Mulan staat voor
de vrouw van nu
Met de lift vanuit warenhuis Knots
PZC
Nieuwe
Disney
kunst cultuur
16
vrijdag 27 november 1998
stond bovenaan de agenda van de Disney-
top. We hebben de legende van Mulan ge
kozen, omdat het de fundamenten her
bergt van een typisch Disney-film: een
sterk centraal karakter, dat heel klein be
gint en uitgroeit tot, in dit geval, een hel
din. Het thema jezelf trouw blijven, dat
centraal staat in deze film, was voor ons
ook heel belangrijk."
Cook herkent in Mulan weinig van de re
cente Disney-producten. „Ik hoop dat
critici zien dat het design teruggaat naar
de puurheid die je zag in films als Bambi.
Dat is waar wij tegenop keken, die artis
tieke prestatie, met een minimale benade
ring van de achtergrond. We geven in
Mulan alleen de centrale informatie weer.
Er zijn geen overbodige decoraties die al
leen maar de ruimte opvullen."
De makers zijn er trots op dat slechts
spaarzaam gebruik is gemaakt van de
computer. Mulan is voor 95 procent met
de hand getekend", meldt tekenaar Barry
Temple. „Bij de aanval van de Hunnen op
de sneeuwvlakte is gebruik gemaakt van
de elektronica. We tekenden zes verschil
lende Hunnen met telkens andere kos
tuums en lieten daar het softwarepro
gramma Atilla op los. Het resultaat gaf
tweeduizend Hunnen op paarden te zien
die onafhankelijk van elkaar bewogen."
Met andere software werd een schitteren
de verfilming van een massabijeenkomst
van zo'n dertigduizend Chinezen bij het
keizerlijk paleis mogelijk gemaakt.
Technologie
De computer mag slechts vijf procent van
Mulan hebben gemaakt, sinds 'The Little
Mermaid' komt er per film toch steeds
meer technologie om de hoek kijken, stelt
Roy Disney niet tot zijn onverdeeld ge
noegen vast. „Het belangrijkste is dat de
toeschouwer het verschil niet merkt tus
sen de computer en de artiest. Als dat ge
beurt, ben ik tevreden."
Wat de topman wel verontrust, is dat de
film nog steeds niet in release is gegaan in
China, in tegenstelling tot Hongkong en
Taiwan. Het meest zorgwekkend vindt
Disney nog dat in Zuidoost-Azië de boot
leg-industrie daar bijna tot kunst is ver
heven. „Er worden daar aan de lopende
band illegale cd's, video's en dvd's ge
maakt. De film zal helaas ook wel via In-
temet worden aangeboden, zodat de
mensen hem al hebben kunnen zien, voor
dat hij in de bioscopen komt. Maar ik zeg
altijd maar: het is een veel mooiere erva
ring om een film te zien in de zaal dan op
tv."
Mulan gaat bijna tegelijkertijd in premiè
re met 'The Prince of Egypt', een volgens
de aankondigingen technisch animatie
hoogstandje van DreamWorks, de maat
schappij van Steven Spielberg. Zaken
man als hij is, zegt Roy Disney natuurlijk
niet warm of koud te worden van het pro
duct van deze concurrent. „De grote truc
is om goede films te, maken", zegt hij di
plomatiek. „Zolang je die maakt, hoef je
weinig zorgen te hebben om de tegenspe
ler. Pas als anderen betere films maken,
dan hebben we problemen. Toevallig ko
men bij ons en bij DreamWorks bijna te
gelijkertijd twee films over mieren uit,
respectievelijkA Bug's Life' en 'Antz'. De
mensen die het kunnen weten, hebben al
gezegd dat 'Antz' niks heeft van een
Disney-film, maar meer van een Woody
Allen-product, omdat die er zijn stem aan
leent."
Als mensen je naam kennen, zit het wel
snor, filosofeei-t de neef van Walt Disney
nog even verder. „We zijn net zo bekend
als Coca-Cola en Monica Lewinsky. En
zolang er over je gepraat wordt, 'you're
still in business'. Zo niet, dan kun je wel
inpakken."
