Christen man,
wats di geschiedt? f
Engeltjes van
Jefferson Parker
komen in de hel
Maerlant en
de vijanden
van het geloof
Baldacci is een
meester in rechttoe
rechtaan vertellen
D7P kunst
VIA* cultuur
13
e Middeleeuwen staan bekend als een christelijke tijd. Alle facetten van het leven
zijn doordrongen van de Christelijke waarheden. Dat wil nog niet zeggen dat de
Christelijke wereld zich niet bedreigd voelde. Jacob van Maerlant wijdt er
luizenden verzen aan.
diniatuur uit de Rijmbijbel.
TTie meent dat hij de
l\ waarheid heeft gevonden,
rindt andersdenkenden
ondaars of heidenen. Zo simpel
sdat: een pachter van de Grote
iekerheid in Geestelijke Zaken
iscrimineert tussen de
retenden en de dwalenden, de
oeden en de kwaden. Voor
acob van Maerlant was het
envoudig: een christen is
edoopt. Wie niet gedoopt is, is
len potentiële vijand van het
eloof. Die boodschap staat in
ijn hele werk centraal, altijd
noralistisch, immer schrijvend
'anuit de zekerheid van het
Vare Geloof. In Maerlants
meld van Frits van Oostrom is
let oude beeld van de dichter al
lehoorlijk geretoucheerd. Niet
meer de scheiding tussen een
vroege, hoofse Maerlant en een
late, didactisch-moralistische -
Een beeld dat generaties
middelbare scholieren (nog)
meekregen.
Ineen degelijk boek heeft
Raymond Harper het werk van
'de vader van alle dichters'
legen het licht van de Waarheid
gehouden. Maerlants houding
tegenover de 'vijanden van het
geloof' wordt aan een minutieus
jnderzoek onderworpen,
waarbij eveneens de Latijnse
bronnen en de theologische
liscussies worden bekeken. De
Jriginaliteit van Van Maerlant
manifesteert zich juist in het
bewerken van die vele bronnen.
Bet heeft een mooie studie,
maar een weinig swingend
leesboek opgeleverd; de
nuderwetse stijl eist bovendien
veel aandacht en concentratie.
Gelukkig staan er
samenvattingen aan het begin
ran elke paragraaf en is er een
litstekend slothoofdstuk waar
mgrote trekken de resultaten
ran het onderzoek worden
geschetst.
lacob van Maerlant, die vanuit
»n middeleeuws-christelijk
De verwoesting van Jeruzalem door de Romeinen uit Die wrake van Jheruzalem.
christelijke auteurs die een
hardhandig optreden tegen
ketterse opvattingen bepleitte.
De Islam zag Maerlant als een
herleving van het heidendom
'oude stijl'. Voor de 12e eeuw
schijnt men zich nauwelijks
rekenschap te hebben gegeven
van de religieuze bedreiging die
de volgelingen van Mohammed
vormden voor de
West-Europese christenheid.
Het gevaar was lange tijd
primair politiek en militair;
Maerlant pleitte hartstochtelijk
voor de kruistochten. Bij een
conflict tussen een christen en
een mohammedaan wint
uiteraard de eerste: 'En die
kerstine verwonnen, want hem
wilds onze Here jonnen.Hoe
emotioneel en persoonlijk
Maerlant in dit verband kon
zijn, blijkt uit zijn
vermoedelijke zwanenzang
over het verlies van het Heilige
Land: 'Christen man, wats di
geschiedt? Slaap je?'
Jaren geleden besloot de Leidse'
mediaevist Van Oostrom de
wereld van de dichter Jacob van
Maerlant tot onderwerp van een
groot onderzoek te maken.
Terwijl vele studenten en
promovendi aan het werk
gingen, vatte hij voor een breed
publiek de resultaten efficiënt 'a
tempo' samen. Dat maakt deze
en andere boeken over
detailonderwerpen als
'Maerlant en de vijanden van
het christelijk geloof' in zekere
zin tot een nagekomen bericht.
Een gerecht van een
zoveel-gangen-menu dat al
geserveerd is. Het is helaas het
lot van veel spitwerk.
Lo van Driel
Raymond Harper, Als God met ons
is. Jacob van Maerlant en de vijan
den van het christelijke geloof - Ne
derlandse literatuur en cultuur in de
middeleeuwen, dl. xix - Uitgeverij
Prometheus, f 49,90, 296 blz.
Horridus noemt de psy
chopaat zich die in Cali-
fornië zijn lusten botviert op
kleine meisjes. Horridus,
naar zijn favoriete slangen.
