Niemand heeft schone handen PZC PZC SCP signaleert groeiende status platteland door trek uit steden feiten en meningen 2 Waarheids commissie Zuid-Afrika weigert te geloven in onschuld ministers Van Thijn laakt de sorry-democratie Winnie Mandela en P.W. Botha krijgen opnieuw hoofdrollen 30 oktober 1948 vrijdag 30 oktober 1998 door Peter ter Horst Apartheid was het grootste kwaad. Maar niemand in Zuid-Afrika heeft schone han den, noch de dienaren van de apartheid noch de strijders te gen de apartheid. Als er al één conclusie valt te trekken uit de vijf boekdelen van samen 3500 pagina's die het eindverslag van de Zuid-Afrikaanse Waar heidscommissie vormen, is het dat geen van de partijen vrijuit gaat. In de catalogus van 34 jaar (1960-1994) menselijke wreed heden en menselijk lijden heeft de commissie geprobeerd een evenwichtig beeld te geven van de mensenrechtenschendingen aan beide zijden van het con flict. Alle politieke partijen hebben heftige kritiek geleverd op het werk van de commissie: de Na tionale Partij die de apartheid invoerde, de bevrijdingsbewe- gingen het Afrikaans Nationaal Congres en het Pan Afrikaans Congres, de Inkatha Vrijheids partij en de extreem-rechtse blanke partijen als het Vrij heidsfront. Het toont aan dat voorzitter aartsbisschop Des- mond Tutu en zijn vijftien com missieleden aardig het midden hebben weten te vitxden. ,,De Waarheidscommissie plaatst de schijnwerper op ons allemaal", zei president Nelson Mandela gisteren bij de officiële overhandiging van het rapport, dat hij 'zoals het is, met al zijn onvolmaaktheden' aanvaardde. Dat was nogal een verschil met zijn eigen partij, het ANC, die tot een paar uur voor de open baarmaking van het rapport in een kort geding vergeefs had ge probeerd dat tegen te houden. Het rapport kan, zo waar schuwde Mandela, leiden tot 'leedvermaak over het ongemak van tegenstandei's' die verant woordelijk worden gesteld voor mensenrechtenschendingen Maar het belangrijkste is, dat de Waarheidscommissie 'het fun dament heeft gelegd voor het gebouw van vei'zoening', aldus de president. Dank zij eindeloos speurwerk en bekentenissen van daders kon de commissie de stoffelijke overschotten van vermiste men sen ti'aceren, gedumpt in ano nieme gx'aven, en kregen fami lies tenminste zekerheid over Ken Andrew, een vertegenwoordiger van de Democratische Partij, kijkt naar geschrapte passages in het eindverslag van de Waarheids commissie. foto Sasa Kra!j/AP het lot van zoon of dochter. Maar het wex'k had ook eenzwa- i"e politieke lading: door de waarheid soms letterlijk op te gx'aven, ontkwam de commissie er niet aan schuld toe te wijzen. Zoals te verwachten viel, legt het eindverslag de meeste schuld bij de apartheidsstaat, die via het vaak illegale optre den van leger en politie, zoals het vermoorden van politieke tegenstanders, 'het overheer sende deel van de flagrante schendingen van de mensen rechten pleegde'. De staat maakte zich volgens het verslag schuldig aan een gi'oot aantal mensenrechten schendingen, zoals marteling, ontvoering, inoörd, het oprich ten van doodseskaders en het manipuleren van sociale ver schillen in de samenleving met de bedoeling groepen tegen el kaar op te zetten en zo geweld uit te lokken. Politici van de Nationale Partij hebben voor de commissie vol gehouden dat de martelingen en het vennoorden van politieke tegenstanders excessen waren, gepleegd door individuen bin nen leger en politie die geen be velen van bovenaf hadden ge kregen. Oppositie De commissie accepteert dit ar gument niet. In de jaren tachtig was iedere tegenstander van de apartheid - de meerderheid van de Zuid-Afx'ikaanse bevolking