Vaccinatie beschermt mensen
PZC
Recordoogsten in
Afrika door El Nino
varia donderdag 31 december 1998
puzzel
recept
Salade '98 - '99
Zon
Bestrijder infectieziekten zet vraagtekens bij artikel homeopaat
Tom Poes en het monster Trotteldrom Toonder Studio's
gezondheid
het weer
ïe fceuj'
uit de
'akant les
'an 1999
■-VML 7 DACEN PEK WEEK
\07 08.OO UUK - 22.00 UUR
orumt(Oiui)iiN m onii d-uuin vAxwnimtiis
(lltVOOtmWHUtUUS lUTM 501 OfCOUOlNCIOSI
1
B
W
A
I
R
0
E
N
2
N
B
I
A
R
E
0
K
3
S
T
L
0
B
0
P
IJ
4
D
R
T
0
0
E
N
M
5
K
D
A
E
B
N
E
T
6
F
M
R
0
U
I
E
T
7
K
O
T
M
Z
IJ
M
A
8
N
M
T
0
K
E
A
R
9
T
N
R
D
0
E
T
S
10
K
L
N
E
N
T
I
S
11
E
K
W
T
A
L
A
D
12
S
A
L
T
U
I
E
S
13
T
A
N
A
Z
R
T
I
14
P
I
L
E
0
N
0
T
Citaat
Streep op elke regel de letters weg, die
samen het woord vormen dat overeen
komt met de omschrijving. De resteren
de letters vormen van boven naar bene
den en van links naar rechts een citaat.
1. Adellijke titel; 2. grillig; 3. kussenover
trek; 4. voorstelling in de slaap; 5. schul
dig; 6. ooft; 7. leesteken; 8. zware hamer;
9. fier; 10. onzin; 11. boos; 12. waterke
ring; 13. gebak; 14. vliegenier.
Oplossing
woensdag
roofnest
o-p-i-p-
balbezit
b-a-u-t-
e-g-wesp
niet -1 - -
ophef
n-e-ij
garen
Voor de salade dienen de voor
naamste ingrediënten in smal
le reepjes met een lengte van ca. 4
centimeter te worden gesneden. U
kunt de salade geruime tijd van te
voren samenstellen. Het komt de
smaak zelfs ten goede mits de sa
lade afgedekt in de koelkast wordt
geplaatst.
Voor 6 personen: 250 gram
gerookte kipfilets; 3 - 4 dikke plak
ken gekookte en gerookte (achter-
|ham, ca. 250 gram; 1 struik bleek
selderij; 2 grote zachtzure appels
(goudrenetten); 3 - 4 middelgrote
augurken (zoetzuur); 2 sjalotten,
samen ca. 60 gram; 5 - 6 eetl, may
onaise; 1 theel. Japanse sojasaus
(Kikkoman); 1 eetl. tomatenket
chup; zout, witte peper uit de
molen; 1 kleine krop gewone of
krulsia; 60 - 75 gram ontvliesde
hazelnoten.
Bereiding;
Maak de stengels van de bleeksel
derij schoon. Trek, indien nodig,
de draden van de stengels af.
Snijd de stengels in stukken met
een lengte van 4 centimeter. Zet ze
op met ruim kokend water waar
aan wat zout is toegevoegd. Laat
de bleekselderij 6 minuten koken.
Stort ze in een vergiet en laat er
dan zoveel koud water over lopen
tot ze volkomen zijn afgekoeld.
Laat ze uitlekken en zoveel moge
lijk opdrogen (plaats vergiet op
een tochtige plek). Snijd de bleek
selderij in de lengte in smalle
reepjes.
Hans Belterman
Snijd de kipfilets en de ham even
eens in smalle reepjes met een
lengte van 4 centimeter. Schil de
appels, snijd ze in vieren en neem
de klokhuisdelen weg. Snijd het
vruchtvlees eerst in dunne plakken
en vervolgens' in smalle reepjes.
Snijd de augurken eveneens eerst
in plakken en daarna in smalle
reepjes. Snipper de sjalotten zo
fijn mogelijk.
