Van de bodem
naar de top
Katja schudt Jessica van zich af
Michael Caine is
louche talentenjager
in 'Little Voice'
Filmdebuut
voor soapster
T)7P kunst
r£j\* cultuur
14
Al 35 jaar is Michael Caine een
van Engelands befaamdste en
best betaalde filmacteurs. Als
Michael Micklewhite werd hij
geboren in een Zuid-Londen-
se volksbuurt. Hij werkte zich
in de jaren vijftig via sjofele
toneelclubjes omhoog naar
achtenswaardige theaters en
een filmcarrière. Zijn huidige
staat van dienst omvat meer
dan 70 films.
In de beginjaren zestig trok hij
internationale aandacht als
de gebrilde geheim agent Har
ry Palmer in drie spiona
gethrillers naar Len Deigh-
ton. Hij verwierf ïn 1967 zijn
eerste Oscarnominatie voor
zijn titelrol in 'Alfie' (als een
schuins marcherende Cock
ney die erg leek op Michael
Caine zelf). Nieuwe nomina
ties volgden voor 'Sleuth'
(1972) en 'Educating Rita'
(1983). Maar de prestigieuze
trofee werd hem pas gegund in
1986 voor zijn rol in Woody
Aliens 'Hannah and Her Sis
ters'. Vorige maand won Mi
chael Caine de Golden Globe
voor zijn rol als louche 'talent
scout' in Little Voice, een mu
zikale tragikomedie die 18
maart in Nederlandse premiè
re komt.
Michael Caine merkt op dat
Rav Say en hij in dezelfde
straat geboren hadden kunnen
zijn. En hij heeft ze maar al te
goed gekend, deze
theateragenten van het laagste
allooi: ,.Toen ik nog heel jong
was en net begon met een
carrière waren zulke types het
eerste waar je over struikelde.
Ze lagen op de loer. De grote
agenten waren niet
geïnteresseerd in jou. want die
wachtten tot talent zich
bewezen had en vanzelf naar
hen toe zou komen. Maar de
kleintjes waren als hyena's die
loerden op de kans zich vast te
bijten in wat de leeuwen over
het hoofd zouden ziénIk zie
deze Rav Say als een hyena. Zo
lacht hij ook; zonder humor.
Maar hij is grappig, omdat hij zo
mateloos afschuwelijk is."
Toch wil Caine niet te hard over
zijn personage oordelen: „Hij
lijkt op ons allemaal in zekere
zin. Ray is een totale mislukking
en wanhopig. Probeer jezelf in
zo'n situatie voor te stellen, op
zijn leeftijd; 65 jaar, net zo oud
als ik nu. Je hebt geprobeerd een
bestaan op te bouwen en je weet
dat het al 45 jaar niet is gelukt.
Dat zou ook jou tot een
volslagen andere mens maken
dan je denkt dat je bent.
Wellicht was ik net zo vals
geworden indien ik als acteur
was mislukt en nog steeds aan
de kost moest komen bij een
regionaal toneelgroepje.
„Dit hele drama speelt zich af in
een kuststadje in Noord-
Engeland. Iedereen spreekt met
een Noordelijk accent, met mij
als uitzondering. Ik spreek met
een Londens accent. Dat geeft al
aan wat voor mislukking Ray is:
hij is begonnen in Londen en
uiteindelijk is hij
terechtgekomen in het Britse
equivalent van Siberië."
De film Little Voice werd door
regisseur Mark Herman (B
rassed Off) gebaseerd op het
gelijknamige toneelstuk van
Jim Cartwright. De verlopen
talentenjager Ray Say hangt de
versierder uit en ontdekt via het
bed van visvrouw Brenda
Blethyn (voor deze rol
genomineerd voor een Oscar) de
bijzondere gaven van de timide
dochter die Little Voice wordt
genoemd omdat ze zelden iets
zegt. Maar ze kan fenomenaal
zingen. Die rol wordt gespeeld
door actrice Jane Horrocks en
vormt ook volgens Michael
Caine de sensatie van deze film.