Met steeds kleinere tussen
pozen ontvoert hij de Items
en brengt ze, verkleed als en
geltjes, terug. Het is echter
zeker dat de man binnenkort
een slachtoffertje verkracht
en vermoordt. Dat deed hij
elders in de VS reeds. Aan
Terry Naughton, hoofd van
de politie-af deling Misdaden
Tegen Kinderen, de taak om
deze hel op aarde te vernieti
gen. Dat is niet het enige
spannende element van de
schokkende roman De engel
tjes van Horridus.
Dat Naughton zich de benen
uit het lijf lóópt om tuig zoals
de slangenhoudende boef
met de vele aliassen te pak
ken, heeft veel te maken met
zijn eigen ellende. Terry's
zoon is recentelijk, op zeer
jonge leeftijd, overleden tij
dens een duikavontuur. Nie
mand mag weten wat de
exacte doodsoorzaak is,
maar zijn gedrevenheid lijkt
iets toe te moeten dekken.
Onderdeel van zijn rouwver
werking is dat hij zich maan
denlang 's nachts terugtrekt
in een grot nabij zijn woning
in Orange County (Californ-
ië), daar liters tequila in
neemt en zijn roes uitslaapt.
Daardoor krijgt hij meerpro-
blemen. Er duiken foto's op
van Naughton, die in de grot
seks heeft met een minderja
rig meisje, hetgeen leidt tot
een schorsing, middenin de
jacht op Horridus. De jager
wordt gejaagde. Hij raakt al
les kwijt, behalve het ver
trouwen van zijn vriendin,
een tv-verslaggeefster aan
wie Terry vaak primeurs
geeft.
Schrijver T. Jefferson Parker
deed in Nederland ruim tien
jaar geleden even van zich
spreken met de thriller Lagu-
na Beach (intussen verfilmd)
en moest het vervolgens heb
ben van de eigen, Ameri
kaanse markt. Met De Engel
tjes van Horridus keert hij
hier met een daverende klap
terug. Voor wie Billy (de top
per van Whitley Strieber) en
The Silence of "the Lambs (T
homas Harris' knappe ver
haal rond Hannibal Lecter)
op juiste waarde wist te
schatten, is dit verplichte
kost. Compliment voor de
kleine uitgeverij Van Buuren
uit Weert, die vorig jaar
Keith Baker (De erfenis) bin
nenhaalde.
Arno Ruitenbeek
T. Jefferson ParkerDe engeltjes
van Horridus - Uitgeverij Van
Buuren, f 36,90.
Net als zijn landgenoot
John Grisham is David
Baldacci ex-advocaat en
schrijver van goed verkopen
de thrillers. Maar daarmee
hield de vergelijking tussen
deze twee Amerikaanse au
teurs tot dusver op. Waar
Grisham zijn voornamelijk
juridisch geschoolde helden
neerzette in het decor van
imposante rechtszalen,
moest Baldacci het veelal
hebben van wilde complot
theorieën en dito actiescè
nes, die een regelrechte be
dreiging vormden voor des
lezers hart- en bloedvaten. In
Vuil spel echter keert hij het
eerbiedwaardige Hoogge
rechtshof binnenstebuiten
Het verhaal begint echter in
een verlaten uithoek van Vir
ginia. In een militaire gevan
genis zit de zwarte Rufus
Harms al een kwart eeuw op
gesloten, levenslang veroor
deeld vanwege de moord op
een blank meisje. Wat hem er
ooit toe bracht het kind te do
den, is niemand duidelijk,
ook Rufus zelf niet. Maar dan
ontvangt hij onverwacht een
brief, die hem vrijpleit. Het
epistel is evenwel belastend
voor mensen die nu hoge po
sities bekleden.
Harms slaagt erin de brief,
die zijn gratieverzoek kracht
moet bijzetten, via zijn advo
caat bij het Hooggerechtshof
te krijgen. Harms' advocaat
overleeft deze vorm van
dienstverlening echter niet.
Met hem sterft ook Michael
Fiske, griffier bij het Hoog
gerechtshof, een voortijdige
dood. Fiske had het schrijven
uit de stapel verzoekschrif
ten aan het hof geplukt en
was op eigen houtje op on
derzoek uitgegaan.
Dan wordt het tijd dat de
'goeien' in actie komen. Grif
fier Sara Evans - Michael
had haar een paar dagen eer
der tevergeefs ten huwelijk
gevraagd - en Fiske's broer
John gaan op speurtocht uit.
John pakte ooit als agent jon
ge geweldplegers op maar
door een wonderlijke samen
loop van omstandigheden
verdedigt hij nu als advocaat
deze bij voorbaat kanslozen:
Baldacci's fantasie is daad
werkelijk grenzeloos.
