Vijf bedrijven in één
opvallend gebouw
Haal uw Vlaams op met
de patron uit Frankrijk
PRODUITS
PZC
fjinterigeoiec]
REGIONAUX
wL/
30
woensdag 3 februari 1999
door Richard Hoving
De opdracht was
gecompliceerd. Vijf
zelfstandige bedrijven wilden
samen één gebouw met één
gemeenschappelijk logo. Een paar
weken geleden opende het
Beeldhuis op het Goese
bedrijventerrein De Poel II naast
de Zeelandhallen haar deuren.
Een opvallend gebouw met
schijnbaar willekeurig geplaatste
ramen en deuren.
Ontwerper van het schuin
toelopende Beeldhuis is architect
en interieurarchitect Henk
Zandee van het
architectenbureau Vorm uit Goes.
Zandee vestigde zich ruim twintig
jaar geleden als zelfstandig
architect. De samenhang tussen
interieur en exterieur speelt een
belangrijke rol in zijn werk. Hij
ontwierp kantoorgebouwen,
gesubsidieerde energiezuinige
huizen en woningenvoor de vrije
sector. Het bekendste ontwerp van
zijn hand is het onderkomen van
de Rabobank in Kamperland dat
van begin jaren negentig dateert.
Bij het ontwerpen van het
Beeldhuis had Zandee
ARCHITECTUUR
aanvankelijk met één persoon te
maken. Deze was door de
opdrachtgevers - actief op de
communicatiemarkt - naar voren
geschoven. Met hem overlegde hij
over de invulling van het
programma van eisen. Een
programma waar voorwaarden in
waren opgenomen ten aanzien
van het aantal ruimtes en
vierkante meters. Het
uiteindelijke ontwerp werd in de
vorm van tekeningen en een
computeranimatie aan alle vijf de
bedrijven voorgelegd.
Na het slaan van de eerste paal
moest het contact met de architect
opnieuw via één persoon
verlopen. Van dit voornemen
kwam niets terecht, herinnert
Zandee zich. „Zodra de
bouwvakkers aan de slag gingen
kwam de een na de ander zich
melden.Het werd er voor Zandee
niet gemakkelijker op. Vijf
directeuren en evenzovele
meningen. Toch heeft hij het niet
als vervelend ervaren. „Het was
zwaar, maar wel een uitdaging.
Bovendien kon ik ze ook niet
wegsturen. Als er voor mij zou
worden gebouwd, zou ik mij er ook
mee bemoeien."
Vorm
De vorm van het Beeldhuis is
gelijk aan de vorm van de kavel,
Zodoende maakte Zandee
optimaal gebruik van de
beschikbare ruimte. Aan de
buitenkant is het gebouw één
geheel. De in rode letters op het
dak aangebrachte naam versterkt
dit beeld. De opdrachtgevers
hadden nadrukkelijk gevraagd
om één gebouw. Niets wijst er op
dat achter de grijze staalplaten
meerdere bedrijven schuilgaan.
Ook de verdeling van de ramen en
deuren biedt geen enkel
aanknopingspunt.
Volgens Zandee symboliseert de
willekeurige ordening van deuren
ramen, die ook nog eens in vorm
sterk variëren, de creativiteit van
de bedrijven in het gebouw. „Ik
heb willen uitdrukken dat het
binnen het Beeldhuis om meer dan
het gemiddelde gaat. De
gebruikers zijn creatief en
volstaan de kunst om ideeën en
toevalligheden te ordenen." Met
de willekeurigheid valt het dus
wel mee, vervolgt Zandee. „Het
geheel is te vergelijken met een
ponskaart voor een draaiorgel.
Ogenschijnlijk zit er geen systeem
in, maar als je het eenmaal
afspeelt komt er een herkenbare
melodie uit." De robuuste
uitstraling van het gebouw wordt
versterkt door de kolommen
rondom het gebouw waarop het
dak rust.