Schep in een grote kom het kip
penvlees, ham, bleekselderij, ap
pels, augurken en sjalotten luchtig
door elkaar. Meng in een komme
tje mayonaise met sojasaus en to
matenketchup. Voeg naar smaak
een beetje zout en peper toe.
Schep het sausje zo luchtig moge
lijk door de ingrediënten in de gro
te kom. Plaats de kom, afgedekt
met plastic folie, tot verder ge
bruik in de koelkast. Rooster de
hazelnoten, onder voortdurend
omschudden, in een hete droge
koekenpan tot ze wat kleur hebben
gekregen. Laat ze, uitgespreid op
een bord, koud worden. Hak ze
daarna in kleine stukjes en dus
niet al te fijn.
Maak de sla schoon en droog (sla
centrifuge). Snijd de sla in lange
maar wel uiterst smalle reepjes.
Leg de sla als bedjes op grote bor
den. Schep de salade in het mid
den erop. Bestrooi de salades met
de gehakte hazelnoten.
Tip: geef er sneetjes licht geroos
terd (wit)brood bij en zet een
schaaltje met (gezouten) boter(b
alletjes) op tafel.
Vooruitzichten
vrijdag zaterdag zondag maandag
weer
max. 9° 8° 9C 10°
min. 7° 5° 7° 7°
wind ZO 4 ZO 5 ZW 5 ZW 5
Nautisch bericht
Zuidoostenwind, 4 tot 5 Beaufort.
Zicht is goed.
Watertemperatuur 6 graden.
Waterstanden
DONDERDAG
Hoog water
Laag water
31 DECEMBER
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
12.16
223
06.20
169 18.50
195
Terneuzen
00.16
241 12.35
250
06.46
179 19.15
207
Bath
01.13
28413.35
293
07.46
206 20.18
233
Roompot Buiten
12.15
169
06.05
122 18.35
143
Z'zee/Colijnsplaat
01.30
158 13.45
157
07.20
125 19.55
143
Stellendam Buiten
00.20
152 12.45
153
06.00
066 18.35
085
Wemeldinge
01.30
181 13.50
182
07.30
139 20.00
158
Philipsdam West
01.05
169 13.25
169
07.25
133 20.00
152
VRIJDAG
Hoog water
Laag water
1 JANUARI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
00.47
232 13.07
241
07.19
187 19.40
204
Terneuzen
01.06
257 13.26
268
07.43
198 20.07
215
Bath
02.08
302 14.26
313
08.47
22421.13
240
Roompot Buiten
00.50
17613.05
184
07.05
135 19.30
147
Zierikzee
02.30
164 14.55
168
08.20
134 20.50
143
Stellendam Buiten
01.01
172 13.22
180
06.53
072 19.30
085
Wemeldinge
02.30
188 14.50
194
08.30
150 20.55
159
Krammersl. West
02.00
170 14.15
174
08.30
144 20.55
153
L Lagedrukgebied
lichte sneeuw
matige sneeuw
H Hogedrukgebied
0 zonnig
mist
Koufront
licht bewolkt
lichte regen
•yV hagel
Warmtefront
matige regen
zwaarbewolkt
1030
Samengesteld Iront
zware regen
Isobaar
donderdag
O onder 16.45
vrijdag
op 8.50
Maan,,
donderdag
O onder 6.27
vrijdag
op 16.26
Op de laatste dag van het jaar 1998 ligt er een groot hogedrukge-
bied boven het oosten van Europa boven Oekraïne en Wit-Rus-
land. Daardoor is het in heel Midden- en Oost-Europa en ook in
Italië en het oostelijk Middellandse Zeegebied droog weer met op
de meeste plaatsen flinke opklaringen. De temperaturen liggen
overdag in Rusland, Oekraïne en Roemenie enkele graden onder
nul en in Midden-Europa enkele graden boven nul. Aan de
Adriatische kust en in Griekenland ligt de temperatuur tussen 8 en
15 graden. In Turkije valt er aan de noordkust regen. Elders zijn op
klaringen. Het wordt 5 graden op de hoogvlakte en 10 tot 16 aan de
zonnige west- en zuidkust. De wind is bijna overal in genoemde j
gebieden zuidoostelijk want boven het westen van Europa liggen I
twee pittige lagedrukgebieden. In het westen van de Britse eilan
den en in Portugal en het westen van Spanje gaat het af en toe
flink regenen. In het westen van Spanje bij Salamanca valt boven
800 meter sneeuw. Zware regens zijn ook te verwachten aan de
Middellandse Zeekusten van Frankrijk en het noordwesten van
Italië. In Scandinavië blijft het koud met plaatselijk sneeuw.
