Turkije wint slag in oliestrijd
russel bepleit vrije
estiging migranten
m
PZC
John Glenn keert terug in de ruimte
lervische Adolf
>ekent moorden
Waarnemers OVSE
vormen goudmijn
armlastig Pristina
Hek als enige oriëntatiepunt
NIEUW
buitenland
5
Griekenland
grijpt naast
manuscripten
Archimedes
Akkoord over pijpleiding van Kaspische naar Middellandse Zee
d*
Vijftien jaar voor moord op baby
Belgen twee dagen gekidnapt
IMF springt Bangladesh bij
Doodstraf Rwandese priester
Britse dichter Hughes overleden
Baas Weense bank met
100 miljoen op de loop
28 29 30
31
NIEUW
VAN SKIPAKTOT BRUIDSJURK
U VINDT HETIN GOES!
vrijdag 30 oktober 1998
SEW YORK - Een vroeg-mid-
leleeuws afschrift van de twee
lelangrijkste manuscripten van
je Griekse geleerde Archimedes
285 tot 212 voor Christus) is
[isteren voor ruim twee miljoen
jollar (ruim vier miljoen gul
len) van de hand gegaan op een
o peiling bij Christie's in New
fork. De koper is een Ameri
kaanse verzamelaar die ano-
liem wil blijven. Griekenland,
lat ook in de markt was, moest
iet bieden vanwege geldgebrek
itaken.
let veilinghuis wist pas woens-
lagvond na een rechtszaak dat
iet het stuk onder de hamer kon
irengen. De zaak was door de
irthodoxe patriarch van Jeru
zalem aangespannen tegen de
verkoper. De Grieks orthodoxe
cerk zei dat het werk gestolen
vas, maar de rechter bepaalde
lat Christie's het mocht veilen
voor de Franse familie die het
inds 75 jaar in bezit had.
n )e originelen van de Archime-
d ies' verhandelingen over de
n nechanica en over drijvende li-
t ihamen zijn al lang geleden ver-
11 oren gegaan, vrijwel zeker in de
11 ierde eeuw tijdens een brand in
le bibliotheek van Alexandrië.
let afschrift dateert uit de tien-
Ie eeuw, toen het op gelooide
lierenhuiden werd aange
dacht.
schimmel
Drie eeuwen later liet de toen-
nalige eigenaar, de Byzantijnse
kerk, de bladzijden wassen en
ipnieuw beschrijven met aan-
vij zingen voor de religieuze
iten voor huwelijk en duivel-
litbanning. Met de nieuwste
echnieken is het waarschijnlijk
nogelijk de eeuwenlang ver-
>orgen teksten van Archimedes
e voorschijn te halen.
)ver de 174 deels vergane en
loor schimmel aangetaste blad-
ij den met nauwelijks meer
eesbare formules en schetsen
leeft een lange strijd gewoed.
)e Griekse regering wilde het
locument binnen de landsgren-
en hebben. Veel wetenschap
iers wilden het gebruiken voor
nderzoek naar het werk van de
eniale Griekse geleerde. De
Jriekse minister van Cultuur,
lenizelos, bood mee op de vei-
ing. Hij moest afhaken toen de
irijs te hoog werd voor zijn
ponsors. DPA/RTR/AFP
door Jessica Lutz
ISTANBOEL - De staatshoof
den van Turkije, Azerbeidzjan,
Georgië, Oezbekistan en Ka-
zachstan hebben gisteren geko
zen voor de aanleg van een olie
pijpleiding tussen Bakoe in
Azerbeidzjan en de Turkse Mid
dellandse Zeehaven Ceyhan.
Daarmee is een eerste stap ge
nomen om de enorme oliereser
ves uit de Kaspische Zee naar de
westerse markt te brengen.
De landen rond de Kaspische
Zee strijden al jaren over de wij
ze hoe de olierijkdom uit de zee
naar het Westen getranspor
teerd kan'worden. Het transport
van de olie levert kapitalen op.
Een pijpleiding om het product
te vervoeren zou via Rusland,
Iran of Turkije kunnen lopen.
Het besluit van de vijf landen
gisteren geldt als een grote te
genslag van Rusland.
