Maleisië bestormt de hemel
lC LI 1 I Woestecharme van Brechts poëzie Freya North schrijft ondeugend Amsterdamse gitaarband Caesar Overzichtsexpositie Jacobus van
Hoogbouw in
Kuala Lumpur
cultuur 10 ii i3 i4
9
PZC
gaat verloren in Nederlandse voor jong en oud vindt internationaal gehoor Looy in Haarlem
arenlang ging het de Maleisische economie voor de wind.
De welvaart die het land overstroomde, moest tot
uitdrukking komen in het beeld van de hoofdstad Kuala
Lumpur. Een bouwgolf was het gevolg. Niet omdat er ruimte te
kort was voor kantoren en hotels, maar omdat hoogbouw de
trots en het prestige van het land weerspiegelt. Dus werden de
Petronas Towers gebouwd, met 452 meter nog even het hoogste
gebouw ter wereld. Premier Mahathir Mohamad zegt het zelf:
,,De Petronas Towers moeten deaandacht van de wereld op
Maleisië vestigen.
De zilverkleurige
kantoorkolos, die spits
toelopend sierlijk de hemel
bestormt, is het symbool van
hightech architectuur, een
staaltje van het technisch
vernuft waartoe de moderne
mens op het breukvlak van twee
eeuwen in staat is. We hebben
ooit mensen op de maan gezet,
maar met technologische
vernieuwing en baanbrekende
architectuur komen we vanaf de
aarde zelf ook al een eind om de
afstand tot het dichtstbijzijnde
hemellichaam te overbruggen.
De Petronas Towers zijn
daarvan het voorbeeld.
Kuala Lumpur herbergt het
hoogste kantoorgebouw van de
wereld, en dat wil de stad weten.
De zilveren torens worden
gekoesterd als uit de schatkist
ontsproten kroonjuwelen.
Niemand mag het gebouw
beklimmen. Het is gewoon een
kantoortoren, hoofdkantoor
van de Petroliam Nasional
Berhad, afgekort Petronas.
Zonder alle toeristische poespas
van een observation deck en
elkaar verdringende
dagjesmensen, zoals bij
concurrerende bouwwerken in
de wereld, maar met eindeloze
balies, bemand door strenge
portiers en keurige tourniquet
hekjes, die alleen maar met
geldige pas en onder toeziend
oog der geüniformeerde
bewakers aan het draaien
gebracht kunnen worden.
Wie toch tot de bovenste
verdiepingen weet door te
dringen, kijkt neer op een stad
die zich zichtbaar tracht te
verjongen, die een schil van
oude kampongs,
krottenwoningen en koloniale
architectuur probeert af te
schudden ten gunste van
ongebreidelde hoogbouwzones,
her en der in de stad, maar
vooral hier in het centrum, waar
nieuwbouw van grote
hotelketens en nieuwe kantoren
de Petronas Towers naar de
kroon steken.
„Inderdaad", zegt Chiam Soon
Hock, directeur van de dienst
ruimtelijke ordening in het
stadhuis van Kuala Lumpur.
„Het is heel erg hard gegaan, de
laatste tijd." Chiam Soon Hock,
zijn adjunct-directeur Zainab
Ghazali en Abdul Rashid
Ibrahim, directeur van de
afdeling planologie ten
stadhuize, hebben de verklaring
paraat. ,,De economische
ontwikkeling van ons land is
van essentieel belang geweest.
Inde jaren zeventig is het
begonnen, toen de economie
aantrok. Dat had zijn weerslag
op de bouw. In de tweede helft
van de jaren tachtig is de
economie van ons land in een
stroomversnelling gekomen.
Kuala Lumpur groeide uit tot
gateway van Maleisië. Op
nationaal, maar ook
internationaal niveau werd de
stad het centrum van onderwijs
en zaken doen. Uit Pakistan,
China, Indonesië en Singapore
komen jongeren hierheen om te
studeren."
Moet je je voorstellen: in de
jaren zeventig was het hoogste
gebouw in Kuala Lumpur
slechts elf verdiepingen hoog.
Het in fantasieloze jaren
zeventig-stijl opgetrokken
Holiday Inn Hotel aan het Park
stamt uit die tijd. Elf
verdiepingen kijken over het
centraal gelegen park.
Inmiddels is het Holiday Inn een
dwerg en is het park al lang geen
park meer maar een bouwput,
die de naam Kuala Lumpur City
Centre heeft gekregen en waar
de bouwwerkzaamheden nog
lang niet ten einde zijn.
Kuala Lumpur City Centre,
kortweg KLCC, is het
visitekaartje van de stad, met
Petronas Towers als glorieuze
bekroning. Het
stedenbouwkundig bureau
Klages, Carter, Vail and
Partners uit de Verenigde
Staten won in 1990 de
internationale prijsvraag om
dit gebied nieuw leven in te
blazen. Een pronkstuk moest
het worden, dat de florerende
economie zou weerspiegelen en
de hoofdrol die Kuala Lumpur,
om niet te zeggen Maleisië,
daarin speelde.