Baldacci is een meester in het
rechttoe rechtaan vertellen
van een spannend verhaal.
Snelheid en actie zijn op
nieuw gewaarborgd. Zijnpo-
ging om literatuur te bedrij
ven als hij bij de aanvang
Rufus Harms' erbarmelijke
omstandigheden beschrijft,
is evenwel een misser: het
maakt een wat al te patheti
sche indruk. Ook geeft hij
iets te vroeg prijs wie de kwa
de genius in dit spel is. Niet
temin kan Vuil spel prima als
tijdverdrijf dienen tijdens
een vlucht naar de winter
zon, of de gipsvlucht terug.
Peter Kuijt
David Baldacci: Vuil spel - Uit
geverij AW. Bruna, 384 pag.,
f39,95.
De aanduiding 'thriller' ontbreekt op de
kaft van Het testament, de tiende ro
van John Grisham. En terecht, want
Écht bloedstollend spannend wordt het ner-
jens in de nieuwste van deze voormalige ad-
rocaat uit Mississippi. Geweld komt
litmaal niet aan bod in deze evenwel onder-
ïoudende cocktail van een reisgids, een
bandleiding voor kruisverhoren en een bij
belstudie.
ii het boek draait het om de nalatenschap
ran Troy Phelan, een oude, excentrieke rijk-
'ard, volgens kenners de op negen na rijkste
nan van de Verenigde Staten. Zijn vermo-
wordt geschat op een slordige 22 mil-
ard gulden en het hoeft dan ook geen verba
te wekken dat Troys drie ex-vrouwen
zijn zes kinderen vol ongeduld wachten
dood van de grijsaard. Maar Troy haat
duivels addergebroed en voelt er niets
ze middels een erfenis tot multimiljo
nair te promoveren. Hij bedenkt dan ook
een ingenieus plan om ze buiten het testa
ment te laten.
Na het opzienbarende verscheiden van Troy
wordt advocaat Nate O'Riley belast met de
vervulling van 's mans laatste wensen. Met
het opvoeren van O'Riley wijkt de schrijver
af van de karakteristieke Grisham-held van
een jonge, ambitieuze strafpleiter die een
glorieuze carrière wacht. O'Riley, die tegen
de vijftig loopt, heeft er niets mee gemeen:
hij is een advocaat die de afgelopen jaren
vaker de ontwenningsklinieken van binnen
heeft gezien dan de rechtbank. Maar vol
gens zijn opdrachtgever is de ooit fanatieke
buitensporter O'Riley geknipt voor de taak
die hem wacht. Hij dient woon- en verblijf
plaats op te sporen van Rachel Lane, Phel-
ans onwettige dochter aan wie de rijkaard
zijn vermogen heeft nagelaten.
O'Riley reist daartoe af naar de jungle van
Zuid-Amerika, waar, volgens de laatste be
richten, zendelinge Rachel het woord van
God tracht te verbreiden onder de indianen.
O'Riley komt uiteindelijk terecht in de Bra
ziliaanse Pantanal-regio. Het is een ecolo
gisch paradijs: een eindeloos palet van moe
rassen, kreken en rivieren vol alligators,
anaconda's en steekmuggen.
Natuurlijk weet O'Riley de dienares van
Christus op te sporen. Maar dat gebeurt pas
na een reis vol ontberingen waarin de arme
advocaat, van wie je wel moet gaan houden,
het hoofd moet bieden aan de verlokkingen
van Brahma-bier, zware stormen en mus
kieten die je de knokkelkoorts kunnen be
zorgen. Maar daarmee is het boek nog niet
uit, want in de jungle van Washington is in
middels ook een strijd ontbrand. Het Phel-
an-addergebroed haalt alles uit de kast, in
clusief advocaten met torenhoge tarieven,
om alsnog te kunnen delen in de erfenis.
Het is de mix van de avontuurlijke tocht
door het oerwoud, het steekspel in de
rechtszaal én de verrassende ontknoping,
die Het testament zo aantrekkelijk maakt.
Grisham, die twee keer de Pantanal-regio
heeft bezocht, beschrijft met aanstekelijke
hartstocht het broeierige Braziliaanse
landschap. Maar de auteur is toch op zijn
best als hij met dodelijke humor de onver
mijdelijke ondergang van duurbetaalde ju
risten, aan wie hij een bloedhekel lijkt te
hebben, op papier zet.
Ook deze 'Grisham' zal ongetwijfeld een
toptien-notering halen. En ditmaal is dat
meer dan verdiend. Grisham revancheert
zich verdienstelijk na 'De straatvechter',
zijn bedroevend slechte voorganger over
een advocaat die het opneemt voor de dak
lozen in zijn stad.