De gemeenschappelijkheid van
het Beeldhuis zit niet alleen in de
vorm van het gebouw. De
bedrijven hebben een aantal
gezamenlijke faciliteiten. Ze
delen de toiletten, keuken en
kantine. De ronde hal achter de
publieksingang is ook een
gezamenlijke ruimte.Vanuit de
hal kunnen alle afzonderlijke
bedrijven, zowel op de begane
grond als op de eerste verdieping,
bezocht worden. Volgens Zandee
is de centrale ontvangstruimte
niet alleen praktisch. De ruimte
moet bezoekers ook een moment
van rust en beschutting bieden,
aldus de architect.
Een rondgang langs de vijf
bedrijven leert dat elke gebruiker
zijn eigen identiteit heeft
behouden en uitstraalt. Wederom
een eis van de opdrachtgevers,
aldus Zandee. Moderne houten en
stalen meubels overheersen.
Alleen het reclame- en
marketingbureau heeft voor een
klassieke, koloniale inrichting
gekozen. Ondanks dat elk bedrijf
geheel naar eigen smaak en
voorkeur is ingericht blijft ook
binnen de samenhang overeind,
zegt Zandee. „In de afzonderlijke
ruimtes wordt je herinnerd aan de
willekeurig geplaatste ramen in
de buitengevel."
Logo
Dat drukkerij De Lange,
Photographies Fotografie
Grafische Vormgeving, Touch!
Reclame Marketing, Delta
Automatisering en Deltabron
Softwaremakers om een duidelijk
herkenbaar gebouw met een logo
hebben gevraagd, noemt Zandee
begrijpelijk. Het draagt volgens
hem bij aan de naambekendheid
van de bedrijven. „Ze zitten niet in
dat grijze gebouw op De Poel H,
maar in het Beeldhuis."
Afgezien van een duidelijke
verwijzing in de centrale hal naar
wie waar zit in het gebouw, is het
Beeldhuis voltooid. De feestelijke
opening vond een paar weken
geleden plaats. Zandee zegt tot
dusverre veel positieve reacties te
hebben gekregen. „Natuurlijk
zijn er ook mensen die het lelijk
vinden, maar over het algemeen
hoor ik toch dat ze het Beeldhuis
een welkome afwisseling vinden
tussen de doorsnee gebouwen op
het bedrijventerrein." Met kritiek
op zijn geesteskindje heeft Zandee
geen moeite. „Niets is dodelijker
voor een architect dan een gebouw
af te leveren waar niet in termen
van mooi en lelijk over wordt
gesproken."
door Marco Evenhuis
Ruim anderhalf jaar geleden
stond in de streektaalrubriek
van de PZC (toen verscheen die
nog in de maandageditie onder de
naam Bèl, bèl) een stuk over het
dialect van Frans-Vlaanderen.
Dat dialect, dat ruwweg tussen
Duinkerke en Rijssel nog door
enkele tienduizenden mensen
wordt gesproken, vertoont
frappante gelijkenissen met het
Zeeuws. De tussenliggende West-
Vlaamse dialecten fungeren soms
als een brug, soms als een barrière.
Een van die gelijkenissen is de
hernieuwde aandacht voor de taal
van de streek de afgelopen jaren.
Vooral de laatste twee jaar is in
Frans-Vlaanderen een en ander in
een stroomversnelling geraakt; de
streek deint mee op de golf van
belangstelling die de dialecten
van Nederland en Vlaanderen
meemaken. Gevolg is een aantal
opmerkelijke publicaties en
initiatieven. Reden genoeg voor
een hernieuwde kennismaking.