Het Disney-concern gokt erop dat Mulan
in Europees verband stevige recettes zal
binnenhalen. Een topper als 'The Lion
King', die in de top vier van de best be
zochte films terechtkwam, zal er wel niet
in zitten, gokt art director Ric Sluiter.
Maar in de Verenigde Staten scoorde
Mulan met een opbrengst van 250 miljoen
gulden in ieder geval beter dan 'Hercules'
en 'The Hunchback'. „Vijftig miljoen
minder en het is al geen succes in de Sta
tes", besluit Sluiter misnoegd. „Terwijl
een actiefilm die tachtig miljoen binnen
brengt een hit is en meteen drie vervolgen
krijgt."
Peter Kuijt
Mulan gaat donderdag 3 december in Neder
landse première.
Honderd procent Disney, maar toch een
beetje anders. Dat is Mulan, Disney's
36ste avondvullende animatiefilm, in de
ogen van de regisseurs, de bedrijfsleiding,
de producers en de tekenaars van het
Amerikaanse entertainmentimperium.
Ditmaal zochten de makers in Azië naar
een geschikt sprookje om te verfilmen. Het
werd de legende van de jonge Chinese
vrouw Mulan die in het leger dienst neemt
om de Hunnen te verslaan. Regisseurs,
tekenaars en filmbaas Roy Disney vertellen
over vlakke achterhoofden, bamboe en de
concurrentie. „We zijn nog steeds even
bekend als Coca-Cola en Monica
Lewinsky."
Meer dan tweeduizend jaar oud is het
verhaal dat Walt Disney Pictures op
de valreep van dit millennium in de bio
scopen brengt. Mulan is een mateloos
populaire legende in China, waar een ein
deloze reeks generaties mee groot is ge
worden. Het verhaal gaat dat tapijtkno-
opsters in de Wei-dynastie (386-534 na
Chr.) de gewoonte hadden om aan de
weefgetouwen het gedicht over Mulan
voor te dragen. Het beschrijft de hachelij
ke avonturen van de jeugdige Chinese. Zij
neemt in plaats van haar oude vader, die te
ziek is om te vechten maar te trots om te
weigeren, dienst in het keizerlijke leger.
Om ontdekking te voorkomen vermomt
zij zich als een man en vecht mee in de
voorste linies tegen het invasieleger van
de meedogenloze Hunnen. Er volgen di
verse tegenslagen, maar uiteindelijk
overwint het goede en blijkt Mulan een uit
het ware hout gesneden heldin te zijn. In
de Disney-vertaling van dit sprookje doet
ze overigens niet alles in haar eentje. Ze
wordt bijgestaan door het huisdraakje
Mushu en het gelukskrekeltje Cri-Kee.
„Mulan is tegelijkertijd een verhaal van
deze tijd", benadrukt topman Roy Disney,
neef van de legendarische Walt, die daar
mee niet doelt op de eigentijdse fratsen
van het snowboardende en rappende
draakje. „Centraal staat een jonge vrouw
die door haar vrijgevochten geest in bot
sing komt met de behoudende maat
schappij waarin zij leeft. Mulan is een
voorbeeld voor vrijdenkende leeftijdge
noten. Haar karakter geeft de tijdgeest
weer. Assepoester en Sneeuwwitje waren
fantastische figuren, maar zouden niet
meer model kunnen staan voor de vrouw
van vandaag."
De makers van Mulan zijn bepaald niet
over één nacht ijs gegaan. De tijd waarin
tekenaars, producers, art-directors en an
dere medewerkers voor dit project wer
den ingezet, varieert van drie tot zes jaar.
