Economie nu bijzaak voor APEC PZC Agusta-smeergeldaffaire: de daders liggen op het kerkhof PZC Marnix van Rij wil nieuw elan in CDA Oogkleppen feiten en meningen 2 Kans op gewapende conflicten in Azië nemen door financiële crisis toe 17 november 1948 dinsdag 17 november 1998 door Judith Stalpers In de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur zitten de 21 landen die aan de Stille Oceaan grenzen rond de tafel in het zo genoemde jaarlijkse APEC- overleg. Waarover praten de ge zagsdragers, nu het Aziatisch wonder in duigen ligt? Ogen schijnlijk over liberalisering van de handel, want daarvoor was APEC, het Asia Pacific Economie Council, opgericht. Maar buiten het oog van de ca mera's en op grote afstand van de microfoons vinden veel be langrijkere gesprekken plaats: over de vrede en veiligheid in de regio. Want met de financiële crisis is de kans op gewapende conflicten schrikbarend toege nomen. Wat in de zijkamertjes van de APEC-conferentie plaats vindt ligt in het verlengde van wat zich de laatste maanden aan di plomatieke activiteiten tussen de Aziatische landen afspeelt. De presidenten van de drie 'machten' - Rusland, de Ver enigde Staten en China - doen dit jaar Japan aan. De Zuid-Ko reaanse president Kim Dae- jung bracht onlangs historische bezoeken aan Japan en China. Taiwan en China hadden een maand geleden op hoog niveau baanbrekend overleg. Singapo re's premier Goh Chok Tong zocht twee weken geleden zijn Maleisische collega op. Oorlog Aziatische leiders smeden ban den die anderhalf jaar geleden nog totaal onmogelijk leken. Dit is nodig om de al jaren sudde rende conflicten niet tot ont ploffing te laten komen. Want een oorlog is wel het laatste wat de geteisterde landen kunnen gebruiken. De financiële crisis veranderde de regio 'in een paar weken tijd van een paradijs in een hel', zo als Anwar Ibrahim, de vroegere vice-premier van Maleisië het verwoordde. Deze economische omslag leidde in de Aziatische landen tot een abrupte koers verandering in de politieke agenda. Lag het accent vóór de crisis op het opbouwen van soli dariteit en economische inte gratie tussen de landen via mul tilaterale overlegorganisaties, nu zien de leiders zich gecon- .v.-fr Een Chinese legerpost op een rif in de buurt van de door vele Aziatische staten geclaimde Spratly-eilanden. De APEC-landen hebben van wege de economische crisis de neiging om regionale conflicten snel af te handelen. foto Romeo Gacad/ EPA fronteerd met een vloedgolf van binnenlandse problemen. De financiële crisis veranderde in een economische crisis. Ge brek aan geld leidde tot massale bedrijfssluitingen en tot een pijlsnelle stijging van de werk loosheid. Armoede sloeg als een zeis door de fragiele sociale structuur. Inlndonesië neemt de economische groei dit jaar met zo'n 15 procent af. In Thailand en Zuid-Korea zal het 8 procent zijn, terwijl Maleisië er met 5 procent nog redelijk aan toe is. Ook Japan, Hongkong en Sin gapore zien hun economieën achteruitgaan. Politiek stabiele regimes kunnen dit soort drasti sche veranderingen al moeilijk zonder kleerscheuren venver ken. Voor de meeste Aziatische lan den, waar de regeringen via meer of minder ondemocrati sche procedures in het zadel zit ten, vormt de economische ach teruitgang een vonk op een berg droog hout. Dat is ook gebleken. In Indonesië moest president Soeharto aftreden na massale protesten. Demonstraties tegen het verouderde beleid gaan nog steeds door. Het land dreigt uit elkaar te vallen. Ook in Maleisië gaan de mensen de straat op vanwege onvrede met premier Mahathir Mohamad, die al 17 jaar de scepter zwaait. Het volk protesteert tegen het