„Niemand anders zou dit
hebben kunnen spelen. Ik kende
Jane al als een ongelooflijk goed
actrice. Maar ooit is ze puur uit
liefhebberij gaan oefenen in het
imiteren van befaamde
zangeressen. Daar werd ze zo
goed in dat Jim Cartwright
speciaal voor haar een
toneelstuk ontwierp nadat hij
haar had ontmoet bij een ander
stuk. Toen hebben zich twee
verbazingwekkende dingen
voorgedaan. Los van het feit dat
Jane een groots actrice is, zijn
haar 'impersonations' zo
perfect dat mensen gingen
denken dat ze stond te
playbacken bij een
grammofoonplaat. Ik heb zelfs
een recensie gelezen waarin ze
werd geprezen voor haar
vermogen onberispelijk
oedlachs, beminnelijk en gedistingeerd. Michael Caine betoont zich het
volmaakte tegendeel van de vulgaire Ray Say die hij - in schreeuwerige
overhemden en behangen met nepgoud - speelt in Little Voice. Ray Say probeert
fortuin te maken door de exploitatie van een schichtig misdeeld meisje dat fantastisch
gezongen imitaties kan geven van de grote diva's van de show business.
Michael Caine en Jane Horrocks bij de uitreiking van de Britse Film Awards. foto Michael Stephens
de opnamen voltooid voor 'The
Cider House Rules' naar een
roman van John Irving en ondei
regie van Lasse Hallström. Met
enige weemoed denkt de acteur
toch terug aan de jaren dat hij
hoofdrollen speelden in
exotische epen als 'Zulu' en 'The
Man Who Would Be King' en
oorlogsdrama's als 'Too Late
The Hero', 'The Battle Of
Britain' en 'A Bridge Too Far'.
„Zulke films worden bijna niet
meer gemaakt. En als het toch
gebeurt, komen de rollen
terecht bij jongere acteurs.
Maar ik zou nog wel eens hun
commandant willen spelen in
een gastrolletje. Ach, je weet
nooit wat er nog op je af komt
rollen in deze business. En dat is
ook het aantrekkelijke eraan.
Het mooie van ouder worden is
voor een acteur dat je carrière
veel interessanter wordt. Ik heb
ooit acht jaar in Los Angeles
gewoond en kwam terug uit
heimwee. Het bleek ook niet
meer nodig om in Hollywood te
wonen om toch voortdurend
voor Amerikaanse films
gevraagd te worden. Maar het
leek of de echt kleurrijke rollen
pas kwamen toen ik weer terug
was in Engeland. Als je jong j
bent, dan speel j e de kerel die hel
meisje krijgt, weer verliest en
toch weer terugkrijgt. Maar he
is veel mooier om de ploertige
gangster te spelen in Mona Lisa,
de astmatische inbreker in
'Blood Wine', de
weeshuisdirecteur in 'The Cider
House Rules' of deze
verschrikkelijke 'loser' Ray Say
in Little Voice."
Pieter van Lierop
'lipsync' tè blijven. Natuurlijkis
ze 'bloody lipsync': ze zingt het
nota bene zelf!"
„Jane oogt heel iel en breekbaar
en dan komen die hoge noten
van Shirley Bassev en Judy
Garland uit dat frêle meisje. De
eerste keer dat ze het deed voor
de filmopnamen - Brenda en ik
hadden een lunchpauze maar
waren gebleven om dat mee te
maken - sloegen we steil
achterover. Het was ver-bluf
fend."
„En dan nog iets. Je zou je
kunnen voorstellen dat Little
Voice ook best kon worden
verfilmd met een actnce die
alleen maar playbackt. Maar
het rare is dat ze dan de rechten
van die hele trits
grammofoonplaten hadden
moeten kopen en het is
krankzinnig wat voor bedragen
daarvoor gevraagd worden. Een
enkele zangregel van Irving
Berlin kost al iets van 57.000
dollar. Alleen de rechten voor de
liedjes zouden al duurder zijn
geweest dan nu de hele film
gekost heeft."
Little Voice speelt in een oer-
Brits milieu van sappelende
arbeiders en derderangs
varieté-artiesten.
Waarschijnlijk zijn weinig
filmacteurs zo vertrouwd met
die omgeving als Michael Caine.
Hij beweert dat zijn kennis
daarover zelfs de drijvende
kracht vormde van zijn carrière.
„Door de alles overheersende
wens nooit terug te hoeven naar
waar ik vandaan kom. Simpel.
Als je geboren bent op de
bodem, is er geen andere weg
dan omhoog. Je hebt geen
andere keus. Of je moet gaan
liggen en ter plekke sterven, bij
wijze van spreken. Dan is het als
40 jaar voor de tv gaan zitten en
kijken naar series waarvan je
alle personages door en door
kent. In plaats van je omhoog te
vechten en het leven ontdekken.