„In het eerste jaar kwam er nog geen ka
rakter op papier", vertelt Barry Temple,
die verantwoordelijk is voor de animatie
van Cri-Kee. „We bestudeerden slechts de
Mulan is gebaseerd op een Chinese legende, waarin een meisje een heldenrol vervult in de strijd tegen de Hunnen.
oosterse kunsten. We wilden ook niet be
ginnen met tekenen, voordat we een goed
verhaal uit de Mulan-legende hadden ge
distilleerd. Vervolgens duurde het nog een
jaar om de figuren te creëren.We moesten
ons bijvoorbeeld ook de kemnerken van
de Chinese anatomie eigen maken. Sche
dels van Aziatische mensen zijn aan de
achterkant niet zo geprononceerd, ze
hebben eigenlijk een vlak achterhoofd."
Krekels
De Disney-ploeg reisde in juni 1994 naar
de Volksrepubliek af om nog meer inspi
ratie op te doen. „Die reis heeft voor een
groot deel de film beïnvloed", beaamt
producer Pam Coats. „In de film komt een
scène voor rond zerken in een tempeltje
ter nagedachtenis van Mulans voorou
ders. Dat soort tempeltjes zagen we overal
in het land. Wat we ook constateerden was
dat in parken oudere heren rondliepen
met krekels in een kooitje. Die diertjes
moesten geluk en welvaren bewerkstelli
gen. Hieraan heeft Cri-Kee zijn bestaans
recht te danken. De animatie van Mulan
werd geïnspireerd door een meisje dat we
in een dorpje tegenkwamen. Dat meisje
had zo'n uitnodigende glimlach en geest
drift. We hebben foto's van haar genomen
en die overal in de studio opgehangen, zo
dat die ons konden helpen bij het ontwik
kelen van haar karakter."
„We zochten in China naar iconen van dat
land", stelt art director Ric Sluiter. „Die
vonden we in materialen als bamboe,
maar ook in de huizen, tempels, die hoge
grijze bergen en natuurlijk de Chinese
kunst. We bestudeerden kalligrafie en
aquarellen en ontdekten dat veel van die
kunstwerken bijna geen achtergrond
hebben. Het decor kent veel 'negatieve'
ruimte, de kleine 'positieve' ruimte wordt
ingevuld door de personages. Eenyin-en-
yang-stijl. Dat hebben wij overgenomen.
We maakten grote eenvoudige figuren,
met zo weinig mogelijk details. Werd in
'Hercules' en 'The Lion King' nog een rots
zeer realistisch getekend, in Mulan blijft
die beperkt tot een solide gekleurde om
geving. Het geestesoog van de kijker mag
de rest invullen." Ook de figuren kregen
een 'oosterse' behandeling. „In 'Pocahon
tas' en 'The Hunchback of Notre Dame'
schiepen we karakters met veel rimpels en
lijnen in hun gezicht", zegt Mulan-teke
naar Mark Henn. „In de nieuwe film zie je
zelfs in close-ups geen rimpel. Twee ogen,
wenkbrauwen, een neus en een mond, dat
is het."
Puurheid
Toch is Mulan geen puur Aziatische film
geworden, roepen de regisseurs Barry
Cook en Tony Bancroft, ook wel Disney's
Yin en Yang genoemd, in koor. Bancroft:
„Wij zijn geen Chinezen. Wij worden be
ïnvloed door onze omgeving. Mulan is een
westerse visie op en een westerse inter
pretatie van oosters materiaal geworden.
Maar we hebben geprobeerd er zo res
pectvol mogelijk mee om te gaan.
De Disney-firma was heel lang van plan
om een oosters verhaal in een animatie
vorm te gieten, vertelt het regisserende
tandem. Cook: „We hadden al onnoeme
lijk veel Europese sprookjes verfilmd,
hadden Afrika verkend in 'The Lion King'
en Zuid-Amerika in 'Pocahontas'. Het
werd tijd voor onze artiesten om iets
nieuws te verzinnen, nieuwe verhaalsoor-
ten te bedenken. Een 'Aziatische film'
Disney-tekenaar Mark Henn.
Regisseurs Barry Cook en Tony Bancroft.
Afgelopen week vroeg iemand hem
'wanneer hij nu eens een echte film
gaat maken'. Ben Sombogaart, regisseur
van de film Abeltje, kon zijn oren niet ge
loven bij deze vraag. „Ik dacht: ga op het
dak zitten! Echter dan Abeltje kan een
film niet zijn."