dus - een vijand, en de veilig heidsmachten kregen ruime be voegdheden om de oppositie de kop in te drxikken. Documenten van de Staatsveiligheidsi-aad, die onder leiding stond van de toenmalige president PW. Bo tha en waarvan ministers en generaals deel uitmaakten, ge bruiken termen als 'het elimine ren van vijandelijke leiders', 'neutraliseren' en 'fysieke ver nietiging' (van mensen en za ken). De Waarheidscommissie wei- geil; te geloven dat ministers niet wisten dat dergelijke be woordingen als een opdracht tot moord werden opgevat. De Waarheidscommissie schrijft een hoofdrol in het ge weld toe aan de Inkatha Vrij heidspartij van Zulu-chief Mangosuthu Buthelezi, de hui dige minister van Binnenlandse Zaken. Inkatha en het ANC wa ren tussen 1985 en 1994 verwik keld in een bloedige oorlog in KwaZulu-Natal, het thuisland voor Zulus dat Buthelezi be stuurde, en in de zwarte woon gebieden rondom Johannes burg. Daarbij verloren meer dan tienduizend mensen het leven. Inkatha heeft geweigerd mee te werken aan de ondei'zoeken van de Waax'heidscommissie. Maar de commissie concludeert dat Inkatha numeriek de belang rijkste schuldige was: haar aan hangers pleegden 4500 (geregi streerde) mooi'den, tegenover de pblitie 2700, en ANC-aanhan- gers 1300. Inkatha richtte in sa- menwei'king met het Zuid-Afri kaanse leger doodseskadei's op, die aanvallen uitvoerden op ANC-aanhangers. Ook de poli tie van KwaZulu, die als een ge wapende arm van Inkatha optx-ad, pleegde geweld tegen politieke opponenten van de partij. Buthelezi vei'enigde alle rollen in een persoon: hij was de leider van Inkatha, de premier van KwaZulu en de minister van Politie. Dat maakt hem vol- Ed van Thijn door Jan Schinkelshoek Wie door de Nederlandse kranten van de afgelopen jaren bladert, wordt getroffen door reeksen incidenten, affai res en schandalen. Het ging mis met Srebrenica, er schortte veel aan politie en justitie, de uitvoe ring van de sociale zekerheid liet te wensen over, de Bijlmer ramp roept steeds meer vragen op en de vliegramp in Eindho ven bx-acht een falende rampen bestrijding aan het licht. En wat erger is: krantenkoppen over de uitglijders en missers van morgen en overmorgen zijn nu al in de maak. Justitie heeft de zaken nog steeds niet op orde, de immigratiedienst is steeds meer 'een schakel in een gebro ken keten' en iedex'een wordt 'horendol' van de uiteenlopen de, elkaar tegensprekende cij fers en studies over Schiphol. Er is iets mis met de Staat van Nederland, iets grondig mis. Dat er soms fouten worden ge maakt, is menselijk. Dat ont wikkelingen soms verkeerd worden ingeschat, is begrijpe lijk. Dat de aanpak van een pro bleem soms verzandt in gebrek kige coördinatie, is bekend. Maar het er-gste is dat politiek en bestuur zo schouderophalend, bijna zo berustend reageren op die opeenstapeling van affaires. Sterker nog: wie een fout maakt, denkt er met een simpele verontschuldiging af te komen. Met name in de nadagen van Paars-1 probeerden ministers en staatssecretarissen - betrapt op een uitglijder - het vege lijf te redden met een simpel 'Het spijt me'. Die 'soj-ry-democratie' - de uit drukking is van Jan Marijnis- sen, fractievoorzitter van de So cial i stische Partij - wordt aan de kaak gesteld in een boek, een in gehouden, boos pamflet, dat Ed van Thijn, oud-burgemeester van Amsterdam, oud-minister van Binnenlandse Zaken, ex- fractievoorzitter van de PvdA en tegenwoordig hoogleraar aan de Universiteit van Amster dam, samen met zijn studenten heeft geschreven. Stuk voor stuk worden al die Hollandse schandalen en schandaaltjes van de laatste ja ren geanalyseerd. Dat levert een verbazingwekkend, verbluf fend en soms verbijsterend beeld van de Haagse 'corridors of power' op. Wat iedereen da gelijks in de krant kan lezen - over de naïviteit van ministers, politieke blunders, ambtelijke loopgravenoorlogen en bureau cratische misleiding - wordt helder ontrafeld. 