Ik ben begonnen als
toneelknecht bij een klein
gezelschap waar ik met moeite
de kans kreeg om op het podium
één zinnetje te zeggen.
Vervolgens kreeg ik er twee,
vier, zestien, vierendertig en op
zeker moment had ik de
hoofdrol."
Caine beklom de
maatschappelijke ladder tot op
een hoogte waar hij de leden van
het Britse koninklijk huis
persoonlijk leerde kennen en
uitgenodigd werd voor feestjes
op Downing Street 10. Maar bij
het eerste stukje klimmen moest
hij nog dwars door de barrières
heen van het klassensysteem.
„Waarbij je vroeger ook nog aan
je jas achteruit werd getrokken
door je eigen mensen. Ik zie
mezelf nog steeds als een vader
uit de werkende klasse. Maar ik
stuurde mijn dochters naar de
universiteit en toen hoorde ik
nog: 'Wie denk je wel dat je bent?
Met de mensen die vroeger hun
neus voor ons ophaalden, zijn
we later in gesprek gekomen. En
de plekken waar wij vroeger
geen toegang hadden, die zijn
we binnen geweest. Maar wat
we hebben ontdekt is dat het er
zo 'bloodv boring' was, dat we
niet wisten hoe snel we weer
weg moesten komen. We weten
nu dat we nooit iets hebben
gemist."
„Vroeger kreeg je de kans niet
daar achter te komen.
Tegenwoordig kunnen talloze
mensen die uit de werkende
klasse afkomstig zijn, net zo
leven als ik. Iedereen die
tegenwoordig een opleiding
afmaakt, verwerft vrijheid. Wie
nu onbekwaam is om te stijgen
op de sociale of economische
ladder, zou eerst heel kritisch
naar zichzelf moeten kijken."
Na Little Voice heeft Caine
inmiddels weer in twee andere
films gespeeld. In Los Angeles
en Las Vegas werd 'The Debtors
opgenomen en intussen zijn ook
7\ To Trains No Planes heet de nieuwste
1V film van Jos Stelling die op het Rotter
dams filmfestival in première is gegaan. En
inderdaad: er komt geen trein of vliegtuig in
voor. De film speelt zich praktisch in zijn ge
heel af in het sombere interieur van een Am
sterdams café, waar kroegbaas Henri Gar-
cin de scepter zwaait. Gedurende een
etmaal is te volgen wat hij heeft te stellen
met zijn klandizie, bestaande uit onder
meer Ellen ten Damme, Kees Prins en Peer
Mascini, en met zijn bevallige dochter Katja
Schuurman.
Centraal in het verhaal staat stamgast Ge
rard, een rol van Dirk van Dijk, die het café
betreedt met de mededeling voorgoed naar
Italië te gaan. Zijn aanstaande vertrek
maakt echter niet de gehoopte indruk, en
om toch een dag het stralend middelpunt te
mogen zijn onthult Gerard dat de beroemde
zanger Mario Russo zijn broer is.
Een Duitse patser die ter plekke een drugs
deal op poten heeft gezet en de komst van
Russo zelf naar het café verstoren echter de
plannen van Gerard, die na een dag obser
veren van de verwikkelingen op de kroeg-
vloer uiteindelijk vertrekt, maar zonder dat
daar een trein of vliegtuig aan te pas komt.
No Trains No Planes is vooral een sfeer
schets van het leven in een café, waarin veel
- doorgaans verlopen - karakters de revue
passeren. Dat gebeurt echter op uiterst
luchtige wijze, waardoor enige diepgang
achterwege blijft. Wel resteert een aangena
me film, die ter verpozing prima is te consu
meren.
De charme van No Trains No Planes zit hem
in de aantrekkelijke cast, die zonder uitzon
dering goede acteerprestaties neerzet. Op
vallendste naam daarin is die van Katja
Schuurman, de soapactrice die zich in haar
eerste speelfilm verrassend goed staande
weet te houden tussen haar meer ervaren
collega's.
Katja (23) vond het een hele eer om in het
nieuwste werk van Stelling te mogen spe
len, al was ze er in het begin wat onzeker
over. „Ik vroeg me af of ik als actrice uit een
ander genre wel meteen door de cast opge
nomen zou worden", vertelt ze. „Maar dat
Katja Schuurman als Rietje in 'No Trains No Plains'.
ging juist heel goed. Het was een hartstikke
leuke groep om mee te werken en ze accep
teerden me meteen als actrice en als mens.