Het stedenbouwkundig plan,
waarin werken, recreëren en
winkelen centraal stonden,
bood ruimte voor een 'stad in de
stad'. Hotels, kantoren, een
winkelcentrum,
tentoonstellingsruimten, een
concertzaal en niet te vergeten
een recreatiepark waar hele
gezinnen op zon- en feestdagen
de kinderen in de vriendelijke
waterpartijen konden laten
spartelen, maakten onderdeel
uit van de plannen. Bovendien
gaf het 'masterplan' voldoende
speelruimte aan de nationale
petroleummaatschappij om
hier een nieuw, torenhoog
hoofdkantoor neer te zetten:
Petronas Towers.
De Amerikaanse architect
Cesar Pelli kreeg de opdracht
het paradepaard van de
Maleisische economie te
ontwerpen. Een hoog gebouw,
natuurlijk, maar weer niet al te
opzichtig protserig. Pelli werd
verzocht toch vooral rekening te
houden met de in Maleisië
overheersende godsdienst: de
islam.
En dat deed hij. Op grond van
twee achthoekige sterren,
waarvan de hoeken met elkaar
verbonden worden door
subtiele rondingen, een bekend
islamitisch patroon, dat de
onbegrijpelijkheid van God tot
uitdrukking brengt,
ontwikkelde Pelli twee
symmetrische, spits toelopende
torens. Ter hoogte van de 44ste
verdieping zijn beide door een
loopbrug met elkaar
verbonden. Die verbinding op
170 meter maakt van beide
gebouwen een kolossale
hemelpoort.
De ranke torens verbergen in
hun 8 8 bouwlagen en achter hun
glimmende roestvrij stalen
uiterlijk elk 48 voetbalvelden
aan kantoorruimten. Bij de
constructie hoefde weinig
rekening te worden gehouden
met orkanen die hier in de
tropen nauwelijks voorkomen,
noch met aardbevingen, die zich
in Kuala Lumpur nog nooit
hebben voorgedaan. De
bouwtijd was enkele jaren,
maar toen prijkte er ook iets wat
geheel in overeenstemming was
met de verwachtingen die
premier Mahathir Mohamad, al
17 jaar aan de macht in
Maleisië, voor ogen stonden in
zijn profetische 'Visie voor
moet ook de toon zetten voor het
nieuwe, duurzamer bouwen in
Maleisië.
„Dit is een voorbeeld van
intelligent building", zegt Dato
Syed Mustaffa Syed Ali, senior
vice-president van Telekom
Malaysia en belast met de bouw
van het nieuwe kantoor.
„Daarin willen wij voorop
lopen. Het gebouw heeft een
flexibele inrichting, waardoor
kantoorruimten naar believen
kunnen worden ingedeeld. We
zijn uitgegaan van het 'open-
kantoor'-concept." En hij wijst
naar de tuinpartijen die om de
drie verdiepingen in het
ontwerp zijn aangebracht. Zo
heeft iedereen die in het gebouw
werkt, uitzicht op groen, ook al
werk je ergens op 260 meter
hoog in de wolken.
Het gebouw wentelt zich sierlijk
om zijn as en rijst als een
bamboescheut de grond van
Kuala Lumpur uit. De
bamboescheut en de sterk
vereenvoudigde interpretatie
die de kunstenaar Latiff
Mohidin daaraan gaf, was voor
architect Hijjas Kasturi het
uitgangspunt voor het ontwerp
van dit 310 meter hoge gebouw.
„Het laat de verbintenis van het
gebouw met de natuur zien, met
Maleisië in 2020'.
„Het is een imposant gebouw",
zegt Chiam Soon Hock. „Het is
een symbool. We willen graag
het centrum van het land zijn,
van deze regio. Dat moet hier tot
uitdrukking komen. Petronas
kun je zien als de trots van ons
land. Het maakt onderdeel uit
van een supercorridor in de
binnenstad. De grondprijs is
daar het allerhoogst. Kuala
Lumpur City Centre moet een
geïntegreerd stadscentrum
worden, rondom het centrale
park."
Met de keuze van Pelli voor de
Petronas Towers werd een van
Maleisië's belangrijkste
architecten van dit moment,
Hijjas bin Kasturi, gepasseerd.
Hij heeft al menige
kantoortoren in de binnenstad
van Kuala Lumpur op zij n naam
staan, veel in het oog springende
ontwerpen. Zijn nieuwste
project is op dit moment in
aanbouw, even buiten het
centrum van de stad. Met een
splinternieuw, opvallend
vormgegeven hoofdkantoor wil
ook Telekom Malaysia laten
zien c^at de economische
hoogtijdagen aan deze
onderneming niet voorbij zijn
gegaan. Maar: de nieuwe toren
De Amerikaanse architect Cesar Pelli ontwierp de Petronas Towers in Kuala Lumpur, met 452 meter het hoogste
gebouw ter wereld. foto's Ben Maandag
het milieu. In dit gebouw moet
een beter werkklimaat worden
gecreëerd voor mensen die in
hoogbouw werken", zegt Dato
Syed Mustaffa Syed Ali. „De
bamboescheut symboliseert ons
bedrijf. We waren ooit
onderdeel van de overheid, zijn
nu zelfstandig, maar we groeien
steeds verder door."