De ondertekening van de 'An-
kara-Verklaring' vormde een
hoogtepunt tijdens de festivitei
ten rond het vijfenzeventigjarig
jubileum van de Republiek Tur
kije. De verklaring komt aan de
vooravond - verwacht op 12 no
vember - van de beslissing over
het advies aan de Azerbei-
dzj aanse president Heidar Aliev
dat het consortium van petrole
um-multinationals in Azerbei
dzjan zal uitbrengen.
Het twaalf-koppige consortium
betaalt uiteindelijk voor de
aanleg en heeft dus een belang
rijke stem in de bepaling van de
route van de pijplijn. Het sam-
werkingsverband voelt weinig
voor Ceyhan. Van alle opties is
die met 1700 kilometer nameli j k
de duurste.
Een 860 kilometer lange, kleine
pijplijn naar de Georgische ha
ven Supsa aan de Zwarte Zee is
in april klaar en zal de eerste ja
ren volstaan, temeer daar er tot
nu toe lang niet zoveel olie ge
vonden is in de Kaspische vel
den als aanvankelijk verwacht
werd. Een bestaande pijplijn
naar de Russische haven No-
vorossisk kan bovendien de
aanvankelijke toenemende pro
ductie het hoofd bieden.
De Amerikaanse afgezant voor
Kaspische zaken van de Ameri
kaanse president Clinton
erkende eerder deze week in Is-
tanboel dat de route Bakoe-Ti-
blisi-Ceyhan vooral ingegeven
is door politieke motieven. Die
heeft als groot voordeel dat Iran
noch Rusland zeggenschap
heeft over de olie Wie een pijp
lijn over zijn land heeft lopen,
kan namelijk kranen dicht-
draaien, aftappen, tarieven be
palen, eisen stellen.
Naast de boycot tegen Iran steu
nen de Verenigde Staten de
grondstoffenrijke ex-Sovjet
staten in hun streven minder af
hankelijk van Rusland te wor
den en promoten een oost-west
corridor. Dat die over grondge
bied van trouwe bondgenoot
Turkije loopt, is wel zo aange
naam.
„Als de fout gemaakt wordt om
de Kaspische olie door de Turk
se zeestraten naar de westerse
markt te vervoeren, zal Turkije
voorrang geven aan niet-Kaspi-
sche energiebronnen en -produ
centen voor zijn investeringen
en importen", dreigde de Turkse
minister van Buitenlandse Za
ken, Ismail Cem in een poging
het consortium een duwtje in de
richting van Ceyhan te geven.
De olie die naar Supsa en No-
vorossisk gepompt wordt, kan
alleen de Zwarte Zee per schip
uit via de Bosporus, die dwars
door de miljoenenstad Istan-
boel loopt. De zeestraat is smal
en bochtig, wat regelrttatig tot
ongelukken leidt. GPD
van onze redactie buitenland
CAPE CAN ANTERAL - Vanaf
Cape Canaveral in Florida is
gisteren het ruimteveer Disco
very met aan boord de 77-jarige
John Glenn gelanceerd.
Glenn is de oudste astronaut in
de geschiedenis van de ruimte
vaart. Hij maakte in 1962 als
eerste Amerikaan een ruimte-
vlucht in een Mercury-capsule
en werd later senator. Glenn
gaat opnieuw de ruimte in om
als 'proefkonijn' te dienen in on
derzoek naar veroudering.
Het weer in Florida was goed,
maar de lancering, die om 20.00
uur Nederlandse tijd voorzien
was, werd opgehouden door een
alarm in de cockpit. Kort nadat
het aftellen was hervat moest er
weer worden onderbroken om
dat zich een vliegtuig in het
luchtruim rond de basis bevond.
Uiteindelijk werkte de Discove
ry zich om negentien minuten
over acht met volle kracht om
hoog in de richting van de wol
kenloze blauwe hemel. Het
ruimteveer manoeuvreerde zich
in de 'ondersteboven-positie' en
de twee opgebrande hulpraket
ten werden twee minuten na de
lancering afgeworpen. De lan
cering werd gadegeslagen door
president Clinton, Congresle
den, Hollywood-sterren en tien
duizenden anderen.
De Discovery heeft zeven astro
nauten aan boord een keert op 7
november terug naar de aarde.
