Malick voert weer oorlog
Filmbreed genieten met Shakespeare
Danniel ziet dictatuur
in heldere kleuren
Sprookje van Pasolini
Sean Penn als sergeant Welsh in The Thin Red Line.
Met dertien Oscarnominaties, drie Golden Globes en een
Zilveren Beer is Shakespeare in Love een film waar je niet
omheen kunt. Deze verrassende romantische komedie van
de Britse regisseur John Madden ('Mrs. Brown') haakt in
op de populariteit die Shakespeare momenteel geniet, en
geeft daar op originele wijze invulling aan. Nu eens geen
moderne bewerking van een van Williams stukken, maar
de grote bard zelf in de hoofdrol.
sterk denken aan de manier
waarop in Robert Altmans
'The Player' studiohoofden
nieuwe filmconcepten bespre
ken. Commercie, meedogenlo
ze concurrentie, de
populariteit van geweld en een
door Leo Bankersen
De scenarioschrijvers - Mare
Norman en Tom Stoppard, een
onwaarschijnlijk Ameri
kaans-Brits koppel - hebben
gretig ingehaakt op een van de
vele speculaties die over Sha
kespeare's leven in omloop
zijn: een gepassioneerde liefde
die hem geïnspireerd zou heb
ben tot het schrijven van 'Ro
meo and Juliet'.
De vrijmoedige toon wordt al
gezet in de kluchtige opening
waarin een berooide theater
eigenaar (Geoffrey Rush) door
zijn gierige geldschieter let
terlijk het vuur aan de schenen
wordt gelegd. Joseph Fiennes
speelt de jonge toneelschrijver
die zijn redding zou kunnen
zijn, maar helaas. William
Shakespeare heeft even een
writersblock en verdoet zijn
tijd op de divan van een zes-
tiende-eeuwse psychiater.
Verwijzingen
Dat laatste is een van de vele
moderniteiten die in dit histo
rische schouwspel zijn bin
nengesmokkeld. Shakespeare
in Love zit ook vol verwijzin
gen naar het huidige filmbe
drijf. William worstelt met
zijn nieuwe stuk (dat op dat
moment nog 'Romeo and Eth
el, the Pirate's Daughter' heet)
en krijgt van alle kanten sug
gesties opgedrongen. Het doet
bemoeizieke censor die de ver
loedering aan banden pro
beert te leggen. Volgens de ma
kers van deze film was het er
rond 1590 ook allemaal al en ze
zullen onget wij feld gelij k heb
ben. Mensen blijven immers
mensen en bovendien was het
een periode van grote veran
deringen. Shakespeare is hier
geen verheven kunstenaar
maar een gretig van het leven
genietende jongeman in een
tijd waarin het theater een
stormachtige ontwikkeling als
volksvermaak doormaakte.
Ik moet bekennen dat ik in het
begin enige reserves had. Mad
den heeft erg veel haast om
zoveel mogelijk grappen,
vondsten en verwikkelingen
tegelijk te presenteren, terwijl
de entourage op dat moment
nog wat stijfjes overkomt.
Misschien een kwestie van net
iets te veel historisch aange
klede figuranten in het straat-
beeld?De verliefde blikken die
Shakespeare werpt op de
beeldschone Viola De Lesseps
(Gwyneth Paltrow), haar ver
momming als man om auditie
voor zijn stuk te kunnen doen,
het komt een beetje uit de
lucht vallen. En de romanti
sche omhelzingen, begeleid
door Shakespeares teksten,
dreigen heel even op gemakke
lijke mooie plaatjes uit te
draaien.
Dynamiek
Geoffrey Rush in Shakespeare In Love.
Maai- het komt allemaal goed,
en meer dan dat. Als de zaak
eenmaal op de rails staat be
gint het spektakel een eigen le
ven te leiden en krijgt het een
onstuimige vaart en dyna
miek. De eigentijdse knipogen
passen op een volstrekt na
tuurlijke wijze in de speelse
aanpak die historische feiten
en verzinsels op een aansteke
lijke wijze weet te verenigen.
Zo'n verkleedpartij van Gwy
neth Paltrow blijkt dan meer
te zijn dan een lollige travestie.
