Per tijdcapsule naar de achttiende eeuw Twee artistieke zielen in één borst Kopenhagen pakt uit met werk van Matisse Jacobus van Looy OTP kunst riê\é cultuur Amsterdams huis als oase van cultuur bonte folkore van het mediterrane straatleven en de typische stads- en dorpsgezichten. In het bij deze tentoonstelling verschijnende boek zijn vele citaten uit zijn reisbeschrijvingen opgenomen, die hij in de vorm van brieven en gedichten opstuurde naar zijn vrienden en kunstbroeders, onder wie de schilder Jan Veth en de schrijver Willem Kloos. Het interessante is dat in deze correspondentie de kiem ligt voor zijn 'dubbelleven' als schilder en schrijver. Zijn geletterde vrienden vonden zijn schrijfsels zó goed, dat ze onderdelen hieruit, zonder Van Looys medeweten, publiceerden in De Nieuwe Gids. Een nieuwe literaire ster was geboren. Het verklaart Van Looys bekende uitspraak, dat hij 'Schilder van huis uit, schrijver door toevallige omstandigheden' was. Het is onthullend om te bemerken hoe sommige van zijn andere reizen (onder meer naar Spanje, Marokko en Parijs) invloed hadden op zijn werk als kunstenaar. Niet alles wat hij zag was nieuw voor hem. In Marokko herkende hijtot zijn blijde verbazing, in de bedelaars en blinden op straat de arme oosterlingen op de prenten van Rembrandt. Het is een manier van kijken die een hevige bewondering verraadt voor de oude Hollandse meester, aan wie Van Looys op realisme gebaseerde kunstenaarschap veel te danken heeft. Wim de Wagt Overzichtstentoonstelling van Ja cobus van Looy in de Verweyhal in Haarlem met meer dan honderd schilderijen, aangevuld met een keus uit zijn literaire iverk en iaat archiefstukken. Een flink aantal doeken is aflcomstig uit privéverza- melingen en nog nooit eerder in het openbaar te zien geweest. De ten toonstelling duurt tot en met 7 maart. 'De getekende reizen van Jacobus van Looy', eeji expositie rond de te keningen, studies en schetsen die Van Looy maakte op zijn Prix de Ro me-reis omstreeks 1885 in Teylers Museum in Haarlem. Deze tentoon stelling loopt tot en met 28 februari. Bij de twee tentoonstellingen ver schijnen een catalogus en een boek, respectievelijk Niets is zoo mooi als zien... (Uitgeverij Waanders, 55,- tijdens de tentoonstelling) en Looy met den noorderzon, weg!! (Walburg Pers, f 34,50). Jacobus van Looy, Zomerweelde, olieverf op doek, ca. 1900. Liefhebbers van de Franse schilder Henri Matisse (1869-1954) kunnen van 22 ja nuari tot en met 25 mei hun hart ophalen in het Staten Museum for Kunst in Kopenha gen. Dan wordt daar in samenwerking met het Hermitage Museum uit Sint Petersburg een grote expositie gehouden met werken uit de twee belangrijkste Matisse-collecties van de hele wereld. Uit Sint Peterburg komen 25 schilderijen. Nog nooit eerder heeft dit Russische muse um zo veel werken van Matisse tegelijk voor een enkele expositie uitgeleend. Samen met 25 werken uit de eigen omvangrijke verza meling stelt het Deense museum een exposi tie samen die zich richt op de collecties van De Haarlemse schilder, schrijver en dichter Van Looy (1855-1930) geldt als een van de belangrijkste dubbeltalenten die de Nederlandse beeldende kunst en literatuur hebben voortgebracht. Toch is het nu pas voor het eerst dat hij geëerd wordt met zowel een overzichtstentoonstelling als een volwaardige catalogus, die zijn beeldende en literaire werk allebei aan bod laten komen, zij het dat het eerste de meeste nadruk krijgt. Zijn dubbeltalent maakte 'Kobus' van Looy, die in een weeshuis opgroeide, tot een buitenbeentje in de kunst en literatuur. In zijn proza en poëzie neigde Van Looy, die als literair auteur vooral bekend is geworden door zijn driedelige autobiografie Jaapje, Jaap en Jacob, ertoe 'schilderend' te schrijven. Hij was een impressionist onder de schrijvers. En als schilder 'beschreef' hij op het doek wat hij om zich heen zag. 