De vlucht is de 123ste bemande
ruimtereis die de NASA onder
neemt. Volgens critici zal het
onderzoek naar veroudering
waaraan Glenn zal worden on
derworpen wetenschappelijk
niet veel opleveren. Het zou de
NASA eerder gaan om de enor
me publiciteit die de ruimtemis
sie heeft gekregen. AP
Oloor Paul Koopman
1NEN - De circa tien miljoen
ligranten in Europa met een
[erblijfs- en werkvergunning
<uden zich in alle lidstaten van
|e Unie moeten kunnen vesti
gen. Dit voorstel heeft Europees
2£ommissaris voor Justitiebe-
ifcid Gradirr gisteren gelanceerd
Ijijdens een informele vergade-
ing van de Europese ministers
[an justitie in Wenen,
folgens Gradin is het niet te-
.'cht dat bijvoorbeeld een
kse gastarbeider in de
mdsrepubliek alleen déar
:cht heeft op een baan en een
tkering, terwijl Europese on-
irdanen zich in de hele Unie
innen vestigen. Aan dit onder
leid wil de Europese Com-
ssie (het dagelijks bestuur
m de Unie) een einde maken,
Idus Gradin. „Wij moeten dat
ïrruimen."
'e Nederlandse staatssecreta-
van Justitie Cohen reageerde
icifhoudend op het idee. Volgens
fcohen moeten migranten die
fich vrij in de hele Unie willen
istigen maar eerst een Europe-
nationaliteit aannemen. Op
it moment verwerven zij auto
matisch alle rechten van Euro
pese onderdanen, aldus Cohen.
Niet bekend is of het voorstel
van Gradin tot gevolg zou heb
ben dat bijvoorbeeld duizenden
in Duitsland verblijvende mi
granten zich in Nederland gaan
vestigen.
Op de bijeenkomst in Wenen
brak Cohen verder een lans voor
het in maken van één Europese
asielprocedure komen, met ge
lijke rechten voor vluchtelingen
in alle vijftien lidstaten. Maar
omdat dit doel op korte termijn
niet is te verwezenlijken, moet
de Unie volgens Cohen begin
nen met het voeren van een ge
zamenlijk beleid ten aanzien
van de belangrijkste migratie
landen, zoals Irak en Afghanis
tan.
Cohens voorstel om een speciale
Europese asiel-werkgroep op te
richten werd meteen door Oos
tenrijk, tijdelijk voorzitter van
de EU, overgenomen. De 'task-
force' moet volgens Cohen de si
tuatie in de voornaamste landen
van herkomst onderzoeken en
de EU adviseren over maatrege
len om de komst van asielzoe
kers uit die gebieden in te dam
men. Als voorbeeld geldt de
Europese aanpak van de veilig
heidscrisis in Noord-Irak waar
de verlening van noodhulp, di
plomatieke vredesinitiatieven
en inrichting van opvangkam
pen in de regio een toestroom
van Koerden richting de EU
voorkwam.
„Er is zeer veel instemming voor
zo'n soort aanpak", signaleerde
Cohen na een dag informeel
brainstormen met zij n Europese
collega's. Volgens Cohen had
den minder Kosovaren hun toe
vlucht tot de Unie gezocht als
Europa al over een task-force
had beschikt. „Dan was eerder
opvang in de regio zelf gereali
seerd. De analyses die de werk
groep over migratielanden
maakt, zouden op den duur de
'landenbenchten' van Buiten
landse Zaken moeten vervan
gen. Deze landenberichten
worden nu gebruikt bij het be
oordelen van asielverzoeken.
Het asielbeleid staat bovenaan
de Europese agenda, sinds de
staats- en regeringsleiders vori
ge week besloten er een speciale
topconferentie over uit te
schrijven. Die moet in de tweede
helft van volgend jaar worden
gehouden in Finland. GPD
ior Marjolijn de Cocq
EN HANG - Na geheime on-
erhandelingen met de aankla-
ers van het Joegoslavië-tribu-
Éjaal in Den Haag heeft de
osnische Serviër Goran Jeli-
c, bijgenaamd de 'Servische
dolf', gisteren twaalf moorden
^gebiecht.
m zijn 'ziel te zuiveren', he
il ende hij schuld aan 31 van de
J( 1 punten van de aanklacht van
jfet tribunaal en daarmee aan
lisdaden tegen de menselij k-
jd&id en schendingen van het
ïei 3rlogsrecht. Jelisic (29) ont-
pe ende evenwel de zwaarste be-
k 1 huldiging die tegen hem op ta-
|SI 1 ligt, die van volkerenmoord
moslims en Kroaten in Brcko
5 het noordoosten van Bosnië.