Uiteraard leidt het tot veel
vermakelijke verwarring,
maar het is ook een geslaagde
omkeri ng van het gegeven dat
in die tijd alle vrouwenrollen
verplicht door mannen wer
den gespeeld.
Spannend en ontroerend is het
om te zien hoe een hevige ver
liefdheid, adellijke arrogantie
en veel schermutselingen met
acteurs langzaam de grond
stof leveren voor 'Romeo and
Juliet'. We weten natuurlijk
wel dat de film is vormgegeven
naar het stuk, maar je krijgt
hier werkelijk het gevoel ge
tuige te zijn van de geboorte
van een meesterwerk. Schitte
rend is ook de eerste opvoering
in het theater, met veel chaos
achter de schermen en een
ademloos publiek dat hevig
wordt aangegrepen door het
tragische einde. Want een hap
py-end was ook toen de norm.
Shakespeare In Love draait
in CineCity Vlissingen.
Wat The Thin Red Line zal overhouden aan zijn zeven Os
car-nominaties, dat weten we 21 maart. De Gouden Beer
van het Filmfestival Berlijn is in ieder geval al binnen en
het was een verdiende onderscheiding. Toch zullen er best
mensen zijn die zich in Terrence Malicks film zullen ver
slikken als ze er heen gaan met geen andere kennis dan dat
het een oorlogsfilm betreft. Want ze krijgen iets heel an
ders voorgeschoteld dan je in dit genre verwacht.
door Pieter van Lierop
The Thin Red Line is een zeer
persoonlijke film van een mys
terieuze regisseur met slechts
twee eerdere films op zijn
naam: Badlands' uit 1973 en
'Days Of Hope' uit 1978. Ken
nis van die twee eveneens zeer
ongewone werkstukken helpt
om The Thin Red Line op juiste
waarde te schatten.
Wat we in elk geval niet krij
gen is een spektakel a la 'Sa-
ving Private Ryan'. al zijn er
een paar opmerkelijke over
eenkomsten qua onderwerp.
De film van Spielberg opent
met de invasie van Norman-
dië, die van Malick met de lan
ding op Guadalcanal in de
Stille Oceaan Beide films con
centreren zich op het effect
van de oorlogshandelingen op
een kleine groep militairen.
De verschillen zijn markanter.
Spielberg creëert tijdens zijn
massieve invasiebeelden met
superieure cameratechnieken
de hel op aarde om vervolgens
de klassieke vertelstructuur
binnen te glijden van een con
ventioneel mannen-melodra
ma. De landing bij Malick
vindt plaats met slechts een
handvol lullige bootjes. Er
hoeft zelfs geen schot bij te
worden gelost. Weerstand
komt er pas van sluipschutters
landinwaarts. En als de com
pagnie van kapitein Elias Ko-
teas de Japanners moet ver
drijven uit mitrailleursnesten
op een heuvelrug, beleven we
halverwege de film de enige
breed uitgemeten militaire
confrontatie. Daarna neemt
het verhaal, gebaseerd op een
roman van James Jones, alle
tijd om te observeren hoe de
overlevenden gelouterd zijn en
getekend door him ervaringen
tijdens de slag
Door het lint
The Thin Red Line is geen 'ac
tiefilm', maar een filosofische
studie van menselijk gedrag.
De 'dunne rode lijn' vormt de
scheiding tussen beschaving
tails van het militaire hand
werk, de strategie van de
veldslag of een conventionele
dramatische structuur. Afge
zien van het subliem geënsce
neerde en strak bij elkaar ge
houden middendeel, vormt
The Thin Red Line eigenlijk
een galerij van personages,
van wie de portretten wisse
lend ter hand worden geno
men om telkens te worden bij
getekend, wat de film sterk
fragmentarisch maakt. We ho
ren deze personages ook in
meewisselende 'voice overs'
Discussie
Malick wil oorlog niet laten
zien als een spannend avon
tuur maar als een verschrikke
lijk fenomeen dat de 'condi
tion humaine' ter discussie
stelt. Hij kan net zo veel com
passie opbrengen voor een
veronderstelde lafaard die
zichzelf versteld doet staan,
als voor een branieschopper
die - geslagen door de waanzin
van het moment - gouden kie
zen gaat wegbreken uit de
monden van amper gesneuvel
de vijanden en die zich daar la
ter zo voor schaamt dat hij ie
der zelfrespect verhezen zal.
