pzc jë7
Moerdijk scheidt
Holland van de
rest van de wereld
buitengebied
Het moer bedijkt
door het oog
van Wim Riemens
foto's Dirk-Jan Gjeltema
woensdag 24 februari 1999
door Ben Qerlemans
René Stevens had genoeg van de
files. Hij woonde in een
prachtig huis in Den Bosch, maar
reed iedere dag heen en weer naar
zijn werk op het industriegebied
Moerdijk.Stond je bij Waalwijk,
Waspik en Lage Zwaluwe in de
file, heen en terug. Ik schoor
mezelf, ontbeet en las de krant in
de auto. Op deze manier ging mijn
gezinsleven naar de maan." Toen
zijn vrouw Marianne een baan
kreeg aangeboden in Roosendaal,
verhuisde het echtpaar naar het
dorpje Moerdijk. „Niet de meest
inspirerende omgeving om te
wonen, maar ik zit nu dicht bij
mijn werk en hou tijd voor mijn
gezin over." Moerdijk als
noodkeuze om te wonen. Meerdere
importelingen hebben dat. Het
dorpje ligt ingeklemd tussen het
Hollandsch Diep, snelwegen en
het gelijknamige industriegebied.
Als woongemeenschap klein, als
naam groot: Moerdijk.
Hier is de scheiding tussen
Holland en de rest van de wereld.
Kom je van boven, of van onder de
Moerdijk is altijd de vraag. Voor
1421, toen de Sint Elisabethsvloed
Het dorp in vogelvlucht is
Ellewoutsdijk. Het werd in
september 1983 door Wim
Riemens gefotografeerd, op een
moment dat het op Deltahoogte
brengen van de zeedijk in volle
gang was. Nog net voor het begin
van het stormseizoen was de
zeewering in elk geval weer
stormveilig. In de Westerschelde
ligt de perszuiger Holland 24, die
zand voor de dijkversterking
aanvoert. Daar vlakbij het fort
Ellewoutsdijk, gebouwd in de
vorm van een zeshoek en in 1839
gereed gekomen. Sinds 1980 is het
in bezit van Natuurmonumenten.
Plannen om het fort een culturele
functie te geven, ketsten onlangs
af. Ellewoutsdijk zelf is in het
nieuws omdat westelijk van het
dorp de nieuwe
Westerscheldetunnel in 2003 zal
aanlanden. De daarachter gelegen
Inlaag van 1887 wordt gespaard.
Het dorp Ellewoutsdijk maakt
sinds de herindeling van 1970 deel
uit van de gemeente Borsele;
daarvoor was het zelfstandig. Het
is een oude ambachtsheerlijkheid
in de uiterste zuidpunt van de Zak
het Noordwestelijk deel van
Brabant en het zuidelijk deel van
Holland overstroomde behoorden
het gebied tot het graafschap
Sti-ijen. Met de overstroming
ontstond het Hollands Diep en
daarmee de natuurlijke grens
tussen Noord en Zuid. Al in de 16e
eeuw begon men met
inpolderingen die rond 1650
gereed kwamen.
De naam Moerdijk is typisch voor
de ligging: 'een moer aan de dijk'.
Moer is moeras, slijkerige grond,
waarin veel veen voorkomt. In
Zeeland en Noord-West Brabant
werden ook voor 1421 grote delen
van de bodem bij vloed
overstroomd door zeewater, dus
twee keer per dag. Die grond
bevatte zondoende veel zout en
was daardoor rijp voor de zout- en
turfwinning. Om het werk te
vergemakkelijken werden er
dijkjes aangelegd, waardoor de
naam van het dorpje duidelijker
werd: een moer-dijk. Werkwoord:
moor dicken, het Moer bedijken.
Veer
Het brede water van het Hollands
Diep vormde voor het verkeer
tussen Holland en Brabant een
lelijke sta-in-de-weg. Een
van Zuid-Beveland. Al in 1216
werd Ellewoutsdijk als parochie
vermeld, behorend tot het
dekenaat Walcheren en een
dochter van Monster (een
ondergelopen dorp bij Borssele).
Er stond een gasthuis met een
kapel, gewijd aan Sint-
Laurentius en een groot kasteel,
waarvan in de negentiende eeuw
nog schamele resten over waren.
Er was tussen 1834 en 1894 een
veerverbinding met Vlissingen,
West- en Oost-Zeeuws-
Vlaanderen en Antwerpen. Die
werd opgeheven wegens
concurrentie van de lijn
Hoedekenskerke-Terneuzen.
Ellewoutsdijk had in oktober
1944 veel te lijden van geallieerde
beschietingen, die vooraf gingen
aan een landing bij Baarland.
Daarbij werd naast veel huizen
ook het bijzondere landgoed
Zorgvliet, eigendom van de
ambachtsheer, verwoest. In de
tuin staat nu nog een jachtslotje en
enkele geredde beelden uit de
achttiende eeuw van Griekse
godinnen.