'jn orspronkelijk telde de aan-
t acht 56 punten. Mogelijk
n- «ft de aanklager een aantal
sl iarvan laten vallen in ruil voor
w ilisic'schuldbekentenis
lisic werd in januari door
Amerikaanse troepen in Bosmë
gearresteerd. Als commandant
van het concentratiekamp Luka
in Brcko zou hij in 1992 'ontel
bare' moslims en Kroaten
hebben laten vermoorden. De
lichamen van de slachtoffers
verdwenen in massagraven,
waarvan Brcko er volgens de
VN dertien telde.
Tot misdaden tegen de mense
lijkheid worden de omstandig
heden gerekend waaraan Jelisic
de gevangenen in Luka onder
wierp. Hij schiep er volgens de
aanklacht een 'sfeer van ter
reur' In veertien dagen tij d wer
den honderden gevangenen sys
tematisch doodgeschoten, Bijna
dagelijks selecteerde de 'Servi
sche Adolf moslims er. Kr eaten
en sloeg en martelde hen. "aak
tot de dood erop volgde. Ande
ren kregen een nekschot. Zij
moesten hun hoofd op een meta
len rooster leggen opdat de exe
cuties zo 'schoon' mogelijk ver
liepen. GPD
door Harald Doornbos
PRISTINA - Zo maar een
beeld uit Kosovo's hoofdstad
Pristina. Een jongen in een ca
fé serveert twee bezoekers kof
fie. De bezoekers spreken geen
Albanees of Servisch, maar
Engels. Bij hun koffie ligt een
briefje met daarop de naam en
telefoonnummer van de ober.
„Ik spreek Engels, kan ik als
tolk werken voor de waarne
mers?", vraagt de ober op in
dringende toon.
Geef ze eens ongelijk, de inwo
ners van Pristina. Met een ge
middeld loon van ongeveer
150 gulden per maand, een
werkeloosheid van zestig pro
cent en een oorlog om de hoek,
hopen veel inwoners financi
eel een graantje mee te pikken
van de komst van ruim twee
duizend internationale waar
nemers.
Tot de oprichting van de waar
nemersmissie werd ruim twee
weken geleden besloten na het
sluiten van een akkoord tussen
de Amerikaanse onderhande
laar Holbrooke en de Joego
slavische president Milosevic.
De bedoeling is dat de twee-
duizend, ongewapende waar
nemers verspreid door Kosovo
zullen worden gestationeerd
in de hoop dat hierdoor de Ser
vische ordetroepen en etnisch
Albanese rebellen niet op
nieuw met elkaar slaags ra
ken. Het hoofdkwartier komt
in Pristina.
Het opzetten van de waame-
mersmissie is een gigantische
operatie. Het wordt geleid
door de Organisatie voor Vei
ligheid en Samenwerking in
Europa, OVSE. Kantoorruim
te moet worden gehuurd
evenals duizenden hotelka
mers en privé-appartementen
waarin de waarnemers zullen
verblijven. Ook moeten er zo'n
duizend voertuigen naar Pris
tina worden vervoerd. Aange
zien geen van de waarnemers
Albanees noch Servisch zal
spreken, worden er ongeveer
1500 tolken gezocht.
Hierdoor is Pristina aan het
veranderen Voor het uitbre
ken van de oorlog, een half jaar
geleden, was het een iets wat
suffige, smerige en bijna ver
geten stad in Joegoslavië.
Maar nu lijkt de stad weer tot
leven te komen. De gevechten
zijn, voorlopig tenminste,
voorbij, waardoor er weer iets
bestaat van een avondleven.