'Niets is zoo mooi als zien', luidde zijn overtuiging, die hem tot een volbloed naturalist maakte. Uiteraard zijn schilderen en schrijven twee onvergelijkbare grootheden. Toch ontkom je er niet aan om bij iemand in wiens borst twee artistieke zielen kloppen het een met het ander te vergelijken. En wat kun je dan over Van Looys talenten zeggen? Wellicht dat hij als schrijver - indruk op indruk stapelend, spontaan associërend, het ene zelfbedachte woord met het andere verbindend - de vrijheid en onbevangenheid aan de dag legde, die hij in zijn schilderijen in veel mindere mate wist te realiseren. Als hij die gerichtheid op het experiment ook eens in zijn beeldende werk had nagestreefd, hoe zou dit laatste er dan hebben uitgezien, vraag je je al lezende af in zijn sprankelend-origineel geschreven verhalen en brieven. Maar in zijn schilderwerk voelde hij zich kennelijk toch te sterk verbonden met zijn academische opleiding en de negentiende-eeuwse traditie van natuurgetrouwheid; terwijl hij zich met zijn woordkunst, buitenstaander in de literaire wereld als hij was, aan geen regels en normen gebonden wist. Tegelijkertijd voerde hij ook in zijn schilderijen wel degelijk de vier Matisse-verzamelaars van het eerste uur. Dat gaat dan om de verzamelingen van de Russen Morozov en Shschukin en de De nen Rump en Lund. Tijdens de eerste we reldoorlog brachten zij hun verzamelingen bijeen. In de expositie wil het Staten Muse um de smaakverschillen van deze vier Ma tisse-verzamelaars tot uitdrukking laten komen en zo mogelijk ook de verschillen in Het schilderij De Dans van Matisse dateert uit 1910 en is onderdeel van de Russische collectie, die in Kopenhagen komt. onderwerpkeuze tussen de Russische en de Deense verzamelaars laten zien. Matisse, die later bevriend raakte met Pablo Picasso, schilderde in het begin van zijn car rière korte tijd impressionistisch. Al snel begon zijn werk echter f auvistische trekken te vertonen. Met grote brede streken en felle kleuren gaf hij uitdrukking aan zijn visie op mens en natuur. Met deze expositie, waarvoor grote belang stelling uit de gehele wereld wordt ver wacht, geeft het Staten Museum aan grote plannen voor de toekomst te hebben. Begin november van het vorige jaar heropende het museum na een twee jaar durende verbou wing en uitbreiding zijn deuren. In die pe riode is voor het oorspronkelijke 105 jas oude gebouw een compleet nieuw, uit witt steen opgetrokken gebouw neergezet. Me een glazen tussenstuk (een soort overdekt straat) is deze nieuwbouw op fraaie wijz met het oude gebouw verbonden. In het oi j( de gebouw werden de dichte buitenmure ja voorzien van grote openingen zodat hl daglicht tot vrijwel het gehele complex ka toetreden. Met name voor de moderne kun! i, werd hiermee een bijzondere expositie ruimte gecreerd die ruim twee keer zo grol is als voorheen. Het gebouw alleen al is ee l bezoek meer dan waard. Bas Spithoi vrijdag 8 januari 1999 De schatrijke weduwe San- drina Willet-Holthuysen bracht haar laatste levensjaren door in het gezelschap van vele honden en katten. Na een lang ziekbed stierf ze kinderloos in 1895 en liet haar huis en kunst verzameling na aan de stad Am sterdam. Herengracht 605 werd een museum dat bezoekers met een tijdcapsule terugflitst naar het leven van welgestelde Am sterdammers uit vorige eeuwen. Het echtpaar Willet kan tevre den zijn: hun huis is een