Peter Kuijt
John Grisham: Het testament - Uitgeverij AW.
Bruna, 384 pag., f 39,95.
John Grisham: mix van avontuur en verrassing.
vrijdag 19 februari 1999
perspectief de
wereldgeschiedenis overzag,
moest heel wat problemen het
hoofd bieden. Hoe moest hij de
klassieke, anthropomorfe en
polytheïstische godenleer van
de Grieken neerzetten? Als
middeleeuwse christen moest
hij die afwijzen en toch wilde hij
bepaalde personen ten
voorbeeld stellen. Zo
bewonderde hij Alexander de
Grote en vond hij hem een
exempel voor de vorsten van
zijn tijd. Hoe moet zo'n heiden
dan getypeerd worden? Zo
bijvoorbeeld: Alexander droeg
'crone te voren, eer Jhesus
Christus waert gheboren,
daeromme eest also ghesciet dat
hi Gode en kende niet'.
Ook met de joden had Maerlant
zo zijn problemen.
Oorspronkelijk waren ze de
uitverkorenen Gods, maar ze
hadden Christus' boodschap
geweigerd en waren zelfs
verantwoordelijk voor zijn
dood. Wat doet Maerlant? Met
verve is hij anti-judaïst, maar
deze studie pleit hem vrij van
proto-antisemitische
denkbeelden 'die juist in zijn
dagen opgang begonnen te
maken'. Evenmin heeft
Maerlant een pleidooi
gehouden 'om de aloude
repressieve tolerantiepolitiek
jegens de joden te verlaten ten
gunste van een meer agressieve
benadering.' In de eindtijd
zouden hun ogen wel geopend
worden, maar dat scenario
regelde God zelf, volgens
Maerlant. Het is de mening van
Paulus. Volgens kruisvaarders
"V mcmenr bctyb-rieuett
d frSlAHtine n<fr» friCt* flrter
- <v -nWW en fbtfêtib frter
it tl fcrt rcï ie«vn
V tC Jjèffrncjt Utfjjvn $ric£tK'JI
1) ttfier/ViJerJetio ciTgnw
gtiftaT
die zich aan de joden vergrepen,
moesten de joden overwijld
worden bekeerd of gedood. Voor
Jacob van Maerlant, nochtans
sterk betrokken bij de
kruistochtmissie, bepaalde God
echter zelf de loop van de
geschiedenis, niet alleen door de
gelovigen in bescherming te
nemen en op te treden als de
christelijke belangen en
instellingen in het geding
waren. Zo schrijft hij over de
Vandalen: 'Menige dorperhede
groot, die si der heiliger kerken
daden moesten si ontgelden
smertelike.'
Bij Maerlant zijn religieuze
politiek en wereldlijke macht
nauw verbonden. De eerste taak
van een Christenvorst is de
bescherming van de Kerk. In
een van zijn Arthur-verhalen
betoogt Maerlant dat de
tovenaar Merlijn om hulp
gevraagd was door de leiders
van de kerk in Brittanië. Er
moest een opvolger komen - dat
wordt Koning Arthur 'die tlant
berechte tonsen bederve, sodat
die kerke niet en verderve.'
Christelijke
machtsbescherming door
Arthur dankzij een tovenaar.
Merkwaardig toch.
Een interessant aspect van
Maerlants houding tegenover
andersdenkenden betreft zijn
visie op heidenen en ketters en
andere 'onaangepasten,' zoals
prostituées, homoseksuelen,
leprozen. Van werkelijke
tolerantie is geen sprake. Op dit
punt lijkt Maerlant
geïnspireerd te zijn door
Augustinus, een van de eerste
v >1 «ut^tTtrnrc tjJtvr»rt:i;o}n -
1C m Wcrmcea-
■"V
r tircr^zefcn pxtn-
«V ilrttt* bit ftpmic intèd»ff«a;
w ftcft- ee« reftijn *rtn falie miVü
40T «nnrtcft-cMtfv fr-»r«y:
tin kiiickvec
<Stu Dofr te gthVr» c &eTgïJ,J:
- ullöiiut vfcjjBx'C" b&iek>s
,,1i mfcv tqrWtïnViütncihUkc
iitrScH-mti ufo: fcCpftmfe
in Kl'Jcn '.Wtrydfrofiff-
IV fb-ttVlJ 1\VMÏV
■~0 'rtnaltf fCiïï'.' ittfrtVi i
Deze bladzijde uit het enige verluchte Spiegel historiael-handschrift toont een episode uit de strijd tussen Karei de
Grote en de Afrikaanse heidenkoning Agolant.