Ellen ten Damme, die ik daarvoor nog niet
kende, is zelfs een van mijn beste vriendin
nen geworden. We zijn net nog samen op va
kantie geweest."
Over het eindresultaat van de film is Katja
foto Felix Kalkman
zeer te spreken. „Ik was heel benieuwd na
tuurlijk, maar ook wel een beetje zenuw
achtig", bekent de actrice. „Maar ik was
echt onder de indruk van de filmIk ben ont
zettend kritisch op mezelf. Vroeger kon ik
me echt rot schamen als ik mezelf terugzag
op het scherm. Nu is dat gelukkig wat min
der. Het was heel leuk om de opnames met
mij tussen de andere shots te zien, zodat je
de gezichten op elkaar kon zien reageren.
Dat ziet er toch weer heel anders uit dan je
tijdens het filmen dacht dat het zou wor
den."
Het was voor Katja de eerste keer dat ze
voor de filmcamera stond. Ze is natuurlijk
vooral bekend als Jessica Harmsen in 'Goe
de Tijden Slechte Tijden', maar speelde ook
gastrolletjes in tv-series als 'Baantjer'. Toch
bleek het acteren in een film minder moei
lijk dan ze had gedacht. „Ik vond het van te-
voren best eng om aan een speelfilm mee te
doen. Maar het bleek achteraf zelfs eenvou
diger dan spelen in een tv-soap. Want bij
'Goede Tijden Slechte Tijden' werken we
steeds met meerdere camera's, zijn de dialo
gen vaak wat minder vlot en moet er sneller
worden gewerkt. Ik ben er achter gekomen
dat als je onder de omstandigheden waarin
een soap wordt gemaakt een goede acteer
prestatie kan neerzetten, je dat in een film
zeker kunt."
In No Trains No Planes speelt Katja de
dochter van de kroegbaas, die vooral geïn
teresseerd is in het kopen van een nieuwe
jurk om daarin eens flink de bloemetjes te
gaan buitenzetten met een maffiatype op
leeftijd. Van de stijlvolle, moderne Jessica
uit 'Goede Tijden Slechte Tijden' is in de
film weinig meer overgeblevenIn No Trains
No Planes heeft Katja vlassig steil haar en
maakt ze zonder noemenswaardige make
up overwegend een vermoeide indruk.
„Jessica staat natuurlijk minder ver af van
de echte Katja dan Rietje, het meisje dat ik
in de film speel", constateert de actrice.
„Maar ik vond het wel hartstikke leuk om er
eens heel anders uit te zien. Daar heb ik ook
echt m'n best voor gedaan. Het aardige is
dat mensen nu zien dat ik ook wel wat an
ders kan dan de rol van Jessica spelen in
'Goede Tijden'. Dat ik in staat ben op een
breder vlak te acteren."
Met een rol in een speelfilm heeft Katja
Schuurmans bijna alles gedaan wat voor
een camera mogelijk is. Naast haar rol in
Nederlands populairste soap presenteert ze
het muziekprogramma 'So90's' voor MTV
en gaat ze voor Fox tv de wereld over op
zoek naar de leukste vakantielocaties. Die
veelzijdigheid wil ze ook in de toekomst in
haar carrière houden, zij het meer geschei
den van elkaar.
„Ik wil me wat meer gaan focussen op één
ding", legt Katja uit. „Nu doe ik steeds zo'n
beetje alles tegelijk. Momenteel ga ik me
weer even concentreren op 'Goede Tijden
Slechte Tijden' en daar ga ik straks weer een
tijdje uit weg. Dat zeg ik gewoon ruim van
tevoren, zodat ze daar rekeningmeekunnen
houden in het script."
Na de tijdelijke terugkeer in GTST gaat
Katja eerst op reis naar Vietnam voor haar
programma 'Fox tours'. Ook moet ze haar
contract uitdienen voor MTV, dat hoewel ze
het heel leuk vindt om te doen, niet haar
grootste prioriteit heeft. En dan, zo onge
veer na de zomer, is er weer tijd voor film.
„Er zijn al wel plannen voor een nieuwe film
waarin ik ga meespelen", vertelt Katja.
„Maar daar kan ik nu nog niks over vertel
len. En daarna zien we wel weer. Ik wil
graag breed bezig blijven, maar vanaf nu
wel aan één project tegelijk. Ik bevind me
zelf gelukkig in de luxepositie dat ik het ook
zo kan doen."
Marc Floor
vrijdag 26 februari 1999
