De Gezonde Zaak verbreidt zich
Mail-art
is kunst
per post
A Slice Of Cake? brengt oude koek
PZC
Dow blijft hameren op veiligheid
Ondergang van
geldverslindend
RS V-monster
lil
Dubbelexpositie in I
galerie Middelburg 1
zeeland
18
Zorg- en preventiecentrum ook naar Terneuzen en mogelijk Goes
ondernemend zeeland
kunst cultuur
x
1900-2000
BBÊ
vrijdag 29 januari 1999
door Claudia Sondervan
MIDDELBURG - De Gezonde
Zaak is de nieuwe naam voor
het Zorg- en Preventiecentrum
Zeeland in Middelburg. De
jonge Zeeuwse vestiging van
de landelijke keten van circa
honderd sport- en revalidatie
centra viert de nieuwe naam
vandaag, vrijdag, tegelijk met
de formele opening van het
centrum aan de Stromenweg in
Middelburg. Burgemeester
L. H. B. Spahr van der Hoek
opent het centrum om 16.30
uur tijdens een receptie. Zon
dag 31 januari houdt De Ge
zonde Zaak open huis tussen
10.00 en 16.00 uur.
Net een halfjaar in bedrijf wekt
de directe omgeving van het
centrum, dat onder één dak zit
met Arbo Unie Zeeland, nog de
indruk van recente bouw. Pas
als de nieuwe buurman, een
loods voor de hoveniers van
Werkplaatsen Walcheren, is
afgebouwd kunnen bezoekers
uitzien naar een volwaardige
toegangsweg in plaats van de
smalle bouwstraat.
Het centrum is één van de on
dernemingen die zijn aange
sloten bij franchisegever AFP,
wat staat voor Arbo, Fysiothe
rapie en Preventie. Zowel die
Drukkerij neemt
vakgenoten over
TERNEUZEN - Drukkerij Ba-
reman in Terneuzen heeft twee
elders in Nederland gevestigde
drukkerijen overgenomen. Het
gaat om Jémé in Eindhoven en
Emmerik in Breda.
Samen met Bareman en diens
dochteronderneming Uleman-
de Residentie uit Zoetermeer
zullen de twee aanwinsten
voortaan onder de naam Tekst
beeld Groep hoofdzakelijk de
markt in Zuid-Nederland en de
randstad bedienen.
Volgens directeur A Bareman
zal de fusie leiden tot meer ar
beidsplaatsen Bij Tekstbeeld
Groep zijn circa 70 mensen
werkzaam, van wie 21 in Ter
neuzen, waar het hoofdkan
toor is gevestigd.
afkorting als het latere Zorg
en Preventiecentrum bracht
niet over waar het centrum
voor staat, zegt Rolf Verkerk.
Daarom is gekozen voor De
Gezonde Zaak, een vondst van
dezelfde reclameschrijver die
een bank een lidwoord liet an
nexeren. Johan Cruyff lanceert
de naam landelijk. „Een man
die sportiviteit uitdraagt en die
zelf lang heeft moeten revali
deren na zijn hartproblemen,"
tekent Verkerk aan.
In Terneuzen wordt over enke
le maanden een tweede vesti
ging bij Arbo Unie geopend,
waar bedrijfsfysiotherapie
wordt gegeven voor mensen die
na ziekte revalidatie nodig
hebben om weer aan het werk
te gaan. De hoofdverantwoor
delijke voor bedrijfsfysiothe
rapie in Middelburg, Arjen
Luesken, zet de vestiging op
met een oefen- en een onder
zoeksruimte, voorlopig in een
portocabin. Maar er wordt ge
streefd naar permanente bouw
en uitbreiding van faciliteiten
zoals in Middelburg.
„Spreiding over Zeeland is no
dig Het is voor werknemers in
Zeeuws-Vlaanderen ondoen
lijk om enkele malen per week
af te reizen naar Middelburg
voor therapie." Noodzaak tot
spreiding over Zeeland is ook
vader van de wens tot een derde
vestiging in Goes. Mogelijkhe
den voor een volwaardig cen
trum daar worden onderzocht,
stelt Verkerk. „Er zijn al veel
mensen die uit de Bevelanden
naar hier komen."
De Gezonde Zaak biedt fitness
op gezondheidsbasis. De be-
De rubriek Onderne
mend Zeeland staat on-
der redactie van Claudia
Sondervan. Vragen, tips
en mededelingen kunnen
schriftelijk worden aan
geboden aan de redactie
van de PZC, postbus 18,
4380 AA Vlissingen, of
via fax 0118-470102.