Dat Abeltje geen luchtspiegeling is, be
wijst in ieder geval het haast on-Neder-
landse marketingoffensief dat een paar
weken geleden losbarstte tér promotie
vandefilm.Je kunt geen tij dschri ft meer
openslaan of het blonde ventje in het ro
de liftboy-pakje grijnst je tegemoet. In
Amsterdam rijdt deze dagen zelfs een
Abeltje-tram rond. Regisseur Ben Som
bogaart, veelvuldige gelauwerd maker
van jeugdfilms als 'Het Zakmes', 'Mijn
Vader woont in Rio' en de "Kinderen van
Waterlandheeft weliswaar nooit te kla
gen gehad over aandacht voor zijn pro
ducties, maar deze media-hype had hij
bepaald niet verwacht.
„Dat hele marketing-circus is een vak
apart. In feite hebben we de film uit han
den gegeven. Onze distributeur Warner
Bros is er duidelijk over: deze film heeft
9,2 miljoen gulden gekost, daar moet ook
wat tegenover staan. Ze willen dat ieder
een boven de vijf deze film gaat zien. En
ik geef ze geen ongelijk."
Videoclip
Na het bekijken van de film is er maar
één conclusie mogelijk: Abeltje verdient
een massapubliek. De bewerking van
Annie M.G. Schmidt's beroemde boek
over het jongetje Abeltje Roef, dat met
het meisje Laura en twee klanten vanuit
Warenhuis Knots per lift het luchtruim
inschiet, is even spannend als verras
send „Een Indiana J ones-achtig spekta
kel", zo omschrij ft Sombogaart zijn film.
In sneltreinvaart reizen de toeschouwers
met Abeltje, Laura, meneer Tump en me
vrouw Klaterhoen mee via New York
naar het Zuid-Amerikaanse staatje Pe-
rugona en beleven ondertussen het ene
avontuur na het andere. De film heeft
wel wat weg van een vaardig gemonteer
de, razendsnelle videoclip. Dat is trou
wens ook steeds de bedoeling geweest
van Sombogaart en scenarioschrijver-"
/producent Burny Bos: „De kinderen van
nu vullen het zo", al haast Sombogaart
zich om te verklaren dat Abeltje geen
kinderfilm is, maar juist een film voor
het hele gezin. Kinderen laten zich mee
sleuren door het avontuur en de 'love sto
ry' tussen Laura en Abeltje terwijl de
volwassenen lachen om de grollen van
een doodserieuze Herman Koch als
Duitse, nazistische intrigant of de grap
pige dubbelrol van Annet Malherbe.
Het boek Abeltje stamt oorspronkelijk
uit 1953, toen het verscheen als de eerste
roman van Annie M.G. Schmidt. Som
bogaart zelf zat toen als zesjarige elke
zondagmiddag aan de radio gekluisterd
omdat de VARA Abeltje als hooi'spel uit
zond. De filmbewerking betekende ech
ter een ingrijpende breuk met het verle
den, en niet alleen wat de sfeer betreft.
Ook inhoudelijk moest Annie M.G.
Schmidts geesteskind concessies doen
aan de huidige tijd. „Het mocht vooral
niet te stoffig worden." Zo is de film-
Abeltje een paar jaar jonger gemaakt,
speelt moeder Roef (Annet Malherbe)
een veel belangrijkere rol en komt ook
Laura opvallender uit de verf dan in het
boek.
Sombogaart:Abeltje is typisch een An
nie Schïnidt-boek; vol gekke invallen en
rare personages. Ze werkte per hoofd
stuk, en als ze een nieuwe inval kreeg
verwerkte ze die in het volgende hoofd
stuk. Dat leest heel lekker, maar het valt
niet mee om zo'n verhaal te visualiseren.