autoritair en willekeurig gedrag van Ma hathir. Een revolutie hoort tot de mogelijkheden. Hervormingen In Zuid-Korea bezetten werk nemers voortdurend bedrijven en bankgebouwen, omdat de re gering van president Kim Dae- jung offers vraagt voor hard no dige hei-vormingen. De politie ke stabiliteit wordt bedreigd. De crisis biedt een voedingsbo dem voor haat jegens etnische minderheden. De Chinezen werden in Indonesië weer het doelwit van protesten, want zij zouden het land kaal plukken ten koste van de autochtone be volking. In Maleisië werden gastarbei ders hardhandig het land uitgezet. Etnische conflicten beperken zich niet tot de lands grenzen. Het overwegend Chi nese Singapore scheidde zich 33 jaar geleden om etnische rede nen van het schiereiland af. De relatie tussen de twee landen was sindsdien nooit soepel. On langs is echter een nieuw diep tepunt bereikt. Maleisië dreigt de drinkwatertoevoer af te slui ten naar de stadstaat, die de helft van zijn drinkwater uit Maleisië importeert. Waarom zou bij schaarste in eigen land het water weg moeten vloeien, vindt de gewone Maleisische burger. Protectionisme wakkert oude rivaliteiten aan, die ge vaarlijke proporties kunnen aannemen. Niet dat de Aziatische leiders zich voor de crisis niet van de potentiële conflicten bewust waren. Lee Kwan Yew, de oud- premier van Singapore zei en kele jaren geleden al: 'Zullen in tijden van nood Singapore's verschillende rassen de rijst- kom met elkaar delen?' In Azië is er bijna geen land dat niet een territoriaal conflict met een buurland heeft. Zes landen ei sen soevereine rechten op over de Spratly-eilanden in de Zuid- Chinese Zee. Japan ligt met Rusland, Zuid-Korea en China in de clinch over drie verschil lende eilandengroepen. Indone sië ruziet met Maleisië en Pa- pua-Nieuw-Guinea over landsgrenzen. De grens tussen China en Viet nam, en die tussen China en In dia zijn betwist. Niemand wil een handbreed toegeven, want ieder land wil graag eigenaar zijn van de grondstoffen die - hoogstwaarschijnlijk - daar on der de oppervlakte liggen. Dooi de economische crisis is ieder land zich meer op zichzelf gaan richten. Ieder land probeert zoveel mo gelijk zijn eigen hachje te red den. Tegelijkertijd wekt deze 'navelstaarderij' versterkte ge voelens van nationalisme op. De 38-jarige Marnix van Rij is door het CD A-bestuur in Zeist voorgedragen als nieuwe partijvoorzitter. foto Raymond Rutting/ANP van onze redactie binnenland Max van Rij (38) uit Was senaar wil nieuw elan brengen in het CDA Het be stuur van die partij droeg hem gisteravond eenstem mig voor als kandidaat voor het partijvoorzitterschap. De voordracht moet nog op het partijcongres van 27 fe bruari worden bekrachtigd. De kandidaat-voorzitter zei gisteren dat hij veel wil in vesteren in het debat. Dat geldt zowel voor het interne partijdebat als voor het de bat met andere partijen en de samenleving. De geboren Rotterdammer uit een gereformeerd gezin, heeft belijdenis afgelegd in de Hervormde Kerk, maar voelt zich naar eigen zeggen vaak katholiek. „De bloed groependiscussie ligt al ver achter ons", aldus Van Rij. Zelf was hij actief in de anti revolutionaire jongerenbe weging Arjos, maar werd rechtstreeks lid van het CDA Hij is nu gemeenteraadslid in Wassenaar. Van Rij zei zich nog niet te willen mengen in het asielde bat dat door de CDA-partij- raad van november zal worden gevoerd. Hij is dan immers nog slechts kan didaat-voorzitter. Desge vraagd zei hij het standpunt van de Kamerfractie over het terugsturen van asielzoekers uit Bosnië te onderschrijven. De nieuwe voorzitter zal de functie in deeltijd uitoefe nen. Van Rij gaat daarom