Op bezoek bij
hunebedbouwers
Indonesisch
eiland Sumba
39
43
BRUNEI
LEISIË
Pontianak Ba|ikpapan
a- BORNEO Jfe
CELEBES
INDONESIË
Surabaya
9
JAVA w TIMOR
Waikabubak
su/we/\
INDISCHE OCEAAN
Terwijl op Java en Sumatra de
mensen de straat op gaan om te
demonstreren tegen de overheid,
blijft het op de meeste andere
Indonesische eilanden opvallend
rustig. Zo rustig, dat je het
vermoeden krijgt dat men daar van
de hele toestand nauwelijks weet
heeft. We nemen een kijkje op
Sumba. Hoe verder van de
hoofdstad Waingapu verwijderd,
hoe dichterbij het stenen tijdperk
komt.
Wie het alleen over Java en Sumatra
heeft wanneer hij Indonesië bedoelt,
kent het land maar half. Indonesië, ruim
13.000 eilanden groot, is meer dan de
grootste gemene deler van die twee eilan
den. Als je verder naar het oosten trekt,
kom je in streken die onherbergzaam zijn
door hun leegte.
Zoals Sumba, het eiland dat volgens het
bekende rijtje ingeklemd ligt tussen Lom
bok en Sumbawa. Maar kijk eens op de
kaart; Sumba ligt helemaal nergens tus
sen. Het drijft ergens in niemandsland,
onder Flores en Sumbawa. Sumba is aan
de oostkant zo kaal als een biljartbal.
Naar het westen neemt de begroeiing toe,
om uiteindelijk de kust te bereiken met
dicht regenwoud.
Maar wie weet er wat van Sumba? De mis
sie misschien, want die heeft er gepoogd
het katholieke geloof wortel te laten
schieten. Zo hier en daar staat een kerkje
en de mensen lopen er met fantastische
namen rond: Hendricus, Barthelomeus,
Maria Magdalena. Veel langer reikte de
arm van het katholicisme echter niet. De
goede dingen van het geloof werden om
armd (zoals de gratis gezondheidszorg),
verder ging de Sumbanees door op de weg
van het animisme.
Zeepieren
Voor ieder ander dan de missionaris is
Sumba de grote onbekende in het rijtje.
Het ligt zo ver buiten de betreden paden,
dat bijna niemand weet dat de slavenhan
delaren nog niet zo lang geleden vertrok
ken zijn, dat er jaarlijks - wanneer de
zeepieren zich naar het wateroppervlak
begeven voor de paringsdans - een mid
deleeuws ridderspel wordt opgevoerd (de
pasola), en dat de hunebedbouwers het er
nog erg druk hebben.
Voor dat laatste nemen we een kijkje in
een dorpje in de buurt bij Waikabubak.
De weg die in Waingapu zo enthousiast
begon, heeft er nog de breedte van een
fietspad, de stenen huizen zijn vervangen
door bouwwerken van hout.
Heel in de verte klinkt een geluid dat uit
duizend kelen lijkt te komen. Na een wan
deling over een drassig veld met vriende
lijke, kittige paardjes en de beklimming
van een zomaar in het vlakke land neerge
zette heuvel, staan ze daar: de hunebed
bouwers van de twintigste eeuw. Een
mannetje of honderd zo te zien. De een
met een echt overhemd of t-shirt aan, an
deren nog in traditionele kledij. Voor de
modieuze noot zorgt het dorpshoofd, die
een moderne zonnebril en een koddig
hoedje op zijn dikke hoofd gezet heeft.
Bron van zorg is een grote, witte steen. Hij
is onderaan de heuvel in een steengroeve
uitgehakt en moet naar boven. Bij het
krieken van de dag zijn de mannen begon
nen met het verslepen, maar ze hebben
hun doel nog lang niet bereikt.
Sleetje
Op het dorpshoofd na dan. Hij staat al fier
op de top. De slee waarop het gevaarte
ligt, hangt ergens halverwege. Aan het
voertuigje zijn vier lianen vastgemaakt.
Eronder en heuvelopwaarts liggen kleine
boomstammetjes. Daarover kan het sleet
je rollen. Wanneer het dorpshoofd satu
(één) roept, geven zijn ondergeschikten
een kort rukje aan de lianen.
Dit hoort waarschijnlijk bij het protocol.
Het dorpshoofd wil misschien even testen
of iedereen wel oplet, of laten zien dat er
maar één de baas is. In elk geval is de
krachtsinspanning van zijn mannen ni
hil. Wie even niet van de partij is, wordt
beslist niet gemist.
PZ vrije tijd
flHBF zaterdag 23 januari 1999 J J
Foto bovemop Sumba zijn in elk dorp gra
ven te vinden die opdezelfde manier zijn
aangelegd als de hunebedbouwers ooit in
Nederland deden. Foto linksonder: de hu
nebedbouwers van Sumba slepen een
grafsteen de heuvel op. Foto rechtsonder:
monument aan de zuidwestkust van het
eiland Sumba. foto's Koen de Vries
het mannetje zelf bedoeld is. Hij heeft al
vast een mooi plekje in het dorp uitge
zocht, voor later. Voorlopig hoopt hij nog
lang te leven.