The Thin Red Line, te zien
in CineCity Vlissingen en
De Koning Hulst.
en mensen in oorlog. Malick
toont soldaten die allemaal ge
meen hebben dat ze door het
lint zijn gegaan, de een met
meer gewetensnood en nobles
se dan de ander. Maar allemaal
komen ze in schril contrast te
staan tot de Melanesiërs die
met eens begrijpen wat er op
hun eiland wordt uitgevoch
ten En alle destructie, fysieke
en psychische pijn worden ab
surd afgetekend tegen de har
monie van een paradijselijke
natuur vol schitterende vogels
en onverstoorbare reptielen.
Ongeremde beeldlvriek naast
een emotioneel betrokken ma
nier om personages te be
schouwen, bepalen de stijl van
deze unieke cineast zoals dat
ook 20 jaar geleden het geval
was in Badlands' en 'Days Of
Hope'. De oorlog in het hoofd
van zijn soldaten is voor Ma-
lick belangrijker dan de de-
Regisseur Malick had met Nick Nolte, John Cusack en Sean
Penn (vlnr op de voorgrond) vele sterren tot zijn beschikking.
De opstandige studente Maria wordt verliefd op de aan
doenlijk serieuze Karol in een niet met name genoemd
Oostblokland. Hij is in dienst van het regime, zij weet dat
niet. In het gemiddelde politieke drama zou dat pijnlijke
feit pas na veel verwikkelingenen vermoedens aan het
licht komen.
gelofelijk mooie en zuivere
liefdesscène, daar moet je wel
heel erg koppig voor zijn.
Overtuigend
Danniel doet het, en hij doet
het overtuigend. Veel heeft hij
daarbij te danken aan de voor
treffelijke Tsjechische acteurs
Marketa tjrubesova (Maria)
en Petr Motloch (Karol) die
met klein spel toch een rijk
dom aan emoties neerzetten.
De vloeiende overgang tussen
realisme en lyriek doet ook
sterk denken aan de speelse
ironie waarin de Tsjechische
film eind jaren zestig uitblonk.
Met een knappe montage weet
Danniel verontrustende ac
centen te plaatsen en zet hij de
onschuld en verwachting van
het begin telkens naast de late
re gevoelens van schuld, on
macht en twijfel. Dat er hier en
daar wat oneffenheden vallen
te noteren is nauwelijks van
invloed op de indringende ma
nier waarop menselijke keu
zen en dilemma's aan de orde
worden gesteld.
Vastbesloten om gemakzuch
tige oordelen te vermijden
filmde Danniel het leven on-
door Leo Bankersen
Danniel Danniel ('Ei',
'Mykosch') doet het in zijn
nieuwste film Winter '89 an
ders. Karol heeft zijn geliefde
beloofd haar nooit een leugen
te vertellen. Tijdens een spel
letje vraagt Maria voor de grap
of hij voor de geheime dienst
werkt. 'Ja', antwoordt hij sim
pelweg. Dat is zo tegen de ver
wachting in, dat je gelijk op
het puntje van je stoel zit.
Winter '89 is op allerlei manie
ren intrigerend. Een Neder
landse productie, maar
grotendeels Tsjechisch ge
sproken. Een onderwerp dat
op zijn minst gedurfd is, want
was het niet veiliger geweest
zo'n onderzoek naar de won
den van de dictatuur over te
laten aan een cineast die dich
ter bij het vuur heeft gezeten?
Een verhaal dat gepresenteerd
wordt als een idyllisch sprook
je en dat zich vervolgens in de
verwarrende werkelijkheid
blijkt af te spelen. En om een
hoofdpersoon te verzinnen die
dissidenten martelt en tegelij
kertijd integer en eerlijk is en
bovendien te zien is in een on
der de dictatuur juist in war
me, lichte kleuren. Hier heeft
Maria haar vrienden, hier is
haar leven, hier droomt ze van
geluk. Latêr zal ze naar het
Westen vluchten, en voor de
eenzame vrijheid kiest Dan
niel de kille blauwe tipten. In
Rotterdam kan Maria moeilijk
aarden en haar dochter dreigt
vol wrok tussen wal en schip te
raken. Na de val van het IJze
ren Gordijn ziet Karol zich op
zijn beurt ook genoodzaakt om
te vluchten. Het wordt een
pijnlijk weerzien, want wie
zou kunnen vergeten wat er is,
voorgevallen?