iets minder frequent dan zijn voorganger Helgers het land in. Indien hij wordt gekozen, zal Van Rij het raadslidmaat schap in Wassenaar opgeven. Van Rij zei verder dat poli tiek een kwestie is van strij den. „Je moet willen winnen. Een Kamei-fractie van 29 le den is voor het CDA beneden het niveau. Ik ben zelf 38Dat lijkt me een mooi streven". Spanningsveld CDA-fractieleider De Hoop Scheffer zei Van Rij net als zijn voorganger een prima man te vinden. „Een span ningsveld tussen fractie en partijbestuur zal er altijd zijn. Dat is geen probleem, want het debat moet fiks worden gevoerd". Van Rij zei zelf dat het poli tiek primaat bij de Kamer fractie ligt. „De politiek leider zit naast mij", zei hij wijzend op De Hoop Schef fer. „Ik zal mij niet mengen in de hitte van het politieke de bat van de dag. Er zijn ge scheiden verantwoordelijk heden". ANP Het vertrouwen van de Belgische burgers in hun justitieapparaat is tot dicht bij het nulpunt ge daald. De kans is mi nimaal dat het Agusta- smeergeldproces, gevoerd tegen een hele generatie partijbonzen, daar veran- dering in brengt. door Paul Koopman Het laatste pleidooi in het Belgische 'smeergeldproces van de eeuw' was meteen ook een juweeltje van eenvoud. Ter wijl oud-partijvoorzitter Guy Spitaels onverstoorbaar voor zich uitkeek, opperde zijn advo caat voor het Hof van Cassatie dat niet deze man, maar iemand anders verantwoordelijk was voor gesjoemel met steekpen ningen. Om precies te zijn par tijgenoot André Cools, voorma lig chef van de Luikse federatie en - hoe spijtig - al een paar jaar geleden vermoord. De centrale boodschap van het Agusta-Dassaultproces is na twee maanden juridische arbeid nogal ontluisterend: de daders liggen op het kerkhof. Het hoog ste rechtscollege van het land dagvaardde een tiental van Bel- gië's invloedrijkste politici en partij-kaderleden, om te ont dekken dat de ware schuldigen zijn overleden. Geen ander Belgisch financieel schandaal heeft zo in het teken van de dood gestaan als de ille gale partijfinanciering waar mee de Parti Socialiste (PS) en Socialistische Partij (SP) in de jaren tachtig hun kassen spek ten. Steeds opnieuw waarde in het met veel bladgoud verrijkte 'Verbrekingshof' de man met de zeis rond. En dat maakte het ontrafelen van fraude, corrup tie en schriftvervalsing rond twee grote Belgische defensie contracten er niet eenvoudiger op. Brand Wat is de balans? Een bij de du bieuze legerorders betrokken luchtmachtgeneraal, Jacques Lefebvre, dronk zich om te be ginnen dood in zijn hotelkamer toen de corruptiezaak aan het rollen ging. Daags voor de ope ning van het proces overleed één van de verdachten en tevens be langrijke getuige: de Italiaanse helikopterfabrikant Rafaelo Teti. Willy Claes, een van de hoofdverdachten in de smeergeldaffaire, meldt zich bij het gerecht in Brussel. foto Daniel William/EPA Halverwege het proces kwam de echtgenote van verdachte Etienne Mangé (penningmees ter van de Socialistische Partij) om bij een brand die zij vermoe delijk zelf had aangestoken. Ze liet een brief achter die de SP- partijtop ontlastte. De Franse wapenfabrikant Ser ge Dassault verschool zich ver volgens achter zijn moeder om de 'giften' van zijn bedrijf aan de SP en PS te verklaren. „Het geld werd afgetroggeld van mijn moeder. Het kwam van een re keningvan haar in Zwitserland, waarvan ik het bestaan niet eens kende", zei de industrieel. Moeder Dassault is - helaas - op 94-jarige leeftijd overleden. Aan het slot van het proces werd tenslotte André Cools als grote zondebok ten tonele gevoerd: de man die in 1991 werd geliqui deerd en wiens dood onder zoeksrechter Ancia indertijd juist op