De jaarwisseling zal nat verlopen in Spanje, het zuidoosten van
Frankrijk en het noordwesten en zuiden van Italië.
door W. Flipse
In de PZC van donderdag 10
december 1998 besteedde de
klassiek homeopaat J. van Dam
aandacht aan twijfels over
vaccinatie. Ook in eerdere arti
kelen plaatste hij kritische
kanttekeningen bij hel Rijks-
vaccinatieprogramma. Als soci
aal-geneeskundige infectie-
ziektenbestrijding van de GGD
Zeeland, epidemioloog en voor
malig tropenarts, ben ik het niet
eens met deze visie en wil ik een
pleidooi houden voor vaccinatie
in zijn algemeenheid.
Natuurlijk zijn er bijwerkingen
bij vaccinatie Elke algemene
maatregel heeft meestal wel
voor enkele individuen een ne
gatieve bijwerking. Het is de
vraag of vaccinatie daarom
'twijfelachtig' is. Van Dam sug
gereert dat 'de twijfels', die in
het artikel zo nadrukkelijk naar
voren komen, gebaseerd zouden
zijn op wetenschappelijke lite
ratuur. Naar mijn mening gaat
het hier om zijn persoonlijke
twijfels en berusten deze niet op
wat men 'op feiten gebaseerde
geneeskunde' noemt.
Infectieziekten
Vaccinatie beschermt kinderen
en volwassenen tegen infectie
ziekten die hun gezondheid ern
stig kunnen schaden of waaraan
zij zelfs kunnen overlijden.
Vaccins zijn stoffen die bescher
ming tegen besmettelijke ziek
ten kunnen opwekken zonder
dat de ziekte zelf hoeft te wor
den doorgemaakt. Vaccins kun
nen levende verzwakte ziekte
kiemen bevatten, zoals bij het
BMR-vaccin (bof, mazelen, rode
hond), maar ook gedode ziekte
kiemen of onderdelen van ziek
tekiemen, zoals bij het DKTP-
vaccin (difterie, kinkhoest, te
tanus en polio) en de HIV-vacci
natie. Nu bestaat een vaccin ook
uit een vloeistof, waarin de
ziektekiemen of de deeltjes
daarvan, zijn opgelost. In deze
vloeistof zitten stoffen waarop
het lichaam allergisch kan rea
geren.
Vaccins zijn geneesmiddelen en
voldoen aan strenge internatio
nale kwaliteits- en veiligheids
eisen, Met de huidige methodes
van vaccinbereiding is de ver
ontreiniging met ongewenste
stoffen tot een minimum terug
gebracht. Vaccins worden uit
gebreid getest, maar dat kan
niet voorkomen dat zich wel
eens een bijwerking voordoet.
Het vertrouwen in vaccinatie is
van een aantal factoren afhan
kelijk. Mensen moeten over
tuigd zijn van de ernst van de
ziekte en het risico dat ze lopen
om deze te krijgen en de vacci
natie moet niet te veel drempels
en bijwerkingen hebben.
Soms wordt het vertrouwen in
vaccinatie overschat. Op het
reizigersspreekuur van de GGD
Zeeland zien wij regelmatig rei
zigers die zich voor een reis naar
de (sub)tropen laten vaccineren
en er vervolgens van uit gaan
'dat hen nu niets meer kan ge
beuren'. Niets is minder waar
Juist met deze reizen is het aan
passen van gedrag zeker zo
belangrijk als vaccineren.