Dat de leden van het gebroken
gezin elkaar tenslotte toch in
de armen vallen komt na zo
veel realiteitszin misschien
wat naïef over. Maar we kun
nen het ook zien als een idea-
listische stellingname, als een
blijk van de overtuiging dat
hoe pijnlijk de geschiedenis
ook is, we uiteindelijk weer
met elkaar verder moeten. Zo
opgevat ontstijgt Winter '89
het persoonlijke drama, en
wordt die laatste scène een
verwijzing naar de talloze tra
gedies die nog overal ter we
reld gemeenschappen ver
scheuren.
Winter '89, donderdag t/m
zondag in Cinema Middel
burg.
Marketa Hrubesova (links) en Juliana Johanidesova in Winter '89.
Eenvoud
thentieke uitstraling. Hoewel
een aanzienlijk deel van het
budget in de kostuums ging
zitten, is er nooit sprake van
exotische glamour om de kij
ker te verleiden.
In de acteurs zocht hij eerder
een onbevangen fysieke uit
straling dan geoefend drama
tisch talent. Ook het liefdes
spel wordt met diezelfde
naïeve eenvoud en directheid
In de woestijnen en oude ste
den van Ethiopië, Jemen. Iran
en Nepal vond Pasolini de be
toverende decors voor deze
vertellingen. Voor zijn camera
creëerde hij een sprookjeswe
reld met een verrassend au-
Scène uit Pasolini's II Fiore Delle Mille E Una Notte.
In de jaren zeventig verraste Pier Paolo Pasolini zijn be
wonderaars met een drietal films waarin hij afstand leek
te nemen van zijn eerdere werk. De boertige grappen van
'II Decamerone' en 'II Racconti Di Canterbury' waren ver
verwijderd van intellectuele fabels als 'Teorema' of het so
ciaal bewogen realisme van 'Accatone'.
door Leo Bankersen
Toch lag aan die schijnbare
ommezwaai nog steeds het
zelfde onbehagen ten grond
slag. Teleurgesteld in het op
rukkend materialisme ging hij
nu in oude volksverhalen en
sprookjes op zoek naar een nog
onbedorven bron van vitali
teit. Onbevangen seksualiteit
als levenskracht nam daarin
een belangrijke plaats in. II
Fiore Delle Mille E Una Notte
(De bloem der 1001 nachten) is
het derde deel van deze 'trilo
gie van het leven'.
Pasolini baseerde zich op de
klassieke oosterse sprookjes
van Duizend-en-een-nacht.
Hij gebruikte elementen uit
een vijftiental verhalen en
componeerde daar, samen met
de schrijfster Dacia Maraini,
een nieuw geheel van. De oor
spronkelijke raamvertelling
rond het ter dood veroordeelde
meisje Sjahrazaad werd ver
vangen door het liefdesver
haal van de slavin Zumurrud
en haar jonge, onervaren eige
naar Nur-ed-Din. Zumurrud
wordt gestolen maar weet als
man vermomd te ontsnappen
en wordt in een stad zelfs tot
koning uitgeroepen. Intussen
begint Nur-ed-Din aan een
lange zwerftocht om zijn ge
liefde terug te vinden. De vele
ontmoetingen zijn telkens
weer aanleiding voor nieuwe
verhalen, waarin slaven en
prinsen, een demon en zelfs
een leeuw figureren, en waarin
avontuur, poëzie en erotiek de
toon aangeven.
getoond.
In 1974 kreeg II Fiore Delle
Mille E Una Notte in Cannes de
op een na hoogste onderschei
ding, de Grote Juryprijs. In ons
land werd de film destijds wel
uitgebracht, maar kreeg wei
nig bekendheid. 'II fiore
komt nu opnieuw in roulatie
met een nieuwe kopie en nieu
we ondertitels die meer recht
doen aan de poëtische kwali
teiten van de tekst.
II Fiore Delle Mille E Una
Notte: vrijdag, zaterdag en
dinsdag in Cinema Middel
burg.