En velen denken aan manieren
waarop ze de buitenlanders
kunnen ontvangen en wat geld
kunnen verdienen. Met. name
voor de etnische Albanezen
vormt dit bijna de enige moge
lijkheid om aan wat extra geld
te komen omdat zij in 1989 in
groten getale zijn ontslagen
door de Servische autoriteiten
en sindsdien werkeloos zijn.
Hele gezinnen ontruimen hun
bovenverdieping en bieden het
te huur aan. De OVSE wordt
overstelpt met aanbiedingen
van kamers, zolders en kelders
die volgens de bewoners 'de
perfecte plaats vormen voor de
waarnemers'.
De OVSE wordt iedere dag be
laagd door jonge Kosovaren
die willen werken als tolk.
Sommige studenten zeggen
zelfs hun stpdie op voor een
baantje bij de waarnemers.
„Albanese diploma's worden
toch niet erkend door de Ser
viërs", meent Afrodita, die
economie studeert. Autover
huurbedrijfjes - nieuw voor
Kosovo- worden opgezet. On
gekwalificeerde arbeiders lo
pen af en aan bij het proviso
risch opgezette hoofdkwartier
van de OVSE. Allen zijn op
zoek naar een baan als chauf
feur of manusje-van-alles.
„Pristina gaat boomen. daar
ben ik van overtuigd", zegt
Arben, een Albanees die zijn
eigen huis inmiddels voor dui
zend Duitse marken heeft ver
huurd aan buitenlanders.
..Zoveel heb ik nog nooit ver
diend". zegt hij tevreden. GPD
FREEHOLD - Een 20-jarige vrouw is gisteren veroordeeld tot
vijftien jaar cel voor het doden op haar pasgeboren zoontje.
Het kind werd vorig jaar geboren op een toilet tijdens een
schoolfeest. Na de bevalling wikkelde de moeder het jongetje
in plastic zakken en gooide het kind in een vuilnisbak. Daarna
ging ze terug naar het feest
Melissa Drexler bekende in augustus dat ze haar nog levende
kind had gewurgd. Niemand op haar school wist dat ze zwan
ger was. Drexler komt over drie jaar in aanmerking voor ver
vroegde vrijlating. RTR
SANA'A - De twee Belgische toeristen die door leden van een
Jemenitische stam waren ontvoerd zijn gisteren weer vrijge
laten.
De twee mannen waren dinsdag in de provincie Abyan, op on
geveer 280 kilometer ten zuiden van de hoofdstad Sana'a,
ontvoerd door vijf gewapende leden van de al-Bakazim-stam
Gisteren werden zij overgedragen aan de autoriteiten en naar
de zuidelijke stad Aden gebracht. De namen van de toeristen
werden niet vrijgegeven.
In Jemen worden herhaaldelijk buitenlandse toeristen ont
voerd, vaak om concessies van de overheid los te krijgen. Dit
maal eisten de ontvoerders dat een terdoodveroordeling van
drie andere stamleden wegens roof en moord ongedaan werd
gemaakt. De regeringsfunctionaris wilde niet zeggen of aan
de eis was voldaan. AP
WASHINGTON - Het Internationaal Monetair Fonds (IMF)
heeft Bangladesh gisteren een noodkrediet verstrekt van 138
miljoen dollar 255 miljoen). Dit geld moet het land weer op
de been helpen. Bangladesh werd vanaf half juli tot eind sep
tember geteisterd door overstromingen.
Volgens het IMF zal de groei van de Bengalese economie door
de watersnood dit jaar ongeveer 1,5 procentpunt vertragen
ten opzichte van vorig jaar. Meer dan 1500 mensen kwamen
om het leven Verder is ook nog tweehonderd miljoen ton aan
rijst op de velden vernietigd door het water. RTR/AFP
KIGALI - In Rwanda is een rooms-katholieke geestelijke ter
dood veroordeeld voor volkerenmoord en misdaden tegen de
menselijkheid. Dominique Savio Rwesero, lid van de congre
gatie van de Broeders van Jozefpleegde de daden tussen april
en juli 1994.
Rwesero heeft zich volgens de rechter schuldig gemaakt aan
volkerenmoord en het niet verlenen van hulp aan mensen in
nood. Rwesero heeft in de provincie Gi tarama enkele geloofs
genoten vermoord, onder wie rooms-katholieke gelovigen die
naar de bisschop.van Kabgayi waren gevlucht.
