Van Goghs dokter was ook zijn vervalser De vrouw achter Gerrit Rietveld Le docteur Gachet in het Grand Palais kunst cultuur Vlootschouw troef in Rotterdams culturele jaar 2001 Postproject Truus Schroder Een vlootschouw op de Nieuwe Maas van alle in en rond Rotter dam gebouwde schepen belooft in 2001 een van de hoogtepunten te wor den van Rotterdam Cul turele Hoofdstad (RCH). Het nieuwe Luxor Thea ter op de Kop van Zuid en waarschijnlijk ook andere theaters blijven tijdens de zomermaan den in het feestjaar open. Stand-up come dians trekken langs de club- en buurthuizen. De organisatie zal er bij de nieuwe burgemeester Opstelten op aandrin gen de sluitingstijden voor de horeca te versoe pelen, zodat Rotterdam 's avonds laat en 's nachts niet langer een stad is 'waar je een ka non kunt afschieten zonder iemand te ra ken'. Rotterdam-Zuid en de regio worden na drukkelijk betrokken bij de festiviteiten. Een opvallend plan in het deze week vrijgege ven eerste werkboek van Rotterdam Culturele Hoofdstad is de mani festatie 'Honderd jaar sociale woningbouw'. Stedelijke samenwerking Er worden vrijwilligers gezocht die een lange periode in een hotel wil len verblijven, zodat hun huizen vrijkomen voor publieksbezoek. De RET gaat rijden langs woningen uit alle bouwperiodes en in zo veel mogelijk wijken. Er komt een project waarbij universiteiten worden betrokken in al le Europese steden waar Erasmus heeft vertoefd. Tussen Rotterdam en Porto, dat in 2001 ook culturele hoofdstad van Europa is, gaan 'cultu rele cruiseschepen' va ren. Aan boord treden orkesten en artiesten uit beide steden op Een heikel en nog niet uitgekristalliseerd pro ject betreft een Duits- Nederlandse confronta tie over de oorlog. De or ganisatie buigt zich over de vraag of er iets samen met Dresden is te doen. Andere ingediende plannen en nieuwe idee- en uit de bevolking wor den de komende maan den beoordeeld aan de hand van deze week be kendgemaakte voor waarden. De plannen moeten vooral vernieu wend zijn en ook na 2 0 01 nog doorklinken. Zorgen maakt de orga nisatie zich over het aantal hotelbedden in Rotterdam. Toen kort geleden een delegatie uit Porto op bezoek kwam dreigde deze te moete slapen in Naaldwijï omdat er zegge d schrijven één congres i de stad aan de gang waj en daardoor alle hotel bedden waren beze Weliswaar is in 2001 hi vijf sterren hotél di voor Rotterdam C wordt gebouwd klaa maar dat lost het pré bleem niet op. De orga nisatie denkt aan hi creëren van 'bed au breakfast'-mogelijkhe den om de gastvrijhei van Rotterdam te verht gen. Het motto voor de cultu rele hoofdstad is 'Ron! terdam is vele steden ontleend aan het boa- 'De onzichtbare stedenl Hierin beschrijft Martj, Polo steeds een andeifj! stad, maar aan het eii» blijkt dat hij het allei maar over zijn eigen "Vejj netië heeft gehad. fi Coördinator Bert va Meggelen wil niet allee Rotterdam zelf tot podi um maken waarop festiviteiten van de Cu! turele Hoofdstad zie afspelen. „Rotterdai bestaat niet alleen bin nen de eigen grenzei maar is ook ver daarbui ten actief. Neem bi) voorbeeld het nu lopen de filmfestival- Daj heeft een betekenis dij de stadsgrenzen over] schrijdt. Het festival bei staat niet alleen in Rot] terdam, maar ook vel daarbuiten. Filmmal kers in de hele wereld zijn actief vanwege dit festival. Dat is maar voorbeeld. De haven ij een nog veel duidelijke,^ voorbeeld." „Voor de culturele, hoofdstad betekent dij dat het programma ooa haar buiten moet slaan; Rotterdamse kunste-i naars naar Boedapest Wenen, noem maar open: vice versa. Dus als ik iels met de Turkse gemeen schap in Rotterdam doe, dan wil ik ook een pro gramma in Istanbul ma ken." Over het budget makt Van Meggelen zich geeu zorgen (het bedrijfsle ven moet nog 17 miljoei gulden ophoesten). Hij denkt dat bij het rijk et; in Brussel ook nog wé het nodige te halen is,j Uiteraard is elk budget te klein. „Natuurlijk! zullen er gefrusteerden zijn die een afwijzing] krijgen. Dan kan gekon-- kei ontstaan, daar beniki me van bewust, maaij het enige wat ik kaï doen is zo goed mogelijkj luisteren en zo open mo gelijk communiceren." In mei wordt het eerste concrete programma gei publiceerd. „Maar di mensen kunnen wat nuf betreft tot 31 decembe! 