Medewerkers en management van Dow Benelux houden steeds een kritisch oog op de veiligheid op
de werkplek. foto Peter Nicolai
door René Hoonhorst
TERNEUZEN - Het aantal bedrijfsonge
vallen daalt al sinds jaar en dag bij Dow
Benelux, maar veiligheid en milieu krijgen
onverminderd aandacht bij de Terneuzen-
se chemiegigant. Medewerkers van alle af
delingen blijken bereid om hun dagelijkse
werkzaamheden kritisch te bekijken en
collega's en bazen op eventuele fouten en
mogelijkheden voor verbetering te wijzen,
aldus de jongste editie van de bedrijfs-
krant Around Dow.
De bedrijfscultuur moet zodanig verande
ren dat werkzaamheden niet worden ge
daan als er veiligheidsrisico's mee zijn ge
moeid. Ook het management moet uitdra
gen dat veiligheid boven alles gaat, stelt
vice-president J. Cavanagh. Om veiligheid
op de werkvloer blijvend onder de aan
dacht te houden, staat elk kwartaal een
specifiek onderwerp centraal. Daarnaast
worden de medewerkers gestimuleerd
constant na te denken of ze hun werk wel
veilig doen.
Tot voor kort plaatsten twee werknemers
een steekpan van honderd kilo in een verti
cale leiding. Weliswaar is de maximaal
toegestane tillast 25 kilogram, maar de
kleine ruimte maakt het nou eenmaal
makkelijk om met zijn tweeën 'even' de
zware pan te verplaatsen. De kans op rug
letsel of andere ongevallen is echter veel te
groot, constateerde iemand, waarop een
andere veiliger oplossing werd bedacht om
de steekpan op zijn plaats te krijgen. Mo
menteel wordt gewerkt aan een technische
oplossing om de werksituatie op de betref
fende afdeling te verbeteren.
Zelfs als de snelheid van het productiepro
ces eronder lijdt, dient de veiligheid voor
te gaan, propageert Dow in de bedrijfs-
krant. De observaties en ideeén van de
werkvloer moeten door leidinggevenden
serieus worden genomen en zo snel moge
lijk met elkaar worden doorgesproken. Ie
dereen is op die manier meer verantwoor
delijk voor zijn eigen veiligheid en die van
anderen, vindt ook Cavanagh. „Het maakt
mensen meer eigenaar van het proces en ik
sta ervoor open om die verantwoordelijk
heden te veranderen, zeker als het moti
veert."
langrijke doelgroep vormen
werkgevers, die er hun werk
nemers na ziekte kunnen laten
voorbereiden op hun werkbe
lasting. De werkgevers kunnen
werknemers ook de gelegen
heid kunnen bieden om in het
centrum preventief te trainen,
hun lichamelijke conditie te
verbeteren. Ook particulieren
kunnen er terecht voor fitness
programma's die zijn toegesne
den zijn op het weerbaar hou
den van hun lichaam.
Daarnaast biedt het centrum
diverse cursussen, variërend
van voorkoming van rug-,
stress- en hartklachten tot
stoppen met roken.
Goesenaren in
de prijzen bij
oestersteken
GOES - Op de horecabeurs in
Maastricht hebben Marcel
Schouwenaar en Carlo Domi-
nicus uit Goes woensdag res
pectievelijk de eerste en de
tweede prijs in de wacht ge
sleept bij het oestersteken.
Bij het oestersteken gaat het
erom in een zo kort mogelijke
tijd vijftig oesters open te ste
ken. De helft daarvan zijn wil
de oesters. Daarnaast moeten
de deelnemers proberen het
gruis dat van de oesterschelp
op de oester terecht komt, tot
een minimum te beperken.
Schouwenaar klaarde die klus
in slechts zeven minuten, wat
hem de eerste plaats opleverde.
Dominicus werd tweede met
negen minuten.
De Goesenaren zijn allebei
werkzaam in de horecaSchou
wenaar werkt in restaurant
Nolet Het Reijmerswale in
Yerseke, Dominicus in het aan
grenzende restaurant Nolet's
Vistro. Het was al de derde keer
dat het duo aan de wedstrijd
meedeed, maar ze waren nog
nooit eerder in de prijzen ge
vallen. „En we wilden gewoon
een keer winnen", verklaart
Dominicus. Dat drie keer
scheepsrecht is, wil nog niet
zeggen dat de de beide koks.nu
van de eeuwige roem gaan ge
nieten: „Volgend jaar doen we
gewoon weer mee."
co
LU
O
co
1 1 WW. 1998
vlaar-.
