Smith, George Michael
en uiteraard bands uit Wales als The Manic
Street Preachers, Catatonia en The Ste
reophonies.
„Ik weet hoe belangrijk het is dat ik dan
eerst mijn opleiding afmaak, naar een mu
ziekopleiding ga, talen leer en wat meer te
weten kom over de tekst en de inhoud van
aria's voordat ik die ga zingen. Het beste is
om naar Londen te gaan; een paar colleges
hebben al gevraagd of ik daar kom stude
ren. Ik hoop in aanmerking te komen voor
het beste music college, Girls Hall. Maar
eerst de middelbare schoolGelukkig maakt
daar niemand een probleem van wat me
overkomt. De leraren niet, en mijn vrien
dinnen al helemaal niet. En thuis doe ik ge
woon de afwas."
„Op mijn plaat staan vier Welshe liedjes.
Uitgekozen door Louise en mezelf. Hebben
we gedaan omdat in Wales vroeger zo veel in
cafés werd gezongen. Mijnwerkersdorpjes
hadden toen nog hun eigen, soms wereldbe
roemde koren. Die zongen veel in onze eigen
taal. Het is aan het uitsterven, net als de
mijnwerkers zelf.
Totdat ik veertien ben mag ik van de Britse
wet maar veertig keer per jaar optreden en
daarnaast nog tien dagen tv-werk doen. En
elke werkdag mag maar drie uur duren.
Daarnaast moet ik les nemen, ook op tour
nee. Richard, de tutor, gaat altijd mee."
„Of ik nog een keus heb? Ik kan me niet eens
voorstellen wat dat is: een miljoen platen
verkopen! Het is fantastisch natuurlijk,
maar het zegt niks. Mijn opleiding gaat
voor, voor alles. Ik wil in drie vakken verder
leren, waaronder Frans. En al wat ik nu
meemaak is een mooi sprookje. Ik krijg Pa
rijs te zien, ben met mijn moeder op audiën
tie bij de paus geweest, hij heeft haar geze
gend - da's belangrijk als je katholiek bent
zoals wij. Als ik het met maak in de muziek,
heb ik altijd mijn opleiding om op terug te
vallen en al die avonturen om me later nog
eens te herinneren. Dan weet ik nog hoe de
paus het rozenkransje van mijn overgroot
moeder zegende en mij La Cantante, het
kleine sopraantje noemde. Mijn oom heeft
in een band gezeten, heeft thuis zo'n prach
tig dik plakboek liggen met honderden foto-
tjes van een tournee door Israël die hij ooit
heeft gemaakt. Het is verder nooit wat ge
worden, maar die foto's maken hem iedere
keer weer gelukkig als hij ernaar kijkt.
John Oomkes
Charlotte Church treedt binnenkort op in een
aantal tv-programma's, waaronder Jos op I (op 4
maart), Laat de Leeuw (op 4 maart) en Hart van
Nederland (op 5 maart).
vrijdag 26 februari 1999