2001 met ideeën blijven komen." Hans Maas: incent Van Gogh had een huisarts die zelf ook graag de kwast ter hand mocht nemen. Dokter Gachet kon niet bijster goed schilderen, maar was wel sterk in het naschilderen van doeken van Cézanne, Van Gogh en Pissarro. Zo sterk dat anno 1999 niemand meer weet of sommige meesterwerken van Van Gogh niet gewoon meestervervalsingen van Gachet zijn. In het Grand Palais te Parijs valt tot eind april een mysterieuze collectie te zien, de collectie van 'le docteur Gachet'. Portret van dokter Gachet, geschilderd door Vjncent van Gogh. Niet lang nadat hij zijn eigen oor had afgesneden, arriveerde Vincent van Gogh in Auvers-sur-Oise. Van Gogh had nooit langer dan enkele maanden op één plaats gewoond, maar als er één plek was die hem zou bevallen, was het wel dit boerendorp bij Parijs. Auvers had een mooie kerk, een kasteel en pittoreske straatjes die uitkwamen in velden van wuivend koren. Maar Auvers-sur- Oise had bovenal dokter Gachet, een arts die was gespecialiseerd in zowel psychiatrie als schilderkunst. Gachet had Pissarro, Renoir en Cézanne ontvangen, van wie de laatste zijn huis op het doek had vastgelegd (Maison du docteur Gachet). Het was duidelijk dat ook de Nederlandse schilder welkom zou zijn. Op 20 mei 1890 wandelde Vincent Van Gogh bij dokter Gachet naar binnen, een aanbevelingsbrief van zijn broer Theo in de hand. Gachet las de brief aandachtig en sloot Van Gogh in de armen. Van Gogh installeerde zich in de herberg Femme nue couchée, van Armand Guillaumin. Ravoux, waar hij voor 3,5 francs per dag een kamer en twee warme maaltijden kreeg. Maar in de persoon van dokter Gachet had Van Gogh veel meer gevonden dan een eenvoudige arts. Geregeld zocht Gachet hem op in de herberg om zijn laatste doeken te bekijken. En twee of drie keer per week noodde de dokter hem bij zich thuis uit om samen een overvloedige dis te gebruiken. Van Gogh gedijde goed in Auvers, en werkte harder dan ooit. Hij schilderde er dokter Gachet, diens vrouw, de kerk, de korenvelden. In totaal zou Van Gogh in Auvers- sur-Oise 70 doeken schilderen. Dat was evenveel als het aantal dagen dat hij in het dorp van Gachet doorbracht, want op 27 juli joeg de schilder zichzelf een kogel door het hoofd. Van Gogh slaagde er nog in de herberg te bereiken, waar de inmiddels gewaarschuwde Gachet ook was aangekomen. De arts kon slechts constateren dat de dood onafwendbaar was. Die dood trad in op 29 juli, precies 70 dagen nadat Van Gogh bij Gachet naar binnen was gewandeld. Van Gogh was dood maar daarmee was het verhaal nog niet uit. Gachet had nu een fors aantal schilderijen van Pissarro, Cézanne en Van Gogh, aan welke collectie hij zijn eigen werken mocht toevoegen. Want onder de artiestennaam Paul Van Ryssel wilde de dokter zelf ook nog wel eens het penseel ter hand nemen. Toen in 1909 ook dokter Gachet de pijp aan Maarten gaf, kwamen de doeken in handen van zijn zoon. Paul Gachet waakte als een tijger over de verzameling, waaraan hij bovendien nog enkele eigen doeken toevoegde, want ook Paul schilderde. Toen de nazi's in 1940 een hakenkruis over Frankrijk legden, verborg Paul Gachet de collectie in een grot in zijn tuin. Nadat hij eerst de doeken uit handen van de bezetter had weten te houden, begon Paul Gachet ze na de oorlog ruimhartig aan verschillende musea te doneren. En zo konden meesterwerken als Le Portrait du docteur Gachet en l'Eglise d'Auvers uiteindelijk ook door het gewone volk worden gezien. Tot zover het sprookje, zoals verteld door het Grand Palais in Parijs, waar tot 26 april de collectie van dokter Gachet op zicht hangt. De werkelijkheid, zo menen vele kenners, is een