>msch rijvj i
door Ernst Jan Rozendaal
MIDDELBURG - De jongste af
levering van het Zeeuwse lite
raire tijdschrift Ballustrada is
gewijd aan mail-art, een vorm
van kunst die ontstaat doordat
kunstenaars elkaar via de post
dingen toesturen, deze optuigen
en dan verder of terugsturen.
„Mail-art wordt bedreven in de
marge van het officiële kunstge-
beuren", schrijft redacteur An-
dré van der Veeke in het voor
woord. Alleen al daarom past
het onderwerp bij Ballustrada.
Daarbij komt dat teksten in
mail-art een belangrijke rol
spelen en een aantal redacteu
ren nauw betrokken is bij wat
elders in het tijdschrift de 20e
eeuwse 'kunststroming met het
grootst aantal participerende
kunstenaars' wordt genoemd.
In het literaire periodiek zijn
drie series van het project How
Twee stadia uit
het project
How time flies. i
time flies afgedrukt. De redac
teuren Johan Everaers, Ko de
Jonge en J an Verschoore hebben
elkaar gedurende een maand
kaarten toegestuurd waarop el
ke deelnemer een nieuwe af
beelding tekende, plakte of
afdrukte. De kaarten verander
den dus steeds van uiterlijk en
om het geheel vast te leggen,
moest elk stadium worden gefo
tografeerd
Het project geeft een aardig idee
volgens welk principe mail-art
werkt, hoewel De Jonge aan
geeft dat alle wetten van het
genre met voeten zijn getreden.
Terwijl mail-art internationaal
is en zich niet tot een bepaald
aantal personen of een bepaalde
tijdsperiode beperkt, was voor
How time flies afgesproken dat
drie in Zeeland woonachtige
personen maximaal een maand
op deze manier met elkaar zou
den corresponderen. Toch blijft
Tos f ?o&Z
z/ïio <jz>
JA u V&i&'cHvtnzS
oToe srA» bq
itsoi J c mrr^
de overzichtelijke reeks afbeel
dingen die het gevolg is, aanto
nen dat de kunst van de mail-
art-beoefenaars tijdelijk, asso
ciatief en verrassend is.
Internationaal
Naast een illustratie van het
project How time flies bevat het
themanummer van Ballustrada
vijf beschouwingen en een co
lumn over het verschijnsel mail-
art. Guy Bleus plaatst de kunst
stroming in een historisch kader
en levert een definitie. „Mail-
art is een internationaal net
werk van honderden kunste
naars die communicatiemedia
als kunstmedia hanteren. Onder
meer post, telefoon, fax, Inter
net."
De kunst van de mail-artists
wordt dus in eerste instantie
niet in galeries of musea geëx
poseerd en gedistribueerd,
maar via de post. Wel hebben in
de loop der jaren manifestaties
en tentoonstellingen van en
over mail-art plaatsgevonden
op traditionele expositieplek-
ken.
Aan het begin van deze eeuw in
tegreerden kunstenaars uit
stromingen als futurisme, dada
en surrealisme al postale ele
menten in hun werk. Maar mail-
art i s een product van de woelige
jaren zestig, een tijd van protest
tegen de maatschappij en haar
geïnstitutionaliseerde instellin
gen. Tijdens happenings, onder
meer van de beweging Fluxus,
werden de banden tussen kunst
en leven aangehaald. Voortdu
rend werd de vraag gesteld wat
kunst precies is of zou moeten
zijn,
Vanaf middenjaren zeventig re
sulteren dergelijke acties is een
niet-georganiseerd netwerk van
kunstenaars wier werk alleen
bestaat door hun onderlinge
communicatie- „Mail-art be
gint waar het utilitaire gebruik
van de post eindigt", schrijft
Bleus. „Deze kunstrichting ex
ploreert het medium post tot op
het bot. Gaande van indirecte
correspondentie (via onbe
staande adressen of fictieve
personen) tot geurbrieven, ver
zendingen in alle vormen en ma
terialen."
E-mail-art
Vanaf 1993 is een nieuw net
werk ontstaan: E-mail-art.
Kunst via hetzelfde principe
maar dan op Internet. Bleus sig
naleert voordelen en acht niet
uitgesloten dat mail-art in de
toekomst vooral elektronisch
zal worden bedreven, maar dat
betekent ook een verlies. Geu
ren kunnen bijvoorbeeld nog
steeds niet via e-mail worden
verzonden.
Carola van der Heyden roept
om,m.
29 JANUAR11983
doorTheo Giele
En toen barstte de RSV-bom.