Bovendien kunnen ziekten als
dysenterie, bilharzia, knokkel
koorts en malaria met voorko
men worden door vaccinatie.
Het is duidelijk dat de ernst van
een bepaalde ziekte waartegen
men zich in Nederland kan laten
vaccineren, bijvoorbeeld polio
of difterie, niet meer zo gevoeld
wordt. Het risico is ook niet
meer zo groot, juist omdat er op
grote schaal tegen deze ziekten
gevaccineerd wordt. Hierdoor
kunnen mensen twijfelen aan de
noodzaak van vaccinatie. Bij
een plotselinge epidemie, zoals
de polio-epidemie in 1992, is de
motivatie voor vaccinatie erg
groot. Dat er bij vaccinatie bij
werkingen kunnen optreden,
speelt voor veel mensen dan een
ondergeschikt belang.
Vaccinatie levert een belangrij
ke bijdrage aan de volksgezond
heid. Mede dankzij vaccinatie is
een ziekte als pokken wereld
wijd uitgeroeid en komen ern
stige ziekten als difterie, teta
nus en rode hond, in Nederland
niet of nauwelijks meer voor.
In dit licht doen de publicaties
van Van Dam het Rijksvaccina
tieprogramma geen goed. Ze
brengen mensen aan het twijfe
len. Natuurlijk is het goed om
kritisch te kijken naar vaccina
tie Het is echter de vraag of er
veel ouders zij n die over alle me
dische literatuur beschikken en
een goede afweging kunnen ma
ken of het verstandig is om hun
kind te laten vaccineren.
Oorzakelijk verband
In het artikel word gesteld dat er
een oorzakelijk verband bestaat
tussen de ziekte van Crohn, ge-
Een kind van acht maanden oud
dragsveranderingen en zelfs au
tisme en het mazelenvirus of
mazelenvaccinatie. In de epide
miologie zoekt men naar oorza
kelijke verbanden. Soms zijn
deze duidelijk, zoals het maze-
lenvirus voor de ziekte mazelen.
Soms is dit minder duidelijk. Er
bestaat geen oorzakelijk ver
band tussen roken en longkan
ker, omdat er ook mensen zijn
die longkanker krijgen en nooit
gerookt hebben. Wanneer het
niet zo duidelijk ooi-zakelijk is,
spreekt men van risicofactor.
Allergische ziektebeelden, zo
als astma en voedselallergieën
nemen de laatste jaren toe. Het
is te eenvoudig om dat aan de
vaccinatieprogramma's te wij
ten, die de laatste jaren ook zijn
toegenomen. Ziektebeelden die
voorheen geen relatie met infec
ties hadden, zouden dit moge-
•ijgt een polio-vaccin toegediend.
lijk wel hebben, zoals multiple
sclerose, Alzheimer, hart- en
vaatziekten, maar ook diabetes.
Het meest duidelijke voorbeeld
is de maagzweer, welke altijd
aan stress werd geweten, maar
door een bacterie veroorzaakt
wordt. Infectieziekten worden
belangrijker, omdat ze aan de
basis van meer afwijkingen
zouden kunnen liggen. Dat dit
ook voor de ziekte van Crohn en
sommige gedragsziekten zou
kunnen gelden is mogelijk.
In het artikel staat verder dat
artsen meer naar de patiënten
moeten luisteren. In dat geval
zouden de genoemde bijwerkin
gen beter begrepen worden. Dat
er een kloof is tussen klinische
wetenschap en volksgezond
heid betwist ik. Ik denk boven
dien dat de meeste (Zeeuwse)
artsen wel degelijk naar hun pa
tiënten luisteren, wanneer er
een eventuele bijwerking van
vaccinatie aan bod komt. Bij
werkingen worden landelijk
zorgvuldig verzameld en jaar
lijks gepubliceerd.
