Wales is ruig
en uitdagend
De oogverblindende wereld van Swarovski
Groen gebied
vol met contrasten ™S,K
E?
39
41
43
vrije tijd
zaterdag 30 januari 1999 J
Hun taal lijkt onuitspreekbaar
en is zeker onverstaanbaar.
Bovendien, één dorp verderop is het
dialect weer totaal anders. Maar de
natuur is in Wales ruig en
uitdagend. En vooral groen.
Anglesey
Caernarfon
Snowdon
Llanwrtyd
ENGELAND
WALES
Swansea
Q
Cardiff
KELTISCHE
ZEE Londen
Karakteristiek landschap in de omgeving van Snowdon, de hoogste berg van Wales.
In IJsland bestaan twintig ver
schillende benamingen voor
sneeuw. Andersom zijn er in het
Malinees ongetwijfeld meer woor
den voor droge, kale woestijnvlak
te. Wales kent zes woorden voor
groen, al worden er maar twee in
het officiële Welsh-woordenboek
genoemd. 'Gwyrdd', de gewone
vertaling voor groen, en 'Glas', het
oudere, meer romantische en in
poëzie voorkomende woord. Dat
rijmt beter, maar betekent ook
blauw. Geen probleem overigens
voor bewoners of bezoekers, want
Wales is zonder meer groen. Erg
groen zelfs, het hele jaar door.
Wales is een bijzonder plekje, met
het hoogste aantal kastelen en
landhuizen per vierkante kilome
ter ter wereld. Met concrete bewij
zen voor de oudste ontwikkeling en
beschaving van een volk, nu ruim
24.000 jaar geleden. De eerste go
den bevonden zich ook in Wales.
Kelten, Iberiërs en Romeinen droe
gen allen hun steentje bij en brach
ten geloof, riten en legenden naar
'Cymru', Wales in het Welsh.
Jaren van veldslagen en onder
drukking en de door de eeuwenlan
ge historie verkregen gave voor
zang, vertelkunst en voordracht
hebben Wales gemaakt tot wat het
nu is: een confrontatie met natuur
en historie.
To be bom Welsh is
to be bom privileged
Not with a silver spoon
in your mouth
But with music
in your blood
and with poetry
in your sotd
Deze wandtegelwijsheid zegt veel
over Wales en haar bewoners. Aan
de ene kant is er die sneer naar de
Engelse overheersers, aan de ande
re kant de oertrots die in iedere
Welshman huist. Die trots is gro
tendeels te verklaren omdat in
Wales nu eenmaal de oudste vor
men van beschaving zijn terug te
vinden. De kunst van zang, poëzie
en retoriek vinden er hun oor
sprong, net als mythen en legenden
Merlijn de Tovenaar, ja zelfs Ko
ning Arthur wordt een Welshe af
komst toegeschreven. Acteur Ri
chard Burton en zanger Tom Jones
hebben dat gevoel de laatste veer
tig jaar alleen maar versterkt.
Trots zijn ze in Wales op hun vecht
lust. Op het slagveld of op het rug-
byveld, Wales gaat tot het uiterste.
Onbeschrijflijk trots zijn de Welsh
men er dan ook op dat in 1999 de
Worldcup Rugby in hun land wordt
gehouden. Die wordt, niet al te be
scheiden, aangekondigd als 'the
last big event of the century'.
Langste naam
Wales is qua natuur ruig en uitda
gend, de bewoners erg gastvrij en
de taal vrijwel onbegrijpelijk. Dat
merk je al direct na aankomst in
Noord-Wales in de provincie Gwy-
nedd en het Snowdonia National
Park. Dan kom je in Caernarfon,
aan de Menaistraat. Met aan de
overkant Anglesey, waar ook het
dorpje met de langste plaatsnaam
ter wereld ligt: Llanfairpwllgwyn-
gyll.,.gogogoch. Het treinkaartje
van dit station is onder verzame
laars een 'collector's item'.
Het dorpje is ook de standplaats
van een van de bekendste mannen
koren van Wales, The Boys of the
Two Shores. Die mannenkoren
worden hier gezien als de beste ter
wereld. Het zingen in competitie
verband gaat ver terug, tot in de
elfde eeuw na Christus. Het Inter
national Musical Eisteddfodfesti-
val in Llangollen is begin juli al
veertig jaar lang zes dagen per jaar
het wereldtoneel voor koren, muzi
kanten, volkszangers en dansers.