Minister Gijs van Aardenne
besloot geen geld meer te steken
in het Rijn-Schelde-Verolme-
concern. Een dag later, op
zaterdag 29 januari 1983, zei de
directie van de Koninklijke
Maatschappij De Schelde,
Zeeuws filiaal van RSV, niet te
kunnen garanderen dat de ruim
vierduizend werknemers over
februari hun salaris zouden
krijgen.
'Een monster', zo omschreef de
Rotterdamse scheepsbouwer
Cornelis Verolme het complex
van industriële ondernemingen
dat na een reeks in 1971 ont
stond.
Koninklijke Maatschappij de
Schelde (KMS) behoort ook tot
het RSV-concern. In 1968 fu
seerde KMS met de Rotterdam-
sche Droogdok Maatschappij en
Motorenfabriek Thomassen tot
de Rijn-Schelde Groep. Later
sloten de Machinefabriek Bre
da, de Machinefabriek Braat en
Wilton Feyenoord Bronswerk
zich bij de groep aan. Toen de
Verolme Verenigde Scheeps
werven, ook eigenaar van de
Amsterdamse NDSM, erbij
kwamen was het RSV-concern
geboren.
Verliezen
Dertigduizend mensen verdien
den er hun brood. In Zeeland
werkten Scheldebouw, Schel-
depoort, RSV Montage, RSV
Gieterij (Middelburg) en AKFin
Goes onder de RSV-vlag. Gedu
rende de jaren zeventig was RSV
synoniem voor miljoenenverlie-
zen, afslankingen, misgelopen
orders en overheidssteun waar
aan geen einde leek te komen. It
plaats van elkaar te versterker
trok het ene noodlijdende on
derdeel andere, op zichzelf ren
derende bedrijven, met zich met
het financiële moeras in. Con
cern-topman Stikker had zel
den goed nieuws te melden. Ka
pitalen werden verloren.
KMS werd in de ellende meege
sleurd. Honderden miljoenet
verdwenen in de bodemloze pul
van het concern dat zich verga
loppeerde aan Algerijnse elekJ
triciteitscentrales en kolen-
graafmachines voor Amerika.
Marinebouw
De acute noodsituatie leidde in
februari tot protesten bij de
Zeeuwse RSV-vestigingen. Een
steuncomité werd uit de grond
gestampt: 'Behoud de KMS-
groep'. Op 7 februari waren er
demonstraties in Vlissingen en
Rotterdam. In de loop van die
maanden passeerden tal van
scenario's de revue om RSV ol
aparte onderdelen te laten over
leven. Op 11 februari zei minis
ter-president Lubbers niet uit te
sluiten dat de Schelde als
staatsbedrijf voor marinebouw
zou doorgaan.
De RSV-knoop werd in de loop
van het jaar ontrafeld. De
Scheldegroep ging als zelfstan
dig (staats-)bedrijf door, mede
dankzij de financiële steun van
Zeeuwse overheden, maar vele
honderden werknemers moes
ten gedwongen De Schelde ver
laten.
enkele interessante vragen op
rond het fenomeen mail-art,
overigens zonder echt met een
antwoord te komen. Ze vraagt
zich af waarom mail-art zo on
bekend en marginaal is in een
tijd dat kunstenaars zich meer
dan ooit richten op thema's als
globalisering, taal en communi
catie en daarbij traditionele uit
drukkingsvormen als het schil
derij of het beeldhouwwerk
afzweren. Bovendien is nu de
weerstand tegen musea en gale
ries - de gevestigde infrastruc
tuur van de kunstwereld - op
nieuw groot. Mail-art zou dus
populair moeten zijn, maar het
tegendeel is waar.
Wie er meer van wil weten, moet
nog steeds naar kleine periodie
ken als Ballustrada grijpen.
Ballustrada. literair periodiek, jrg
12, 1998, nr 4, uitgave. Stichting
Zeeuws Licht Middelburg, prijs:
fio,-.
door Jeroen Vliegenberg
MIDDELBURG - In galerie 't
Haentje te Paart is donderdag
een expositie van twee kunste
naars geopend. Er zijn gobelins
(met de hand geweven wandta
pijten) en zijdeschilderijen van
Carmen Milhous en houten
sculpturen van de Almelose
kunstenaar Ed van Haren te
zien.
De 49-jarige Carmen Milhous
komt uit Wilhelminadorp en be
heerst de traditionele gobelin
techniek tot in de perfectie.
Haar gobelins verbeelden een
poëtische, dromerige wereld,
waarin vaak sierlijk bewegende
bijna abstracte figuren voorko
men. Ze gebruikt veel warme
kleuren, die goed tot hun recht
komen binnen de voorstelling.