Ondanks veel onderzoek is in de
medische wetenschap nooit
enig verband'aangetoond tus
sen vaccinatie en chronische
ziekten. Een bewering dat het
wel zo is, is altijd 'waar' voor ie
dereen die er in wil geloven.
Spaanse griep
Het wordt eenvoudiger vaccins
te maken. We weten dat aids
Afrika dreigt te ontwrichten en
het is te hopen dat er een vaccin
beschikbaar komt. Hetzelfde
geldt voor tuberculose en mala
ria. Een wereldwijde epidemie
van influenza behoort tot de
mogelijkheden. We zullen dan
dankbaar gebruik maken van
het beschikbare vaccin. Als er in
1918 een vaccin tegen de Spaan
se griep was geweest, dan waren
er geen miljoenen mensen aan
foto Saurabh Das/AP
overleden. Vaccineren is niet
onnatuurlijk. Het enige 'onna
tuurlijke' is dat de mens het tijd
stip kiest waarop vaccinatie
wordt uitgevoerd. Reeds voor de
geboorte blijkt het afweersys
teem in staat om op schadelijke
stoffen te reageren met het op
bouwen van afweer. Er is geen
enkele reden om aan te nemen
dat het afweersysteem uitgeput
zou raken door het toedienen
van vaccinaties.
De GGD zal zich ook in de toe
komst inzetten om infecties te
bestrijden. Vaccinatie is één van
de belangrijkste middelen om
ziekten terug te dringen. We res
pecteren de mening van mensen
die vaccinatie om principiële re
denen afwijzen. Dit geldt ook
voor de mening van Van Dam. In
het belang van de volksgezond
heid is het wel goed om de twij
fels over vaccinatie in de juiste
proporties te zien.
W. Flipse, GGD Zeeland, product
groep infectieziekten
door Frans van den Houdt
El Nino heeft niet alleen maar
voor dood en vernietiging
gezorgd in Afrika. Vanwege de
ongebruikelijk hevige regenval
die het weerkundig fenomeen in
dit werelddeel veroorzaakt,
melden Kenia, Soedan en Ethi
opië dit jaar recordoogsten.
De stortregens zijn zowel een
plaag als een zegen voor landen
in Oostelijk Afrika. In sommige
regio's zorgden ze voor een veel
te kort plantseizoen, ondergelo
pen akkers, ernstige schade aan
voedselgewassen en een toena
me van plantenziekten. Zo is in
Ethiopië dit jaar 36 procent
meer voedsel geproduceerd dan
in 1997. Dat betekent een op
brengst van bijna 12 miljoen ton
granen en peulvruchten. Alleen
in 1996 scoorde Ethiopië beter.
De landbouw- en voedselorga-
nisaties van de VN (FAO en
WFP) schrijven de goede oog
sten in Ethiopië ook toe aan het
toegenomen gebruik van kunst
mest, betere zaden en minder
insectenplagen en ziekten. De
instanties hebben ook vastge
steld dat ondanks de goede oog
sten verscheidene regio's in
Ethiopië nog altijd kampen met
een voedseltekort. In die gebie-
IANZAROTE
'Mamerapp C»<0
6.9,10,'S, 3,20 en 2*16
Genoemde prijzen zijn p.p. bi/ 2 personen
Zeeland: Winter op zijspoor
Europa: West versus Oost
Weet u nog?
De slechte zomer
van het afgelopen
jaar? D-relzen biedt
u nü de eerste keus
uit de zomergldsen
V9 van de vele
Nederiandse tour
operators.
den is volgend jaar nog zeker
180.000 ton voedselhulp nodig
voor twee miljoen mensen.
Oorzaak van de voedseltekor
ten zijn slechte oogsten, proble
men met de distributie van
voedsel en geldgebrek. De meest
noodlijdende regio's zijn Amha-
ra, Oromia en Tigray. WFP en
FAO roepen Ethiopië op een
deel van haar overschotten te
exporteren naar buurland So
malië dat met een ernstige hon
gersnood kampt en 125.000 ton
voedselhulp nodig heeft.