ietsje gecompliceerder. Om te beginnen was dokter Gachet niet helemaal de weldoener die hij uithing. „Hij lijkt me even ziek en verdwaasd als ij of ik"schreef Vincent in een van zijn brieven aan zijn broer Theo. „Hij is ook gedesillusioneerd door zijn beroep". Voor zover Gachet al in Vincent Van Gogh was geïnteresseerd, was hij dat in de schilder Van Gogh, niet de patiënt. Nadat hij Van Goghs gapende hoofdwond had verbonden, trok hij de deur achter zich dicht en liet zijn jeugdige zoon bij de schilder achter. De schilder zou nog anderhalve dag leven, maar Gachet nam met een keer de moeite nog de paar meter naar de herberg af te leggen. Gachet was echter niet alleen een onwaardig arts, hij was ook een onwaardige kunstverzamelaar Ruim een eeuw na de dood van 's werelds beroemdste en veruit duurst verkochte schilder staat vast dat een groot aantal van de aan hem toegeschreven doeken, in feite vervalsingen zijn. Een van de vervalsers, aldus de critici: dokter Gachet zelve. en van de doeken die in het Parijse Grand Palais als authentiek wordt gepresenteerd, is het fameuze Le portrait du docteur Gachet. Maar vast staat dat er naast dit doek, dat de zoon van Gachet na de oorlog aan een museum schonk, meer portretten van de dokter circuleren. Zo werd in 1990 een ander le portrait du docteur Gachet voor 165 miljoen gulden bij Christie's in New York verkocht, wat de vraag opwierp; welke is de echte Van Gogh? Het Musée d'Orsay, dat zijn schilderij voor de tentoonstelling in het Grand Palais heeft uitgeleend, is ervan overtuigd het echte portret in handen te hebben. Maar de kunstkenner Benoït Landais meent het tegendeel. En Landais weet een beetje waarover hij praat. Hij is oud-directeur van Musées de France, het overkoepelend orgaan van de grote musea in Parijs, en heeft tien jaar op Van Gogh gestudeerd. Dokter Gachet was volgens Landais een belabberde schilder, maar een begenadigd vervalser. Hij vervalste niet alleen het portret van hemzelf, maar ook l'Homme a la Pipe, een ets die eveneens in het Grand Palais hangt. In zijn brieven aan Theo hing Vincent Van Gogh tal van labels aan zijn dokter, van 'excentriekeling' tot 'geesteszieke', maar vervalser? De ironie wil dat voor Van Gogh zelf vervalsen geen plagiaat was, maar een kunst die hij zelf ook met graagte bedreef. Zoveel kopieën maakte Van Gogh in zijn leven, dat een ander museum in Parijs, er onlangs een complete expositie mee inrichtte. Cees'van Zweeden Parijs, Grand Palais: de collectie van 'le docteur Gachet', tot 26 april. Het doek 'La vieille route d'Auvers-sur-Oise, effet de neige', van dokter Gachet. Hoe een conservator van een gesloten museum worstelde met een onderwerp en hoe dat leidde tot een opmerkelijke expo sitie. Zo valt de ontstaansgeschiedenis sa men te vatten van de eerstkomende ten toonstelling van het Utrechtse Centraal Museum; een postproject over Truus Schrö- der-Schrader, de vrouw achter de architect Gerrit Rietveld. Een geselecteerde groep van Rietveld-ex perts, architectuur-geïnteresseerden en le den en sympathisanten van de vrouwenbe weging worden vanaf eind van deze maand verrast met vier postpakketjes. Elk pakket je bevat reproducties van foto's en brieven uit de nalatenschap van Truus Schroder- Schrader, die als opdrachtgeefster zo'n be langrijk aandeel heeft gehad aan de woning die nu als hèt monument van De Stijl-bewe ging te boek staat: het Rietveld-Schröder- huis in Utrecht. Elk pakketje belicht een andere periode uit haar leven. Tezamen reikt dit materiaal vol doende dramatische bouwstenen aan om er zelf een beeld van deze vrouw mee te kun nen vormen. Ook wordt er een 'verzamelal- bum' opgestuurd, een boekwerk dat geïn spireerd is op het befaamde Verkade-al bum. De reproducties kunnen er in worden opgeborgen, maar er staan ook transcrip ties van de brieven in, toelichting op perso nen en plaatsen die in leven van Truus Schroder van belang zijn geweest, uitspra ken uit interviews en