Het lijkt of in Kuala Lumpur de
hoogbouw tot diep in de hemel
reikt. Zijn er hier geen grenzen
aan die onstuimige groei de
lucht in? Kan iedereen hier zo
maar gaan bouwen, maakt niet
uit hoe hoog? „Natuurlijk niet",
verzekert planoloog Abdul
Rashid Ibrahim op de twaalfde
verdieping van het stadhuis met
een brede glimlach. „Er is een
structuurplan, waaraan wij ons
streng houden. Er zijn
veiligheidsregels die in acht
moeten worden genomen.
Bovendien is er een vliegveld in
de buurt van de stad en daarmee
moet bij de bouwhoogte wel
degelijk rekening worden
gehouden."
Elke week komt in het
gemeentehuis een planning
committee ter vergadering
bijeen om te beraadslagen over
de ruimtelijke ordening van de
stad en over de nieuwste
bouwplannen. Dit comité wordt
voorgezeten door de
- burgemeester, die daarmee zelf
de ontwikkelingen in zijn stad
grotendeels in de hand houdt.
Bij de beoordeling van de
plannen worden de
uitgangspunten van het
structuurplan in acht genomen.
Hoewel de talrijke
bouwactiviteiten van de laatste
tijd dat structuurplan
inmiddels hebben achterhaald
en er hard wordt gewerkt aan
een nieuwe versie, blijven de
uitgangspunten overeind. Er
zijn slechts enkele
hoogbouwzones: de binnenstad
en vier gebieden daarbuiten. De
gevolgen die plannen hebben
voor de infrastructuur en voor
de omgeving worden
meegewogen. „Webeoordelen
alle plannen tot op de kleinste
details", zegt Ibrahim.
De hoogbouw heeft grote
gevolgen voor de binnenstad. Al
die kolossale bouwwerken
trekken een enorme
hoeveelheid verkeer aan, die
goed gereguleerd moet worden.
In de spitsuren raken de wegen
in en rond Kuala Lumpur
hopeloos verstopt. Urenlang
staan er files over kilometers
uitgesmeerd in de broeierige
hitte, te wachten om het
stadshart binnen te dringen. De
behoefte aan nieuwe
hoofdwegen en aan een goed
systeem van openbaar vervoer
is groot. Ook daaraan wordt
gewerkt. Door de stad wordt
langzaam maar zeker het
gekronkel van een metrolijn
zichtbaar, die het einde van het
automobilistenleed moet
inluiden. Deze LRT moet straks,
gelegen op hoge pijlers, de
forensen naar hun plaats van
bestemming transporteren.
Toch blijven de contrasten
tussen het oude en het nieuwe
Kuala Lumpur groot. Wie dooi
de minder toeristische wij ken in
het stadscentrum slentert, ziet
zich voornamelijk omringd
door laagbouw, die er lang niet
altijd even welvarend uitziet als
de hoogbouw in de verte.
Een oude kampong, waar de
houten huizen dicht op elkaar
staan en de bewoners lief en leed
met elkaar delen, staat op de
nominatie te verdwijnen, omdat
zoiets aan het aanzien van de
stad afbreuk doet. Een eind
verderop is Chinatown nog een
geheel lage enclave in een stad
die zo graag hogerop wil.
De laatste maanden zijn de
verwoede bouwactiviteiten in
Kuala Lumpur afgenomen. De
economie in het verre Oosten zit
diep in het slop. De gevolgen
voor de bouw blijven niet uit.
„Het is de laatste tijd misschien
ook wel iets te snel gegaan", zegt
ruimtelijke ordenings
directeur Chiam Soon Hock.
Dat er nog meer
wolkenkrabbers worden
gebouwd die de hoogte van
Petronas Towers evenaren of
zelfs overschrijden is vrijwel
uitgesloten. „Kuala Lumpur
City Centre was een
uitzondering. Petronas Towers
is misschien wel het eerste en
ook gelijk het laatste gebouw
met zo'n hoogte dat hier is
neergezet,"
Zo vormen de ranke en
overrompelende Petronas
Towers, al een jaar na
oplevering, een herinnering aan
een tijd die geweest is. Een tijd
van voorspoed, waarin het
gedreun in de talrijke
bouwputten een getrouwe
weergave waren van de hartslag
van een bruisende economie.
Die hartslag is door
economische en politieke onrust
tot bedaren gekomen. Chiam
Soon Hock wijst naar de kaart,
waar met gekleurde stippen de
verschillende bouwprojecten
staan aangegeven. „Kijk.erzijn
nu nog maar 73 projecten in
aanbouw."
Ben Maandag
|ESS*E$.
(Montage) Het 310 meter hoge kantoor van Telekom Malaysia, dat als een bamboescheut uit de grond oprijst, is een ontwerp van Hijjas bin Kasturi.
vrijdag 8 januari 1999