De zijdeschilderijen van Mil
hous kenmerken zich door een
totaal andere techniek en onge-
Gobelin van Carmen Milhous.
A Slice of Cake?
foto Charles Strijd
door Catlijne Akkermans
TERNEUZEN - Zin in een plakje ca
ke? 'A Slice Of Cake?' kan het rege
len. Kees de Koeyer uit Axel en Ter-
neuzenaar Karei Butler zijn een
tweemansformatie die voornamelijk
akoestische rockmuziek uit de sixties
en seventies nummers ten gehore
brengt. KA-rel en KE-es vormden
Cake en Slice werd eraan toege
voegd, omdat Cake stukjes - slices -
van de voornamen zijn. Naamont-
werper Kees wilde het namelijk cryp
tisch aanpakken. Het vraagteken
zette Karei erachter om het een soort
aanbieding te laten lijken.
Kees presenteerde al een aantal jaar
het Axelse muziekfestival School's
Out - inmiddels ter ziele gegaan - en
bedacht zo'n drieëneenhalf jaar gele
den dat hij ook wel kon zingen. Een
krappe maand voor het evenement
r i chtte hi j samen met Karei A Slice Of
Cake? op In ongeveer drie weken tijd
rammelden ze een repertoire in el
kaar. Karei: „Dat was het eerste en
ook het leukste optreden tot nu toe.
De reacties van het publiek waren erg
enthousiast. Ze vroegen wanneer we
weer gingen spelen en zeiden dat ze
niet begrepen hoe we het klaarspeel
den om alleen met gitaar en zang zul
ke muziek te maken."
Oude lullen
A Slice Of Cake? is dan akoestisch,
maar bepaald niet geschikt voor ach
tergrondmuziek. „Het is best wel
heavy af en toe", vindt Karei. Het duo
speelt onder andere nummers van
The Police, The Rolling Stones, Lo-
vin' Spoonful, Steppenwolf en Gol
den Earring. Echte evergreens, maar
geen nummers van nu. „Kees is 46 en
ik 51", vertelt Karei, „twee oude lul
len, dus. We spelen graag muziek uit
onze tijd."
Hun programma heeft inmiddels een
eigen productie, genaamd Nowhere,
Nowhere. Er zitten wel wat meer
nieuwe liedjes in de pen, maar die
hebben nog niet veel zin om eruit te
komen. Karei: „We gaan daar pas
verder mee aan de slag als ze echt per
fect zijn, eerder niet.
Ambities leven nog niet zo onder A
Slice Of Cake?. Kees: „We willen mis
schien eens een CD gaan maken en
ons licht ook in België laten schijnen,
maar verder zien we het wel."
bruikelijke combinaties van
soms harde materialen. Heldere
kleuren wisselt ze af met grijs
tinten. Visueel en inhoudelijk
uitgangspunt zijn Chinese er
Japanse tekens die klasgenoot
jes in haar poesie-album schre
ven. Daarmee probeert ze ele
menten uit de westerse en
oosterse cultuur te laten samen
smelten.
Heel anders is het werk van 47-
jarige Ed van Haren. Hij is sindf
1979 werkzaam als docent
handvaardigheid en beeldend
kunstenaar. Bron van inspiratif
voor zijn houten sculpturen ligt
in de natuur. Vooral gedraaid!
vlakken zijn een terugkerend
thema in zijn werk. Zoals de ge
draaide vorm van vleugels dit
hangen in de wind of grassprie
ten die buigen onder een drup
pel dauw.
Van Haren laat in zijn beeldet
zien dat die draaiing ook is te
rug te vinden bij dieren zoals vo
gels, insecten en reptielen
Massieve bolle vormen wordei
afgewisseld met holle, bijna ke
ramische vormen. Soms ge
bruikt hij messing en glas om d<
vorm te versterken. De kunste
naar gebruikt multiplex, waar
bij de gelaagdheid van dit mate
riaal een optisch spel speelt met
de vorm. De platen worden of
maat gezaagd en verlijmd el
vervolgens bewerkt met gutsen
hamers en beitels, Door dezt
manier van werken lijkt er eed
soort nerfstructuur te ontstaan,
De expositie van de twee kun
stenaars in de galerie aan df
Spanjaardstraat 19 is nog t<
zien tot en met 4 maart. Galent
't Haentje te Paart is donder
dag-, zaterdag- en zondagmid
dag geopend van 14.00 tot 16.31
uur en na telefonische afspraal
(0118-613288).
Ed van Haren, houtsculptuur.