een lezenswaardige inleiding van samenstelster Ida van Zijl, Rietveld-expert van het Centraal Museum. De expositie is georganiseerd in het kader van 100 jaar Vrouw en Arbeid, een initiatief van de Stichting Josine de Bruin. Aan een eerbetoon-achtige opzet wilde Van Zijl enerzijds wel meewerken. Het was immers aan Truus Schroder te danken dat het Cen traal Museum het beheer kreeg over het Rietveld Schröderhuis en het bezit kwam van het bijbehorende archief. En natuurlijk was er ook bewondering voor de vrouw die brak met haar keurige katholieke milieu en het meest revolutionaire woonhuis van de 20ste eeuw liet bouwen door een gerefor meerde meubelmaker. Anderzijds was er ook verbazing en zelfs ir ritatie. Tijdens Rietvelds leven nam Truus Schroder genoegen met een plaats op de achtergrond, hield zij zelfs de liefdesrelatie met Rietveld voor de buitenwacht verbor gen. Ook na zijn dood eiste zij geen erken ning als geliefde, maar wel begon zij een grotere invloed op zijn werk te claimen. Toen Van Zijl ontdekte dat zij vele jaren na dato alsnog haar naam onder zijn tekenin gen zette, nam de irritatie toe; „Als ze die kerel had laten zitten en voor zichzelf was begonnen, hadden we nu werkelijk geweten hoe groot haar talent was", schrijft Van Zijl om te vervolgen met: „Was Rietveld als mens de opoffering waard? Ondanks alle verhalen over zijn spreekwoordelijke een voud en bescheidenheid leek hij me een ego centrische man, die weinig oog had voor het verdriet van zijn vrouw, de frustraties van zijn kinderen en de ongemakkelijke positie van zijn minnares: het prototype van de kunstenaar die zijn creativiteit boven alles stelt." Uitgebreid onderzoek konden haar vragen en ambivalentie ten aanzien van persoon en werk van Truus Schroder niet wegnemen. Daarbij begon Van Zijl steeds meer twijfels te krijgen over de rol van biograaf in het al- gemeen. Wie ben jij dat je verstrekkende uitspraken kunt doen over mensen die je al leen maar uit brieven en uit verhalen van anderen kent? Geen één biograaf oordeelt waardevrijook al denkt hij nog zo hard van wel. Van Zijl besloot daarom de opzet heel sim pel te houden. Uit de verschillende periodes van haar leven koos zij die brieven, foto's en uitspraken die haar persoonlijk het meest hadden geraakt.Geraakt werd Van Zijl bij voorbeeld door een foto van het resultaat van de eerste opdracht van Truus Schroder aan Rietveld: de inrichting van haar slaap kamer in het huis dat zij met haar toenmali ge echtgenoot aan de Utrechtse Biltstraat bewoonde. Deze echtgenoot, de respectabe-, le advocaat Schroder, had haar Rietvek aangeraden. Metafoor voor een kil huweï lijk: echtgenoot stimuleert vrouw om eet architect in de hand te nemen voor eet slaapkamer voor haar alleen. Daar tegenover staan de briefjes die Truus Schroder en Gerrit Rietveld elkaar bijna dagelijkse schreven als hij voor een op dracht in het buitenland was. „De liefde en aanhankelijkheid van twee mensen die bei den al zestig zijn maakte mij vrolijk- schrijft Van Zijl in haar inleiding, om ver volgens toch een schaarse conclusie te trek ken: „Bovendien geeft de correspondentie een inzicht in de aard van hun samenwer king. Deze lag op het abstracte niveau van gemeenschappelijke idealen, maar had oot een praktische component. De constante nadruk op het menselijke, bijna 'huiselijke aspect van de architectuur werd door Truus ingebracht: een bankje voor bejaarde kerk gangers om even bij te praten of de plaatsing van een keukenraam, zodanig dat moeder de kinderen in de gaten kan houden - hac Rem Koolhaas maar een Truus thuis zitten.' Eric van der Velden Postproject Truus Schröder-Schrader. Samen stelling: Ida van Zijl. VormgevingSandra Oom Opgeven voor dit project is mogelijk bij het Cen traal Museum. De deelname is dan tegen kost prijs: 35 gulden. vrijdag 5 februari 1999 14 m Ü4'^L'V Het echtpaar Schroder rond 1910.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1999 | | pagina 14