Andere potentiële importeurs
van producten uit Ethiopië, Eri
trea en Soedan, zullen dit jaar
minder snel bij hun buren aan
kloppen voor voedsel. Eritrea
zal dat niet doen vanwege het
conflict met Ethiopië, waardoor
de grens officieel dicht is. Soe
dan hoeft niet te importeren
omdat het een record-oogst
heeft binnengehaald. GPD
Laris hoefde niet lang te zoeken. Reeds terwijl hij aan het hoofd van
het groepje een heuvel beklom, doken er enkele stemgerechtigde
trotten uit hun vluchtgaten op. ,,Ho", riepen ze. „Een woordje, veld
wachter! Is het monster weg?" „Ja", verklaarde de aangesprokene.
„Maar daar gaat het niet om. Het schip is weggevaren. Dat is een be
langrijke zaak, en we moeten vaststellen of dat erg is. Ik beleg een
vergadering!" Met deze woorden leidde hij de anderen enigszins
terzijde en ging hen voor in een heftig betoog. Smoris deed niet mee.
Omdat hij anders was, moest hij op een afstand met lede ogen toe
zien - en ook heer Bonnnel en Tom Poes werden niet geraadpleegd.
Na korte tijd echter trad veldwachter Laris op hen toe 0111 de uitslag
mede te delen.„De meerderheid heeft gesproken", verklaarde hij.
„Het is erg, dat het schip weg is. Het is goed en wel, dat de kapitein
terug is gekomen om het monster Trotteldrom te bevechten, maar
hij moet zorgen dat zijn schip ook weer terugkeert. Anders is onze
handel plat. Dat zegt de meerderheid!"
„De kapitein is niet teruggekomen!" riep Tom Poes uit. „Dit is..."
„Ik ben Olivier B. Bommel!" sprak heer Ollie op hoge toon. „En ik
heb met dat schip en met jullie handel niets te maken. Ik kom hier
met edeler bedoelingen, heer Laris!" De trot zakte wat in. „Dat
komt er nu van, dat jullie vreemdelingen allemaal op elkaar lijken",
klaagde hij.
Alle ogen zijn natuurlijk gericht op Door: Monique Vrolijk
het weerbeeld tijdens de jaarwisse
ling. We blikken even terug naar het vorige jaar; op oudejaars
dag trok er een storing over het land heen met een lading van en
kele millimeters regen. De temperatuur kwam daarbij onwinters
hoog uit, met ongeveer 10 graden. In de loop van de avond klaar
de het geleidelijk op en tijdens de jaarwisseling was het in het
hele land droog geworden. De Zeeuwse thermometers in gaven
om middennacht 5 a 6 graden aan. Dit jaar is het opnieuw een
zachte laatste dag van het jaar. Het kwik loopt op tot 9 a 10 gra
den bij een matige tot vrij krachtige wind. Deze oudejaarsdag is
de wind niet zuidwest, maar zuidoost. Een zwakke frontale sto
ring bevindt zich boven ons land en brengt een langgerekte band
bewolking met zich mee. Een paar spatten regen zijn in onze re
gio niet uitte sluiten, maar het gaat om geringe hoeveelheden.
De wolkenzone schuift niet of nauwelijks op in oostwaartse rich
ting, dus we blijven ook van
nacht tijdens de jaarwisse-
ling met de storing g&ft
opgescheept zitten. Droog einde 8°
Toch klink dit dramatischer T 12:
dan het is, want de storing HL I
lost vooreen groot deel op H fjOff _Z0 4
en de regenproductie zal Z05 V""'
worden stopgezet. jSp r<,< J
Naast een paar wolkenvel- T.- J?
den is er nu en dan schijnsel -T'j ~«p
van sterren en de wassende z^4 "jijs" «HSI r
maan. De temperatuur is vrij j
hoog meteen graad of 8. |jjyi
Op nieuwjaarsdag blijft het
droog met af en toe zon. j "iffP
Het wordt 's middags 9 gra- "f"4°
den en daarmee is de winter u -?;■J—1
opnieuw op een zijspoor
gezet.