Het is allemaal nogal chaotisch, terwijl
je in een film niet al te veel zijpaden in
kunt slaan. Ook wat de techniek betreft
hadden we de nodige problemen. Alleen
al zo'n vliegende lift is filmtechnisch ge
zien een ramp. Hoe je ook kijkt, je ziet al
tijd de lucht en de wolken door de wan
den. Daarbij moet je rekening houden
met de reflectie van de ruiten. Dat zijn
hele gelaagde trucages."
Zegen
Afgezien van alle trucages en computer
gestuurde effecten, ademt Abeltje nog
wel degelijk de sfeer die kenmerkend is
voor het werk van Annie M.G. Schmidt,
vindt Sombogaart. Uitvergrote, maar
toch zeer herkenbare karakters als juf
frouw Klaterhoen (Marisa van Eyle) en
mottenballenverkoper meneer Tump
(Frits Lambrechts) maken de film on
miskenbaar een 'Annie'-film'. Daarmee
logenstraft het duo Bos/Sombogaart de
mening van het Filmfonds, die het duo
twee jaar geleden nog liet weten dat 'An
nie Schmidt niet te verfilmen is'.
„We hoorden dat nadat we al acht jaar
liepen te leuren om genoeg geld bij el
kaar te schrapen. Het is dus niet zo van
zelfsprekend van de grond gekomen als
je zou denken. Gelukkig heeft het be
stuur van het Filmfonds tegen het nega
tieve advies van de eigen commissie in
besloten ons toch subsidie toe te kennen.
Het is zo dat veel mensen Annie beschou
wen als een onaantastbaar instituut.
Zelf hadden we die schroom dus ook wel
een beetje. De film moest wel Annie blij
ven."
De schrijfster heeft overigens jaren gele
den al hoogstpersoonlijk haar zegen ge
geven aan het project, inclusief het script
van Burny Bos. „Samen zijn we bij haar
'op audiëntie geweest, en hebben het
script aan haar voorgelezen. Af en toe
stelde ze een vraag: Burny, die grap, was
die van jou of van mij? Zo testte ze ons.
En ze was tevreden, gelukkig.
Grote ster van de film is natuurlijk de elf-
jarige Ricky van Gastel uit Rotterdam,
die de rol van Abeltje voor zijn rekening
neemt. Sombogaart werkte eerder met
hem in 'Dag juf tot morgen', de bekroon
de AVRO-serie van Burny Bos en zijn
dochter Tamara. Sombogaart: „We heb
ben enorm getwijfeld of we zo'n klein
jongetje driekwart jaar lang een project
van 9 miljoen moesten laten dragen.
Daarbij is het een ongelooflijk risico.
Een volwassen acteur krijgt een con
tract, maar als een kind geen zin meer
heeft, is je project over."
Voor zijn volgende project - een drama
serie voor de NRCV naar Tessa de Loo's
boek 'De Tweeling' - zal hij voor de ver
andering niet met kinderen werken.
Toch gaan Sombogaarts films in de
meeste gevallen over kinderen die in
conflict komen met de wereld van vol
wassenen. Naar eigen zeggen vereenzel
vigt hij zich bijna automatisch met kin
deren van zes, zeven jaar. „Het zal wel
iets uit mij n jeugd zi jn.'Ik ben opgegroeid
in een gigantisch Amsterdams grachten
pand waar mijn ouders als conciërge
fungeerden. Ik groeide daar vrij een
zaam op, en ontwikkelde daardoor een
grote fantasie. Ik heb bovendien een zus
je gehad dat tijdens de oorlog, net voor
dat ik werd geboren, is gestorven. Ik
kwam eigenlijk in haar plaats; ik moest
iemand anders zijn dan ik was. Ik ver
plaats me daardoor makkelijk in kinde
ren die niet serieus worden genomen."
Monique Brandt
Abeltje is momenteel te zien in Vlissingen,
Hulst, Bergen op Zoom en Rotterdam.
Regisseur Ben Sombogaart: „Abeltje ademt nog wel degelijk de sfeer die kenmer
kend is voor het werk van Annie M.G. Schmidt." foto Harmen de Jong