'De Sorry-Democratie' maakt het probleem pijnlijk duidelijk, maar de oplossing blijft in het vage. Van Thijn zelf - hij neemt de in- en uitleiding voor zijn re kening - komt niet veel verder dan een pleidooi voor 'strategi sche beleidsontwikkeling' en 'management van de totale be leidscyclus', wat in gewoon Ne derlands zo veel wil zeggen dat ministers helder moeten aange ven wat ze willen en regelmatig moeten controleren of het amb telijk apparaat dat ook uitvoert. Dat zijn ongetwijfeld nuttige aanwijzingen voor ministers die een grotere greep willen krijgen op wat er om hen heen gebeurt. Maar de belangrijkste remedie wordt niet genoemd: een actieve Tweede Kamer die de controle rende taak serieuzer neemt. Misschien moet Van Thijn zijn studenten maar weer aan het werk zetten en voor de tweede druk laten uitzoeken waarom de Kamer het er zo vaak bij heeft laten zitten. GPD Ed, van Thijn (red.): 'De Sorry-De mocratie'. Uitgever: Van Gennep. Prijs:/ 29,90. door Hans de Bruijn Woonwijken die in de jaren vijftig en zestig zijn ge bouwd, gaan steeds meer ach teruit in sociale status. Het wonen in de grote stad, waar de meeste van deze wijken met flats en drie- of vierkamerwo- ningen voorkomen, wordt daardoor steeds minder aan trekkelijk. Het platteland komt daarentegen meer en meer in trek als plek om te wo nen, vooral in het noorden. Maar in dat deel van het land zijn ook de meeste wijken die blijvend laag op de sociale lad der staan. Uit een vandaag gepubliceerd onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat dé'afgelopen vijfen twintig jaar een kwart van de buurten in Nederland er op achteruit is gegaan, vooral in de grote steden in het westen. Evenveel wijken zijn er op vooruit gegaan, maar die be vinden zich goeddeels in min der verstedelijkte gebieden. Voor de zwakste wijken in Noord- en Oost-Groningen en op het Friese platteland ziet het SCP weinig perspectief op verbetering. In het SCP-rapport worden drie Zeeuwse plaatsen met na me genoemd. De Zuidpolder te Terneuzen is opgenomen in het lijstje met stadswijken die het sterkste in status zijn gedaald. Schuddebeurs komt voor in het positieve deel van het on derzoek: het wordt volgens het SCP steeds populairder om te wonen. Het planbureau rang schikt Sas van Gent vervol gens weer in de opsomming 'van dorpen die veel minder aantrekkelijk zijn geworden. Sas van Gent bevindt zich in het gezelschap van dorpen als bij voorbeeld Nieuw-Vosse- meer, Kreileroord in de Wie- ringermeer en Geertruiden- berg. Vervalspiraal Blijkens het SCP-rapport zit ten de dertig tot veertig jaar oude grote-stadswijken in een 'vervalspiraal'. Ook hun toe komstperspectief is slecht. De woningen verouderen snel en trekken daardoor mensen die weinig eisen aan hun huisves ting stellen. Zij hebben meest al een laag inkomen en een la ge opleiding of zijn werkloos. De huizen worden slecht on derhouden, de wijk verloedert, en er is veel vandalisme en een groeiend gevoel van onveilig heid. Het zijn snel vergrijzen de wijken, waar ook veel al lochtonen wonen en mensen die er slechts kort verblijven. Nog maar weinigen hebben binding met hun buurt. De naoorlogse wijken lijken steeds meer op de oudere stadsvernieuwingswijken. De bevolking trekt er weg naar nieuwbouwwijken of naar kleinere steden en dorpen in de omgeving. De betere wijken van de steden kennen veel minder verloop. Als de