Maar het kan ook gekker. In het
kleinste plaatsje van Wales, Llan
wrtyd, worden sinds 1986 rond
eind augustus ieder jaar The World
Bog Snorkelling Championships
gehouden, vrij vertaald met: het
wereldkampioenschap bagger-
sloot snorkelen.
In Caernarfon is iets meer van de
grandeur van Wales waar te nemen.
Het majestueuze Edward I Caer
narfon Castle, gebouwd in 1283, is
daarvan het bewijs. Prins Charles
is er in 1969 als laatste Prince of
Wales geridderd.
In de tegenoverliggende boeken
zaak wil verkoper Dafydd wel
kwijt waarom er eigenlijk meer
over de geschiedenis van Wales
wordt gesproken dan geschreven.
„Het Welsh is een niet veel geschre
ven taal, maar des te meer gespro
ken. We hebben een zangerige en
bloemrijke taal, doorspekt met
woorden van de overtreffende trap.
We praten nu eenmaal graag over
onze historie. Verhalen die we ken
nen van onze voorvaderen".
Dialecten
De verschillen tussen de vele dia
lecten zijn groot. Het grootste ver
schil is natuurlijk merkbaar tussen
noord- en zuid-WalesHet zuiden is
industriëler, meer op Engeland ge
richt en welvarender. Het noorden
is nationalistischer en ontoeganke
lijker. Daar spreekt tachtig procent
van de mensen nog Welsh. De boek
verkoper vertelt verder: ,,Op ver
keersborden staat eerst de Welshe
benaming, en dan pas de Engelse.
Maar ook de dialecten tussen dor
pen verschillen. Zeven 'miles' ver
derop heb ik al moeite om mijn
eigen landgenoten te kunnen ver
staan".
We geven het toe, Welsh is voor ons
sowieso niet te volgen. Toch, legt
Dafydd uit, schijnt de taal voor Ne
derlanders vanwege de harde klan
ken wel gemakkelijk uit te spreken
te zijn.
Wales biedt veel sportieve moge
lijkheden. Op de Snowdon, met
1080 meter de hoogste berg van
Wales (en Engeland)kan in de win
ter zelfs - mondjesmaat - worden
geskied. Wandelen, fietsen, maar
ook ruigere sporten als coasteering
en quadbiking kunnen er worden
beoefend, zowel door beginners als
gevorderden. Niet voor niets oefen
de Sir Edmund Hilary in het Sno w-
don-gebergte voor de eerste, legen
darische beklimming van de Mount
Everest.
Bedreigingen
Toch is gids Garett ook bezorgd
over de bedreigingen voor het na
tuurgebied. „Allereerst zijn er de
schapen. De vegetatie op de bergen
is al niet zo best, maar die beesten
eten alles kaal en trappen de nieu
we aanwas kapot. Jonge boompjes
worden opgegeten. Bezoekers den
ken dat het kale heidelandschap
hier zo hoort, maar er behoren hier
bomen te groeien. Daarom zijn
sommige stukken afgezet. Maar het
duurt bijna veertig jaar voordat bo
men hier weer terugkeren"
Maar Wales zou Wales niet zijn als
er het bergmeer niet een fraai ver
haal was toegedicht. Er doen zelfs
meerdere verhalen de ronde. Eén
daarvan vertelt dat er vroeger een
reus huisde, Idwal genaamd. De be
kendere versie gaat over een moord
van Nefydd Hardd op Idwal, zoon
van landeigenaar Owain Gwy-
nedd, tijdens een valkenjacht, zo
dat de zonen van Nardd het land
goed zouden erven.
Er wordt gezegd dat er sinds die
trieste dag, ruim 1100 jaar geleden,
geen enkele vogel meer over het
bergmeer is gevlogen. En dat klopt,
zo hebben we zelf gezien die dag.
Luc van den Oever
Informatie Brits Verkeersbureau, Stad
houderskade 2, 1054 ES Amsterdam,
tel. (020) 685.5051.
200 km
i
Het schilderachtige Llangollen herbergt ieder jaar weer een groot muziekfestival.
jaar was het er in de voorjaarsvakantie
topdrukte. De duizenden skiërs en lang
laufers uit ons land, die naar Tirol waren
voor afgereisd voor de sneeuw, troffen de
berghellingen al in lentestemming. Swa
rovski Kristallwelten was toen een uitste
kend alternatief voor een daginvulling.