het spoor van illegale partijfinanciering zette. Deze processie van overleden zielen is niet alleen wat bizar, ze heeft mogelijk ook verstrekken de gevolgen. Het Agusta/Das- sault-proces is namelijk veel méér dan een poging van de Bel gische justitie om schuldigen te vinden en te berechten. Bij de dagvaarding van prominenten als de oud-ministers Willy Claes, Guy Spitaels en Guy Coë- me staat tevens het gezag van Vrouwe Justitia zelf op het spel. Uit opiniepeilingen blijkt dat minder dan dertig procent van de Belgen nog vertrouwen heeft in het wettelijk gezag. Vermoe delijke oorzaak: de blunders die gemaakt werden in de zaak- Dutroux, de vaak van wereld vreemdheid betichte dames en heren in hun hermelijnen man tels zelf en het in Belgische ge nen ingebakken wantrouwen jegens alles wat naar de over heid riekt. Voor een 'operatie eerherstel' lijkt de prestigieuze Agusta- zaak inmiddels echter geen ge lukkige keuze. De belangrijkste beklaagden - Claes en Coëme - hebben tijdens het proces een betonnen verdedigingslinie op gebouwd en openbaar aankla ger Liekendael heeft daar slechts kleine stukjes af kunnen bikken. Steeds meer waarne mers beginnen dan ook te vre zen dat de 'grote vissen' volgen de maand het justitiepaleis vrolijk zullen verlaten. Het requisitoir van Liekendael beloofde in dit verband al niet veel goeds. De magistrate door spekte haar twee dagen durende aanklacht met emotioneel ge kleurde observaties en bracht ontstellend weinig harde feiten op tafel. Zo merkte zij op dat de glimlach van verdachte Mangé tijdens het proces 'voor zichzelf sprak'. PS-kopstuk Spitaels is volgens Liekendael om de vol gende reden niet te vertrouwen: „Herinnert u zich de blik vol haat waarmee hij zijn trouwe knecht Pirot wilde vernietigen? Dat de Belgische socialistische partijen te zamen ruim 140 mil joen frank (rond zeven miljoen gulden) van de wapenfabrikan ten Dassault en Agusta hebben ontvangen, wordt door vrijwel niemand bestreden. Maar daar mee is - omdat de zaak speelde in de jaren tachtig - nog geen be wijs van corruptie geleverd. Het aannemen van geld van de wa penindustrie en het doorsluizen daarvan naar buitenlandse re keningen, was in die tijd wel laakbaar, maar nog niet per se strafbaar. Laatste ronde Deze week wordt de bel voor de laatste ronde in het proces ge luid, als zowel het OM als de be klaagden nog éénmaal het woord krijgen. Daarna zullende rechters van het Hof zich bera den op het vonnis. Heel mis schien biedt de optelsom van veel toevalligheden toch vol doende grond om de 'grote vis sen' in het Agusta-proces te kunnen veroordelen. Maar zelfs dan zal er een bittere bijsmaak zijn. De corruptie rond legerorders van Agusta (helikopters) en Dassault (wapensystemen) is immers nog steeds niet volledig opgehelderd. GPD Dat kan weer leiden tot groter enthousiasme om de betwiste grenzen te verdedigen, zeker wanneer dat economisch voor deel oplevert. Van een andere orde zijn de kwestie Taiwan en de grillige si tuatie op het Koreaanse schier eiland. In tijden van nood kan China zich echter geen kostbare oorlogspelletjes veroorloven voor de kusten van Taiwan, zo als het drie jaar geleden deed. Vandaar dat het graag de dia loog met de 'afvallige provincie' weer opengooit en handenvol geld spaart. Met het afschieten van de lange- af stands-raket in augustus jongstleden heeft Noord-Korea een schokgolf in de regio ver oorzaakt. Alle omringende lan den zien in dat samenwerking nodig is om de stalinistische staat weerstand te bieden. Noord-Korea staat dan ook hoog op de agenda van de bila terale ontmoetingen tussen Ja pan en Zuid-Korea, Zuid-Ko rea en China, en China en Japan. Obstakels