hogere inkomensgroepen er wegtrek ken, dan is dat vooral naar het platteland en de kleinere plaatsen. Zij kopen er huizen en verhogen de sociale status van de vroeger minder in trek zijnde landelijke gebieden. Het SCP heeft voor zijn onder zoek 3513 van de ruim 3900 wijken en buurten in Neder land onderzocht. Alleen wij ken die in 1971, het jaar van de laatste volkstelling, nog niet bestonden, zijn niet meege teld. Vooral de grote steden zijn wat sociale status betreft achteruit gegaan. Van de lan delijke gebieden die sterk zijn gedaald valt vooral Zeeuws- Vlaanderen op. Overijssel kent naar verhouding de meeste wijken die een hogere sociale status hebben gekregen. Voorzieningen Voor het vaststellen van de so ciale status wordt gekeken naar zowel inkomen en oplei ding van de bewoners, als naar werkgelegenheid, de kwaliteit van de woningen, de crimina liteit en het voorzieningenni veau. De status van een wijk stijgt naarmate er meer koop woningen zijn. Opmerkelijk is dat wijken met een hoge socia le status zeker niet de wijken met de beste voorzieningen (winkels, wijkcentra, open baar vervoer) zijn. Oude wij ken hebben vaak betere voor zieningen, maar dat draagt niet bij aan de status van de wijk. Stadswijken die eenmaal een lage sociale status hebben, ko men daar nauwelijks meer vanaf. Mensen geven een gro ter belang aan de sociale status van de wijk dan aan de kwali teit van de woningen. 'Liever een slechte woning in een goe de buurt dan een goede woning in een slechte buurt', stelt het SCP-rapport. Weliswaar wor den meer en meer oude centrumwijken in de steden opgeknapt, maar die trekken vooralsnog vooral jongeren en alleenstaanden met lagere in komens. De ontwikkeling van de grote steden wordt door het SCP het meest negatief genoemd. Een derde van de wijken is er in de afgelopen vijfentwintig jaar achteruit gegaan. Daar be staat ook het grootste gevoel van onveiligheid, meer zelfs dan in wijken die al langer op een laag sociaal peil staan. De onveiligheid is het grootst in de 'portiekwijken' en wat de 'hoogbouw-doorgangswijken' worden genoemd. GPD De status van Schuddebeurs, hier plan Buitenplaats, is volgens het SCP flink gegroeid. fotoPieterHonhoff gens de commissie de hoofdver antwoordelijke voor de men senrechtenschendingen: een conclusie die gezien de huidige prominente positie van Buthe lezi in de regering politieke ge volgen kan hebben, ook al om dat hij nergens amnestie voor heeft gevraagd. De commissie stelt dat het ANC (en de veel kleinere PAC) een gerechtvaardigde strijd voerde tegen de voormalige Zuid-Afri kaanse regering en haar apart- heidsbeleid. Maar er is een verschil tussen een gerecht vaardigde strijd en rechtvaardi ge middelen: het doel - de om verwerping van de apartheid - heiligde niet altijd de middelen die het ANC en zijn legertje Umkhonto we Siszwe (MK, de Speer der Natie) gebruikten. Met zijn guerrilla-acties tegen het bewind wilde het ANC geen 'soft targets' treffen, maar uit eindelijk vermoordde MK in aanslagen in Zuid-Afrika meer burgers dan soldaten en politie mensen. Dat kwam deels door onhandigheid, maar ook omdat ANC-soldaten vaak op eigen houtje opereerden. De commis sie veroordeelt het ANC ook voor de martelingen en execu ties van vermeende spionnen en muiters in de ANC-kampen in Angola en Zuid-Afrika. Het pijnlijkst voor het ANC zijn de bevindingen over de misda den die tussen 1990 en 1994 werden gepleegd, toen de bewe ging in Zuid-Afrika weer kon opereren en onderhandelde met de regering over een nieuwe grondwet. Volgens de commis sie droeg het ANC bi j aan de golf van geweld in het land, door jonge aanhangers wapens te ge ven en onder