Bijna een jaar geleden vei'scheen
het proefschrift van de
West-Vlaamse dialectoloog Hugo
Ryckeboer. Ryckeboer, afkomstig
van het bijna-grensdorp
Izenberge onder Veurne, kent
Frans-Vlaanderen en de taal van
de streek als geen ander. Maar
voor wat betreft zijn kennis van
andere Nederlandse dialecten
moet hij, zo blijkt uit z'n boek,
nogal eens terugvallen op andere
bronnen dan zijn eigen
waarnemingen. Dat daar een
gevaar in schuilt, blijkt uit het
volgende voorbeeld. In een klein
deel van Frans-Vlaanderen
gelden dezelfde regeltjes voor het
wegvallen van de -n in
werkwoords- en
meervoudsvormen als op een
groot deel van de Zeeuwse
eilanden. Dat wil zeggen dat
werkwoorden alleen op -n
eindigen als er 'te' voor staat of als
ze zelfstandig worden gebruikt en
dat meervoudsvormen altijd een -
n krijgen: 'die mannen liepe te
vloeken''die ouwetjes 'ebbe 't
fietsen nog nie verleerd'.
Ryckeboer deelt het Zeeuws
echter in bij het Hollands en het
Een van de Frans-Vlaamse naambordjes die door de leerlingen van het
Sint-Leocollege uit Brugge is aangebracht, is dat van een 'Vlaamsche
Beenhouwerie' te Godewaersvelde.
Fries, waar dergelijke
dieperliggende regeltjes niet
gelden en de -n altijd wegvalt
Het genoemde voorbeeld is
bijzonder interessant als je
bedenkt dat in heel West- en
Zeeuws-Vlaanderen de -n
duidelijk uitgesproken wordt: 'die
ouwetjes 'èn 'tfietsn nog nie
verleêrd' en 'die mann liepn te
vloekn' Die duidelijke slot -n is
tamelijke recente invloed uit het
oosten, uit Brabant (waar
diezelfde -n inmiddels weer is
verdwenen) Slechts op de
Zeeuwse eilanden en in het
uiterste westen van Frans-
Vlaanderen gelden regeltjes die
veel verder teruggaan in de tijd.
Michiel de Swaen
Hetzelfde geldt voor de oude
Germaanse verleden tijdsvorm -
e(n)de. Vervoegingen als 'ie
biddede vö 't eten', 'moeder
baktede platte koeken' en 'ze
fietsnde nao schoole' komen
eigenlijk alleen voor in
West-Zeeuws-Vlaanderen (zeer
veelvuldig), Walcheren, de kop
van Schouwen en Goeree (in die
laatste drie gebieden zijn ze aan
het verouderen). Een echt
kustwoord dus. Des te
opmerkelijker is het, wanneer we
in Ryckeboers boek lezen, dat
verleden tijdsvormen met -ede of -
tede ook in het westen van
Frans-Vlaanderen voorkomen.
De uitspraak van de aa vertoont
eveneens overeenkomsten tussen
het Zeeuws van. de eilanden en het
Frans-Vlaams. Op de eilanden
klinkt de aa meestal als ae in
Zuid-Beveland), in West- en
Zeeuws-Vlaanderen is dat meest
een zware ao-klank. In Frans-
Vlaanderen neigt de aa ineens
weer naar de Zeeuwse uitspraak:
een soort keurige, lange, ietwat
gesloten aa. Hij klinkt in elk geval
een stuk minder zwaar dan de
ABN-aa Een en ander mag
misschien wat ingewikkeld
overkomen, maar duidelijk is dat
Zeeland en Frans-Vlaanderen
nogal wat gemeen hebben.
Een ander nieuwtje uit Frans-
Vlaanderen is, dat sinds
halverwege vorig jaar de Michiel
de Swaen Kring weer actief is.
Deze taal- en cultuurbeweging
voor Frans-Vlaanderen leidde
gedurende een flink aantal jaren
een wat slapend bestaan, maar
volgens de voorzitter komt daar
verandering in. De kring wil zich
opwerpen als een soort
overkoepelende instelling voor
alle Frans-Vlaamse culturele
verenigingen en instellingen. En
dat zijn er nogal wat. Aardig is dat
waar men voordien vooral
afhankelijk was van wat er uit
Belgisch-Vlaanderen hun kant op
kwam, Frans-Vlamingen de
laatste paar jaar zelf steeds meer
initiatieven zijn gaan ontplooien.
Des te beter, want veel Belgische
regionalistisch-culturele
organisaties lijken wat al te
gelukkig met de opmars van die
ene Vlaamse partiju weet wel.