Ongekend is het tempo waarin decennia oude obstakels tussen Aziatische landen worden weg geruimd. Vooruitgang wordt geboekt in schier onoverkome lijke conflicten. Verdragen wor den gesloten over zaken waar generaties lang geen beweging inzat. Het gaat om stappen in een lang proces, dat echter jarenlang stil stond. Er is een lange weg te gaan voordat de Aziatische lan den een veiligheidsstructuur kennen zoals de NAVO. Azië is, en blijft voorlopig de meest ex plosieve regio van de wereld. Territoriale geschillen, etnische conflicten, soevereiniteitsaan spraken en Koude-Oorlog-res- tanten pruttelen voort. Het is zaak dat de vlammen onder de verschillende problemen laag blijven, en zo mogelijk worden gedoofd. De Aziatische leiders zijn zich ten volle bewust van het feit dat economische groei alleen maar mogelijk is in een politiek sta biele en veilige omgeving. Deze randvoorwaarde is op het ogen blik veel belangrijker dan de li beralisering van landbouw, vis serij of telecommunicatie. GPD zie ook pagina 5 Minister Netelenbos van Verkeer en Watersta heeft Nederland Distributieland heilig vt klaard. Als er veel goederenaanbod voor trein is, moeten reizigers maar uitwijken naar de bi De minister acht het onafwendbaar dat de NS in de k mende jaren, zo lang de Betuwelijn niet gereed is, e aantal stoptreinen schrappen op de oost-west-verbi dingen. Zij geeft de zogenoemde goederenpaden voo rang boven de reizigerstrajecten. De bewindsvroi vindt de groei van het vrachtvervoer kennelijk belan rijker dan het handhaven van de kwaliteit van h woon-werkverkeer. Netelenbos meet zich daarmee ei paar oogkleppen aan, dat haar ongetwijfeld goed inh spoor houdt van de vrachtvervoerders, maar waarai zij de belangen van veel forensen met voeten treedt. De coalitiepartijen in de Tweede Kamer tonen begr voor de prioriteitsstelling van de minister. Dat vreemd. Al jaren roepen vriend en vijand in Den Haa dat het openbaar (personen)vervoer een goed altern tief moet bieden voor de auto. De files op de Nederlam se wegen zijn niet op te lossen, maar met maximaal g bruik van de railverbindingen zijn ze wel te beperke De boodschap is: neem de trein, dan beperk je de coi gestie op de weg en dien je het milieu. Wie zich geheel: deze geest in de buurt van een spoorwegstation hee gevestigd, zal zich na de uitlatingen van Netelenbos a wagen hoe betrouwbaar de Haagse Opvoeding eigei lijkis. Want nu de grenzen van de spoorwegcapaciteiti zicht komen, laat de minister containers reizigers uit <fi trein drukkenterug de weg op De aanpak van de mobiliteitsproblemen houdt tot ij toe een redelijk evenwicht tussen personen en vrach, Op het water heeft vracht veruit de overhand, ma^ passagiersvervoer krijgt er ook de ruimte. Op de wa rijden vrachtwagens massaal in hun baan. De rest vaf de weg is voor personenauto's. En als het te druk won staat alles broederlijk in de file. In de lucht lift de vracl mee met de groei van het personenvervoer. Op het spot geldt: de dag voor reizigers, de nacht voor vracht, Hoge Snelheids Lijn voor passagiers, de Betuwelij! voor containers. Met het schrappen van stoptreinentqi behoeve van vrachtvervoer verstoort de minister desj' tere balans. Dat Netelenbos tij dens de aanleg van de Betuwelijn he vrachtvervoer niet wil ontmoedigen, is te begrijpei Nog bij de start van Paars-2 waren er twijfels over ht nut van de verbinding. Als de vervoersprognoses nit uitkomen, is de lijn een flop. Toch gaat het te ver oi voor dat belang het beeld van het openbaar vervoer de waagschaal te stellen. De groei van het vrachtvei voer mag wat meer harde guldens opleveren dan het ti delijk schrappen van een