te brengen in para militaire groepjes, de zogeheten zelfverdedigingseenheden. Het is nu aan de politici om con clusies te trekken en aan de pro cureur-generaal om te bepalen wie hij op grond van de feiten die de commissie naar voren heeft gebracht zal vervolgen. Dan zal ook blijken of het heling en genezing heeft gebracht, zo als Tutu hoopt: 'om ons land en zijn inwoners te reinigen, en eenheid en verzoening tot stand te brengen'. Met als belangrijk ste motto, zoals hij bij de aan bieding in diverse Zuid-Afri kaanse talen zei: „Ngeke Futhi. Never Again. Nooit weer nie." GPD door PeterTer Horst PRETORIA - Ze waren twee hoofdrolspelers in het Zuid- Afrikaanse drama in de jaren tachtig. Winnie Mandèla, in middels na de scheiding van Nelson Winnie Madikizela- Mandela geheten, de Moeder der Natie, en één van de meest omstreden leidersfiguren in de strijd tegen de apartheid. En Pieter Willem Botha, de granie ten president die van Zuid-Afri ka bijna een militaire staat maakte om 'de totale aanslag' van de bevrijdingsbewegingen te weerstaan. Nu het verleden in 3 500 pagina 's tot leven is gebracht in het eind verslag van de Waarheidscom missie, zijn Winnie Mandela en P.W. Botha opnieuw hoofdrol spelers. De commissie heeft hen beiden schuldig bevonden aan grove schendingen van de men senrechten, waardoor ze het ri sico lopen dat ze strafrechtelijk worden vervolgd. Ze hebben beiden niet om amnestie ge vraagd, en Botha werd door de rechtbank veroordeeld tot een geldboete omdat hij voor de commissie weigerde te verschij nen. Begin januari werd het lijk van de 14-jarige Stompie Seipei ge vonden in het zwarte woonoord Soweto. Hij was met drie mes steken in de nek om het leven ge bracht. Stompie was eind december ontvoerd met drie an dere jongeren door leden van de Mandela United Football Club, een bende 'beschermers' die bij Winnie in huis woonden, en die de buurt in Soweto terroriseer den. De vier jongeren waren naar het huis van Mandela ge bracht en daar zwaar mishan deld, waarbij Stompie het leven liet. Winnie ontkende voor de recht bank dat ze betrokken was bij de aanval of de moord, en dat ze ten tijde van de ontvoering in Brandfort, een dorpje in de Vrij staat, was. De Waarheidscom missie gelooft dit niet, en concludeert op grond van vele getuigenverklaringen dat zij in haar huis was en persoonlijk deelnam aan de mishandeling. Zij was als baas van het huis er voor verantwoordelijk dat Stompie geen medische hulp kreeg. De commissie heeft de naam van Winnie ook verbonden aan een P. W. Botha aantal andere misdaden van di Football Club. Winnie ontkem zelf voor de commissie ieder betrokkenheid. Na lang aan' dringen van aartbisschop Tuti die haar de woorden bijna in mond legde, gaf ze toe dat 'dinj gen verschrikkelijk verkeer waren gegaan'. De commissie concludeert d; Madikizela-Mandela 'politie! en moreel' verantwoordelijk voor de grove mensenrechten! schendingen die door de Foot{ ball Club zijn gepleegd. I Onder het bewind van P.W. Bo tha, premier van 1978-1984 e. president van 1984 tot 198) maakten de Zuid-Afrikaant politie en het leger zich schuldij aan schendingen van de mei senrechten. De commissi| noemt onder meer het vermooi den van politieke opponentei de veel gebruikte methoden vaj marteling en slechte behandi ling in gevangenissen, sabots ge-acties en militaire acties t< gen de bevrijdingsbeweging! in de buurlanden van Zui< Afrika. Opdracht Onder zijn presidentschap! schiep hij een klimaat waarijai het vermoorden van mensefca mogelijk werd, en hij ondernante geen stappen om politieagenteie: en soldaten die misdaden begiao gen, te straffen. Botha gaf peryb soonlijk opdracht