Er was een record-aantal
veerboot zorgde altijd voor de
verbinding tussen de twee
landsdelen. De aanlegplaats in
Holland was Strijensas, rondom
de afmeerkant in Brabant
inzendingen en bijna alle
oplossingen waren goed. Enkele
inzenders noemden Baarland,
Westkapelle en Kortgene. De foto
bood voldoende
herkenningspunten. G. Pieterse-
de Pater uit Apeldoorn geeft zelf
een uitvoerige beschrijving van
wat er op de foto te zien is, met
inbegrip van het Zuidgors,
oostelijk van het dorp. Uit de
stapel zijn als winnaars
getrokken: M. van
Nieuwenhuijzen,
Wilhelminadorp, S. Euler-
Künsemüller, Driewegen en A
Bouman, Oost-Souburg. Zij
ontvangen een waardebon.
De vraag van de nieuwe opgave
luidt: Wat is de naam van het
gehucht op de foto van Wim
Riemens? Oplossingen kunnen tot
en met uiterlijk zaterdag 27
februari worden gezonden naar:
PZC Buitengebied, postbus 18,
4380 AA, Vlissingen, fax 0118-
470102, e-mail redactie@pzc.nl.
Onder de inzenders van goede
oplossingen worden drie
waardebonnen verloot.
ontwikkelde zich het dorpje
Moerdijk. Het veer- en posthuis
was een doorgangsplaats tussen
noord en zuid en het gehucht
ontwikkelde zich tot een
belangrijke schakel. Het is getuige
geweest van historische
gebeurtenissen, waarvan de meest
in het oog springende de
verdrinking van Prins Johan
Willem Friso in 1711 was. In later
eeuwen wilde Napoleon de
verbindingsweg tussen
Amsterdam en Parijs verbeteren
en legde een Postbaan van steen
aan die in Antwerpen begon en bij
het veerhuis ophield. Maar ook de
moderne tijden klopten aan de
deur. In 1845 eindigde de eerste
spoorlijn vanuit België in het
dorp. In verband met dit snellere
verkeer werd over het Hollands
Diep een stoombootdienst in het
leven geroepen. De haven werd
uitgebreid met betere laad- en
losplaatsen.
Een korte tijd beleefde het dorp
een grote bloei; arbeiders kwamen
uit alle windstreken, mede om de
spoorbrug over het Hollands Diep
aan te leggen, die in 1872 werd
opgeleverd. Dat leidde ook een
tijd van grotere stilte in. Het
verkeer zou van dan afaan het
dorp links laten liggen. Onder
druk van het opkomende
automobiel werd weliswaar de
aanlegsteiger van de boten
uitgebreid; maar in 1936 werd
deze overbodig, omdat toen de
verkeersbrug in gebruik werd
genomen. Ook met de Moerdijkse
visserij ging het, na een
aanvankelijke bloei, uiteindelijk
bergafwaarts. Het voltooien van
de Deltawerken maakte een
gezonde zeevisserij vrijwel
onmogelik en in 1970 ging de
laatste visser met pensioen.
Ook de oorlog eiste zijn tol.
Doordat het dorp zeer strategisch
aan de bruggen lag, werd het
herhaalde malen gebombardeerd
en bij de bevrijding in november
1944 werd het nagenoeg van de
kaart geveegd. Al met al een roerig
verleden. Het dorp is klein; maar
de naam is groot. Moerdijk is een
begrip in de hele wereld en na een
gemeentelijke herindeling tussen
Fijnaart, Willemstad,
Zevenbergen, Klundert en
Standdaarbuiten, besloot de
nieuwe gemeenteraad om de naam
Moerdijk aan te nemen. Volgens
burgemeeste H.W. de Duijn is dit
in 1997 bewust gedaan. „Het is een
herkenbare naam die goed in het
gehoor ligt, algemeen bekend is."
Dat het dorp zelf slechts een vlek
op de kaart is, doet daar niets aan
af.
Heden ten dage is Moerdijk met
name bekend vanwege het enorme
gelijknamige industrieterrein. De
ligging daarnaast heeft het leven
in het doipje voorgoed veranderd
en de meeste inwoners zijn,
behalve in de agrarische sector,
werkzaam in een van de bedrijven
in dit park.Op 2600 hectare grond
bevinden zich enorme
haveninstallaties, chemische
bedrijven en diverse andere
industriën. Veel meer bedrijven
uit de randstad kiezen voor een
plek op het industrieterrein,
omdat dit precies tussen
Antwerpen en Rotterdam ligt en
omdat het gebied nog niet wordt
geplaagd door overtollige files.
En sommigen, zoals Stevens en
zijn vrouw gaan er zelfs wonen.
„Maar het doip zelf. daar is weinig
te beleven", aldus de ex-
Boschenaar. „Er is een
voetbalclub, er is carnaval en nog
veel meer vormen van
verenigingsleven, maar het ligt er
een beetje desolaat bij. Ik zou bij
wijze van spreken liever in Cannes
wonen, maar ik heb bewust voor
een huis hier gekozen vanwege de
files. En dan; ik kon voor een appel
en een ei een oude boerderij kopen;
kom daar nog maar eens in de rest
van Nederland om."
Moerdijk