Heksen
Eeuwenlang hebben Europeanen zich
verbaasd' over megalistische bouwwer
ken, zoals Stonehenge in Engeland en de
hunebedden in Nederland. In de late Mid
deleeuwen werd gedacht dat reuzen of
heksen ze in het landschap hadden neer
gezet. In de Renaissance dacht men dat de
Romeinen er de hand in hadden. De spe
culaties hielden honderden jaren aan.
Waren de Nederlandse kolonisten, in In
donesië eind zestiende eeuw al present,
maar eens naar Sumba gekomen. Dan
hadden ze in een oogopslag het geheim
ontraadseld. Maar Sumba had geen eco
nomische waarde en dus bleven ze weg.
Het is een uur of drie en de steen is nog
steeds niet boven. Pas een meter of hon
derd verder is een hobbelig, met onkruid
bedekt plekje, waar de oude baas later be
gaven wil worden. Onder die steen, of be
ter, onder een paar stenen. Niet in een kist,
maar gewikkeld in met zorg geweven doe
ken. Net als zijn familieleden en dorpsge
noten die er al liggen.
De vrouwen en kinderen wijden de plek
alvast in. De jeugd maakt muziek, de
moeders voorzien de geluiden van simpe
le, passende bewegingen. Ze staan in een
kring en maken bescheiden pasjes. Voor
waarts, opzij, nog eens opzij, achter
waarts. Daarbij dragen ze kostbare spul
len met zich mee: een armband, een kleed,
een teenslipper of een plastic flesje.Het
stenen tijdperk, weet u nog?
Volgens de planning is het karwei tegen
zonsondergang gedaan. Dan is het tijd
voor een kopieuze maaltijd en een spette
rend feest. Net als duizend jaar, of nog
langer geleden.
Ooit zal het mannetje onder de steen ver
dwijnen. Ook dan zal het feest zijn, alleen
iets minder uitbundig. Er zullen water
buffels en varkens voor de dode worden
geslacht. Die zal hij nodig hebben in het
dodenrijk, want daar leeft hij voort. Vroe
ger werden voor rijke mensen honderden
dieren om zeep geholpen, maar daar heeft
de overheid een stokje voor gestoken.
Nee, tv kijken kunnen zullen ze vanavond
niet in het dorp. Morgenavond of de dag
daarop evenmin. Televisie en radio zijn in
de binnenlanden van Sumba nog nauwe
lijks doorgedrongen. Gelukkig maar. Men
moest eens weten wat er met de overheid
aan het gebeuren is.
Koen de Vries
Bij dua (twee) zwellen de spierballen al
wat op, maar pas bij tiga (drie) - door de
aanwezigheid van vreemde blikken met
een hoog gehalte aan volksmennerij uit
geschreeuwd - zetten de dorpsbewoners
zich schrap en rolt de steen een klein stuk
je omhoog. Terwijl grote hoeveelheden
zweetdruppels op de koppen parelen,
schreeuwen de mannen het uit: TUIG AA -
AAAAAAAAAHHH!
Na deze inspanning klinkt een opgewon
den gemompel uit de groep. Men lijkt de
verrichtingen te willen evalueren, Er
worden gebaren gemaakt, de mannen
wijzen en maken grapjes. Het dorpshoofd
geeft hiervoor echter maar even de gele
genheid. Nadat de voorhoofden zijn afge
wist, begint hij van voren af aan. Satu.
Dua. TIGAAAAAAHHH!
Eén man, een oud baasje, onttrekt zich
aan het karwei. Hij zit brutaalweg boven
op de steen, waaraan de anderen zo aan
het sjorren zijn. Alsof die nog nietkwaar
genoeg is! Regelmatig lacht hij zijn tan
den bloot. Alhoewel, bij nader inzien zijn
het niet meer dan bruine stompjes. Het re
sultaat van het veelvuldig kauwen op de
betelnoot. Later blijkt dat de steen voor
Klusbedrijf in
opmars; het
handige mannetje
wordt steeds vaker
ingezet
Een kleurige
facelift voor de
badkamer
Overzicht van de
hypotheken
Mannenmode in Milaan
gaat van luier naar
wikkelrok tot Schotse
kilt
Hongkong is het
culinaire paradijs van
China
Het slaatje is een frisse
tegenhanger voor de
zware winterkost
Mitsubishi Space
Wagon is aan alle
kanten gegroeid
NS-stations hebben
te weinig klemmen
voor treinreiziger die
per fiets komt
Vee two is een motor
met haaiachtig
uiterlijk
Apple is weer
terug op de
markt
Junkmail laat de
digitale
brievenbus
uitpuilen
Postzegels en
puzzel