oase van kunst en cultuur gebleven. De kunstverzamelaar Abraham Willet (1825-1888) deed een gouden greep toen hij met San- drina Holthuysen (1824-1895) trouwde. Als enig kind erfde ze niet alleen het monumentale 17de-eeuwse koopmanshuis aan het stille stukje Heren gracht nabij de Amstel, maar ook een aanzienlijk kapitaal. Dat stelde hem in staat zich zon der geldzorgen te wijden aan zijn grote passie: het verzame len van glaswerk uit vele eeu wen. Samen met David Henriques de Castro en Adriaan Enschedé ontwikkelde hij zich tot een van de belangrijkste glasverzame- laars in het 19de eeuwse Neder land. Wie door het huis wandelt con stateert overal dat het echtpaar ook bij de inrichting niet op geld hoefde te letten. In de hoge, met marmer beklede gang op de bel etage liet Abraham Willet wanddecoraties aanbrengen door de Franse kunstenaar Paul Collin. In het gezelschap van twee houten gangbanken met de wapens van de families Willet en Holthuysen zijn de schilde ringen voortreffelijk bewaard gebleven. Voor de nieuwe inrichting van de voornaamste vertrekken op de beletage volgde het echtpaar in de jaren zestig de internatio nale mode. De strakke vormen, rechte vlakverdeling en symme trische ornamenten van de neo- Lodewijk XVI-stijl maken vooral indruk in de balzaal. De glanzende kroonluchter ver lichtte enorme spiegels in ver gulde lijsten en bloemslingers, vogels en trofeeën in stucwerk, wandtapijten en gordijnen. De dames en heren die daar gere geld bijeen waren voor muziek uitvoeringen, literaire avonden, kunstbeschouwingen en gekos tumeerde bals konden tussen door ook een blik werpen op de vitrinekasten waarin een deel van de collectie kunstnijverheid van de heer des huizes was uit gestald. Bij terugkeer in het heden zou het echtpaar echter ook een aantal ingrijpend veranderde Kelkglas, Venetië, 1700 of later vernieuwingen door die hem onderscheiden van de meeste van zijn tijdgenoten. Je kunt wijzen op de opvallend hoge horizon, de scheve beelduitsnede of de close-up in sommige van zijn composities. Zijn voorkeur voor maatschappelij ke onderwerpen, zoals weeskinderen, arbeiders of 'reizigers derde klas', is eveneens opvallend. Toch overschrijdt hij in zijn schilderijen nergens de grenzen van wat indertijd artistiek betamelijk was. Nooit is hij werkelijk verrassend. Het beste wat je over zijn werk zeggen kunt is dat Van Looy een bijzondere betrokkenheid bij zijn onderwerpen vertoonde en een zeer geconcentreerde verbeelding van de visuele waarneming aqn de dag legde. Of het nu gaat om een zandafgraving in de duinen bij Velsen, een struik moerbeien of een ploeterende tuindersknecht. Na de voor hem dramatische kritiek op zijn tentoonstelling trok Van Looy zich, hevig teleurgesteld, samen met zijn vrouw Titia, terug uit de openbaarheid. Interessant, maar niet te beantwoorden, is de vraag hoe hij zich verder ontwikkeld had als hij juist zijn voordeel had gedaan met de kritiek. Maar Kobus kon er niet mee overweg wanneer anderen zijn werk ongunstig beoordeelden, net zo min als hij ervan hield openlijk kritiek te leveren op andermans werk. Misschien was hi j te eigenzinnig en te onafhankelijk ingesteld om zich aan anderen iets gelegen te laten liggen. Misschien was hij ook wel te gevoelig om zich aan de grillige buitenwereld bloot te stellen. Daardoor resteert ons nu een hoeveelheid schilderijen die beantwoorden aan Van Looys ideaal om de zichtbare wereld, met name de natuur, in al zijn verschijningsvormen vast te leggen. En soms is dit ook ons ideaal. Maar lang niet altijd. Jacobus van Looys loopbaan kreeg een geweldige impuls toen hij in 1884 de Prix de Rome