paar stoptreintjes kost, maa de maatschappelijke schade die ontstaat, als de over heid bewust afbreuk doet aan de kwaliteit van ht openbaar vervoer en zo als het ware reizigers uitnodig de trein de rug toe te keren, is niet te overzien. Truman-Stalin De Amerikaanse president Truman heeft de geruchten over een mogelijke ontmoe ting met Stahn de kop inge drukt. Truman verzekerde ook dat de besprekingen over Duitsland niet worden hervat voordat de Sovjet-Unie de blokkade van Berlijn heeft op gegeven: Radio-opname Het radioprogramma Neder landse Strijdkrachten heeft in de Concert- en Gehoorzaal en kele programma opgenomen voor de militairen in Indone sië. Vaders, moeders, vrouwen en verloofden kregen de gele genheid om enkele woorden tot dë militairen te richten. De programma's worden in no vember en december via de PCJ-zender uitgezonden. Apen uit Calcutta De Britse minister George Strauss (Bevoorrading) wei gert te onthullen waarom hij! ten behoeve van zijn departe ment 250 apen uit Calcutta, heeft laten aanvoeren. Dankwoord prinses Prinses Wilhelmina heeft in) een brief aan de commissarisi der koningin alle Zeeuwse ge- meenten bedankt voor 'de tal-' loze gelukwensen en blijken, van medeleven' bij de viering' van haar verjaardag en rege ringsjubileum. De vele felici taties hebben haar 'diep ge-, troffen'. Uitgever: W. F. de Pagter Hoofdredactie: A L Oosthoek A. L. Kroon (adjunct) Centrale redactie Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel. (0118) 484000 Redactiefax: (0118) 470102 's avonds op zondag t/m vrijdag: vanaf 19 00 uur in het weekeinde: verwijzing via de telefonische boodschap op de kantoren Vlissingen: Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel. (0118) 484000 Fax. (0118) 472404 Goes: Voorstad 22 4461 KN Goes Tel. (0113) 273000 Fax. (0113)273010 Terneuzen: Axelsestraat 16 4537 AK Terneuzen Tel. (0115) 694457 Fax. (0115)620951 Axel: Nassaustraat 15 4571 BK Axel Tel. (0115) 568000 Fax. (0115) 561415 Hulst: 's Gravenhofplein 4 4561 AJ Hulst Tel. (0114) 373839 Fax (0114) 373840 Zierikzee: Grachtweg 23 4301 KJ Zierikzee Tel. (0111)454647 Fax (0111)454659 Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur Zierikzee en Hulst. 8.30-17.00 uur Zaterdags in Vlissingen van 8.00 tot 10.30 uur Auteursrechten voorbehouden Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener Arcade NV City OnLine Internet Postbus 18 4380 AA Vlissingen http://www.pzc.nl e-mail: pzcredcity1@pzc.nl Bezorgklachten: 0800-0231231 of maandag t/m vrijdag; op de kantoren gedurende de openingstijden, zaterdags tot 14 00 uur: op de kantoren door de klacht in te spreken op de band of de verwijzing op te volgen Overlijdensadvertenties: tijdens kantooruren en uitsluitend maandag- t/m vrijdagavond van 20.30 tot 22 00 uur en zondagavond van 20 00 tot 22.00 uur. Tel. (0118) 484000 Fax(0118)470100 Abonnementsprijzen: per kwartaal 95,00: franco per post 125,50; per maand 34,75; per jaar 366,50; franco per post 485,00, bij automatische afschrijving per termijn 1.50 korting; losse nummers maandag t/m vrijdag 1.75. zaterdag 2,50 p.st.; (alle bedragen inclusief 6 pet btw); Postrek.nr.: 3754316 t.n.v. PZC ab.rek. Vlissingen Advertentietarieven: 184 cent per mm; minimumprijs per advertentie 27,60; ingezonden mededelingen 2.5 x tarief; speciale posities: tarief op aanvraag; voor brieven bureau van dit blad 7,-meer(excl 17,5 pet btw); volledige tarieven met contractprijzen op aanvraag; (alle advertentieprijzen exclusief 17,5 pet. btw) Giro: 35 93 00, Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant B.V Vlissingen

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1998 | | pagina 2