Krulbollen
Het afgelopen jaar verschenen er
in Frans-Vlaanderen weer een
flink aantal nieuwe Vlaamse
opschriften in het straatbeeld,
vooral in en rond de kleinere
dorpen. Voor een aanzienlijk deel
is dat te danken aan een initiatief
van het Brugse Sint-Leocollege.
Bij dat college borduurt men nog
altijd voort op Guido Gezelles
pro-Vlaamse ideeën. De dichter
was overigens ooit aan het college
verbonden.
Leerlingen zamelen elk jaar geld
in en bekostigen daarvan de
fabricage en montage van
Vlaamstalige schildjes op
bijvoorbeeld oude hoeven en
herbergen. Het afgelopen jaar
konden ze er vijf ophangen:
d'Oude Smisse (Bissezeele), de
Kastanjeboom (Esquelbecq),
Herberge d'Oude Pelgrim,
Herberge 'Meule van de Plaetse'
(beide in Oudezeele) en Herberge
'De Linde' (Bambecque). In die
drie laatste herbergen kunt u
ongetwijfeld in het Zeeuws een
pint bestellen. De Walcherse
dialectbevorderaar Jan Zwemer
zal met plezier kennisnemen van
wat Hugo Ryckeboer daarover
ergens in zijn proefschrift (p. 59)
schrijft: „In Frans-Vlaanderen
kan men in het caf blijkbaar nog
het meeste Vlaams horen."
Waar dat zeker kan, kunt u lezen
in de aflevering Northern France
van de Engelse serie 'Good Beer
Guides'. Behalve een beschrijving
van Noord-Franse biersoorten
vinden we in dat boek ook een
opsomming van de beste café's van
de streek. In vergelijkbare
Nederlandstalige (reis)gidsen
vinden we haast nooit
opmerkingen over het taalgebruik
ter plaatse. Engelsen zijn daar
blijkbaar gevoeliger voor. De
auteur van de 'Good Beer Guide'
noemt bijvoorbeeld 'Café du
Centre' inBollezeele, 'Café du
Commerce aux Bestiaux' in
Caestre (met een Nederlandstalig
God ziet mij-bordje boven de tap)
en 'l'Haguedoorne' in Hardifort
(de eigenaar spreekt alleen Frans
als het niet anders kan). Het
vermelden meer dan waard is
tenslotte 'Café Bréda', tussen
Eecke en Steenvoorde. In een
voormalige kapel zif een café dat
meestal een verlaten indruk
maakt, behalve als de ouwetjes uit
de omgeving er buiten
krulbollen Het café is ook
bekend onder de plaatselijke
naam 'De Drie Muntsjes'. De heer
Huyghe werd al in 1940 eigenaar
en sinds die tijd heeft hij eigenlijk
niets aan het interieur veranderd.
Drink hier rustig uw Duvel, speel
een potje 'Peule Pek', of haal uw
Vlaams op met de 'patron' zolang
het nog kan, is het welgemeende
advies van auteur Arthur Taylor
van de 'Good Beer Guide'.
Bronnen: Hugo Ryckeboer, Het
Nederlands in Noord-Frankrijk.
Sociolingustische, dialectologische en
contact-linguslische aspecten, Gent
(B): Universiteit van Gent 1997.
Arthur Taylor, Good Beer Guide.
Northern France, St. Albans (UK)
CAMRA Books 1998. Website
Sint-Leocollege te Brugge:
http://www.stleocol-bru.be/frans-
vlaanderen Website Michiel de Swaen
Kring: http://multimania.com/mdsk
Reacties op deze rubriek zijn
welkom. Indien u wilt reageren
of wanneer u een tip voor ons
heeft, kunt u schrijven of faxen
naar de PZC, Postbus 18, 4380
AA Vlissingen, fax 0118-
470102, onder vermelding van
streektaal.
foto's Dirk-Jan Gjeltema
Het Beeldhuis in Goes, van buiten en van binnen.