won. Deze belangrijke aanmoedigingsprijs voor jonge, beloftevolle kunstenaars hield onder meer een kunstreis naar Italië in. Van Looy ervoer sommige onderdelen van de Prix de Rome-reis echter als dwingend en beperkend. Tot de verplichte onderdelen behoorde het vervaardigen van kopieën van meesterwerken van beroemde Italiaanse schilders. Tegelijk reageerde hij spontaan op wat hij zoal onderweg tegenkwam. In'zijn schetsen en meer uitgewerkte tekeningen toonde hij een open oog voor de ris een belangrijk breekpunt in de loopbaan van de schilder Jacobus van Looy, dat gemarkeerd wordt door zijn eerste overzichtstentoonstelling in 1901 in Amsterdam. Naar aanleiding van deze expositie kreeg hij van sommige critici te horen dat er in hem een groter schrijver dan schilder schuilging. Voor een kunstenaar die over zichzelf precies de tegenovergestelde mening was toegedaan, kwam deze conclusie buitengewoon ongelegen. De Waterdrager van Jacobus van Looy, in pastel. Drieslangenglazen, Duitsland of Nederlanden, Faconde Venise 1650-171] |e ruimtes aantreffen. Onder "be- heer van het Amsterdams Histo risch Museum is museum Willet een plek geworden waar bezoe kers een indruk krijgen van het leven zo'n huis in de 18de eeuw. Beker met Paleis op de Dam, Oos tenrijk, transparant email, ca. 1820. Ie In het souterrain is een keukf 'n uit die periode gereconstrueei Naast het aanrecht vol glanzer 'e koper staat een filtreerkast a' met de poreuze leksteen waar s vervuild water werd gezuivei 'L De Amsterdammers maakten die tijd gebruik van regen wat en water dat met schuiten we u aangevoerd uit de Vecht. II3e schuitwater zat vol beestjes het via de dakgoten opgevangi regenwater bevatte metaaldei tjes. Zo goed mogelijk gezuivei werd het daarna gekookt op h altijd brandende open vuur. In de 'blauwe kamer' is een r constructie gemaakt van een s N Ion, het vertrek waarin 18d 3- eeuwers hun gasten ontvingd1' voor een spelletje kaart, het r bv ken van een pijp of het drinker van een glaasje. Er staan a thentielce meubels, beelden f een klok en de 18de-eeuw wandbekleding is nagemaa met behulp van de bewaard g bleven mallen. Boven i schoorsteerynantel prijkt m ui steeds de schildering die er 1732 werd aangebracht door toen veelgevraagde kunstena I Jacob de Wit. Meest op vallei in de kamer is echter de inte blauwe kleur van de wande die werd aangebracht na onde [J zoek van achtergebleven vei resten uit die tijd. Via het monumentale trappel huis dat Willet in 18 81 liet voo11 zien van een vierkante koepaj waardoor het licht naar binne stroomde, komt de bezoeken13 de verdieping met kamers was in het Amsterdams Historis Museum geregeld tentoonst lingen organiseert. De komer maanden is er een expositie n 200 hoogtepunten uit de rij glasverzameling van het mui um te zien. De collectie bev glazen uit de 16de tot en met j" 20ste eeuw, waaronder de ve zameling van Abraham Willet De expositie viert de voltooiiiei van de wetenschappelijke it ventarisatie van de glazen in prachtig uitgevoerde, kloel bestandscatalogus van uitgevt31 rij Waanders. Voor glaslief hel bers is deze tentoonstelling h( neusje van de zalrh en voor ee meer algemeen geïnteresseei 1 publiek bieden ook deze kameiir een uitstekende indruk van rijkdom waarmee het echtpai Willet zich omringde. Frangoise Ledebof De tentoonstelling 'Roemers, fluitt a en bokalen' in museum Willet-Hol e huysen (Herengracht 605, Amste o dam) duurt tot en met 11 april H museum is geopend van maande - tot en met vrijdag van 10.00 b 17.00 uur en op zaterdag en zondi van 11.00 tot 17.00 uur.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1999 | | pagina 14