Maar ook al ligt er nu wel voldoende
sneeuw, dan nog is het de moeite waard de
lange latten een dag rust te gunnen voor
een 'dagje Swarovski Kristallwelten'.
Reus
Imponerend alleen al is de entree met een
grote waterspuwende botanische reus.
Eenmaal binnen is het allemaal oogver
blindend met als toppers 's werelds ldein-
ste en grootste siersteen. De grootste ooit
vervaardigde siersteen heeft maar liefst
honderd facetten en een diameter van 40
cm en weegt ruim 60 kilo. De kleinste
steen heeft een doorsnede van 0,8 mm en is
toch nog opgebouwd uit 17 perfect gesle
pen facetten.
Is bij velen Swarovski bekend door de uit
kristal geslepen verzamelobjecten zoals
dieren, bloemen of muziekinstrumenten,
ook sieraden nemen een belangrijke
plaats in. Belangrijke modeontwerpers
zoals Yves Saint Laurent en Christian Di
or gaven hun toch al opmerkelijke crea
ties extra glans met kristallen sierstenen
uit Wattens. En tot de nieuwste producten
behoort niet alleen de kristallen rits, die
vijf jaar geleden werd geïntroduceerd
maar ook parfumflesjes en de 'Scent Sto
nes', geparfumeerde stenen, die het be
drijf met de cosmetische industrie ont
wikkelde.
De grote belangstelling voor de 'hebbe
dingetjes' leidde er al toe dat in 1987 de
Swarovski Collectors Society werd opge
richt. Inmiddels telt deze club ruim
250.000 leden in meer dan 25 landen, die
niet alleen enige keren per jaar een eigen
magazine ontvangen. Elk jaar wordt voor
hen een speciale beperkte 'Jaarlijkse Edi
tie' ontworpen, die alleen voor leden ver
krijgbaar is en dus een echt collectorsitem
is. Kristallwelten is dagelijks geopend
van 9-18 uur.
JaapD. Homan
Talloos zijn Swarovski's hebbedingetjes,
die voor de verzamelaar een onweer
staanbare aantrekkingskracht hebben.
De vele creatieve uitingen van
Swarovski-kristal hebben ook in ons
land een grote schare liefhebbers. Er zijn
zelfs mensen die grote verzamelingen
aanleggen. Af en toe lees je dat er ergens
bij een inbraak een grote collectie is
gestolen. De voorwerpen worden
gemaakt in een bedrijf in Wattens, langs
de snelweg Kufstein-Innsbruck in het
Oostenrijkse Tirol.
"tnige jaren geleden, ter gelegenheid
J van het 100-jarig bestaan van het be
drijf, kreeg beeldend kunstenaar André
Heller de opdracht om rond het kristal een
wonderwereld te creëren. Het resultaat?
In het onder een heuvel gelegen complex
kwamen grotten en theaterachtige gewel
ven en daar kregen wereldberoemde kun-
stenaars de gelegenheid hun kristalcrea
ties te tonen.
Jaarlijks wordt Swarovski Kristallwelten
door vele duizenden belangstellenden uit
de hele wereld bezocht. In de komende
weken reizen weer veel landgenoten af
naar de Oostenrijkes sneeuw. Voor Swa-
Swarovski Kristallwelten, een 'wonderwereld' van grotten en gewelven, vormt een bij- rovskiliefhebbers een mooie gelegenheid
zondere Tiroolse attractie. ook een kijkje in Wattens te nemen. Vorig
De slaapkamer is een
echte leefruimte
geworden
Potgrond is veel meer
dan een simpel zakje
aarde
Overzicht van de
hypotheken
r P -
Voedingssupplement wint in
razend tempo terrein
Oer-Hollandse gehaktbal heeft
Indische tic gekregen
Parijse coutureshows bieden
geen extravagante
uitspattingen
Honda Logo springt er
niet echt uit
Achter plaatwerk
vernieuwde Vectra
gaan veel
verbeteringen schuil
Kort nieuws van de
automarkt
Kopen via Internet
is nog steeds niet
echt veilig
Sahrara lijkt niet
verder te groeien in
zuidelijke richting
Postzegels en
puzzel