In april werden voor het eerst twee rooms-katholieke pries
ters in Rwanda ter dood veroordeeld voor hun rol bij de geno
cide in 1994. AFP
LONDEN - De Britse dichter Ted Hughes is woensdag thuis
op 68-jarige leeftijd aan kanker overleden. Dit heeft zijn uit
gever Faber in Londen gisteren bekendgemaakt
Hughes, hofdichter van Groot-Brittannië, wordt door velen
beschouwd als de grootste Engelse dichter van deze eeuw.
In maart dit jaar ontving hij de literaire prijs van de boekhan
delsketen W.H. Smith, voor zijn bundel Tales of Ovid, een
werk waarvoor hij eerder al de prestigieuze Whitbreadprijs
had gekregen. Tales of Ovid is gebaseerd op Metamorfosen,
van de Romeinse dichter Ovidius. Hughes was erg geliefd bij
het Britse koningshuis. RTR/ANP
van onze redactie buitenland
WENEN - Een van miljoe
nenfraude verdachte Oos
tenrijkse bankdirecteur is
nog steeds voortvluchtig na
een mislukte poging hem in
Zuid-Frankrijk te arreste
ren. Wolfgang Rieger heeft
volgens de politie een bedrag
van ongeveer 100 miljoen
gulden verduisterd.
De affaire-Rieger is een van
de grootste bankschandalen
in de Oostenrijke geschiede
nis. De Rieger-bank is failliet
met een schuld van bijna 200
miljoen gulden. Duizenden
beleggers zijn hun geld kwijt
en ook de voetbalclub LASK,
waarvan Rieger voorzitter
was, wordt bedreigd in zijn
voortbestaan.
Een team van de Oostenrijk
se politie stond op het punt
Rieger op te pakken in zijn
schuilplaats in het Zuid-
Franse Vallauris, maar hij
slaagde er op het nippertje in
met een sprong door het raam
van zijn appartement aan ar
restatie te ontkomen. Toen de
politiemannen de deur van
de woning intrapten, was
Rieger al gevlucht over het
dak. Dat hij haast had, bleek
uit het feit dat hij negen mil
joen gulden in shillingen en
zijn paspoort achterliet.
De Franse politie is geïrri
teerd over de actie van de
Oostenrijkse politie buiten
haar medeweten Maar de
Oostenrijkse autoriteiten
zeiden dat zij natuurlijk niet
had kunnen wachten tot
Frankrijk een besluit had ge
nomen over assistentie. APA
LA CEIBA - Afgaand op de restanten van een hek proberen twee mannen in de Honduresc stad La Ceiba
via het tuinpad eten en droge kleren te vervoeren naar hun evacuatie-adres. De rivier Pico Bono is als
gevolg van de regens door orkaan Mitch overstroomd. De orkaan houdt de Midden-Amerikaanse regio
momenteel in zijn ban. In de naburige staat Belize gaan Nederlandse mariniers en commando's hulp ge
ven aan de bevolking. Het gaat om 94 mariniers en vier commando's. De groep was tot begin deze week
in Belize voor een jungletraining, samen met zo'n driehonderd Britse militairen. Ze keren terug op ver
zoek van de regering van Belize en zullen daar komende nacht arriveren. foto Victor R. Cai vano/AP
OONOEHOAG
GEZINSBEURS
zeelandhallen goes
INSPIRERENDE BEURS VOOR EIGENTIJDSE MENSEN
NIEUW
ItM DE ZEELANDHALLEN
Winter- Ouidoorsport
Veel te zien cn tc beleven
Info over 'the latest
fashion' in kleding en
accessoires: van
thermische
kleding t/m
de betere ski
brillen Zorg dat
u deze
happening
niet mist, met
demonstraties en
(Bruids)mode
iel anders is deze grootste
show van Zeeland die u
N kunt bewonderen.
De fraaiste creaties -
vóórhaar, voor hem,
ên voorde kinderen
een bron
van inspiratie.
Kortom de meest
veelzijdige gezins-
xurs van Zeeland
liedt veel nieuws,
en
DE SPORTIEFSTE IDEEEN IN WINTERMODE,
OUTDOOR VAN TOP TOT TEEN, EN VEEL MEER