tot het plegeje van bomaanslagen op kantoreja: van de Zuid-Afrikaanse Raalu van Kerken en de vakbeweginp Cosatu. Om al deze redenen jei Botha persoonlijk verantwoords delijk voor schendingen van dirt mensenrechten. GPD h( Geheim debat De Britse minister van lands verdediging heeft een voorstel van Winston Churchill aan vaard om in het geheim een de bat te houden over de Britse defensie. De minister merkte op dat 'indien het opdringen van de communistische be dreiging mag voortgaan er een zeer grote en zeer machtige be dreiging blijft bestaan'. 4 Vrije verkoop Brood, bloem en suiker gaan van de bon. Vanaf 5 november begi nt de vrij e verkoop van de ze producten. Het ministerie van landbouw brengt met kracht onder de aandacht dat het publiek bij de overgang niet moet gaan hamsteren. Flessentrekker „Een allermisselijkste flessen- trekker die al heel wat kwaad heeft berokkend", oordeelde J de president van de Middel burgse rechtbank gisteren over een houthandelaar uil Zaamslag. De man stond terecht we^ oplichting en hoorde twee jaar en zes maanden gevangenis straf tegen zich eisen. Tankmijn Een landbouwer in BruinisseP. stootte bij het ploegen op een 1 hard voorwerp. Hij ontgroei® het en waarschuwde deu mijnopruimingsdienst. Deze6, constateerde dat het on 1 een scherp gestelde tankmijn'1 ging- Uitgever: W. F. de Pagter Hoofdredactie: A. L. Oosthoek A. L. Kroon (adjunct) Centrale redactie Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel. (0118) 484000 Redactiefax: (0118) 470102 's avonds op zondag t/m vrijdag: vanaf 19.00 uur in het weekeinde; verwijzing via de telefonische boodschap op de kantoren Vlissingen: Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel. (0118) 484000 Fax. (0118) 472404 Goes: Voorstad 22 4461 KN Goes Tel. (0113) 273000 Fax. (0113) 273010 Terneuzen: Axelsestraat 16 4537 AK Terneuzen Tel. (0115) 694457 Fax. (0115) 620951 Axel: Nassaustraat 15 4571 BK Axel Tel. (0115) 568000 Fax. (0115) 561415 Hulst: 's Gravenhofplein 4 4561 AJ Hulst Tel. (0114) 373839 Fax (0114)373840 Zierikzee: Grachtweg 23 4301 KJ Zierikzee Tel. (0111) 454647 Fax. (0111)454659 Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur Zierikzee en Hulst: 8.30-17.00 uur Zaterdags in Vlissingen van 8.00 tot 10.30 uur Auteursrechten voorbehouden Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener Arcade NV City OnLine Internet Postbus 18 4380 AA Vlissingen http://www.pzc.nl e-mail: pzcredcity1@pzc.nl Bezorgklachten: 0800 - 0231231 of maandag t/m vrijdag; op de kantoren gedurende de openingstijden; zaterdags tot 14.00 uur: op de kantoren door de klacht in te spreken op de band of de verwijzing op te volgen Overlijdensadvertenties: tijdens kantooruren en uitsluitend maandag- t/m vrijdagavond van 20.30 tot 22.00 uur en zondagavond van 20,00 tot 22.00 uur: Tel. (0118) 484000 Fax(0118)470100 Abonnementsprijzen: per kwartaal 95,00, franco per post 125,50; per maand 34,75; per jaar 366,50; franco per post 485,00; bij automatische afschrijving per termijn 1,50 korting. losse nummers maandag t/m vrijdag 1,75, zaterdag 2,50 p.st., (alle bedragen inclusief 6 pet. btw); Postrek.nr. 3754316 t.n.v. PZC ab.rek. Vlissingen Advertentietarieven: 184 cent per mm; minimumprijs per advertentie 27,60; ingezonden mededelingen 2.5 x tarief, speciale posities: tarief op aanvraag; voor brieven bureau van dit blad 7,- meer (excl. 17,5 pet btw); volledige tarieven met contractprijzen op aanvraag; (alle advertentieprijzen exclusief 17,5 pet. btw) Giro: 35 93 00, Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant B.V. Vlissingen

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1998 | | pagina 2